Научная статья на тему 'ХИТОЙ – ФОРС КЎРФАЗИ АРАБ МАМЛАКАТЛАРИ МУНОСАБАТЛАРИ'

ХИТОЙ – ФОРС КЎРФАЗИ АРАБ МАМЛАКАТЛАРИ МУНОСАБАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
68
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Форс кўрфази / араб мамлакатлари / Хитой Халқ Республикаси / глобал муаммолар / Осиё / савдо иқтисодий ҳамкорли / транспорт-коммуникация. / Persian Gulf / Arab countries / People's Republic of China / global problems / Asia / trade and economic partnerships / transport and communications.

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Арипов, Шавкат

Ушбу мақола Форс кўрфазидаги араб мамлакатларининг Хитой Халқ Республикаси билан алоқаларига доир маълумоларни таҳлил қилишга бағишланган бўлиб, минтақадаги алоҳида глобал муаммоларни келиб чиқиши ва Осиё қитъасидаги мамлакатларнинг ўзаро савдо иқтисодий ҳамкорлигини жаҳон мамлакатларга ҳам таъсирини кўрсатиши илмий асосда ўрганилган. Келтирилган далиллар аниқ манбалар асосида мамлакатлар ўртасидаги савдо иқтисодий алоқаларнинг ривожланишини кейинги истиқболларини белгилашга ҳам хизмат қилади. Муаллиф араб мамлакатларининг Осиё қитъасида тутган мавқейи ҳамда Хитойнинг аҳоли ва ҳудудий жиҳатдан имкониятларини таҳлил қилар экан улар ўртасидаги дўстона ҳамкорлик алоқалари минтақадаги бошқа мамлакатлар, айниқса улар ўртасида транспорт-коммуникацияни таъминловчи мамлакатлар иқтисодиётига ижобий таъсир этиши мумкинлигини келтириб ўтади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CHINA PERSIAN GULF ARAB COUNTRIES RELATIONSHIPS

This article is devoted to the analysis of data on the relations of the Arab countries of the Persian Gulf with the People's Republic of China and has been studied on a scientific basis for the origin of certain global problems in the region and the impact of mutual trade and economic cooperation of the countries of the Asian continent on the countries of the world, as well. The presented evidence also serves to determine the future prospects for the development of trade and economic relations between the countries based on specific sources. Analyzing the situation of Arab countries on the Asian continent, as well as China's capabilities in terms of population and territory, the author suggests that friendly cooperation between them can have a positive impact on the economy of other countries in the region, especially those that provide transport and communication between them.

Текст научной работы на тему «ХИТОЙ – ФОРС КЎРФАЗИ АРАБ МАМЛАКАТЛАРИ МУНОСАБАТЛАРИ»

ХИТОИ - ФОРС КУРФАЗИ АРАБ МАМЛАКАТЛАРИ МУНОСАБАТЛАРИ

d https://doi.org/10.5281/zenodo.7336425

Арипов Шавкат

Тошкент давлат шаркшунослик университети "Араб филологияси" кафедраси доценти в.б.

Аннотация: Ушбу мацола Форс курфазидаги араб мамлакатларининг Хитой Халц Республикаси билан алоцаларига доир маълумоларни та%лил цилишга багишланган булиб, минтацадаги ало%ида глобал муаммоларни келиб чициши ва Осиё цитъасидаги мамлакатларнинг узаро савдо ицтисодий щмкорлигини жа%он мамлакатларга %ам таъсирини курсатиши илмий асосда урганилган. Келтирилган далиллар аниц манбалар асосида мамлакатлар уртасидаги савдо ицтисодий алоцаларнинг ривожланишини кейинги истицболларини белгилашга щм хизмат цилади. Муаллиф араб мамлакатларининг Осиё цитъасида тутган мавцейи %амда Хитойнинг а%оли ва \удудий жщатдан имкониятларини та%лил цилар экан улар уртасидаги дустона %амкорлик алоцалари минтацадаги бошца мамлакатлар, айницса улар уртасида транспорт-коммуникацияни таъминловчи мамлакатлар ицтисодиётига ижобий таъсир этиши мумкинлигини келтириб утади.

Калит суз ва иборалар: Форс курфази; араб мамлакатлари; Хитой Халц Республикаси; глобал муаммолар; Осиё; савдо ицтисодий %амкорли; транспорт-коммуникация.

