Научная статья на тему 'ХУСУСИЯТҲОИ МАЪНОӢ, ВОЖАСОЗӢ ВА ИБОРАСОЗИИ КАЛИМАИ «ПУР» ДАР ДОСТОНИ «СУҲРОБ»-И ФИРДАВСӢ'

ХУСУСИЯТҲОИ МАЪНОӢ, ВОЖАСОЗӢ ВА ИБОРАСОЗИИ КАЛИМАИ «ПУР» ДАР ДОСТОНИ «СУҲРОБ»-И ФИРДАВСӢ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Фирдавсӣ / достони «Суҳроб» / калимаи аслӣ / «пур» / маъно / сермаъно / калимасозӣ / иборасозӣ / алоқаи изофӣ / алоқаи вобастагӣ / ҳамгун / Firdawsi / poem "Sukhrob" / original words / "pur" ("full" / “son”) / meaning / features of word formation / composition of phrases / izafet connection / dependent connection / synonyms / antonyms / homonyms

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Олимҷонов Мӯсо Обидович

Хусусиятҳои маъноӣ, калимасозӣ ва иборасозии калимаи аслии «пур» мавриди таҳқиқу таҳлил қарор гирифтааст. Дар забони тоҷикӣ ду калимаи «пур» мавҷуд аст. Дар достони «Суҳроб» ҳар ду воҳиди луғавӣ мавриди истифодаи Фирдавсӣ қарор гирифтааст. Таҳлил нишон медиҳад, ки «пур»-и якум нисбат ба «пур»-и дуюм зиёдтар ба кор рафтааст. Дар калимасозӣ низ «пур»-и якум (ба маънои бисёр) бештар истифода гардидааст. Калимаи мураккаб бо ҷузъи «пур» 17 ададро ташкил мекунад. Дар иборасозӣ низ воҳиди луғавии «пур» фаъол аст. Ибораҳое, ки бо алоқаи изофӣ ташаккул ёфтаанд, аз «пур»-и дувум созмон ёфтаанд (пури Рустам). Ибораҳое, ки бо алоқаи вобастагии пешояндӣ созмон ёфтаанд, аз «пур»-и якум сохта шудаанд (пур аз дард). Дар мақола ҳамзамон муносибатҳои гуногуни маъноӣ (муродифотӣ, антонимӣ)-и воҳидҳои луғавии бо ҷузъи «пур» ташаккулёфта баррасӣ шудаанд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FEATURES OF WORD FORMATION AND COMPOSITION OF WORD COMBINATIONS WITH THE WORD "PUR" IN FIRDAWSI'S POEM "SUHROB"

The article dwells on the study of the semantic features of word formation and composition of phrases with the original word "pur" ("full";, “son”). It has been noted that there are two homonyms for "pur" in Tajik language. In the poem "Sukhrob" Firdousi uses both lexical units. The analysis shows that the word "pur" in the meaning of "full" was used more often than the homonym in the meaning of ";son". In word formation, "pur" in the meaning of "full" is also used more often. The number of compound words with the element ";pur full" includes 17 dictionary units. The word "pur" is also active in the composition of phrases. Phrases formed with the help of the izafet connection contain the homonym "pur-son" ("puri Rustam"). Phrases formed by the dependent connection of the preposition "pur-full" ("pur az dog"). Moreover, there are considered various semantic relationships of lexical units (synonymous, antonymous) formed with the component “pur”.

