Научная статья на тему 'ЎЗБЕК МУЛОҚОТ КОМПЕТЕНЦИЯСИДА МИЛЛИЙ ҚАДРИЯТЛАР ИФОДАСИ'

ЎЗБЕК МУЛОҚОТ КОМПЕТЕНЦИЯСИДА МИЛЛИЙ ҚАДРИЯТЛАР ИФОДАСИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

63
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
рақамли иқтисодиѐт / краудфандинг / замонавий технологиялар / краудфандинг платформалари / кичик бизнес / тадбиркорлик / digital economy / crowdfunding / modern technologies / crowdfunding platforms / small business / entrepreneurship

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Шаҳноза Холиқова

Ушбу мақолада мулоқот маданиятини шакллантириш, унда кўмакчи феълли сўз қўшилмасининг қўлланиш ўрнини белгилаш, бошқа чет тиллардаги феъллар билан қиѐсий таҳлили ва уни ўқитишга қаратилган масалалар ѐритилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article provides information on crowdfunding technologies that are widely recognized in the modern economy the digital economy. They also discussed the current importance and types of crowdfunding, the largest crowdfunding platforms in the world and the CIS, their market capitalization and growth trends

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕК МУЛОҚОТ КОМПЕТЕНЦИЯСИДА МИЛЛИЙ ҚАДРИЯТЛАР ИФОДАСИ»

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | Special Issue 4 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-4-23-32

КИЧИК БИЗНЕС ВА ТАДБИРКОРЛИКДА КРАУДФАНДИНГ

ИМКОНИЯТЛАРИ

Фарход Муротович Мулайдинов

Кукон университети, Бизнес кафедраси мудири ferghanasoft@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада замонавий иктисодиёт сифатида эътироф этилаётган -ракамли иктисодиёт шароитида кенг кулланиб келинаётган краудфандинг технологиялари хдкида маълумотлар келтирилган. Шунингдек, краудфандингнинг бугунги кундаги ахдмияти, турлари, Дунё ва МДХдаги йирик краудфандинг платформалари, унинг бозор капитализацияси хамда усиб бориш тенденциялари хдкида суз юритилган.

Калит сузлар: ракамли иктисодиёт, краудфандинг, замонавий технологиялар, краудфандинг платформалари, кичик бизнес, тадбиркорлик

ABSTRACT

The article provides information on crowdfunding technologies that are widely recognized in the modern economy - the digital economy. They also discussed the current importance and types of crowdfunding, the largest crowdfunding platforms in the world and the CIS, their market capitalization and growth trends.

Keywords: digital economy, crowdfunding, modern technologies, crowdfunding platforms, small business, entrepreneurship

КИРИШ

Замонавий дунё кундан-кунга ахборот-коммуникация технологиялари ёрдамида шиддат билан ривожланиб бормокда. Кундан-кунда янги техноологияларни пайдо булиши кичик бизнес ва тадбиркорликни янгича куринишларини юзага келтирмокда ва ракамли иктисодиётни кенг кулам ёзишига, жамиятни янада тараккий этишига кумаклашиб келмокда. Ана шундай технологиялардан бири бу - краудфандингдир.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Краудфандинг (ингл. crowd fundings crowd - «оломон»; funding -«молиялаштириш») компаниялар капиталлашувини ошириш инновацион технологияси хдсобланади. Краудфандинг технологияси лойихдни амалга

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | Special Issue 4 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-4-23-32

ошириш учун кенг доирадаги одам (инвестор)ларнинг маблагларини жалб килишга асосланган. Уларда кизикиш уйготган гоя муаллифларини куллаб-кувватлаш учун пул ёки бошка манбаларни ихтиёрий равишда бирлаштирадилар. Интернет коммуникациялари бундай краудфандингни ташкил килиш учун идеал майдон эканлиги исботланди. Краудфандингнинг биринчи муваффакиятли намуналари мусика саноатида булиб, у ерда мухлислар севимли кушикчиларидан янги трекларни чикариш учун пул йигишган. Ушбу самарали технология пайдо булиши туфайли бизнес нафакат инвестиция лойихаларига пул маблаглари жалб килиш, балки уларни илгари суриш имкониятига хам эга булди.

