Научная статья на тему 'ХИЗМАТ КЎРСАТИШ СОҲАСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА СТАРТАПЛАРНИНГ ЎРНИ'

ХИЗМАТ КЎРСАТИШ СОҲАСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА СТАРТАПЛАРНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
14
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
стартапы / финансирование / туризм / инвестиции / глоболизация / инвестиционная привлекательность. / startups / financing / tourism / investments / globalization / investment attractiveness.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Турсунов Ф.У., Абдуллоев З.З.

В данной статье рассмотрены необходимость развития стартапов на современном этапе в условиях финансовой нестабильности.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article discusses the need for the development of startups at the present stage in the conditions of financial instability.

Текст научной работы на тему «ХИЗМАТ КЎРСАТИШ СОҲАСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА СТАРТАПЛАРНИНГ ЎРНИ»

ХИЗМАТ КУРСАТИШ СОХДСИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА

СТАРТАПЛАРНИНГ УРНИ

Турсунов Ф.У.

СамИСИ "Менежмент" кафедраси мудири

Абдуллоев З.З.

СамИСИ "Менежмент" кафедраси магистранти

Аннотация: В данной статье рассмотрены необходимость развития стартапов на современном этапе в условиях финансовой нестабильности.

Ключевые слова: стартапы, финансирование, туризм, инвестиции, глоболизация, инвестиционная привлекательность.

Annotation: This article discusses the need for the development of startups at the present stage in the conditions of financial instability.

Key words: startups, financing, tourism, investments, globalization, investment attractiveness.

Кириш. Узбекистон Республикасида 2021-2023 йилларда хизматлар сохасини ривожлантириш дастурини амалга ошириш натижасида 2021 йилда хизматлар курсатиш хажми карийб 20 фоизга усди. Шу билан бирга, утказилган тахлиллар натижасида хизматлар сохдсини ривожлантиришга янгича ёндашувларни жорий этиш оркали бозор хизматлари хажмини 2022 йилда 1,5 бараварга ошириш хамда кушимча 1,5 миллион янги иш уринларини яратиш имкониятлари мавжудлиги аникланган.

Адабиётлар шархи. Бугунги кунда ёш тадбиркорлар ва изланувчилар орасида стартаплар бизнесни бошлашнинг энг машхур вариантларидан бирига айланди. Глобаллашув шароитида худудларда ишбилармонлик доирасини ривожланиш даражасини, уз фаолиятини нолдан бошлаб муваффакияга эришган компаниялар сонига караб бахоланмокда. Бундай ютукларга асосан корхонани ташкил этиш, куплаб кизикарли фикрлар ва истикболли гоялар тугрисида уз карашларига эга, бизнеснинг янги тулкини вакиллари деб аталаётган 25-30 ёшдаги ишбилармонлар изланувчилар эгалламокда. Ёшларнинг ахборот технологияларига булган кизикиши, бу сохада ва истеъмол бозорида инновацион карорларни кабул килинишини ва янги махсулот турларини кириб келишини тезлаштирмокда. Халкаро тажрибалар шуни курсатмокдаки, бу тармокларга киритилган инвестициялар катта фойда келтирмокда.

Тахлил ва натижалар. Стартап концепциясининг мохияти маълум бир ностандарт ва асл гояда булиб, хаддан ташкари ноаниклик шароитида бизнес моделни тузиш хисобланади ва у интернетда ёки технология сохасида хали мавжуд булмаган ухшаш лойихани амалга оширишга каратилгандир.

Европа ва А^Ш стартап секторига сармоя киритадиган асосий сармоядор мамлакатлар булиб хисобланмокда. Сунги йилларда стартапларга катта маблаг

сарфлайдиган давлатлар руйхатига Х,индистон, Австралия, Исроил, Хитой, Сингапур ва Бразилия кирмокда.

