Научная статья на тему 'ПРОРАСТАНИЕ СЕМЯН ИНДИГОФЕРА ЛЕКАРСТВЕННОГО И КРАСИЛЬНОГО'

ПРОРАСТАНИЕ СЕМЯН ИНДИГОФЕРА ЛЕКАРСТВЕННОГО И КРАСИЛЬНОГО Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
140
31
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
INDIGOFERA TINCTORIA L / ЛАБОРАТОРНЫЕ И ПОЛЕВЫЕ УСЛОВИЙ / АГРОТЕХНИКА / ГЕНЕРАТИВ / РАЗМНОЖЕНИЯ / СЕМЕНА / ЧАШКА ПЕТРИ / ФИЛЬТРОВАЛЬНАЯ БУМАГА / ПОВТОРНИСТЬ / ЛАБОРАТОРИЯ ВА ДАЛА ШАРОИТЛАРИ / КўПАЙТИРИШ / УРУғ / ПЕТРИ ЛИКОПЧАСИ / ФИЛЬТР қОғОЗ / қАЙТАРИЛИШ / LABORATORY AND FIELD CONDITIONS / AGRICULTURAL TECHNOLOGY / GENERATIVE / REPRODUCTION / SEEDS / PETRI DISH / FILTER PAPER / REPETITION

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Аясов Хушбек Ғайбуллаевич, Исроилов Бахтиёр Абдуллаевич

В статье приводятся данные по лабороторному и полевому всхожести семян Indigofera tinctoria L Лабораторный всхожесть семян Indigofera tinctoria L. составляет 83,7% ов. Выявленно, что оптимальные сроки посева Indigofera tinctoria L является весенный период. Предварительные опыты показали, сто семена растений всходят через 7-15 дней после посева в зависимости от температуры почвы. При этом грунтовые всхожести семян Indigofera tinctoria L.составляет 80-83% ов, а сохранность растений составляет почти 90% ов. Рстения проходит польную цикл фазу развития. В настоящее время разработываются агротехнические мериоприятие по выращиванию растений в условиях Ташкенского оазиса.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству , автор научной работы — Аясов Хушбек Ғайбуллаевич, Исроилов Бахтиёр Абдуллаевич

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

GERMINATION OF SEEDS OF INDIGOFER MEDICINAL AND DYE

The article provides data on laboratory and field germination of seeds of Indigofera tinctoria L. Laboratory germination of seeds of Indigofera tinctoria L. is 83.7%. It was revealed that the optimal sowing time for Indigofera tinctoria L is the spring period. Preliminary experiments have shown that one hundred plant seeds sprout 7-15 days after sowing, depending on the soil temperature. At the same time, soil germination of Indigofera tinctoria L. seeds is 80-83%, and plant safety is almost 90%. The plant goes through a full cycle of developmental phase. At present, agrotechnical measures for growing plants in the conditions of the Tashkent oasis are being developed.

Текст научной работы на тему «ПРОРАСТАНИЕ СЕМЯН ИНДИГОФЕРА ЛЕКАРСТВЕННОГО И КРАСИЛЬНОГО»

ПРОРАСТАНИЕ СЕМЯН ИНДИГОФЕРА ЛЕКАРСТВЕННОГО И КРАСИЛЬНОГО

Аясов Хушбек Гайбуллаевич Научно-исследовательский институт лесного хозяйства, докторант

Исроилов Бахтиёр Абдуллаевич Ташкентский государственный аграрный университет, ассистент

В статье приводятся данные по лабороторному и полевому всхожести семян Indigo/era tinctoria L Лабораторный всхожесть семян Indigo/era tinctoria L. составляет 83,7% ов. Выявленно, что оптимальные сроки посева Indigofera tinctoria L является весенный период. Предварительные опыты показали, сто семена растений всходят через 7-15 дней после посева в зависимости от температуры почвы. При этом грунтовые всхожести семян Indigofera tinctoria L-составляет 80-83% ов, а сохранность растений составляет почти 90% ов. Рстения проходит польную цикл фазу развития. В настоящее время разработываются агротехнические мериоприятие по выращиванию растений в условиях Ташкенского оазиса.