Текст научной работы на тему «ХУСУСИЯТҲОИ МАЪНОӢ, ВОЖАСОЗӢ ВА ИБОРАСОЗИИ КАЛИМАИ «ПУР» ДАР ДОСТОНИ «СУҲРОБ»-И ФИРДАВСӢ»

УДК 811.21

DOI 10.24412/3005-849X-2024-3-105-111

ХУСУСИЯТХ.ОИМАЪНОИ, ОлимцоновМусо Обидович, д.и.ф., дотсент, ВОЖАСОЗЙВА ИБОРАСОЗИИ мудири кафедраи забони тоцикии МДТ КАЛИМАИ «ПУР» ДАР ДОСТОНИ «ДДХ ба номи академик Б. Гафуров» «СУХРОБ»-И ФИРДАВСИ (Хуцанд, Тоцикистон)

ОСОБЕННОСТИ Олимджонов Мусо Обидович, д-р филол. наук,

СЛОВООБРАЗОВАНИЯ И доцент, заведующий кафедрой таджикского

СЛОЖЕНИЯ СЛОВОСО ЧЕТАНИЙ языка ГОУ «ХГУ имени академика Б.

СО СЛОВОМ «ПУР» В ПОЭМЕ Гафурова» (Худжанд, Таджикистан) ФИРДОУСИ «СУХРОБ»

FEATURES OF WORD Olimjonov Muso Obidovich, doctor of

FORMATION AND COMPOSITION philological sciences, associate professor, head

OF WORD COMBINATIONS WITH of the department of Tajik language under the SEI

THE WORD "PUR" IN FIRDA WSI'S "KhSU named after academician B. Gafurov

POEM "SUHROB" (Khujand, Tajikistan) e-mail: olimi73@mail.ru

Хусусиятуои маънои, калимасози ва иборасозии калимаи аслии «пур» мавриди тауцицу тащил царор гирифтааст. Дар забони тоцики ду калимаи «пур» мавцуд аст. Дар достони «Сууроб» уар ду воуиди лугавй мавриди истифодаи Фирдавси царор гирифтааст. Тащил нишон медиуад, ки «пур»-и якум нисбат ба «пур»-и дуюм зиёдтар ба кор рафтааст. Дар калимасози низ «пур»-и якум (ба маънои бисёр) бештар истифода гардидааст. Калимаи мураккаб бо цузъи «пур» 17 ададро ташкил мекунад. Дар иборасози низ воуиди лугавии «пур» фаъол аст. Иборауое, ки бо алоцаи изофи ташаккул ёфтаанд, аз «пур»-и дувум созмон ёфтаанд (пури Рустам). Иборауое, ки бо алоцаи вобастагии пешоянди созмон ёфтаанд, аз «пур»-и якум сохта шудаанд (пур аз дард). Дар мацола уамзамон муносибатуои гуногуни маънои (муродифоти, антоними)-и воуидуои лугавии бо цузъи «пур» ташаккулёфта барраси шудаанд.

Калидвожах;о: Фирдавси, достони «Сууроб», калимаи асли, «пур», маъно, сермаъно; калимасози, иборасози, алоцаи изофи, алоцаи вобастаги, уамгун

Изучены семантические особенности словообразования и сложения словосочетаний с исконно таджикским словом «пур» («полный»; «сын»). Отмечено, что в таджикском языке существуют два омонима «пур». В поэме «Сухроб» Абулькасим Фирдоуси использует обе лексические единицы. Анализ показывает, что слово «пур» в значении «полный» использовалось чаще, чем омоним в значении «сын». В словообразовании также чаще употребляется омоним «пур» в значении «полный». Количество сложных слов с элементом «пур - полный» составляет 17 словарных единиц. Слово «пур» также активно при сложении словосочетаний. Словосочетания, образованные с помощью изафетной связи, имеют в своём составе омоним «пур-сын» («пури Рустам»). Словосочетания, образованные способом промыкания, имеют в составе омоним «пур-полный» («пур аз дог»). Кроме того, рассматриваются различные семантические отношения лексических единиц (синонимические, антонимические), образованных с компонентом «пур».

