Научная статья на тему 'ХОРЕОГРАФИЯ МАШФУЛОТЛАРИНИ УТКАЗИШНИНГ ТАШКИЛИЙ ШАКЛЛАРИ ВА МЕТОДЛАРИ'

ХОРЕОГРАФИЯ МАШФУЛОТЛАРИНИ УТКАЗИШНИНГ ТАШКИЛИЙ ШАКЛЛАРИ ВА МЕТОДЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
86
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
УЧЕБНЫЕ И ТРЕНИРОВОЧНЫЕ ЗАНЯТИЯ / ХОРЕОГРАФИЧЕСКАЯ ПОДГОТОВКА / СПЕЦИАЛЬНО-ДВИГАТЕЛЬНАЯ ПОДГОТОВКА / КОМПЛЕКСНЫЙ КОНТРОЛЬ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Моргунова И.И., Израилбекова М.Р.

В данной статье рассмотрены вопросы, связанные с организацией и проведением занятий по хореографии. В частности, в ней предложены различные по структуре и содержанию вариации комплексных тренировочных занятий, направленных на развитие специально-двигательной и технической подготовки гимнасток.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ХОРЕОГРАФИЯ МАШФУЛОТЛАРИНИ УТКАЗИШНИНГ ТАШКИЛИЙ ШАКЛЛАРИ ВА МЕТОДЛАРИ»

И.И. МОРГУНОВА, УзДЖТСУ, ЧИРЧЩ М.Р. ИЗРАИЛБЕКОВА, УзДЖТСУ, ЧИРЧЩ

ХОРЕОГРАФИЯ МАШГУЛОТЛАРИНИ УТКАЗИШНИНГ ТАШКИЛИЙ

ШАКЛЛАРИ ВА МЕТОДЛАРИ

Аннотация. В данной статье рассмотрены вопросы, связанные с организацией и проведением занятий по хореографии. В частности, в ней предложены различные по структуре и содержанию вариации комплексных тренировочных занятий, направленных на развитие специально-двигательной и технической подготовки гимнасток.

Ключевые слова: учебные и тренировочные занятия, хореографическая подготовка, специально-двигательная подготовка, комплексный контроль.

Долзарблиги. И.А.Винер-Усманова (1,2), Л.А.Карпенко (3), А.А. Супрун (4) фикрларича, мазкур муаммони хал этишнинг энг истикболли йули интеграл тайёргарлик ва тизим хосил килувчи омилнинг таркибий кисмлари мазмунини ишлаб чи;иш хамда илмий жихатдан асослаб беришда намоён булади. Барча таркибий кисмлар спорт турининг мамлакатда ва бутун дунёда муваффа-киятли амал килишини таъминловчи ягона бир тизимга богланган булиши керак. Уларнинг тартиблаштирилган узаро муносабати юкори малакали гимнастикачи кизлар тайёргарлигини педагогик бошкариш тизимини ташкил килади. Сунгги уч олимпия цикли мобайнида россиялик ва бир катор "гимнастикачи" мамлакатлар гимнастикачи кизларининг халкаро ареналарда муваффакият билан пешкадамлик килиб келаётгани бундай ёндашувнинг истикболлилигини

тасдикловчи фактдир. Бирок шуниси аникки, дунёда етакчилик мавкеини эгаллаб туриш борган сайин мураккаблашиб бормокда. Бу умуман жахон спортининг, хусусан, бадиий гимнастиканинг ривожланиш

йуналишларини эътиборга олган холда мажмуали ёндашув асосида узок муддатли максадли комплекс дастурни яратишга янгича ёндашувларни излаш зарурлигини курсатади.

Тадкикотнинг максади. Ихтисос-лаштирилган тайёргарлик боскичида ёш гимнастикачи кизлар билан хореография машгулотларини ташкил этиш ва

утказишнинг энг самарали шаклларини аниклаш.

Тадкикотнинг ташкил килиниши.

Тажриба тадкикотлари Гимнастика саройи базасида 10-12 ёшли гимнастикачи кизлар гурухининг укув машгулотлари жараёнида ташкил этилди ва утказилди.

Тадкикотнинг натижалари. Махсус адабиётларнинг тахлилий обзори хдмда ОЗБУСМ даги педагогик кузатувлар материалларига мувофик бадиий

гимнастикада (1,2,3,6,7) хореография буйича назарий ва амалий машгулотлар мавжуд (3,5,7).

Уз навбатида, амалий машгулотлар куйидаги белгиларига кура таснифланади:

1. Педагогик вазифаларига кура: ургатувчи, шугуллантирувчи, назорат килувчи, тикловчи, ташкил килувчи машгулот.