Ключевые слова: Indigo/era tinctoria L, лабораторные и полевые условий, агротехника, генератив, размножения, семена, чашка Петри, фильтровальная бумага, повторнисть и др.

ДОРИВОР ВА БУЁКЛИ ИНДИГОФЕРА (INDIGOFERA TINCTORIA L) УСИМЛИГИНИНГ УРУF

УНУВЧАНЛИГИ

Ма;олада буёк;ли Индигофера (Indigo/era tinctoria L.) усимлигининг уруг унувчанлигига доир маълумотлар атрофлича ёритилган. Indigo/era tinctoria L. усимлигининг лаборатория шароитида уругларининг унувчанлиги уртача 83,7 % ни ташкил этди. Усимлик уругларининг дала шароитида оптимал экиш муддати бадор (апрел-май) ойлари дисобланиб, бу унувчанлик микдори 80-83% атрофида ;айд этилди. Тажрибага асосан, дала шароитида уругларнинг униб чи;иши тупро; шароитиги боглик; булиб, тупро; дароратининг 150С га етиши билан 7-15 кун оралотида тули; униб чи;ади ва нидолларни са;ланиши 90% атрофида ;айд этилди. Айни пайтда усимликни кенг масштабларда етиштириш агротехникасига доир маълумотлар атрофлича ёритилмо;да.

Калит сузлар: Indigofera tinctoria L, лаборатория ва дала шароитлари, агротехника, генератив, купайтириш, уруг, петри ликопчаси, фильтр ;огоз, ;айтарилиш ва б.;.

GERMINATION OF SEEDS OF INDIGOFER MEDICINAL AND DYE

The article provides data on laboratory and field germination of seeds of Indigofera tinctoria L. Laboratory germination of seeds of Indigofera tinctoria L. is 83.7%. It was revealed that the optimal sowing time for Indigofera tinctoria L is the spring period. Preliminary experiments have shown that one hundred plant seeds sprout 7-15 days after sowing, depending on the soil temperature. At the same time, soil germination of Indigofera tinctoria L. seeds is 80-83%, and plant safety is almost 90%. The plant goes through a full cycle of developmental phase. At present, agrotechnical measures for growing plants in the conditions of the Tashkent oasis are being developed.

Key words: Indigofera tinctoria L, laboratory and field conditions, agricultural technology, generative, reproduction, seeds, petri dish, filter paper, repetition, etc.

DOI: 10.24411/2181-0761/2020-10121

Кириш. Республикамизда сунги йилларда доривор усимликларни мух,офаза ;илиш, табиий ресурслардан о;илона фойдаланиш, доривор усимликлар етиштириладиган плантатциялар ташкил этиш ва уларни ;айта ишлаш борасида изчил ислохатлар амалга оширилмо;да.

Узбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёев 2020-йил 10-апрелда "Ёввойи х,олда усувчи Доривор усимликларни мух,офаза ;илиш, маданий холда етиштириш, ;айта ишлаш ва мавжуд ресурслардан о;илона фойдаланиш чора-тадбирлари" тyFрисидаги ПК-4670-сонли ;арорини имзолади [1].

Ушбу ;арорга мувофи; доривор усимликлар етиштириш ва ;айта ишлашни янада ривожлантириш учун ;улай мух,ит яратиш, сох,анинг экспорт салох,иятини ошириш,

шунингдек таълим, илм-фан ва ишлаб чикариш жараёнларини интегратциялаш максадида:

Узбекистон Республикаси Кишлок хужалиги вазирлиги, Инновацион ривожланиш вазирлиги, Урмон хужалиги давлат кумитаси, Согли;ни саклаш вазирлиги хузуридаги Фармацевтика тармогини ривожлантириш агентлигининг 2020-йил 1-майдан бошлаб доривор усимликларни етиштириш, саклаш, бирламчи ёки чукур кайта ишлаш кластерларини (кейинги уринларда-доривор усимликлар кластери) ташкил этиш, шунингдек, худудларни доривор усимликлар етиштириш буйича ихтисослаштириш тугрисидаги таклифлар маъкулланди.