Ключевые слова: Фирдоуси, поэма «Сухроб», исконные слова, «пур» («полный»; «сын»), значение, особенности словообразования, сложение словосочетаний, изафетная связь, промыкание, омонимия

The article dwells on the study of the semantic features of word formation and composition of phrases with the original word "pur" ("full", "son"). It has been noted that there are two homonyms for "pur" in Tajik language. In the poem "Sukhrob" Firdousi uses both lexical units. The analysis shows that the word "pur" in the meaning of "full" was used more often than the homonym in the meaning of "son". In word formation, "pur" in the meaning of "full" is also used more often. The number of compound words with the element "pur - full" includes 17 dictionary units. The word "pur" is also active in the composition ofphrases. Phrases formed with the help of the izafet connection contain the homonym "pur-son" ("puri Rustam "). Phrases formed by the dependent connection of the preposition "pur-full" ("pur az dog"). Moreover, there are considered various semantic relationships of lexical units (synonymous, antonymous) formed with the component "pur".

Key-words: Firdawsi, poem "Sukhrob", original words, "pur" ("full", "son"), meaning, features

of word formation, composition of phrases, izafet connection, dependent connection,

synonyms, antonyms, homonyms

«Шохнома» бузургтарин хамосаи адабиёти тонику форс аст, ки таърихи пурифтихор, вале пурфочиаи Ачамро ба порсй зинда намуда, Фирдавсй бо сухан кохи бузурге бино намудааст, ки зи боду борон газанде нахохад ёфт. Дар мавриди азамату шукухи асари гаронмояи хаким Фирдавсй гуфтаанду хоханд гуфт. Досиди ин гуфтахоро агар ба забони пуштибону мубаддиги «Шохнома» Пешвои миддат Эмомадй Рахмон бигуем, ин аст, ки «Фирдавсй бо таъдифи «Шохнома» дар амри бадою пойдории забони точикй (форсй, дарй) хидмати босазо ва мондагор анчом додааст. Нахзату шукуфойии забони точикй дар охири ахди Сомонй ва ибтидои асри Fазнавй бо номи Фирдавсй ва «Шохнома»-и безаводи у пайвастагии ногусастанй дорад» [8, ч.1, 301-302].

Одими шветсар П.Эмбер собит намудааст, ки Фирдавсй дар «Шохнома» аз истифодаи вохидхои дугавии гайр, хосатан арабй, хаттадимкон дурй чустааст. Ин аст, ки дар «Шохнома» хамагй 984 унсури дугавии арабй дучор мешавад, ки тадрибан ба 0,2 дарсади хачми умумии дуготи шохасар баробар аст [ниг.: 6, 2].

Моро рагбате пайдо шуд, ки доир ба вижагихои маъной, кадимасозй ва ибораороии вохиди дугавии асдии «пур» дар мисоди маводи достони «Сугроб» андешаронй намоем. Ба тахдиди вижагихои дугавии «Шохнома» таваччух кардани мо дар он аст, ки дар достони мазкур ва шояд дар сар то сари «Шохнома» унсури дугавии мазкур аз вожахои кадидй ба шумор меравад. Сониян, ин масъада аз назари М.Шафей - мухаддиди «Шохнома», берун мондааст ва ахиран, тахдиди мукаммади хусусиятхои дугавии «Шохнома» «шояд дар туди як умр хам аз як нафар ахди фан барнаёяд» [12, с.з (зо)] ва бад-ин чихат бо тахдиди як вохиди дугавй махдуд шудем.

Дар бораи вачхи тасмияи кадимаи «пур» дар фархангномахо иттидои дозима дарч гардидааст. Дар забони точикй (форсй, дарй) ду вохиди дугавии «пур» ба мушохида мерасад, ки баромад ва таъриху тахаввуди мухтадиф доранд. Хдр ду «пур» дар забони точикй таърихи тудонй дошта, баромади онхо ба забонхои хиндуаврупой рафта мерасад. Пури 1-ум аз решаи *pel ба маънои «пур кардан» аст, ки сарчашмаи худро аз вожаи хиндуаврупоии *pi-no ба маънои «пур» мегирад. Вохиди дугавии мазкур дар порсии бостон ба шакди *prna - дабрез, пур ва дар порсии миёна ба шакди purr дар гардиш дарор дошт (11, ч.2, 646).