Коида тарикасида краудфандинг лойихаси учун инвестицияларнинг маълум бир тугаш санаси белгиланади. Муаллиф ёки муассис шу вакт ичида туплаши керак булган микдордаги маблагни хам курсатади. Краудфандинг принципи - барча пул окимларининг шаффофлиги. Инвестор (бекер - куллаб-кувватловчи) пуллари каерга ва канча микдорда кетганлигини тушуниши керак. Бунинг эвазига у лойиханинг келажакдаги фойдасининг бир кисмини ёки тулик киритилган маблагни олади. Баъзи лойихалар хайр-эхсонларни уз ичига олади.

Одатда стартапни бошлаш хакида гап кетганда краудфандинг ишлатилади. Ушбу маблаг йигиш усули хайрия, маърифий, экологик лойихалар ва бошка спектрдаги онлайн платформалар, масалан, онлайн оммавий ахборот воситалари учун хам жавоб беради. Сунгги йилларда лойихалар муаллифлари шахсий максадлари учун фаол равишда пул йигишмокда.

Хозирги кунда маблаг йигиш усули сифатида краудфандинг Интернет мухитида оммалашганига карамай, у 100 йил олдин ишлатила бошланди. Кизиги шундаки, маълум булган биринчи мисоллардан бири рус тарихи билан боглик. 1912 йилда Турнаево кишлоги ахолиси уз пуллари ва кушни кишлоклар ахолиси маблагларини бирлаштириб, Сибирда биринчи Серафим черковини куришни бошладилар. Жамоат учун жами 12 мингга якин кирол рубли ёки замонавий нархларда Р7,2 миллион йигилган. Аслида халкимизда тарихдан буюк бунёдкорлик ишлари хашар йули билан худди шу тарзда амалга ошириб келинганини инобатга оладиган булсак, демак кроудфандинг аслида бизда бундан бир неча аср илгари йулга куйилганига гувох буламиз.

Бирок, «краудфандинг» атамаси 2006 йилда пайдо булди ва унинг муаллифи журналист Жефф Хоу хисобланади.

Онлайн краудфандингнинг биринчи мисоли 1997 йилда Мариллион рок-гурухининг гастроль сафари учун маблаг йигиш эди. Мухлислар ушбу акцияни Кушма Штатлар буйлаб мусикачиларнинг хеч кандай чакирувисиз ташкил

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | Special Issue 4 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-4-23-32

этишди. Улар 60 минг доллар йигишди. Кейинчалик Мариллион ушбу пулга узларининг бир канча альбомларини ёзиб олди ва таргиб килди.

Краудфандинг бозори хажми буйича етакчилар Хитой, Япония, Жанубий Корея ва АКШ булиб, бу эрда инвестициялар бозоридаги бундай инвестицияларнинг улуши 2% дан 5% гача. Россияда у хозиргача атиги 0,15% га етди.

Краудфандингнинг соддалиги ва самарадорлиги ушбу технологияни бошка сохаларда, шу жумладан стартапларни молиялаштиришда кенг кулланилишига туртки берди.

2006 йил краудфандинг бозори атиги 880 млн доллар деб бахоланган, 2015 йил якунларига кура краудфандингнинг капиталлашуви 16 млрд долларни ташкил килди. Х,ар бир краудфандинг платформаси у ёки бу сегментга: мусикий, ижодий, IT, дастурий таъминот, ижтимоий ва бошка лойихаларга ихтисослашади.

Бугунги кунга келиб, краудфандинг туфайли Oculus Rift виртуал хакикат эшитиш воситаси, биринчи Bluetooth карнайлари ва Pebble аклли соатлари каби бир катор йирик ва муваффакиятли тижорат лойихалари пайдо булди. Дунёда краудфандингнинг усиш суръати йилига уртача 16 фоизга усиши кутилмокда ва 2025 йилда уларнинг умумий хажми 28,8 миллиард долларни ташкил этади.