2. Юклама катталигига кура: зарбдор, уртача (оптимал), муътадил, енгиллаш-тирувчи машгулот.

3. Утказишнинг ташкил этилишига кура: алохида, ялпи, гурухли, мустакил машгулот.

Тадкикотнинг белгиланган максадини амалга ошириш учун ТГ гимнастикачи кизларига ихтисослаштирилган тайёргар-лик боскичи талабларидан келиб чикиб, хореография буйича мажмуали дарслар ишлаб чикилиб, таклиф этилди. Бу дарсларда хореография воситасида ёш гимнастикачиларнинг харакат

маданиятини шакллантиришга, жисмоний ва харакат тайёргарлигини такомиллаш-тиришга алохида эътибор берилди.

Ургатувчи машгулот, асосан, машгулотларнинг тайёргарлик даврида утказилди. Унинг узига хос хусусияти машкларни куп марталаб такрорлаш, бирикмаларни алохида деталларга булиш, катор тайёрловчи машкларни бажариш билан борадиган таксимлаб бажариш методидан фойдаланиш хисобланади. Шундай килиб, хореография буйича ургатувчи дарснинг асосий вазифаси - бу харакат (ёки катор харакатлар) билан таништириш ва харакат малакасини шакллантиришдан иборат.

Махсус тайёргарлик боскичида машгулотлар утказганда, ургатишга етарлича катта хажмли вакт ажратилган.

Бунда биз иш хажмини ошириш билан бир вактнинг узида ёш гимнастикачилар организмининг

функционал тизимига юксак талаблар куйилишини хисобга олдик.

Шугуллантирувчи машгулотга мисол тарикасида биз модель машгулотни олдик, унинг шароитлари мусобака шароитига максимал даражада якинлаштирилган булади (1-расм).

Тадкикотлар тайёргарликнинг барча томонларини мунтазам назорат килиб бормай туриб, юкори малакали гимнастикачи кизларни тайёрлаш хакида уйлаш хам мумкин эмаслигини курсатади.

Мезоциклда камида бир марта бутун бошли машгулот махсус хдракат тайёргарлиги (МЖТ ва МХ,Т буйича меъёрлар), хореографик (таянч олдидаги ва зал уртасидаги машкларни камраб оладиган "очик" дарс куринишида) хамда техник тайёргарликни текширишга, шунингдек, мажмуали, назорат

текширувини утказишга ажратилган.

Айрим холларда шу турдаги назорат мажмуали дарснинг бир кисмини эгаллаган.

Юкори натижалар спорти факт жисмоний машклар тизимини эмас, тикланиш тизимини хам такомиллаш-тиришни талаб килаётганини эътиборга олиб, биз жисмоний тарбия диспансери шифокори билан биргаликда хар хил физиотерапевтик, фармакологик, психологик ва бошка воситалардан фойдаландик ва бунга бутун машгулотлар ёки уларнинг айрим кисмларини ажратдик.

Тайёргарлик кисми: таянч олдида, уртада хореография

Асосий кисм:

1 - буюмсиз машк 1 марта + эл.

2 - чукморчалар билан машк 1 марта + бирикма

3 - туп билан машк 1 марта + эл.

4 - аргамчи билан машк 2 марта + бирикма. + эл.

5 - тасма билан машк марта + бирикма + эл.

Якунловчи кисм: хулоса чикариш, бушаштирувчи машк - махсус бадан

киздирувчи машклар

1-расм. Модель тренировка машFулотининг тахминий шакли

Спорт такомиллаштирувида эркин машкнинг муваффакиятли, оригинал композицияси мухим ахамиятга эга, бу дарснинг яна бир - беллашув турини такозо этади. Жуфтлик, айникса, гурух машкининг битта композициясини тузиш учун, одатда, бир неча машгулот сарфланган.

Бу бадиий гимнастика буйича бир катор мутахассислар, хусусан, И.А.Винер-Усманова (1,2), Л.А.Карпенко (3), А.А.Супрун (4)) ва б. тавсияларига мос келади.

I разряд, спорт усталигига номзод даражасидаги композицияни тайёрлашни биз бир вактнинг узида бир неча гимнастикачи билан амалга оширдик, бу бизга уларнинг харакат диапазонини ошириш, мураббийга эса хар бир спортчининг услубини кузатиш имконини берди.

