CC BY
5УДК 37(092) ГРНТИ 14.09.95
ГИБРАТЫ МОЛ Г¥МЫР
Андатпа
Мацалада данцты жауынгер Бауыржан Момыш^лынын, эскери цызмет талдауга алынып, онын, кемелiне жеткен кэсшцой эскери маман болып цалыптасуына эсер ет-кен елеулi факторлар аныцталады.
Аннотация
В статье анализируется военная деятельность легендарного героя Бауыржана Мо-мышулы, выявляются существенные факторы, повлиявшие на профессиональное становление военного специалиста.
Annotation
g The article analyzes the military activities X of the legendary hero Bauyrzhan Momyshuly, § identifies significant factors that influenced о the professional development of a military q specialist.
1-4
c?
2 Бауыржан Момыш^лынын, ¥лы Отан ;3 согысынын, алгашцы кYндерiнен бастап-ац
eзiн бМмд^ тэжiрибелi, ысылган офицер
§ репнде керсете бiлгенi кeпшiлiк цауымга
^ аян. Онын, ел басына кун туган кезде бiр-
^ ден-ац езш кемелiне келген кэсiпцой эске-
к ри маман денгешнде керсете алуынын
и сырын ашып, цупиясын бiлу Yшiн, эрине, о
и онын, согысца дейiнгi жауынгерлiк eмiр жолына оралу цажет [1 ].
Батырдын ерлiгi Эзiлхан Нуршайыцо-о втын «Ацицат пен ан,ыз» романында та-^ маша бейнеленген. Баукен жас кезiнен
3 бiлiмге цуштар адам болган. Абай мен Пушкиндi тр тутып, орыс, француз, ис-пан классиктершщ романдарына ден
н
^ цойган. Кiтап оцуга цумарлыгы жыл-дан-жылга арта тYсiп, ^иыр Шыгыста
Адиятова А.Т.,
«Цостанай ауданы бтм бел1мтщ Тобыл мектеп-гимназиясы» КМК цазац mini мен эдебиет M^saniMi, mdaeoe-3epmmeymi,
Жангужин Ж.Ж.,
«Цостанай цаласы бiлiм бвтмшц № 8 жалпы бшм беретт мекmебi» КМК тарих пэншц мYгaлiмi, педагог-модератор
Негiзгi свздер: даццты, жауынгер, цалыптасуы, эскери, маман.
Ключевые слова:легендарный, герой, становление, военный, специалист.
Keywords: legendary, hero, military, specialist, development.
■
эскерде жYргеннщ eзiнде тYнде кiтап окып, аккумулятордын куатын тауыска-ны да бар. Сонын, салдарынан гаупвах-тага айдала жаздаган. Уакыт ете келе бiлiмi терен, колбасшы Бауыржан талай жауынгердщ жYрегiне от жакты.
1932 жылдары Алматыда бiлiктi банк кызметкерi ретiнде кезге тYсiп, Ленинград каласына бiлiктiлiк курсына окуга аттанады. Эз iсiн бес саусактай бшетш маман окумен бiрге каланын керши жерлерiн шарлауга ден кояды. Эйткет б^л шаhар мэдениеттiн гажайып орта-сы екенi белгiлi. Бауыржан енер десе шкен асын жерге коятын жан едi. ¥лы шаhардын касиетт жерлерiн - театр-лар, м^ражайлар, кeрмелердi аралайды. Бiрде экскурсовод эйелден Пушкин по-эмасынын Yзiндiсiн ести сала, ансары сол туындыга ауады. Содан «Мыс салт атты» поэмасын тYнi бойы сiмiрiп, тY-гелiмен жаттап шыкты.