Жа^он краудфандинг бозори динамикаси, млрд. А^Ш доллари

Манба: QYResearch

Лойихани куллаб-кувватловчилар у ёки бу фойда олишларини ёки унга бепул сармоя киритишни кутишлари мумкин. Таъсисчининг улар билан кандай тулашига караб, краудфандингнинг бир неча асосий турлари мавжуд:

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | Special Issue 4 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-4-23-32

1. хайр-эхсонлар ёки донате лар асосида (Donation based Crowdfunding) -ушбу турдаги маблаг факат нотижорат ва шахсий лойихалар учун мулжалланган;

2. хак эвазига (Rewards based Crowdfunding) - лойиха иштирокчилари кимматбахо совгаларни олишади; сотишдан олдинги боскичдаги лойихалар учун долзарб;

3. карз капиталини жалб килиш билан (Debt based Crowdfunding) - лойиха фойдасининг фоизида кайтариб бериш эвазига сармоялар;

4. акция эвазига (Equity based Crowdfunding) - лойихадаги улуш эвазига пул; иштирокчиларнинг янада жиддий сармояларини уз ичига олади;

Аник микдордаги янги крипто валютаси бирликлари (ICO) эвазига - бошлангич корхоналар узларининг крипто валюталарини чикарадилар ва Битсоин ёки Ethereum каби бошка машхурларга алмашадилар.

Россия Банки краудфандингнинг турт турини ажратиб курсатди:

S p2p кредитлаш, хам инвестор, хам карз олувчи жисмоний шахслар булса; S p2b-кредит бериш, агар инвестор жисмоний шахс булса, карз олувчи

юридик шахс хисобланади; S b2b кредит бериш, агар инвестор хам, карз олувчи хам юридик шахс булса;

S rewards-краудфандинг, молиявий булмаган мукофотлар учун лойихалар учун маблаг ъйигилганда.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Юкоридагилардан ва кушимча равишда краудфандингни ривожлантиришнинг асосий йуналишлари ва тенденциялари куйидагиларни келтириш мумкин:

• Хайрия ва нотижорат ташкилотларнинг фаолияти: даволаниш учун уз маблаглари етишмаётган одамларга ёрдам бериш, табиатни мухофаза килиш сохасидаги лойихаларни амалга ошириш ва бошкалар.

• краудфандинг механизмларидан фойдаланган холда стартапларга инвестицияларни жалб килиш;

• Блокчейн технологияларини жорий этиш: манипуляциядан химояланган маблагларни йигиш ва улардан фойдаланиш жараёнини янада шаффоф килишга имкон беради;

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | Special Issue 4 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-4-23-32

• кучмас мулк лойихаларини молиялаштириш учун краудфандингдан фойдаланиш. Банкларнинг паст ёки салбий фоиз ставкалари шароитида бундай лойихалар инвестицияларнинг энг жозибали ва ишончли йуналишларидан бири хисобланади.

Кичик ва урта бизнес учун краудфундинг венчур капитал фондлари ёки "фаришта" инвесторларидан маблаг жалб килишнинг муносиб альтернативасига айланмокда. 2019 йилда маблаг йигиш буйича етакчилар озик-овкат ва ичимликлар, дори-дармонлар, соглик ва гузаллик каби сохалар эди.

Бошкалар 27%

Блокчейн 3%

Мобиль

иловалар

4% Банклар ва

инвестициялар

4%

Медиа 5%

Озик-овкат ва ичимликлар 18%

_Тиббиёт 13%

Транспорт Спорт ва фитнес 5% 6%

Со^ик ва

_гузаллик

8%

Технологиялар 7%

Краудфандинг оркали жалб килинган маблагларни ишга туширишнинг асосий

стартап йуналишлари Манба: startengine.com

Асосий максад лойихани амалга ошириш эмас, балки шунчаки пул йигиш булганида, венчур капиталистлар томонидан куплаб фирибгарликлар содир булганлиги краудфандинг учун жиддий муаммо эди. Шунга карамай, глобал краудфандинг бозори ривожланмокда, сохани давлат томонидан тартибга солиш яхшиланмокда ва инвесторларнинг тажрибаси усиб бормокда. Узок муддатли истикболда ушбу восита анъанавий венчур капитал куйилмалари учун тобора жиддий ракобатга айланиб боришини кутиш мумкин.