Стартаплар молиявий хизматлар, истеъмол товарлари ва хизматлар бизнеси, тиббиёт, логистика, транспорт ва курилиш каби йуналишларда тезлик билан ривожланмокда. Анъанавий туристик стартап деганда транспорт чипталарини, турларни, саёхат ташкил этишни ва мехмонхона номерларини сотиш буйича лойихаларни келтириш мумкин, жумладан саёхат ва туризм йуналишида усиб бораётган стартапларга Timeshifter (парвоздаги кийинчиликларни камайтириш), Airbuy (товарларни сотиб олиш), Heycars (аэропортдаги трансфер хизматлари) ва My cash online (совга ва маблагларни етказиб бериш) киритиш мумкин.

Бундай лойихалар туризм сохасида стартаплар ишининг узига хос хусусиятларини акс эттирувчи бир неча мухим хусусиятларни бирлаштиради:

• харид килинган хизматларни тулаш усуллари (бронлаш, рейслар, турар жой, пул утказмалари ва бошкалар) асосан электрон туловларга каратилган булади;

• хизмат курсатувчи провайдер билан алокалар (мехмонхоналар, авиакомпаниялар, турфирмалар, сайёхлик агентликлари ва бошкалар) даромадлар таксимотига караб эмас, балки комиссион даромадлар микдорига караб (4-20%) шартнома асосида курилади;

• барча туристик стартаплар маркетингга жиддий инвестицияларни талаб килади (асосан интернетда тугридан-тугри реклама) ва купинча технологик платформаларни жорий килишдан воз кечади;

• муайян махсулотни сотадиган анъанавий онлайн-дуконлардан фаркли уларок, харажатларни коплаш учун сотилиши мумкин булган омборхоналарда колдик товарлар мавжуд булмайди, бу эса молиявий сабабларга кура лойиха ёпилган такдирда инвестиция килинган маблагларнинг бир кисмини коплашга имкон бермайди.

Албатта, уз вактида молиялаштириш стартапларни ривожлантиришда мухим роль уйнайди. Уз вактида ва тулик молиялаштирилмаган стартаплар синади, бундан ташкари, идеал холда, стартап бир молиялаш тулкинидан бошкасига утиши керак. Бу йуналишдаги энг мухим нарса, стартапларни молиялаштиришга тайёр булган инвесторларни топиш ва уларни кизиктиришдир.

Бошлангич молиялаштириш манбалари икки турга булинади:

• ички (шахсий сармоя, оилавий ёки дустлар томонидан ажратиладиган сармоялар);

• ташки (венчур капитали фонди, кредитлар, давлат томонидан ажратилган маблаглар, краудфандинг).

Ривожланаётган мамлакатларда молия бозорининг хозирги холатини, хизматлар сохаси учун инфратузилма лойихаларининг хусусиятларини, уларнинг капиталга булган юкори талабчанлигини ва номаълум натижага эга булган узок муддатли туловларни хисобга олган холда хулоса килинганда,

сохасда амалга ошириладиган стартап лойихаларини юкори даражадаги хавфга эга эканлигини куриш мумкин. Шу сабабли, таваккалчиликка асосланган бундай лойихаларни амалга оширишда махаллий хокимият органлари ва худудларда фаолият юритувчи корхона ва ташкилотларнинг иштирок этиши мухим ахамиятга эга.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг "Янги Узбекистон тараккиёт стратегияси" Тулдирилган иккинчи нашри. -Тошкент: "Узбекистон нашриёти", 2022. -416 бет.

2. Зайнутдинов Ш.Н. Инновацион салохиятни ошириш стратегияси. Иктисодиёт ва инновацион технологиялар илмий электрон журнал №1 2011.

3. Просветов Г.И. "Экономика предприятия: задачи и решения". Учеб. практическое пособ. - М.: Альфа-Пресс, 2009.

4. Йулдошев НД., Мирсаидова Ш.А., Голдман Е.Д. Инновацион менежмент. Дарслик. - Т.; 2011.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг "Саноатда ишлаб чикариш харажатларини кискартириш ва махсулот таннархини пасайтириш борасидаги кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги 2012 йил 28 ноябрдаги карори.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.