«Пур»-и дувум, сарчашмаи худро аз *ри9га-и порсии бостон гирифтааст [11 ч.2, 740-741].

Пас, дар забони точикй ду вохиди дугавии «пур» гардиш дорад, ки дар хатти ниёгон «пур»-и якум бидуни «вов» ва «пур»-и дувум бо «вов» навишта мешавад.

Пури 1-yM дaр зaбони точикй бa се мaъно дaр гардиш aст: 1. дaбодaб, дaбрез, лaб бa дaб, модомод, мaмдy; сaршор; 2. бисёр, aфзyн, зиёд, хеде; З ^мчун дисми aввaди кaлимax,ои мyрaккaб мaънои бисёрро ифодa мешмояд [9, ч.2, 92].

Пури 2-юм бa мaънои «писaр» истифодa мегaрдaд [9, ч.2, с.92].

Деххудо «пур»-и якумро дорои мaъноxои зер медошд: мaмдy; мyмтaлеъ; мyктaтaз; мaшxyн, Fос. Анбоштa; дaбодaб; модомод; дaб бa дaб; дaбрез; Дорои бисёр aз чизе; муд. тих,й Ba ходй Ba бекор [4, ч.12, 150].

«Пур»-и дуюмро Де^худо ин гут шaрx, мекyнaд: «дaр Авaсто Ba порсии бостон пусра Ba дaр сaнскрит путра Ba дaр пax,дaвй пус Ba писар Ba пуур Ba пур. Писaр. муд. дyхтaр; ибн; пyрa; пус; фaрзaнди нaринa» [4, ч.1З, с.503].

Муин дaр "Фaрx,aнш форсй" танч мaънои "пур"-и якумро тaфсир нaмyдaст: 1) окaндa, aнбоштa, модомод, дaбрез, дaбодaб, мaмлy, мyмтaлеъ; мудобиди тих,й, ходй; 2) тaмом, комид; З) сер, дaвй, тунд; мудобиди кaм; 4) ^мъ; мудобиди мyфрaд; 5) зиёд, беш [5, ч.1, 714]. Пури дуюмро Муин ин тaвр мaънй мекушд: 1) писaр, фaрзaнд, нaринa, вaлaд; мудобиди дyхтaр. Тaвзеx,: гох, дaр тaркиби aсмои хос (aъдом) дaрояд мaънии писaр, фaрзaнд, зодa дихдц: ^aсaнпyр, Мyx,aммaдпyр, Ч,aъфaрпyр [5, ч.1, 828].

XrАнвaрй низ дaр «Фaрx,aнги бузурги сyхaн», aсосaн, хдмон мaъноx,оеро зикр мекyнaд, ки дaр фaрx,aнгx,ои бодо бa нaзaр рaсидaнд. Чунончи: ПУР 1. - он чй фaзои ходй нaдоштa бошaд; aнбоштa, дaбрез; окaндa; муд. ходй, тих,й; 2. дорои гуду^ ё мaводи мyфaчирaшaвaндa; З. фaровон, бисёр, зиёд; 4. чузъи пешини бaъзе as кaдимax,ои мyрaккaб бa мaънии «дорaндa» ё «дорaндaи бисёр» [З, ч.1, 1294]; ПУР 2. 1. фaрзaнд; нaринa; писaр; 2. нaвa Ba нaберa [З, ч.2, 14З7].

Мушохида мешaвaд, ки «пур»-и дуюм дaр зaбони порсй бa мaънои нaберa, нaвa низ дaр гaрдиш дaрор доштaaст.