Краудфандинг платформалари. Краудфандинг махсус платформаларда амалга оширилади. Пул йигишни бошлаш учун сиз лойиханинг узига хос

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | Special Issue 4 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-4-23-32

хусусиятларига жавоб берадиган мос сайтни танлашингиз керак. Платформа хар бир муаллиф билан шартнома тузади. Шу билан бирга, таъсисчилар ва куллаб-кувватловчиларнинг барча харакатлари амалдаги конунчилик нормаларига мос келиши керак.

Бундан ташкари, пулсиз колмаслик учун платформа коидаларини диккат билан укиб чикишингиз керак. Гап шундаки, уларнинг баъзилари "хаммаси ёки хеч кайси" сиёсатига амал килишади. Бу шуни англатадики, агар лойиха асосчиси маълум бир санага кадар маълум микдорда маблаг йигишни максад килган булса, лекин уни бажара олмаса, у хеч кандай пул ололмаслиги мумкин.

Шунингдек, эълон килинган маблагларнинг камида 50 фоизини туплашингиз керак булган сайтлар мавжуд. Аммо, бу холда, лойиха асосчиси учун комиссия 100% дан юкори булади.

Лойиха бундай чекловларни куймайдиган платформада жойлашган булса хам, белгиланган максадга эришиш имкониятини мустакил равишда бахолаш керак. Бу ерда гап мукофот ёки пулни кайтариб берувчиларга пулни кайтаришни уз ичига олган лойихалар хакида бормокда.

Шунингдек, танланган сайт канча вактдан бери мавжуд булганлиги, унинг обруси ва канча муваффакиятли лойихалар амалга оширилганлигини билиш фойдалидир. У ерда уз лойихаларини жойлаштирган бошка муассислар билан богланишга уриниб куришингиз мумкин.

Куйида краудфандинг сохасида энг катта бозор улушига эга булган 30 та мамлакатни курсатадиган жадвални топасиз. Жадвалда тадкикотда иштирок этган барча 171 мамлакат / худудларнинг маълумотларидан ташкил топган дунёнинг жами краудфандинг маблаглари хажми хам мавжуд. Ушбу маколада илгари айтиб утилганидек, глобал краудфундинг бозори молиялаштириш хажмининг -27,3 фоизга пасайганини курди, 2017 йилда 419 миллиард доллардан 2018 йилда 304,5 миллиард долларга тушди. Аммо, бундан олдин хам мухокама килинганидек, Хитойни маълумотлардан ташкари, бу пасайиши 2018 йилда краудфандинг хажмининг 48,3% глобал усишига айланади.

Жадвал Cambridge Centre for Alternative Finance нинг маълумотларига асосланган ва кавс ичидаги ракам 2017 йилги рейтингни билдиради.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES

VOLUME 2 | Special Issue 4 | 2021 ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-4-23-32