Мектепте окып жYргенде кабинеттiн кабыргасына iлiнген эскери адамдардын портретiне кызыккан балалар eздерiн ^лы перзенттерге тенеп, соларга елштей-тш белгiлi. Катарластар таласып: «Мен Буденныймын», «Мен Ворошиловпын», «Мен Блюхермiн» деп мэз болады. Сол маршал Блюхер Бауыржаннын ^стазы эрi жакын адамы болады. Киыр Шыгыста эскери мiндетiн ащарган Момыш^лына жэне 306- полктын бYкiл командасына алгыс жарияланып, маршал Блюхер Василий Константинович оган ез колынан сагат тапсырды. Тэжiрибелi офицер Блюхер талантты колбасшымыздын тия-нактылыгын, адалдыгы мен бiлгiрлiгiн багалап, Кызыл Ту орденiмен марпатта-луына м^рындык болган. Шэкiртi де Василий Константиновичи «эскери экем» деп к¥рметтейин, эрi басшынын берген б^йрыктарын экесiнiн ак батасындай ка-былдап, мYлтiксiз орындайтын.
Киыр Шыгыстагы жылдары Бауыр-
жаннын командирлш кемелденуiне сол кездеп басшылары Yлкен ыкпал етш оты-рыпты. Содан болуы керек оньщ: «К¥дай менi кисык кып жаратса да, алдымнан ылги жаксы командирлердi кездестiрдi», - деп эскери ^стаздарын жогары багалай-ды [2].
«Эз басым сол Киыр Шыгыс табигаты-нын тамаша дYкенiнде согылган шегемiн деп есептеймiн. Киыр Шыгыс дукетнде мындаган «шегелер» согылды. Мен со-лардын бiрi ганамын. ¥стасыз ^ста ду-кенi болмайды гой. Менi, менiн т^стаста-рымды болат «шеге» етiп, сомдап соккан ^ста Блюхер болатын! Мен ез eмiрiмнен Киыр Шыгысты бiр минут белш тастай алмаймын» деп eзi тэлiм алган мек-тебiн еш уакытта есiнен шыгарган емес. Осындай ортада шындалып, ^стаздардан тэлiм алган батыр ел басына кYн туган кезде майдан шебше аттанады. Атакты генерал Панфилов 8- гвардиялык диви- к зиянын аскар таудай экесi болып, ол кез- и де Баукен полк командирiнiн орынбаса- § ры едi. Панфиловтын эрбiр накыл сeзiн § жадында сактаган шэюрп басшынын 2 б^йрыктарын б^лжытпай орындап, сол- ¡^ даттардын кeбiн аман сактап калады. 2
Генерал - полковник Иван Михайло- о вич Чистяковпен Киыр Шыгыста таны- ^ сып, тагдыр оларды талай рет жолыктыр- § ды. Атакты Батыр туралы естелiгiнде: «Оны ерекше ерлiгi мен тапкырлыгы ^ Yшiн Панфиловтын езгеше жаксы кер- к генiн бiлемiн. Москва тYбiнде онын ба- о тальоны полктан хабар-ошарсыз кYЙде га жаумен киян-кескi ^рыс жYргiзген». Осы ^ кYрделi тапсырманы орындап, полкке ®
РЗ
кайтадан косылган командирге Панфи- о ловтын сенiмi арта тYсiп, 1941 жылдын ^ караша айында Волоколамск тасжолын §
нч
д^шпаннан коргауга Баукен аттанады. ^ Жолбарыстай кайратты, арыстандай ай-батты Отан коргаушыларды баптаган ^ командир душпанмен элденеше рет шай-
ЩЦ
касып, 1941 жылы желтоксан айында ез полкына косылды. Эрбiр кадамын ойла-стырган басшы езiне жогары талап коя-тын. Отбасындагы ата-ана бала тэрби-есшщ астарын толык ацгарып, жемiсiн керетiндей, командирге солдаттардын экес болуы Yшiн аскан шеберлiк кажет. Колбасшы жауынгерге сенiм бiлдiрiп, колдау керсетiп, эскери психологияны жетiк менгеруi тиiс, сонда кол астын-дагылардьщ жаудан бетi кайтпайды.