Аннотация: Данная статья посвящена анализу данных об отношениях арабских стран Персидского залива с Китайской Народной Республикой и была изучена на научной основе на предмет происхождения отдельных глобальных проблем в регионе и влияния взаимного торгово-экономического сотрудничества стран Азиатского континента на страны мира, а также. Представленные доказательства также служат для определения дальнейших перспектив развития торгово-экономических отношений между странами на основе конкретных источников. Анализируя положение арабских стран на азиатском континенте, а также возможности Китая с точки зрения численности населения и территории, автор предполагает, что дружественное сотрудничество между ними может оказать положительное влияние на экономику других стран региона, особенно тех, которые обеспечивают транспорт и связь между ними.

Ключевые слова и фразы: Персидский залив; арабские страны; Китайская Народная Республика; глобальные проблемы; Азия; торгово-экономический партнерства; транспорт и связь.

Abstract: This article is devoted to the analysis of data on the relations of the Arab countries of the Persian Gulf with the People's Republic of China and has been studied on a scientific basis for the origin of certain global problems in the region and the impact of mutual trade and economic cooperation of the countries of the Asian continent on the countries of the world, as well. The presented evidence also serves to determine the future prospects for the development of trade and economic relations between the countries based on specific sources. Analyzing the situation of Arab countries on the Asian continent, as well as China's capabilities in terms of population and territory, the author suggests that friendly cooperation between them can have a positive impact on the economy of other countries in the region, especially those that provide transport and communication between them.

Key words and phrases: Persian Gulf; Arab countries; People's Republic of China; global problems; Asia; trade and economic partnerships; transport and communications.

"Форс курфази минтакасида тинчлик ва баркарорлик Якин Шарк ва х,атто бутун дунё хавфсизлиги ва ривожланиши учун мух,им ах,амиятга эга, у янги "кузFOлон манбаи" эмас, балки "хавфсиз вох,а"га айланиши керак" [5:15].

Си Цзиньпин

Хитой - Форс курфази араб мамлакатлари муносабатлари тарихи милоддан аввалги даврларга бориб такалади, узаро саёхатлар тулкини бошланган ва вакт утиши билан оддий савдо алокаларидан цивилизация, маданий ва билимлар купригигача кенгайган. Асрлар давомида бу муносабатлар узилмаган. Аксинча, у хаётнинг ривожланиши ва бошка маданиятлар билан танишиш эхтиёжининг ортиши билан, айникса XXI асрнинг дастлабки йилларидан бошлаб, хар томонлама ривожланди ва гуллаб-яшнади.

Маълумки, Форс курфази араб давлатлари хамкорлик кенгаши 1981 йил 25 майда ташкил этилган [4:12]. Ташкилотнинг асосий максади - барча иктисодий, ижтимоий ва маданий масалаларни мувофиклаштириш, хамкорлик килиш ва интеграциялашдир. Форс курфази узининг алохида мавкеига кура уч китъа уртасидаги энг йирик алока маркази хисобланиши, бой ресурсларнинг мавжудлиги ва дунёнинг йирик сув хавзалари билан богликлиги бу худудни дунёдаги энг мухим стратегик минтакалардан бирига айлантирган. Бу сув йули мазкур худуд давлатлари учун ички ва минтакавий майдонларда хам жуда мухим. Шунга кура, бу мамлакатлар кушничилик сиёсатига ургу бериб, ушбу сув худуди минтакада хавфсизлик ва баркарорлик кафолати хамда халклар уртасида тинчлик, дустлик ва хамкорлик тимсоли булишига ва бошкалар Форс курфази атрофидаги мамлакатлар кулида тинчлик ва хавфсизлик урнатилишини хурмат килишларини таъкидлаб келадилар [3:48]. Курфаз хамкорлик кенгаши ташкил этилганидан бери Хитой Халк Республикаси у билан жиддий алокаларни урнатди ва икки томон уртасидаги дустона алмашинувлар кескин ривожлана бошлади [5:15].