Global Top 30 Crowdfunding Volume by Country

Country Rank Volume ($) Market Share Yearly Growth Rate

China 1(1) 215,396,387,848 70.73% -39.88%

United States 2(2) 61,134,356,480 20.07% 42.93%

United Kingdom 3(3) 10,367,889,408 3.40% 32.04%

Netherlands 4 (10) 1,806,298,624 0.59% 480.72%

Indonesia 5 (30) 1,451,228,928 CD -H 0.48% 1711.43%

Germany 6(8) 1,276,201,472 CD 0.42% 92.90%

Australia 7(4) 1,166,546,048 CJ 0.38% 1.57%

Japan 8(9) 1,074,756,864 Ф 0.35% 208.26%

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

France 9(7) 933,132,928 0.31% 26.98%

Canada 10 6) 909,255,296 CD 0.30% 4.80%

South Korea 11 5) 753,380,992 0.25% -33.32%

Israel 12 New) 725,827,200 Q_ 0.24% 145.21%

Brazil 13 12) 672,192,768 CNI 0.22% 149.30%

India 14 13) 547,428,160 o_ 0.18% 103.82%

Italy 15 15) 532,583,424 0.17% 99.16%

Singapore 16 18) 499,653,248 0.16% 162.12%

Spain 17 20) 419,040,224 0.14% 134.99%

Finland 18 16) 379,191,529 0.12% 73.44%

Poland 19 23) 333,293,184 0.11% 110.55%

Sweden 20 17) 298,038,528 0.10% 36.58%

Chile 21 22) 289,255,456 0.09% 91.95%

New Zealand 22 14) 276,205,248 0.09% 5.57%

Latvia 23 26) 254,535,808 0.08% 148.45%

Mexico 24 21) 233,390,656 0.08% 54.47%

Georgia 25 19) 193,016,992 0.06% 0.25%

Colombia 26 New) 192,467,200 0.06% 280.15%

Armenia 27 New) 184,032,032 0.06% 8227.24%

Estonia 28 28) 159,526,080 0.05% 76.72%

Peru 29 New) 158,461,440 0.05% 441.40%

Denmark 30 New) 144,745,360 0.05% 232.98%

Total Market Volume (all countries) 304,531,530,000 -27.32%

Дунёдаги Топ 30 давлат Россияда краудфандинг. Россияда 26 та расмий краудфандинг платформаси (2021 йил май ойи холатига) мавжуд. 2019 йилдан бошлаб ушбу сохани тартибга солувчи 259-ФЗ ёки «Закон о цифровых активах» конуни амал килмокда. Малакасиз инвесторлар лойихага Р5 мингдан - 600 минггача, профессионал инвесторлар эса чексиз микдорда маблаг киритишлари мумкин.

2020 йилда бундай платформалардан фойдаланган холда амалга оширилган битимларнинг умумий хажми 7 миллиард рублдан ошди, шу билан бирга маблагларнинг 60 фоиздан купроги краудфандинг оркали жалб килинди, бу пайтда юридик ва жисмоний шахсларга киска муддатли кредитлар берилди. Россиядаги маш^ур краудфандинг платформалари. Planeta.ru (2012) - мамлакатдаги энг йирик краудфандинг платформаси. У тижорат лойихалари ва сиёсий тадбирлар учун маблаг йигиш билан шугулланмайди. Одатда Planeta.ru ижодий ва хайрия лойихалари учун маблаг излайди. Айтганча, унинг биринчи лойихаси «Би-2» янги студия альбомини ёзиш учун маблаг йигиш эди. Сайт "камида 50%" тамойили асосида ишлайди. Агар фирибгар эълон килинган сумманинг ярмини йигса ва мажбуриятларнинг

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | Special Issue 4 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-4-23-32

бажарилишини кафолатласа, сайт 15% микдорида комиссия олади, аммо агар маблаг йигиш 100% ёки ундан ортик булса, унда 10%. Тасдикланган хайрия фондлари билан ишлашда сайт "тупланган хамма нарсани колдиринг" тамойили асосида ишлайди. Planeta.ru-ning уз онлайн-дукони хам мавжуд.

2020 йилда Planeta.ru афсонавий «Кино» гурухининг 30 йил ичидаги биринчи концертини ташкил этиш учун маблаг йигди

Boomstarter (2012) - бу бизнес лойихалар, технологиялар, ижодий ва ижтимоий ташаббусларни молиялаштириш учун мамлакатнинг энг йирик платформаси. Бу Kickstarter^^ махаллий хамкасби хисобланади. Сайт "хамма ёки хеч нарса" схемаси буйича ишлайди. Бундай холда, муаллиф уз лойихаси максадига эришган такдирдагина пул олади. Платформада потенциал муваффакиятли лойихаларга ёрдам берадиган кураторлар ишлайди. Эълон килинган микдорнинг 1063 фоизини йигган сайтнинг энг машхур лойихаси "28 Панфиловлар" фильми эди.