Педагогик кузатувлар шуни намойиш этдики, зарбдор машгулот ё катта хажми, ё юкламанинг юкори шиддати билан тавсифланади. У факат хажмига кура (узок муддатли фаолият давомида куп микдордаги элементлар) ёки факат шиддати буйича зарбдор булиши мумкин. Масалан, назорат машгулоти, киска вактда комбинацияларнинг имкон борича куп микдорини утиш.

Максимал (зарбдор) машгулотнинг 70-80% ига тенг юкламаси билан тавсифланадиган уртача ёки оптимал машгулот: юкламаси максималнинг 5070% кисмига тенг тренировка машгулотини биз муътадил, 50%дан пастини енгиллаштирувчи машгулот деб хисобладик.

Алохида ёки индивидуал машгулот бир ёки айни вактнинг узида бир неча гимнастикачининг шугулланишини

назарда тутади, лекин уларнинг хар бири уз режаси асосида иш олиб боради. Бундай шакл асосий хисобланиб, биз уни айникса СУН ва СУ булган гимнастикачилар билан куллаганмиз.

Олинган маълумотларга караганда, композиция дарси хар доим хам алохида утказилмаган. Купинча ижодкорлик кобилиятларини ривожлантириш

максадида композицияни тузишда хореограф ёки мураббийдан ташкари жамоадош дугоналар хам, катта гурухларнинг кизлари хам катнашган.

Аслида, машгулот утказишнинг бундай шаклида гимнастикачилар навбатма-навбат уз дастурлари устида мусика журлигида, машкни тулалигича, кисмларга булиб ёки алохида бирикмаларга мураббий бошчилигида ишлов бериб бажарадилар. Бу вактда бошка гимнастикачилар мустакил равишда уз режалари асосида шугулланадилар.

Гурухли машгулот бизга бутун машгулот ёки унинг алохида кисмлари давомида бутун гурух билан битта вазифа устида, лекин турлича воситалар ёрдамида ишлаш имконини берди.

Ялпи машгулотда барча

гимнастикачилар бир вактнинг узида бир хил машкларни бажарадилар. Бундай шакл машгулот зичлигини оширади, бирок хар бир спортчи учун машкларни катъий улчаб бериш имкониятини, кизларнинг мустакиллиги ва ижодий фаоллигини чеклаб куяди.

Мустакил машгулот, одатда, мураббий билан аввалдан

режалаштирилади ва келишиб олинади. Машгулот утказишнинг бундай шакли масъулият, мустакиллик, мехнатсеварлик туйгуларини ривожлантиришга ёрдам беради.

Махсус адабиётлардан олинган маълумотларга караганда (1,2,3,5,7), машгулотларни ташкил этишнинг энг кенг таркалган методик шаклларидан бири мажмуали машгулот булиб, унда санаб утилган шаклларнинг вазифа хамда методлари бир-бири билан бирикиб кетган (2-расм). Тадкикотнинг курсатишича, спорт махорати даражаси канча юкори булса, дарснинг типологияси ва тузилиши шунча мураккаблашиб боради.

1 - таянч олдида мумтоз ракс элементлари

2 - уртада: мувозанатни ривожлантирувчи; кичик, катта бурилишлар, силжиб

бурилишлар сакраш; кичик, катта, диагонал буйлаб.

3 - чамбар билан ялпи машклар. Ургатиш, элементлар, бирикмалар буйича

шугулланиш.

4 - буюмсиз машкларни такомиллаштириш - 2 марта тулалигича алохида + +

элемент.

5. МЖТ (айланма машгулотлар мажмуаси)

2-расм. Мажмуали тренировка машFулотини ташкил килишнинг тахминий шакли

Х,аракат тайёргарлиги даражасини малакали, тажрибали ва, бизнингча, энг мухими, холис мутахассислар

бахоладилар. Натижаларнинг таккослани-шини кулайлаштириш максадида тайёргарликнинг барча турлари хамда хар бир муайян нормативни бахолаш учун ягона 10 баллик бахолаш тизимидан фойдаланилди (1-жадвал).

Ишлаб чикилган ва тажриба жараёнида синовдан утказилган хореография машклари комплекслари бир вактнинг узида хам назорат машклари, хам ёш гимнастикачи кизларнинг харакат кобилиятларини ривожлантирувчи

машклар сифатида кулланилди.

Машкларнинг хар бир комплекси икки хафта давомида бажарилади (10-12 машгулот). Жами олтита шундай комплекс такдим этилган булиб, уларни 12 хафта (уч ой) давомида, яъни тахминан бутун укув-тренировка йили мобайнида бажариш мулжалланган. 1-жадвалда берилган маълумотларга кура, тажриба охирида тажриба гурухи гимнастикачи кизларига таклиф этилган барча хореография машклари буйича харакат тайёргарлиги

юзасидан назорат текшируви натижалари-нинг усиш катталиги анча жиддий (Р<0,001), айникса, 2,3 блок машклари буйича (ронд де жамб ан леер, андеор, батман фондю, релеве лянт, адажио, гранд батман, "Пахта" халц рацси комбинациялари, тулцинлар, силташлар) энг ахамиятли натижаларга эришилди.