Тaфсири «Персидско-русский сдовaрь» бо тaфсири М.Муин мyвофидaт дорaд: пури 1-ум бa се мaънй зaбт шyдaaст: 1) дaбрез; 2) бисёр; З) чузъи кaлимax,ои мyрaккaб [7, ч.1, 277] Ba пури 2-юм бa ду мaънии дучор мешaвaд: 1) писaр; 2) чузъи дуюми кaдимax,ои мyрaккaб (aсосaн дaр номх,о Ba утонхр) бa мaънои писaр, мaсaлaн Шоупур [7, ч.1, 312].

Мaводи гирдовaрдa aз достони «Сугроб» собит менaмояд, ки дaр ин достон «пур»-и якум бештaр aз «пур»-и дyвyм мaвриди корбурди Фирдaвсй дaрор гирифтaaст:

1. бa мaънии дaбодaб, модомод: Fамû буд дилаш, сози нахчир кард,

Камар басту таркаш пур аз тир кард. [10, 190]

Бизад кусу суи рау овард руй,

Цауон шуд пур аз лашкару х,ою хуй. [10, 210]

2. бa мaънии бисёр, aфзyн, зиёд, хеде: Бифармуд, то Рахшро зин кунанд, Саворон бурууо пур аз чин кунанд». [10, 266]

Кунун ман кушода чунин рую муй,

Сипоу аз ту гардад пур аз гуфтугуй, [10, 216]

Дaр aбёти зерин пур бa мaънии писaр, фaрзaнд бa кор рaфтaaст: Буд у пури шоуи Самангонзамин %амон холи Сууроби боофарин. [10, 248]

AAA

Ту пури гави пилтан - Рустамû,

Зи Дастони Сомиву аз Найрамû. [10, 201] Фархангнигор И.Ализода низ бар ини акида аст, ки унсури лyFaвии мавриди тахлил дар «Шох,нома» ба ду маънй истифода шудааст: «Пур 1. маъруф: Намонû пур аз дарду тан пургуноу, Нахонанд аз ин пас туро низ шоу. Пур II писар, валад, фарзанд Сиёмак биёмад бараунатано, Биёвехт бо пури оуармано. [2, 291] Маводи зеридаст далел бар он аст, ки вох,иди лyFaвии «пур»-и 1-ум дар вожасозй хеле фаъол аст. Аз достони мавриди омузиш - «Сугроб», хдфтдах, калимаи мураккаб дарёфтем, ки бо «пур»-и якум созмон ёфтаанд, мисли пуроб, пуруунар, пурфусун, пурхумор, пуршитоб, пурмоя, пурандеша, пурнигор, пурандуу, пуроташ ва f. Пурбасомадтарин вох,идх,ои лyFaвии мураккаб бо чузъи «пур» вожах,ои пуруунар (бо 5 басомад), пуроб (бо се басомад), пурандеша, пурмоя (бо ду басомад): Бицуему Рахшат биёрем зуд,

Аё пурхунар марди корозмуд!» [10, 194]

***

Бифармуд, то мубади пурхунар

Биёяд, бихоуад варо аз падар. [10, 198]

***

Яке достон аст пуроби чашм,

Дили нозук аз Рустам ояд ба хашм. [10, 189]

***

В-аз он обхур шуд ба цои набард,

Пурандеша будаш дилу руй зард. [10, 288]

***

Яке тахти пурмоя андар миён Зада пеши у ахтари ковиён. [10, 255] Аз мутолиаи фарх,ангх,ои тафсирй, хосатан «Фархднги забони точикй» ва «ЛyFaтномa»-и Де^худо маълум мегардад, ки: 1) х,амаи вожах,ои мураккаби марвиди назарро аз фарх,ангх,о пайдо мекунем; 2) ба э^тимоли кавй, аксари вожах,ои мураккабе, ки бо чузъи «пур» созмон ёфтаанд, аз офаридах,ои хаким Фирдавсианд, зеро ба истиснои вожаи «пуроб» дар дигар мавридх,о шох,иди маъно нахуст аз Фирдавсй ва пасон аз дигар адибон аст [ниг.: 9, ч.2, с.94; 96; 97; 98; 99...; 4, ч.12, с.152; 153; 295...]; 3) Фирдавсй бо чузъи «пур» вожах,ои мураккаби хдмкомпонет ташаккул медихад, мисли пурцангу шур; пурдарду цуш. Чунончи:

Ба Хумон чунин гуфт, к-«Имруз уур

Баромад, цауон кард пурцангу шур. [10, 274]

***

Биёмад ба пеши сипау бо хуруш, Дил аз кардаи хеш пурдарду цуш. [10, 294] Калимаи «пур» дар иборасозй низ них,оят чузъи фаъол аст. Бо х,ар ду вожаи «пур» Фирдавсй иборах,ои зиёд ташаккул додааст. Гуфтан бамаврид аст, ки иборахое, ки алокаи изофй созмон ёфтаанд, бо «пур»-и дуюм сохта шудаанд. Микдори онхо, аз руи маводи мо, дах, ибораро ташкил мекунад, мисли пури гав, пури шоу, пури Гударз, пури Сом, пури бедордил, пури кушта, пури цавон, пури далер. Пурбасомадтарини ин иборах,о пури цавон (бо 3 басомад) ва пури кушта (бо ду басомад) мебошанд:

Бифармyд, то дебаи xyсравон

Кашиданд бар руи пури цаeoH. [1O, 3O2]

***

Дарида цигаргоуи пури цаeoH,

Бигиряд бар у чарx то цовидон.» [1O, 295]

***

Ба ууш омадy боз нолиш гирифт, Бар он пури кушта сиголиш гирифт. [1O, 313] H6opax,oe, ки бо aлокaи Bo6acrarâ (вобaстaгии пешояндй) тaшaккyл ёфтaaнд, a3 acora "nyp''-и якум созмон ёфтaaнд. Микдори ин гурухи ^opaxo ниcбaт 6a ибopaxoи изофй бештaр буда, бисту хдфт гдгдро тaшкил мекyнaд. Чунончи: пур аз тир, пур аз гур, пур аз дард, пур аз гам. пур азразм, пур азранц, пур аз гуфтор, пур аз нам Ba f. Мacaлaн: Бигуфташ, ки «Эй некдил шерзан,

Пур аз гам буд аз ту дили анцуман, [1O, 218]

***

Дуруст асту акнун ба зинуори уст,

Пурозор цону пур аз дард пуст. [1O, 221]

***

Нишаст аз бари синаи пилтан, Пур аз хок чанголу рую дауан. [1O, 284] Ибopaxoе, ки a3 aœra "пур"-и якум бо aлoкaи вoбacтaгии пешояндй тaшaккyл ёфтaaнд, сохиби якчaнд вижaгиaнд: 1) xaмaи онхо бо пешоянди acлии зи / аз созмон ёфтaaнд; 2) бacoмaди ибopaxoи пур аз дард (бо нух бacoмaд) Ba пур аз гам (бо се бacoмaд) ниcбaт бa дигар ^opaxo бaртaрият дoрaд; 3) чузъи тобеи бaрхе ^opaxo чидa Ba ё тaфcил ёфтaaнд, мисли пур аз дарду ранц; пур аз рангу буй; пур аз уою ууй; пур аз xашмy кин; пур аз ранцу тимору дарду зоуир, пур зи гуфтори Сууроб Ba f.. Мacaлaн: Бирафт инчунин дил пур аз дарду ранц,

Тан андар балову дил андар шиканц. [1O, 193]

***

Паси парда-андар яке моуруй,

Чу xyршеди тобон пур аз рангу буй. [1O, 196]

***

Яке наъра барзад пур аз хашму кин,

Бизад Рустами шерро бар замин, [1O, 284]