Сунги ун йилликларда Форс курфази араб мамлакатлари хамкорлик кенгаши мамлакатлари узларининг турли хил имкониятларидан максимал даражада фойдаланиш ва ташки дунёга карамлик холатини камайтиришга харакат килиш оркали руй бераётган узгаришларга мослашиш учун катта кобилиятни намойиш этдилар. Бу контекстда мухим уринни Хитой Халк Республикаси эгаллайди, чунки икки томон уртасидаги муносабатларда "янги макон"лар яратилиши билан бир вактда хамкорликнинг анъанавий йуналишлари шиддат билан ривожланиб бормокда [3:148]. Тугри, бу янги "бушликлар" хали узининг якуний шаклига етиб бормаган ва уларнинг кучи ва баркарорлик даражаси хали синовдан утгани йук, лекин уларда баъзи кийинчиликлар мавжудлигини инкор этмасдан, муваффакиятга эришиш учун етарли захираларга эга эканлиги маълум булиб колди. Форс курфази араб мамлакатларининг Хитой билан муносабатлари, асосан, иктисодий, тижорий ва молиявий муносабатлар доирасидадир. Гарчи бу муносабатлар узок вактдан бери нефт савдосига каратилган булса-да, сунгги йилларда бу муносабатларни кенгайтириш ва чукурлаштириш йулида сезиларли узгаришлар юз берди. Жумладан, ишлаб чикариш, денгиз портларини барпо этиш, банк ва молиявий хамкорлик каби сифатли сохаларда хам алокалар мустахкамлана борди. Худди шу нуктаи назардан, икки томон учун долзарб булган эркин савдо худуди масаласига жиддий эътибор каратилмокда [5:21]. Аммо, шу билан бирга охирги икки йил давомида бир катор узгаришлар таъсирида икки томон учун мухим булган яна бир масала - минтакавий хавфсизлик масаласи хам кун тартибига чикиб улгурди. Шу уринда Форс курфази араб мамлакатлари хамкорлик ташкилоти аъзоларининг Хитой Халк Республикаси билан дипломатик алокаларини качон урнатганликлари хакидаги маълумотни бериб утиш жоиздир. Демак, ^увайт 1971 йилнинг мартида, Оман Султонлиги 1978 йилнинг

май ойида, Бирлашган Араб Амирлиги 1984 йилнинг ноябрида, ^атар 1988 йилнинг июлида, Бахрайн 1989 йилнинг апрелида ва Саудия Арабистони 1990 йилнинг июль ойида Хитой Халк Республикаси билан дипломатик алокаларини урнатган [7:45].

Хозирги кунда бу мамлакатлар жахон иктисодиётида узига хос жихатлари билан ажаралиб туради. Бу узига хосликни мазкур давлатларнинг асосий даромад манбалари нефт ва газ сохаси эканлиги билан изохлаш мумкин. Табиий ресурслардан комплекс фойдаланиш бу давлатлар иктисодиётига ижобий таъсир курсатиб келмокда. Бундан унумли фойдаланган холда иктисодиёт сохаларини модернизациялаш, диверсификация килиш жараёнлари амалга оширилмокда. Хитой ва Форс курфази араб мамлакатлари хамкорлик кенгаши давлатлари уртасидаги муносабатларга келсак, улар "энди саросимага тушмайдиган" боскичга кирмокда, дейиш мумкин. Хитой Форс курфази араб давлатларини "Бир белбог, бир йул" ташаббусини амалга оширишда табиий хамкорлар сифатида куради. Утган йили Хитой Ташки ишлар вазири Ван И Саудия Арабистони, БАА, Уммон ва Бахрайнга ташриф буюриб, "Бир белболг ва бир йул"ни ушбу мамлакатларнинг ривожланиш истикболлари билан уйгунлаштирган эди [5:29]. Шу нуктаи назардан ва икки томон уртасидаги муносабатларни чукурлаштириш максадида Форс курфазидаги 4 давлат, яъни Саудия Арабистони, ^увайт, Уммон, Бахрайн ташки ишлар вазирлари ва курфаз араб мамлакатлари хамкорлик ташкилотининг раиси жорий йилнинг бошида Пекинга ташриф буюриб, Хитойнинг юкори мартабали рахбарлари билан утказган музокараларида асосий эътиборни икки томон уртасидаги эркин савдо масаласига каратдилар. Томонлар уртасидаги муносабатлар деярли эллик йил олдин бошланган, сунгги икки йил давомида эса Форс курфази минтакасида А^Ш мавжудлигининг заифлашиши натижасида томонлар уртасида харбий масалалар буйича хам жиддий муносабатлар урнатила бошланди.

Хитойнинг асосий энергия манбаи сифатида Курфаз мамлакатлари иктисодиётининг нисбий ахамияти якин келажакда камайиши кутилмайди. А^Ш Савдо вазирлиги маълумотларига кура, 2030 йилга бориб Хитойнинг нефтга булган эхтиёжини карийб 80 фоизи ташки бозорларга боглик булади, бу эса Форс курфази давлатларидан Хитойга нефт экспорти хажмини ошириш учун ажойиб имконият яратади [8:46].