Тажрибалар асосида синовдан утказилган хореография машклари комплекслари тренировка машгулотлари асосини ташкил этиб, мураббийлар томонидан мусобака композицияларини тузишда кулланилди.

Машгулотлар кунига бир неча мартадан утказилгани сабабли улар асосий ва кушимча турларга булинган. Тайёргарлик боскичининг умумий тенденциясини ифодаловчи асосий вазифа асосий машгулотда, хусусий вазифалар эса кушимча машгулотда хал этилди. Белгиланган вазифалар, микроциклнинг узига хос жихатлари, гимнастикачининг хусусиятларидан келиб чикиб, асосий машгулотни куннинг биринчи ёки иккинчи ярмида утказиш тавсия килинган.

1-жадвал

Тажриба гурух,и гимнастикачи кизларининг хореографик тайёргарлик даражасини

бах,олаш

№ Дастур машклари (Илова №) Бажарилишини бахолаш

Сентябрь 2017 г Январь 2018 г. Июнь 2018 г. Декабрь 2018 г.

1 2 3 4 5 6

1 ^ул ва оёклар вазияти 7.25 ± 1.75 8.37 ± 1.92 9.17 ± 2.75 9.55 ± 0,25

деми плие 7.55 ± 2.35 8.45 ± 2.75 9.05 ± 2.33 9,35 ± 0.34

гранд плие 6.05 ± 0.95 7.55 ± 0.85 8,65 ± 1.95 9,05 ± 0,35

Релеве 6,85 ± 1.27 7,95 ± 1.93 8,05 ± 1.37 8,95 ± 0.32

батман тандю 7.55 ± 1.95 8.25 ± 2,35 9,15 ± 1.97 9.55 ± 0.27

Х ± 5 7,05 ± 1,65 8,11 ± 1,96 8,81 ± 2,07 9,30 ± 0,31

2 батман тандю жете 6.95 ± 1.50 8.24 ± 1,72 8.75 ± 0,75 9,45 ± 0.25

ронд де жамб пар тер 6.87 ± 1.15 8.48 ± 1.25 8.95 ± 0,82 9,55 ± 0,27

ронд де жамб ан леер 5.05 ± 1.13 6.95 ± 1,23 8.05 ± 0,95 8,35 ± 0,50

андеор 6.35 ± 1.14 7.24 ± 1,81 8.15 ± 0,85 8,46 ± 0,57

андедан 6.95 ± 1.05 8.11 ± 1,35 9.05 ± 0,75 9,43 ± 0,34

батман фондю 5.35 ± 1.55 7.32 ± 1,73 7.85 ± 0,65 8,35 ± 0.55

батман фраппе 7.21 ± 0.71 8.15 ± 1,17 9.05 ± 0.71 9.60 ± 0,15

ботю 7.15 ± 1.35 7.92 ± 1,94 8.85 ± 0,65 9,75 ± 0,10

пассе 7.03 ± 1.41 8.16 ± 1,65 8.93 ± 0,83 9,63 ± 0,22

Релеве лянт 6.25 ± 0.67 7.37 ± 1,33 8.05 ± 0.63 8.65 ± 0.55

девелоле 7.23 ± 1.74 8.32 ± 1,85 9.02 ± 0,55 9.70 ± 0.15

адажио 5.95 ± 1.73 6.91 ± 1,24 7.84 ± 1.05 8.45 ± 0,70

аттетюд 7.00 ± 1.25 8.00 ± 1,83 8.95 ± 1,05 9,35 ± 0,35

тербушон 7.35 ± 0.97 8.22 ± 1,27 9.13 ± 0.97 9,45 ± 0,15

гранд батман 6.45 ± 0.83 7.43 ± 1,36 8.17 ± 0.83 9,30 ± 0,50

Х ± 5 6,60 ± 1,21 7,80 ± 1,50 8,60 ± 0,80 9,10 ± 0,35

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3 пике 6,95 ± 1.71 7,90 ± 1.91 8.95 ± 0,85 9.35 ± 0.35