***

Кунун модарат монд бе ту асир,

Пур аз ранцу тимору дарду зах,ир. [1O, 312]

***

Хаме гуфту мижгон пур аз об кард, Забон пур зи гуфтори Сугроб кард. [1O, 3O7]

Дaр Ba^ra омузиши мacъaлaи мaзкyр Ba мaвoди гирдoвaрдa боз моро as он чихaт мaшFyл дошт, ки ^opaxo бaйни ^м Ba ^opaxo бо boxp4x^ дигари зaбoн, чунончи кaлимaxoи мypaккaб хусусиятхои мyхтaлифи мaънoй зохир нaмyдaaнд. Мacaлaн, ибopaxoи пур аз гам, пур аз дард, пур аз ранц бaйни ^м мyнocибaти xaммaънoй дopaнд. Дap нaвбaти худ бо ^opax^ боло кaлимaи мypaккaби пурандуу хусусияти муродифй дopaд. Чунончи: Аз озори Гурдофариду Хацир Пур аз дард буданд барнову пир. [1O, 217]

***

Ба лашкаргауи хеш бинуод руй

Ба хашму пур аз гам дил аз кори уй. [10, 286]

***

Як аз дигар истод он гоу дур,

Пур аз дард бобу пур азранц пур. [10, 270]

***

Бигуфту дил аз цони у баргирифт,

Пурандух уаме монд андар шигифт. [10, 286] Ибораи пур аз об бо калимаи мураккаби пуроб хусусияти муродифй дорад:

Яке достон аст пуроби чашм,

Дили нозук аз Рустам ояд ба хашм. [10, 189]

***

Хамерехт хуну уамеканд муй,

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Сараш пур зи хоку пур аз об руй. [10, 292] Баъзан иборахои вобастагии бо чузъи «пур» ташаккулёфта байни хам муносибати мутазодй низ доранд, масалан: пур аз разм бо пур аз базм:

Бипушид Сууроб хафтони разм,

Сараш пур зиразму дилаш пур зи базм. [10, 282] Хдмин тавр, калимаи «пур» яке аз унсурхои фаъолу сермахсули достони «Сухроб» ба шумор омада, дар забони точикй ду унсури лугавии мазкур мавчуд аст, ки баромади мухталиф дошта, ба маънои гуногуни гайриалодаманд истифода мешаванд. Дар достони «Сухроб» Фирдавсй ин вохиди лугавиро ба хар ду маъно истифода намуда, бо онхо вожаву таъбирхои нав созмон додааст. Дар ташаккули калимахои мураккаби навъи тобеъ «пур»-и якум (ба маънии бисёр, зиёд...) истифода гардида, дар ташаккули иборахо хар ду «пур» сермахсуланд. Фард дар ин маврид дар ин чост, ки иборахое, ки бо алодаи изофй ташаккул ёфтаанд, бо «пур»-и дувум ва иборахое, ки бо алодаи вобастагй созмон ёфтаанд, бо «пур»-и якум ташаккул ёфтаанд.

ПАЙНАВИШТ:

1. Айни С. Айни С. Куллиёт. Ч..11. Китоби 1. - Душанбе: Нашрдавтоц, 1963. - 505 с.; Китоби 2. - Душанбе: Ирфон, 1964. - 435 с.

2. Ализода И. Фаруанги мухтасари «Шоунома». - Душанбе: Адиб, 1992. - 496 с.

3. Анвари X Фаруанги бузурги сухан. Ц.1-8. - Теурон: Сухан, 1381.

4. Деухудо Лугатнома. Ц.12. Теурон: Интишорот ва чопи Донишгоуи Теурон, 1338 хуршеди. - 402 с.; Ч..13. - Теурон: Гулшан, 1330 хуршеди. Ч..12-13. - 808 с.

5. Муин М. Муин М. Фаруанги форси. Дар шаш муцаллад. - Теурон: Амири Кабир, 1375. Ц.1-4. - 5277 с.; Ц.5-6. - 2351 с.