Умуман, Якин Шарк ва хусусан, Форс курфази субминтакаси Хитой учун тобора стратегик ахамиятга эга булиб бормокда. Субминтака нафакат табиий ресурсларга, биринчи навбатда, энергияга бой ва уларни асосан жадал ривожланаётган нафакат Хитой иктисодиётига йуналтиришга, балки дунёнинг асосий денгиз ва куруклик йулларига, шунингдек, Африка ва Европа бозорларига чикиш йулларини очади. Х,озирги вактда Хитойнинг Якин Шарк минтакасидаги сиёсатининг "огирлик маркази" Форс курфази давлатларининг жахон нефт ва газ бозорларида эгаллаган устунлик мавкеи туфайли сезиларли даражада Форс курфазига караб силжиган [10:42]. Уз навбатида, Курфаз араб давлатлари Хитойни узок муддатли истикболда чукур иктисодий хамкор сифатида курадилар хамда улар уз муносабатларини диверсификация килмокчи булган куплаб мамлакатлардан бири хисобланадилар. Шу билан бирга, энг мухими, А^Шнинг Форс курфази минтакасидаги ролидан воз кечиши Хитойга бушликни ёки унинг бир кисмини тулдириш ва минтакада уз таъсири учун мустахкам пойдевор яратиш имкониятини берди.

Расман фаоллашган Хитой-Форс курфази араб мамлакатлари хамкорлик форумида бу муносабатларни саклаб колиш истаги яккол куриниб турибди, унда араб ва хитойлик ишбилармонлар конференцияси хар икки йилда бир марта Хитой ва араб мамлакатларида навбатма-навбат утказилиши белгиланиб олинди [11:63]. Конференциянинг максадлари хакида амирлик вакили ал- Махмудий шундай деганди: "Хитой-араб хамкорлик форумини ташкил этишдан асосий максад хар доим иктисодий, сиёсий, ижтимоий ва маданий хаётнинг турли сохаларида Хитой-араб муносабатларини мустахкамлаш ва ривожлантириш булиб

келган хамда умумий манфаатларга асосланган араб-хитой хамкорлиги ва ицтисодий интеграция концепциясини фаоллаштиришдир". Х,акикатан хам ушбу анжуман томонлар учун тажриба алмашишга имкониятлар яратади. Бу Хитой ва араб дунёси уртасида савдо ва кушма корхоналар, лойихаларни ишлаб чикиш ва технологиялар трансфери сохаларида кушма хамкорлик имкониятларини кенгайтиради, шунингдек, араб минтакасида сармоя ва сармоядорлар олдида турган муаммолар буйича мулокот ва мухокамалар олиб боради. Хитойнинг энергия хавфсизлиги купинча унинг Форс курфази араб давлатлари билан усиб бораётган муносабатлари уртасидаги богликлик сифатида каралади. Бундан ташкари, Пекин дунёдаги энг йирик хом нефт импортчиси хисобланади. Шунингдек, Хитой Форс курфази араб мамлакатлари импорт руйхатидаги мухим савдо шериги булиб, уларга товарлар, маиший техника, ускуналар, саноат ускуналари, эхтиёт кисмлар ва мудофаа ускуналарини етказиб беради [12:13]. Шу нуктаи-назардан Хитой Курфаз Х,амкорлик Кенгаши мамлакатлари билан эркин савдо шартномаларини имзолаш учун алокани тухтатмайди ва куп йиллар давомида улар билан юкори даражадаги эркин савдо келишувларига интилади.Тахлиллар шуни курсатадики, Курфаз араб мамлакатлари ва Пекин уртасидаги савдо хажмини ва унинг хилма-хиллигини рагбатлантириш ва ошириш бу мамлакатлар иктисодиётига катта фойда келтиради ва давлат хамда хусусий сектор компаниялари учун инвестициялар ва фойда олиш имкониятларини оширади. Бу Курфаз мамлакатлари иктисодига сезиларли таъсир килади ва мухими Хитой товарларини у билан келишувга эга булмаган бошка мамлакатларга реекспорт килиш имкониятига эга булади.

