Научная статья на тему 'ХУҚУҚИЙ БАРКАМОЛЛИК ВА МАЪНАВИЯТ'

ХУҚУҚИЙ БАРКАМОЛЛИК ВА МАЪНАВИЯТ Текст научной статьи по специальности «Право»

41
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
Мустақиллик йилларида барча фуқароларнинг қонун олдида ҳуқуқий тенглигини ҳамда қонуннинг ҳамма нарсадан устунлигини кафолатловчи ҳуқуқий давлатни шакллантиришнинг мустаҳкам асослари ҳақида маълумот берилган

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Беҳзоджон Қуролович Маликов, Орифжон Комилжон Ўғли Абдураимов

Мустақиллик йилларида барча фуқароларнинг қонун олдида ҳуқуқий тенглигини ҳамда қонуннинг ҳамма нарсадан устунлигини кафолатловчи ҳуқуқий давлатни шакллантиришнинг мустаҳкам асослари ҳақида маълумот берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ХУҚУҚИЙ БАРКАМОЛЛИК ВА МАЪНАВИЯТ»

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

ХУКУКИЙ БАРКАМОЛЛИК ВА МАЪНАВИЯТ

Бехзоджон Куролович Маликов

ТДТрУ катта укитувчиси

Орифжон Комилжон ртли Абдураимов

ТДТрУ АТМ-3 гурух талабаси

АННОТАЦИЯ

Мустакиллик йилларида барча фукароларнинг конун олдида хукукий тенглигини хамда конуннинг хамма нарсадан устунлигини кафолатловчи хукукий давлатни шакллантиришнинг мустахкам асослари хакида маълумот берилган.

Калит сузлар: Мустакиллик, суд, камолот, бунёдкорлик, хукук, Конституция, фукаро, жамият, халк, давлат, тоталитар, маъмурий, жиноят, маърифат

Мустакиллик йилларида барча фукароларнинг конун олдида хукукий тенглигини хамда конуннинг хамма нарсадан устунлигини кафолатловчи хукукий давлатни шакллантиришнинг мустахкам асослари яратилди. Бошкача айтганда, - дейди Ислом Каримов, - мустакиллик йилларида мамлакати-мизда инсон хукуклари ва эркинлигининг устунлигидан келиб чикадиган, халкаро микёсда кабул килинган янги юридик тамойил ва талабларга асосланган кенг хукукий мухит вужудга келтирилди. Биз тоталитар тузумнинг тазйик ва зуравонлигидан хукукий меъёрлар сари улкан кадам ташладик. Бу эса инсоннинг давлат хокимияти ва бошкарув органлари, шунингдек, барча мулк шаклларига асосланган маъмурий-хужалик тузилмалари билан турли-туман муносабатларини йулга куйишда яккол намоён булмокда. Узбекистондаги хукукий ислохотларнинг асосий максади суднинг алохида ва мустакил хокимият тармоги сифатидаги мавкеини кайта тиклаш гояси булди. Суд хокимиятининг янги тармоклари яратилди. Суднинг ваколатлари сезиларли даражада кенгайтирилди. Фукароларнинг конуний хукук ва манфаатларини суд оркали химоя килишни кафолатлашнинг хукукий меъёрлари шакллантирилмокда. [1]

Жамият ва давлат, халк ва миллат олдидаги уз хукуки, уз бурчи ва масъулиятини пухта биладиган, уни хаётий эхтиёж

December 1

449

Tashkent State Transport University Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022

The Constitution of the Republic of Uzbekistan O 'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -

is the Glorification of Human Dignity, the inson qadrini ulug'lash, erkin va

сифатида англаб етган, онги юксак, мустакил фикрлай оладиган, хулк-атвори билан узгаларга ибрат буладиган билимли, маърифатли кишиларни тарбиялаб, вояга етказиш олдимизда турган энг асосий, долзарб вазифадир. [2]

Уз хак-хукукларини танийдиган, уз кучи ва имкониятларига таянадиган, атрофида содир булаётган вокеа-ходисаларга мустакил муносабат билан ёндашадиган юксак хукукий билимли ва маданиятли кишиларни шаклланти-ришда халк маънавиятининг, бой тарихий меросимизнинг, миллий анъанала-римизнинг урганилишининг ахамияти бекиёсдир.

