Научная статья на тему 'ХОРАЗМ ВОҲАСИ ШАРОИТИДА ДОРИВОР МОЙЧЕЧАК (MATRICARIA CHAMOMILLA L.) ПЛАНТАЦИЯЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ'

ХОРАЗМ ВОҲАСИ ШАРОИТИДА ДОРИВОР МОЙЧЕЧАК (MATRICARIA CHAMOMILLA L.) ПЛАНТАЦИЯЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ Текст научной статьи по специальности «Философия, этика, религиоведение»

CC BY
60
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ромашка аптечная / способы посева / сроки сева / количество цветочных корзинок / урожайность. / Matricaria chamomilla L. / planting dates / row planting / yield / plantations.

Аннотация научной статьи по философии, этике, религиоведению, автор научной работы — Норбек Худайберганов

В этой статье приведены данные об урожайности Matricaria chamomilla L. при посеве в широком грядке (45 см) в почвенно-климатических условиях Хорезмского оазиса. В условиях Хорезмского оазиса при правильном (срок и метод) определении посева Matricaria chamomilla L. доказано что, можно организовать широко масштабные плантации.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

In this article it was found that in the soil-climatic conditions of Khorezm region in the process of growing Matricaria chamomilla L. in a wide row (45 cm) planted variant showed a relatively high result in terms of number and yield of flower baskets. When the timing and methods of planting Matricaria chamomilla L. are determined correctly, it has been proved that this crop can be grown in the soil-climatic conditions of Khorezm region and plantations can be established on large areas.

Текст научной работы на тему «ХОРАЗМ ВОҲАСИ ШАРОИТИДА ДОРИВОР МОЙЧЕЧАК (MATRICARIA CHAMOMILLA L.) ПЛАНТАЦИЯЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ»

Удалить Водяной Знак

Wondershare PDFelement

УУТ: 631.527: 633.11 ТАДЩЦОТ

ХОРАЗМ ВОХДСИ ШАРОИТИДА ДОРИВОР МОЙЧЕЧАК (MATRICARIA CHAMOMILLA L.) ПЛАНТАЦИЯЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ

Норбек ХУДАЙБЕРГАНОВ,

Хоразм Маъмун Академияси (PhD) таянч докторанти.

Аннотация. В этой статье приведены данные об урожайности Matricaria chamomilla L. при посеве в широком грядке (45 см) в почвенно-климатическихусловиях Хорезмского оазиса. В условиях Хорезмского оазиса при правильном (срок и метод) определении посева Matricaria chamomilla L. доказано что, можно организовать широко масштабные плантации.

Ключевые слова.Ромашка аптечная, способы посева, сроки сева, количество цветочных корзинок, урожайность.

Annotation. In this article it was found that in the soil-climatic conditions of Khorezm region in the process of growing Matricaria chamomilla L. in a wide row (45 cm) planted variant showed a relatively high result in terms of number and yield of flower baskets. When the timing and methods of planting Matricaria chamomilla L. are determined correctly, it has been proved that this crop can be grown in the soil-climatic conditions of Khorezm region and plantations can be established on large areas.

Keywords. Matricaria chamomilla L., planting dates, row planting, yield, plantations.

Кириш. Табиий холда усувчи доривор усим-ликларнинг хам хомашё захираси чекланган булиб, уларни мухофаза килиш, биоэкологик хусусиятлари-ни урганиш ва купайтиришнинг илмий асосланг?н усулларини ишлаб чи;иш доривор усимликш унос илмий тадкикотчиларнинг олдида турган вазифа-дир [1].

Узбекистонда фармацевтика саноатининг эхтиёжларини доривор усимликлар хомашёси билан таъминлаш, махаллий флорани янги интродуцент усимликлар турлари билан бойитиш ва уларни етиш-тириш технологияларини ишлаб чикиш хамда план-тацияларини барпо этиш зарур.