Kroogi (2007) - бу энг кадимги краудфандинг платформаси, агар контент аллакачон мавжуд булса, ижодий лойихаларни утказиш учун мос келади. У 15 фоизли комиссия билан "тула, канча зарур деб хисобласанг" схемаси буйича ишлайди. Сайтда Борис Гребеншчиков ва «Аквариум» ва бошка мусикачиларнинг альбомлари жойлаштирилди. Сизнинг материалингизни бепул юклаб олишни такиклаш ёки аксинча, мукофот олиш имкониятидан бутунлай воз кечиш мумкин. 2018 йилдан бери ишламаяпти.

Поток (2015) - бу мамлакатдаги энг йирик p2b кредитлаш платформаси. Кичик корхоналар ривожланиш кредитини инвесторлардан олишлари мумкин. Сармоя киритиш имконияти нафакат жисмоний шахслар, балки якка тартибдаги тадбиркорлар ва компаниялар учун хамдир. Платформани Альфа-Банк ишга туширди.

Город денег (2014) - хусусий инвесторлар томонидан кичик ва урта бизнесни кредитлаш учун платформа. Куллаб-кувватловчилар кизикарли лойихаларни танлайдилар ва улардан кредит олишни таклиф киладилар. Таъсисчилар электрон савдо натижаларига кура инвесторларнинг энг яхши таклифларини танлашлари мумкин. Сайт комиссияси 3% дан 6% гача.

Халкаро краудфандинг платформалари

Лойихангизни таргиб килиш учун сиз рус ва чет эл платформаларидан фойдаланишингиз мумкин. Мана, энг катталаридан баъзилари:

Kickstarter (2009) - биринчи оммабоп краудфандинг платформаси булиб, унинг яратувчилари «краудфандинг» атамасини оммалаштиришган. Ижодий, илмий ва ишлаб чикариш сохаларида тижорат лойихалари учун жавоб беради.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | Special Issue 4 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-4-23-32

Бу катта аудиторияга эга булган энг катта платформадир ва пул йигиш нисбатан осон. Бирок, барча лойихалар платформага мос келмайди ва улар инглиз тилида тавсифланиши ёки инглиз тилида сузлашадиган аудитория учун бажарилиши керак. Бундан ташкари, агар лойихада керакли микдор йигилмаган булса, у холда пул маблагларни кайтариб берувчиларга кайтарилади.

Kickstarter тарихидаги энг муваффакиятли лойиха - Pebble Time нинг «аклли» соатларини чикариш учун маблаг йигиш. Бир ой ичида муассислар платформада 20 миллион доллардан купрок маблаг тупладилар

Indiegogo (2008) - бу ижодий, хайрия лойихалари ва хатто шахсий максадлари учун мос платформа. Таъсисчининг узи йигган маблагни тулик олиши мумкин. Бирок, платформа 9% гача жиддий комиссияни олади. Барча лойихалар инглиз тилида хам такдим этилиши керак.

Patreon (2013) - обуначиларга узларининг каналларига обуна тулаш оркали севимли блоггерлари, мусикачилари, подкастерлари ва рассомларини молиявий куллаб-кувватлашга имкон берувчи платформа. 5% комиссия сайтни узи куллаб-кувватлаш учун кетади.

AngelList (2010) - бу стартаплар ва бизнес фаришталари учун энг таникли платформа. ИТ-лойихалар учун жавоб беради. Шунингдек, буш иш уринлари хакида маълумот ва таъсисчилар тугрисида умумий маълумотлар мавжуд. Х,ам капитал модели, хам капитал краудфандингидан фойдаланиш мумкин. Сайтнинг таникли фойдаланувчиларидан бири Uber эди.