балансе 7,05 ± 1.43 7.95 ± 1.25 8.65 ± 1.45 9.40 ± 0.25

пор де бра 7,15 ± 1.55 8.25 ± 1,65 8,75 ± 1.55 9.45 ± 0.30

"Пахта " халц рацси комбинациялари. 5.95 ± 1.15 7.15 ± 1.45 7.45 ± 1.35 9.05 ± 0.55

Уртада халкона этюдлар 7.05 ± 1.65 8.05 ± 1,37 8,64 ± 1.67 9.55 ± 0.45

Тулцин ва силташлар 5.9 ± 1.45 6.95 ± 1.75 7.75 ± 0.95 9.45 ± 0.25

мувозанатлар 6.95 ± 1.73 8.0.5 ± 1.90 8.85 ± 0.85 9.55 ± 0.25

сакрашлар 7.15 ± 1.55 8.00 ± 1.17 8,75 ± 0.90 9.47 ± 0.40

бурилишлар 7.35 ± 1.77 8.35 ± 1.55 9.05 ± 0.35 9.65 ± 0.15

Х ± 5 6,80 ± 1,55 7,85 ± 1,55 8,54 ± 1,10 9,18 ± 0,33

Хореографик тайёргарлик учун уртача 6,82 ± 1,47 7,92 ± 1,67 8,65 ± 1,32 9,39 ± 0,33

Икки марталик машгулот

утказилганда, хар иккала дарс битта схема буйича ташкил килинган: тайёргарлик кисми, асосий кисм, якунловчи кисм.

Хулоса. Шундай килиб, махсус адабиётларни тахлил килиш материаллари ва тажриба маълумотларининг далолат беришича, базавий, хореографик тайёргарлик машклари махсус,

ихтисослаштирувчи асос булибгина колмай, шугулланувчиларни кейинги, буюмлар билан бажариладиган таснифий

дастурдаги координацион жихатдан мураккаброк элементлар гурухини узлаштиришга тайёрлайдиган, амалий, ривожлантирувчи йуналишдаги

вазифаларни хам уташи керак. Шу сабабли урганиш жараёнида гимнастикачилар факат дастурий машклар билан чекланмай, "бошлангич мактаб"даги илгари узлаштирилган хореографик машклар оркали харакат имкониятларини такомиллаштириб боришлари зарур.

Адабиётлар:

1. Винер-Усманова И. А. Теория и методика художественной гимнастики. Артистичность и пути её формирования: учеб. пособие для образоват. учреждений ВПО по направлению 034300(62) - "Физ. культура"/авт. И. А. Винер-Усманова [и др.] ; Национальный гос. ун-т физ. культуры, спорта и здоровья им. П.Ф. Лесгафта.- М.: Человек,2014. (Б-чка тренера).

2. Винер-Усманова И. А. Художественная гимнастика: история, состояние и перспективы развития: учеб. пособие для образоват. программы по направлению 49.04.01 -"физ. культура"/авт. И. А. Винер-Усманова [и др.]; Национальный гос. ун-т физ. культуры, спорта и здоровья им. П. Ф. Лесгафта.-М. : Человек,2014.

3. Карпенко Л.А. Урок как важная структурная единица в системе спортивной подготовки занимающихся художественной гимнастикой: Учеб. Пособие .- СПб.: Изд-во СПбГАФК, 1999.

4. Супрун А.А. Технологический подход к процессу профилирующей подготовки в художественной гимнастике на основе учета индивидуальных особенностей: дис. канд. пед. наук/А. А. Супрун. - СПб., 2013.

5. Умаров М.Н., Федорова С.В. Характеристика и содержание учебных занятий по художественной гимнастике (Методические рекомендации). Издательско-полиграфический отдел УзГИФК. - Т., 2009.

6. Шипилина И.А. Хореография в спорте /Серия «Образовательные технологии в массовом и олимп. спорте» - Ростов н/Д: «Феникс», 2004.

7. Ярашев К.Д., Умаров М.Н., Федорова С.В. «Организация и проведение учебных занятий по художественной гимнастике в специализированном учебном заведении» Т: 2017

И.И. Моргунова, М.Р. Израилбекова

Ушбу маколада хореография машгулотларини ташкил килиш ва утказиш билан боглик масалалар куриб чикилган. Хусусан, унда гимнастикачи кизларнинг махсус харакат ва техник тайёргарлигини ривожлантиришга йуналтирилган комплекс тренировка машгулотининг тузилиши ва мазмуни жихатидан турлича вариантлари таклиф килинган.

Present article is explained the questions that're related to organize and conduct of choreography training. Specifically the structure of complex training that's directed to develop technical preparing and special movements of gymnasts is learned and also several meaningful variants are recommended.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.