6. Пейсиков Л.С. Лексикология современного персидского языка. / Л.С.Пейсиков. -Москва: Изд-во Московского ун-та, 1975. - 203 с.

7. Персидско-русский словарь / В двух томах, под редакцией Ю.А. Рубинчика. - Москва : Русский язык, 1985. Т.1. - 800 с.; Т.2. - 864 с.

8. Раумон Э. Забони миллат - уастии миллат. Дар ду китоб. / Э.Раумон. Китоби 1. Ба суйи пояндаги. - Душанбе: Эр-граф, 2016. -516 с.; Китоби 2. Забон ва замон. -Душанбе: Нашриёти муосир, 2020. - 432 с.

9. Фаруанги забони тоцики (аз асри Х то ибтидои асри ХХ). Дар 2 цилд (дар зери таурири М.Ш.Шукуров, В.А.Капранов, Р.^ошим, Н.А.Маъсуми). -М.: Советская энциклопедия, 1969. Ц.1. - 951 с.; Ч..2. - 949 с.

10. Фирдавси. Ахтарони адаб. Ц.4. Шоунома. Ч..2. - Душанбе: Адиб, 2007. - 480 с. - С. 208-341.

11.Хасандуст, М. Фаруанги решашинохтии забони форси. %1-4. /М.Хасандуст. - Теурон: Осор, 1393. - 2955 с.

12.Шафеи Маумуд. «Шоунома» ва дастур ё дастури забони форси бар пояи «Шоунома»-и Фирдавси. - Теурон: Нил, 1343. - 538 с.

REFERENCES:

1. Amy S. Kulliyot. V.11. Book 1. - Dushanbe: Publishing House 1963. - 505pp; Book 2. -Dushanbe: Irfon, 1964. - 435 pp.

2. Alizoda. Brief Dictionary of "Shah-name" - Dushanbe: Adib 1992 496pp.

3. Anwar H. Big Dictionary of Words. V.1-8. - Tehran: Sukhan, 1381.

4. Dehkhudo. Dictionary V.12. Tehran: Publishing house of Tehran University, 1338 solar. -402pp; V.13. - Tehran: Gulshan, 1330 solar. V.12- 13.-808pp.

5. Muin. M. Persian Dictionary. In six volumes. - Tehran: Amir Kabir, 1375. V. 14. - 5277pp; V.5-6. - 2351 pp.

6. Peisikov L.S. Lexicotogy of the Modern Persian Language. /L.S. Peisikov. - M. Publishing house of the Moscow University, 1975. - 203 pp.

7. Persian-Russian Dictionary in two volumes, under the editorship of Yu. A. Rubinchik. - M.: Russian language, 1985. Vol. 1. - 800 pp. Vol. 2. - 864 pp.

8. Rahmon E. The Language of a Nation is the Being of a nation. In two books. /E. Rahmon. Book 1. To Eternity. - Dushanbe: Er-graph. 2016. 516 pp. Book 2. Language and Era. -Dushanbe: Modern publishing house. 2020 - 432 pp.

9. Tajik language Dictionary (from the Х until the beginning of ХХ centuries) In 2 volumes (under the editorship of M. Sh Shukurov. VA Kapranov, R Hohim).- M:. Soviet encyclopedia, 1969. V.1. -951pp.; V.2.-949pp.

10. Firdawsi. Literary Stars. V.4. Shah-name. V. 2. - Dushanbe: Adib, 2007.- 480pp. - PP. 208-341

11.Hasandust, M. Dictionary of Root Studies of Persian Language. V. 1-4 /M Hasandust. -Tehran: Osor, 1393. - 2955pp.

12.Shafei Mahmud. "Shah-name" and manual or the Persian Language Manual on "Shah-name" by Firdawsi. Tehran: Nil, 1343. - 538pp.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.