Тадкикодни максади: Хозирги замон талаби куп киррали (х,ам доривор, зиравор, буёкдор, техник) усимликларни етиштириш ва уларни хом-ашё базасини яратишни та;оза этмокда. Шундай хусусиятга эга булган усимликлар сирасига буё;ли индигофера (Indigofera tinctoria L.) усимлигини киритиш мумкин.

Мазкур усимликнинг уруг унувчанлиги, биоэкологик хусусиятлари ва етиштириш агротехникасига доир маълумотлар атрофлича урганилмокда.

Мавзуни урганилганлик даражаси. Доривор ва буё;ли усимлик индигофера (Indigofera tinctoria L.) етиштириш ва плантацияларида устириш технологиясини урганиш буйича Хитой, Хиндистон, Миср Араб Республикаси, Германия, Украина, Молдова, Россия, мамлакатларида каби олимлар томонидан кенг камровли изланишлар олиб борилган. Узбекистонда доривор усимликларни интродукцияси, маданий шароитларда устириш имкониятларини Ботаника институтлари ва Ботаника боги олимлари И.В. Белолипов, Аллаяров, К.Х.Ходжаев, Ю.М.Мурдахаев, Б.Ё.Тухтаев, Т.С. Сафаров ва бошкалар томонидан урганилган.

Мазкур тад;и;от натижаларининг тах,лили Узбекистонда доривор усимликларни маданий купайтириш ва етиштириш технологиясини ишлаб чикишга каратилган тадкикотлар етарлича олиб борилмаган.

Тадкикот объекти ва услублари: Тад;и;отнинг илмий объекти сифатида ноанъанавий доривор, буё;ли индигофера (Indigofera tinctoria L.) усимлиги танлаб олиниб, Урмон хужалиги илмий-тад;и;от тажриба ер майдонларида ва лабаротория шароитдаги усимлик уруглари унувчанлигини ани;лаш олинди. Бунда петри ликопчасига уруглар 4 кайтарилишда экиб ундириб синаб курилди ва фоизларда ани;ланди [2,4].

Дала шароитида эса уруглар 100 донадан ;илиб, 4 каторга экиб чи;илди ва униб чиккан уруглар фоизларда х,исобланди [2,4].

Тадкикот натижалари: Доривор, буёкли индигофера(Indigofera tinctoria L.) уруги яхши униш хусусиятига эга. Усимлик уруги х,еч кандай ишловсиз деярли 1-2 х,афтада тулик униб чикди. Олиб борилган илмий тадкикотга асосан, лаборатория шароитида уругларнинг унувчанлиги юкори булиб, вариантларда 74-90% атрофида кайд этилди ва бу курсаткич уртача х,исобда 80,7 % ни ташкил этди. (1-жалвал).

1-жадвал.

Лаборатория шароитида уруF унувчанлиги (% х;исобида)

№ 22.01.2020 йилда экилган ва назорат кунлари Унган уруг сони

1 3 5 10 15 20 25 30 35

1 - 1 4 8 10 17 18 9 7 74

2 - 1 5 11 14 11 20 11 9 82

3 - 1 6 15 15 20 13 10 10 90

4 - 2 3 12 13 19 14 7 7 77

Уртача унувчанл ик 80.7%

Усимлик уругларини дала шароитида унувчанлигини аницлаш мацсадида, улар 2 муддатда, яъни бах,ор (15 ва 30 апрель) ойлари экиб синаб курилди. Бунда, олдиндан тайёрланган (70 см) цаторларга уруглар 100 донадан цилиб, 4 цаторга алохдда экиб чицилди. Экилган уруглар усти енгил (0.5-1,0 см) тупроц билан кумиб чицилди ва тулиц униб чиццунга цадар х,ар 5-10 кунда 1 марта х,исобга олинди. Бах,орда экилган уруглар турпоцнинг юза цатлами х,олатига цараб х,ар куни 5-10 кунда 1 марта сугориб турилди. (2-жадвал).