Сарбаздардын мшез-кулкын, ерлiгiн дурыс багалай бiле отырып, киян- ке-скi урыстын арасында олардын емiрiн арашалауынан Бауыржаннын кереген стратег, тэжiрибелi колбасшы болуымен катар, сунгыла психолог болганын аща-рамыз. Эзiне артылган мiндеттiн ауырт-палыгын жете тYсiнген Батыр согыста ею рет ауыр жаракат алганмен, катаров дан калмаган. Бiрде омырткасына ок д кадалып, оны дэрiгерге шугыл тYрде § алыгызып, урыс аланына женеле берген. о Жарасынан кан соргалаган эскербасы
1-4
£ жанына баткан ауруды елемей, кола-
и стындагылардьщ кYреске деген ж1герш
^ камшылап, Женiс кунш жакындатты.Эр
¡^ сарбаздын ул-кыздарымен, жакында-рымен кайта кауышып, бакытты емiр
о CYPуi онын командир репнде дурыс
^ шешiм кабылдауына тiкелей байланысты
екен1н жете тYсiнген. ^ Панфилов дивизиясынын Талгар пол-
С кiнiн жауынгерлерiне эдеби ескерткш
о орнату максатында Александр Бек пен
¡3 Бауыржан Момышулы майдан даласын-
щ да ауызша шарт жасасып, отаншылдык
т енегесi - «Волоколамск тасжолы» деген ° • *
^ туындынын тусауы кесiледi. «Атамекен-
Й дi сую - онын тутас мYДдесiне кызмет
® ету, осы жолда эркашан кызмет етуге, ке-
^ рек болса, жан пида кылуга дайын туру
н болып табылады», - деген накыл ер-
^ лердiн бойындагы басты асыл касиет
- биiк рухты мензейдг Елiн шексiз cyh-ген Баукеннщ бойында Махамбеттщ ер-лiгi, Абайдын даналыгы, Абылайханнын кeрегендiгi тогысып, аныз адамнын бол-мысы бYкiл элемдi тамсандырды. Александр Бектiн мтабы агылшын, француз, немiс, испан, грек, фин, араб тiлдерiне аударылып, аты элемге мYшhYр ка^Ьарма-нымыз Фидель Кастронын арнайы шакы-ртуымен Кубага сапар шегiп, жергiлiктi сарбаздар данкты колбасшыдан тэлiм алган.
Бауыржаннын эскери маман болып ка-лыптасуына ескен ортасы мен эке-ше-шесiнiн енегеи елеулi эсер еткенi хак. Yлкендердi к¥рметтеудi бала кезiнен бойына сщрген батыр ¥стаздарын к¥-дайындай сыйлап, олардын iлтипатына бeленiп, eмiрiнiн сонына дейiн тэлiмгер-лерiн пiр т¥ткан. Рухани казынадан нэр алып сусындауы адами касиеттерiн арт-тырып, сарбаздардын шкьжан дуни-есiн тYсiне бшдо. Пайымы мол Баукен катардагы сарбаздармен тш табысып, абыройы Yстем, рухы бекем кeсемнiн сeзiне иланган жауынгерлердщ кайсар-лыгы Женiске жетуге елеул Yлес косты. «Бтмдщен шыккан сeз талаптыга кез болып», ¥стаздарынын гибратын ойга жиган кандастарымыз ¥лы Отан согы-сы жылдары нагыз азаматтыктын, ерлш-тiн Yлгiсiн кeрсеттi. ^ан кешiп жYрiп, бакытты г¥мырды сыйга тарткан арыста-рымыз халкымен коса мэнг жасайды.
ЭДЕБИЕТТЕР:
1.Аманбаев А.Ж. «Бауыржан Момышулы эскери eмiрбаянынын ¥лы Отан согысына дейiнгi шагы» file:///C:/Users/ ILYAS/Downloads/Vestnik-EAGI-4-2018. pdf
2.Н¥ршайыков Э. «Акикат пен аныз». Роман-диалог. Алматы: «Атам¥ра», 2004.
- 400 б.