Дархакикат, маънавий маърифат, маънавий маданият соф ахлокий ходиса сифатида жамият инсоний киёфасини белгилайдиган, унинг демократик хукукий макомини тайин этадиган кадриятдир. Узбек жамияти бугун уз миллий кадриятларини яратишга кодир комил тизим сифатида дунёга буй курсатмокда. Маънавият устувор мохият касб этмаган инсон хаётининг бирор жабхаси йуклиги англаб етилгани жамиятимиз эришган улкан ютук булди.

Жамият ва инсон хаётининг маънавият ва маърифатга эхтиёж ва зарурият сезмайдиган, ундан бахраманд булмайдиган, унинг билан мазмунан-мохиятан туташиб кетмаган бирон-бир сохасини топиш амримахолдир.[3]

Маънавият жамият тараккиёти, халк ва миллат камолати ва шахс баркамоллигини белгилаб берувчи шундай асосий омил, инсонга инсонлик мазмун-мохиятини багишлайдиган, инсонни ердан осмонга кутарадиган, уни эзгуликка даъват этадиган кадриятки, шунинг учун хам у хамма касб ва ихтисосдаги мутахассислар, жинси, миллати, ёши, тили, диний мазхаби, бой-камбагаллигидан катъи назар, хамма одамлар, барча фукаролар, жамики эл-улус, миллатлар ва элатлар, бани башарият учун хам ута мухим ва зарурдир. [4] Умуман олганда, маънавий бойликлардан наф курмайдиган, маънавият билан уз хаётини гузал, феъл-атворини ёкимли, хатти-харакати ярашикли, тушунарли, одоб-ахлокли булишга эришмаган инсон зоти йук ва булмайди. Инсон маънавият билан тирик. Инсоннинг инсонлиги хам маънавият сохиби булганлигидадир. Инсоннинг жамийки мавжудотлар ичра улуги, аълоси, нодири, энг доноси, акл-идрокли, фаросатлиси эканлигининг, куч-кудратлилигининг асосий боиси хам маънавиятлилигидадир.

Айтиб утилган фикрларимизга Ислом Каримовнинг «Маънавият турли халклар ва мамлакатлар кишиларини кон-кардош килади», «Уни улчаб хам, поёнига етиб хам булмайди. У — инсон учун бутун бир Олам», «Маънавият инсонга хаводек, сувдек зарур», «Маънавият инсоннинг, халкнинг, жамиятнинг, давлатнинг

December 1

Tashkent State Transport University Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022

The Constitution of the Republic of Uzbekistan O 'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -

is the Glorification of Human Dignity, the inson qadrini ulug'lash, erkin va

куч-кудратидир. У йук жойда хеч качон бахт-саодат булмайди», деган доно сузлари илмий-назарий асос, методологик кулланма булиб хизмат килади. [5]

Маънавият хакидаги Ислом Каримов таълимотини чукур ва мукаммал билишлик барча соха кишилари, шунингдек, хукук-тартибот идоралари ходимлари учун хам хаводек, сувдек зарур. Буни биз мураккаб, масъулиятли касб эгалари терговчилар мисолида куриб чикамиз.

Тергов ишлари жараёни жуда мураккаб, жиноятни очиш, жиноятчини топиш, айбдорни - гумон килинаётган кишини айби ёки килмишини буйнига куйиб исботлаш, хакикатни карор топтириш мутахассисдан наинки касбий, билим ва махоратни, айни пайтда катта тажриба хамда нозик рухшуносликни, муомала маданиятини, катта-кичик далиллар, хатто бир карашда содир булган ходисага бевосита дахли булмаган вокеалар, хатти-харакатлар, фактлар-далиллар, мантикий тахлил ва мукоясани яхлит бир тизимга солиш хамда сирли, шубхали нукталарни ички бир туйгу билан нозик хис килиш санъатини ишонарли тарзда билишни хам талаб килади. Шу маънода терговчи амалдаги конунлар ва катор юридик хужжатлар асосида жиноят деб аталмиш «сахна»нинг «жаррохи»га, образли килиб айтганда, «ташхисчи»сига, тадкикотчисига айланади. Куриниб турганидек, тергов жараёни жуда огир булиши билан бир каторда, ута масъулиятли хамдир. Мана шунинг узи хам жараённинг узи соф маънавий-ахлокий ходиса эканлигини англатиб турибди. Тергов жараёнининг маънавий асосларга эга эмас, деб айтиш катта хатодир.