2-жадвал.

Бах,ор ойлари экилган уруFларнинг дала шароитида унувчанлигини

(% х;исобида)

Экилган цаторлар Уруглар сони Экилган вацти 15.04.2020 й Униб чициши %

Униб

чициши тугаши

1 100 22.04 05.05 80

2 100 25.04 07.05 78

3 100 28.04 10. 05 82

4 100 21.04 04. 05 75

Уртача унувчанлик 78

Экилган цаторлар Уруглар сони Экилган вацти 30.04.2020 й Униб чициши %

Униб

чициши тугаши

1 100 06. 05. 15.05 85

2 100 08. 05. 16. 05 87

3 100 07. 05. 17. 05 82

4 100 10. 05. 20. 05 80

Уртача унувчанлик 83,5

Тажрибага асосан, бах,ор (апрель) ойлари экилган вариантлардаги уругларнинг унувчанлиги асосан икки омил билан боглиц булиб, (78-83%) бири биридан кескин фарц цилмайди. Бу х,ол, биринчидан ицлим шароити билан бевосита боглиц булиб, бу вацтда булиб утадиган ёгингарчилик уларни униб чициши учун ижобий таъсир курсатади. Иккинчидан, уругларни униб чициши учун тупроц х,арорати х,ам мух,им ах,амият касб этиб, мазкур усимлик уруглари асосан тупроц х,ароратининг 15-180 С дан юцори булиши билан цайд этилади.

Хулоса. Олиб борилган дастлабки тажрибалар доривор ва буёцли Индигофера (Indigofera tinctoria L.) усимлиги уругларини юцори унувчанликка эга эканлигини курсатди. Лаборатория шароитида усимлик уругларининг унувчанлиги уртача 80,7 % ни ташкил этади. Дала шаротида эса, уругларнинг унувчанлиги 78-83,5% атрофида цайд этилиб, асосан икки хил омил (1-ицлим омили-ёгингарчилик мицдори ва тупроц намлиги; 2-тупроц омили-унинг х,ароратининг 150С дан юцори булиши) билан белгиланади.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 10-апрелдаги "Ёввойи х,олда усувчи Доривор усимликларни мух,офаза цилиш, маданий холда етиштириш, цайта ишлаш ва мавжуд ресурслардан оцилона фойдаланиш чора-тадбирлари" ги ПК-4670-сонли царори.

2. Доспехов Б. А. Методика полевого опыта. - М. Колос, 1973. -С. 330-336.

3. Мурдахаев Ю.М. //Узбекистонда ватан топган доривор усимликлар. Тошкент. "Фан". 1993. 39 б

4. Нурматов Н. ва бошк;алар. Дала тажрибалари услубияти. Т.: 2007. Ф.С.Пилипетко. Род 33. Индигофера, или Индигонос- Indigofera L1958 -T.IV.

Покрьтосеменнье. Семейства Бобовье-Гранатовье-С.132-135.-976 с.-2500 экз.

5. Ёкубов ГД., Рахимов А., Нуруллаева М.Ш., Майлиева З.С. Индиго буёги берувчи усимликларнинг тарк;алиши ва биологик хусусиятлари // Хоразм Маъмун академиясининг ахборотномаси. -Урганч, 2010.-№ 1/2 -Б.68-69.

6. Neema M., Aparna V., Krishna Prakash and Reghunath B.R. Pre-sowing seed treatments for Indian indigo (Indigofera tinctoria). International Journal of Innovative Horticulture. 7(1):54-55, 2018.

7. https://uses.plantnet-project.org/en/Indigofera_tinctoria_(PROTA)

8. https://www.researchgate.net/publication/225073792_Chemical_Composition_A ntioxidant_and_Anticancer_Effects_of_the_Seeds_and_Leaves_of_Indigo_Polygonum_tinctori um_Ait_Plant.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.