Шу сабабли республикамиз Президенти ва Ва-зирлар махкамаси томонидан амалга оширилаёт-ган ишлар соханинг ривожланишида ва амалий ишларнинг ижросида катта туртки булиб хизмат килмокда. Жумладан, Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 3 майдаги "Нукус-фарм, Зомин-фарм, Сирдарё-фарм ва бош;а катор эркин и;тисодий зоналарини ташкил этиш тугрисида" ПФ-5032-сонли фармони билан Республикамизда 7 та фармацевтика сохасидаги эркин иктисодий худудларининг ташкил этилганлиги ушбу жараён жадаллашганининг исботи хисобланади. Шунингдек, Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 10 апрелдаги "Ёввойи холда усувчи доривор усимликларни мухофаза килиш, маданий холда етиштириш, кайта ишлаш ва мавжуд ресурс-лардан окилона фойдаланиш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПЦ-4670 сонли карорида хам уз аксини топган [2,3].

Узбе кистом! хам ушбу усимликни етиштириш ра пл.антацЧяларини ташкил этиш борасида Мур-дахаев ( 19 91), Тухтаев (2009 )лар купгина илмий тадкикотларни амалга оширганлар. Уларнинг ишлари а'гсида республикамизнинг унумдор ва шурланган т гпрокларида мойчечакнинг кенг масштабли план-тациялари ташкил этилди [1.4].

Амалга оширилган илмий тадкикотлар, асосий кишлок хужалиги экинларининг етиштирилишида рентабеллик даражаси паст (даромад олинмайди-ган) шур ерларда - доривор усимликларни танлаш, устириш, етиштириш ва оналик плантацияларини барпо этиш каби долзарб муаммолари булиб, мазкур илмий-амалий тадкикотлар шур ерларни узлаштириш ва тупрокнинг мелиоратив холатини яхшилаш, кишлок хужалигида алмашлаб экишга киритиш хамда рентабеллигини оширишга каратилган.

Шу боисдан хам доривор усимликларнинг кенг мас-штабдаги плантацияларини ташкил этиш кун тартиби-даги вазифалардан биридир. Илмий тадкикотларимиз мавзуси асосида, Хоразм вилоятининг шурланган тупрок-иклим шароитида алохида танланган доривор усимликларнинг саноат микёсида катта плантация-ларини ташкил этиш ва хомашё базасини яратишга эътиборимизни каратдик.

Тадк;ик;от объекти ва услублари. Амалга оширила-ётган илмий тадкикотларда Хоразм вохаси шароитида Matricaria chamomilla L. нинг экиш муддати ва усулла-рини аниклаш, шу аснода плантацияларини ташкил этиш буйича тавсиялар бериш максад килинган.

Мазкур доривор усимлик республикамизнинг бошка худудларида урганилган булишига карамай, Хоразм

MAXSUS SON [2] 2021 AGRO INFORM

57

Удалить Водяной Знак

Wondershare PDFelement

1-жадвал.

Экиш муддати ва усулларининг Matricaria chamomilla L. хосилдорлигига таъсири, кг/га

Экиш Экиш усуллари, Кузги муддат т/га Бахорги муддат т/га

меъёри см 2019 йил 2020 йил 2020 йил 2021 йил

4 кг/га Ёппасига(15 см) 1.3 1,2 0,98 1

4 кг/га Кенг каторлаб (45 см) 1.7 1,6 1.2 1.25

4 кг/га Лентасимон кенг каторлаб (15х45 см) 1,5 1,45 1.1 1.15

вилояти шароитида Matricaria chamomilla L. нинг экиш муддати, усулларининг хосилдорликка таъсири каби маълумотлар жуда кам. Илмий изланишлар Хоразм вилояти Хива туманидаги Хоразм Маъмун академия-сининг экспериментал тажриба базасида утказилди.

Тадк;ик;от натижалари. Тажрибалар икки хил -кузги (2019 йил 28 сентябрь ва 2020 йил 25 сентябрь) ва бахорги (2019 йил 15 март ва 2020 йил 19 март) муддатларда экилди. Усимлик уруглари уч тартибда: ёппасига (15 см), кенг каторлаб (45 см) ва лентасимон кенг каторлаб (15х45 см) усулда ёки уруг экиш меъёри 4 кг/га экилди.