Агар терговчи уз фаолиятида, конунларга таянган, улардан мутлако огишмаган холда иш тутса-ю, аммо маънавий мохиятларга эътибор бермаса, бу килмиши билан биринчидан, конунни бузган, иккинчидан, мансабини суистеъмол килган, булади демак, у адолатсиз хукм чикарилишига, гунохсизни нохак жазоланишига сабабчи булади. Бунинг окибати жуда хунук булиши турган гап. Одамларда конунларга, демак, жамиятга, одил сиёсатга, адолатга ишонч йуколади. Жамиятда конун устуворлиги бузилади. Энг ёмони - бу бузилишнинг хукукни химоя килиш макомига эга кишилар айби билан булишидир. Терговчининг хатоси ёхуд уз ишига масъулиятсиз караши охир-окибат жуда хунук окибатларга олиб келиши мумкин. Инсонлар такдири хал килинаётганда тергов хужжатлари исботланган, тасдикланган факт ва далилларга асосланган булишини унутмаслик керак. Ана ушандагина жиноятни келтириб чикарган омиллар илдизи билан йук килиб ташланади, кишиларга адолат тантанасидан ибратли сабоклар берилади, жиноятларнинг олди олинади, одамларда

December 1

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va farovon hayotimiz kafolati

конунларга, адолатга ишонч ва хурмат уйгонади. Демак, конун устуворлиги тула таъминланади. Ана шуларнинг узи асл мохияти билан соф маънавий сабок, тарбия, маданият, маърифатлилик белгисидир. Демак, тергов нафакат конунлар адолати, айни пайтда, тарбия мактаби, юксак маънавиятлиликнинг намоён булиши хамдир.

Маънавият билан хукукий таълим-тарбия хамкорлигини кенгайтиришни даврнинг узи такозо этмокда. Зеро, маънавият билан конун, хукук бир-бирини такозо этувчи кадриятлардир. Чунки, халкнинг маънавияти хам узига хос конун-коида, одоб-ахлок, хукукдир. [6]

Хукукий онги ва хукукий маданияти юксак фукарогина, биринчидан, конун доирасидан чикмайди, иккинчидан, уз хак-хукуки, эрки озодлиги учун курашиш санъатини узлаштиради, учинчидан, хар бир нарсани акл, мантик тарозисига солиб улчайди, шахсий манфаатларини мамлакат ва халк манфаатлари билан уйгун холда куради.

Агар фукаро конунларни яхши билса, уни хеч ким зурлик билан гайри конуний жазога тортолмайди.

Айтилганлардан куриниб турганидек, хукукнинг маънавий-ахлокий асослари, хукукий маданият ва кадриятларнинг кадимий тарихий илдизлари ва манбалари мохиятини ёритиш хукукий билим ва маданиятни устиришнинг жамият тараккиёти учун долзарблигини, хисобга олсак жамият маънавий хаёти ривожида хукукий онг ва маданиятнинг ахамиятини илмий тадкик этиш олимлар олдида турган энг мухим вазифалардан булиб хисобланади.

REFERENCES

1. Ислом Каримов. Янгича фикрлаш ва ишлаш - давр талаби. 5-жилд. - Т.: Узбекистон, 1997. 109-бет.

2. Malikov B.Q. (2021) Davlat xizmatlari to'g'risidagi qarashlar evolyutsiyasining nazariy asoslari Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences 1 (3) 598-609.

3. Маликов Б. К (2021). УЗБЕКИСТОНДА ДАВЛАТ ХИЗМАТИНИ ТАРТИБГА СОЛИШДАГИ МУАММОЛАР. ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES, 2(2), 1160-1164. https://doi.org/10.24411/2181-1385-2021-00317

4. Маликов Б. (2021) РИВОЖЛАНГАН ХОРИЖИЙ

МАМЛАКАТЛАРНИНГ ДАВЛАТ ХИЗМАТЛАРИДА

December 1

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

KATErOPH^ftAfflTHPHm TA^PHBA.HAPH UzACADEMIA SCIENTIFIC-METHODICAL JOURNAL VOL 2, ISSUE 1 (12), 97-105

5. Bex3og^;oH Kypo-^OBun ManuKOB (2021) fflapK Myra^aKKHpnapuHUHr gaBnar xu3Maraapura goup cuecHH Kaparnnapu «SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal Volume: 1, ISSUE: 4 (pp.207-212)

6. ManuKOB Be^30g^0H KyponoBHH (2021) Em^APHH CA^BHH MAOKYPABHH TAX^H^^AP^AH ^HMQfl ^H^Hffi - ^AETHH 3APYPH£T

YANGI O 'ZBEKISTONDA ILM-FAN VA TA 'LIM ILMIY-METODIK JURNALI VOL 1, ISSUE 1 (1) 202-206

December 1

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.