Crowdfunder (2011) - мукофотлаш тизимида ишлайдиган платформа. Ижодий ва кизикарли бизнес гоялар, шунингдек, аник максадларга эга булмаган стартаплар учун жавоб беради. Муваффакиятли тупламдан олинган комиссия 5%.

ХУЛОСА

Хулоса урнида шуни айтишимиз мумкинки, Краудфандинг платформалари туфайли кичик бизнес интернет оркали капиталга йул топди. Oculus Rift ва Pebble Wаtch - бу моделнинг биринчи кадамлари. Лекин аввалгидек, катнашчилар капитални тугридан-тугри харид кила олмайди. А^Шда стартапларга кумаклашиш хакида янги конун майда инвесторларга бевосита краудфандинг кампаниялари оркали маблаг киритишга имкон беради, лекин инвесторлар ва тадбиркорларга бунинг учун аввалгидек Кickstаrter ёки Indiegogo каби воситачилар хамда анъанавий тулов усули, одатда банк карталари РауРа1 зарур. Воситачи бу ишларнинг хаками хисобланади, жумладан, кимга нима тегишли эканлигини хал килади.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | Special Issue 4 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-4-23-32

Блокчейнда акциядорлаштириш (бу бир вариант) ушбу концепцияни ривожлантиради. Энди компаниялар «блокчейнда» молиялаштириш туплаши, компаниянинг моддий кийматларига мос келадиган токенлар ёки виртуал кимматли когозлар чикариши мумкин. Улар акциялар, облигациялар ёки Augur билан боглик холатда булгани каби, уларнинг эгаларига компания кайси башорат бозорларини очишини хал килиш хукукини берган холда платформада котировка киладиган бозор катнашчилари позицияларини акс эттириши мумкин. Ethereum олдиндан берилган буюртмалар буйича уз токени, ether сотиш учун тамомила янги блокчейн ривожлантиришни молиялаштириб, янада катта муваффакиятга эришди. Хрзирда Ethereum - узунлиги буйича иккинчи ва ривожланиш суръати буйича биринчи уринда турадиган оммавий блокчейн хисобланади. Augur краудфандингида инвестициялар уртача суммаси 750 долларни ташкил килди, лекин 1 доллар ёки хатто 10 центлик минимал обуналарни тасаввур килиш кийин эмас. Дунёда исталган киши - хатто ахолининг энг кашшок катламлари ва энг узок минтакалар ахолиси хам - фонд бозориниг инвесторига айланиши мумкин.

REFERENCES

1. Mulaydinov, F. (2021). Digital Economy Is A Guarantee Of Government And Society Development. Ilkogretim Online, 20(3), 1474-1479.

2. Farkhod, M., Azadkhon, K., Gulkhon, M., Oybek, A. Advantages of the transition to a digital economy in the innovative development of Uzbekistan. Journal of Advanced Research in Dynamical and Control Systems, Volume 12, Issue 6, 2020, Pages 1226-1232.

3. Butaboyev, M., Urinov, A., Mulaydinov, F., & Tojimatov, I. Digital economy.

4. TURSUN, S., TUYCHIEVICH, B. M., & MUROTOVICH, M. F. Effects of the Global Crisis on the Economy of Uzbekistan During the Coronovirus Pandemidia and Measures to Ease IT. JournalNX, 6(05), 277-280.

5. Farxod Murotovich Mulaydinov, Botirjon Odil o'g'li Rajabboyev

6. Mulaydinov, F. M. (2019). Econometric Modelling of the Innovation Process in Uzbekistan. Форум молодых ученых, (3), 35-43.

7. Farkhod, M. (2020). Econometric Modelling of the Innovation Process in Uzbekistan. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24(02).

8. Горовик, А. А., Мулайдинов, Ф. М., & Лазарева, М. В. (2018). Дистанционное образование как необходимое средство обучения в условиях современной экономики узбекистана. In Цифровой регион: опыт, компетенции, проекты (pp. 122-125).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.