Хоразм вилояти тупро;-и;лим шароитида Matricar'a chamomilla L. усимлигини экиш муддати ва усулларининг хосилдорликка таъсирини урганганим^да, экиш муддатлари ва экиш усуллари Matricaria ch 'momma L. нинг хосилдорлигига сезиларли таъсир курсатиши ани;ланди (1-жадвал). .

Кузги муддатда (28.09.2019) Matricaria chamomilla L. ёппасига - 15 см килиб экилганда хосилдорлик гектарига уртача 1.3 т. ни, кенг каторлаб - 45 см булганда - 1.7 т. ни, лентасимон кенг каторлаб - 15х45 см килиб экилганда эса хосилдорлик уртача 1,5 т. ни ташкил килган булса, ушбу курсаткичлар (25.09.2019) мос равишда уртача 1, 2 т.; 1,6 т. ва 1,45 т. ни ташкил килганлиги аникланди.

Бахорги муддатда (10.03.2020) Matricaria chamomilla L. ёппасига - 15 см килиб экилганда хосилдорлик

гектарига уртача 0,98 т. ни, кенг каторлаб - 45 см булганда - 1,2 т. ни ва лентасимон кенг каторлаб -15х45 см килиб экилганда хосилдорлик уртача 1,1 т. ни ташкил килганлиги аникланди. 15.03.2020 да ушбу курсаткичлар уртача 1 т.; 1,25 т. ва 1,15 т. ни ташкил этганлиги кузатилди.

Демак, Matricaria chamomilla L. усимлигини иктисодий жихатдан сердаромад фойда берадиган усимлик сифаида тугри районлаштириш учун унинг биоэкологияси, ривожланиш фазалари, хосилдорлик курсаткичларига турли экиш муддатлари ва усулла-рининг таъсирини урганиш зарур.

Хоосалар. Утказилган илмий тадкикот ишлари буйича куйидаги хулосаларга келиш мумкин:

Экиш муддатлари ва усуллари Matricaria chamomilla L. усимлигининг асосий ривожланиш фазаларига таъсир килади.

Экиш муддати ва усулларини усимлик кенг каторлаб (45 см) экилган вариантда гул саватчалари сони ва хосилдорлиги буйича нисбатан юкори натижа кайд этилди.

Илмий тадкикотларимиз натижаларига кура, Matricaria chamomilla L. ни доривор усимлик сифатида Хоразм вилоятининг уртача шурланган тупрокларида экиш, етиштириш ва кенг майдонларда плантация-ларини ташкил этиш фармацевтика ишлаб чикариш тармогини махаллий хомашё билан таъминлаш имко-ниятини яратади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Тухтаев Б.Е. "Интродукция лекарственных растений на засоленных землях Узбекистана". Автореф. докт. дис., Т., 2009, 38 с.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Х,аракатлар стратегияси тугрисида"ги ПФ-4947-сон Фармони. // "Х,ал; сузи" газетаси, 2017 йил 8 февраль, №28 (6723).

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 10 апрелдаги "Ёввойи х,олда усувчи доривор усимликларни мух,офаза ;илиш, маданий х,олда етиштириш, ;айта ишлаш ва мавжуд ресурслардан о;илона фойдаланиш тугрисида"ги ПК-4670-сон Карори. // "Хал; сузи" газетаси, 2020 йил 11 апрель, №75 (7577).

4. Мурдахаев Ю. М., Гришевич Е. И. Интродукция по возделыванию лекарственных растений семейства Сложноцветных (левзея сафлоровидная, ромашка аптечная, девясил высокий, календула лекарственная, пижма обыкновенная) в поливных условиях Узбекистана // Информационное сообщение. -Ташкент, Фан, 1983 г. -№ 311. -19 с.

58

AGRO INFORM MAXSUS SON [2] 2021

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.