Хозирги кунда Курфаз хамкорлик кенгаши ташкилоти мамлакатлари Хитой билан 2004 йилдан бери музокаралар олиб борилаётган эркин савдо худуди лойихаси буйича келишувга эришиш эхтимоли юкори [13:62]. Ушандан бери бир неча музокаралар булиб утди. Курфаз хамкорлик кенгаши бош котибининг 2022 йил январ ойида Хитойга ташрифи чогида хар икки томон бу музокараларни имкон кадар тезрок якунлаш ва икки томон уртасида эркин савдо худудини имкон кадар тезрок ташкил этиш мухимлигини яна бир бор тасдикладилар. Бундай келишувнинг имзоланиши икки томон уртасидаги савдо айланмасининг кенгайишига хизмат килиши шубхасиз. Хитой ташки ишлар вазирининг "Ал-Арабия" канали журналистига берган интервьюсида унинг мамлакати Форс курфазидаги араб давлатлари билан эркин савдо битими тузишга интилаётганлигини истисно килмади [9:25]. Саудия Арабистони ва БАА Курфаздаги Хитой билан савдо алмашинуви буйича асосий давлат хисобланадилар, чунки ^ироллик Хитойга экспорт килишда етакчилик килса, БАА Хитойдан импорт килувчи энг йирик давлатдир. Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Савдо ва Тараккиёт Конференцияси томонидан эълон килинган маълумотларга кура, Хитой ва Форс курфази араб давлатлари уртасидаги узаро савдо 2009 йилда 68 миллиард долларни ташкил этган булса, 2019 йилга келиб,190 миллиард А^Ш долларига кутарилиб, 180 фоизга усди. Бу мамлакатлар 111 миллиард долларлик махсулот экспорт килдилар, шундан 80 фоизи нефт ва ёкилги, 20 фоизи нефт-кимё ва кимё махсулотлари, уз навбатида, улар Хитойдан 79 миллиард долларлик саноат махсулотлари, электрон курилмалар, машиналар, ускуналар, транспорт воситалари ва эхтиёт кисмлар импорт килдилар [14:13]. Форс курфази араб мамлакатларининг Хитойдан импорт килинадиган кийим-кечак, тукимачилик ва матолари киймати 10 миллиард долларни ташкил этди, бу Форс курфази мамлакатлари Хитой билан араб савдосининг 66 фоизини ташкил килади ва Хитойнинг еттинчи йирик савдо шериги хисобланади [15:53].

Хитой Ташки ишлар вазирлиги веб-сайтида эълон килинган маълумотларга кура, Хитой ва Форс курфази араб мамлакатлари хамкорлик кенгашининг олти давлати уртасидаги иктисодий ва савдо хамкорлик хажми сунгги йилларда тез суръатлар билан усиб бормокда. 2019-йилда Хитой Саудия валиахд шахзодаси Мухаммад бин Салмон ва Хитой рахбари Си

Цзинпин уртасидаги музокаралар натижасида мамлакатлар уртасида умумий киймати 28 миллиард доллар булган 12 та кушма савдо битимини, БАА билан эса иктисодиёт, нефт ва атроф-мухит буйича 16 та шартномани имзолади. ^иймати 11 миллиард долларни уз ичига олувчи ушбу шартномалар Амирликнинг ЭМААР компаниясига Пекиндаги Дахинг халкаро аэропорти якинидаги турар-жой ва кунгилочар худудни ривожлантириш лойихаси хисобланади [16:56]. Хитой хамкорлик кенгашининг яна бир аъзоси ^увайтнинг асосий савдо шериги булиб, 2017-йилда икки давлат уртасидаги товар айирбошлаш хажми 12 миллиард доллардан ошди. ^увайтда нефт, курилиш ва инфратузилма сохаларида 40 га якин Хитой компаниялари фаолият юритади. Уз навбатида, Бахрайн Ташки ишлар вазири доктор Абдул Латиф бин Рашид Ал Заяни Бахрайн ва Хитой уртасидаги икки томонлама муносабатларнинг усиши Форс курфазидаги араб давлатлари хамкорлик кенгаши ва Хитой уртасидаги умумий тарихий муносабатларда уз аксини топишини, шунингдек, томонларнинг манфаатдорлиги хамда умумий манфаатларга мос келиши нуктаи назаридан Хитой Курфаз араб давлатлари хамкорлик Кенгаши мамлакатлари учун мухим стратегик хамкор эканлиги, икки томон учун истикболли ривожланиш имкониятлари юкори эканлиги, улардан фойдаланиш имкониятлари хар иккисида хам мавжудлиги ва икки томон бунга эришиш учун харакат килишини таъкидлаб утди. Доктор Ал-Заяни "Синхуа" агентлигига берган эксклюзив интервьюсида хам куйидаги фикрларни билдириб утди: " Хитой Давлат кенгаши аъзоси ва ташки ишлар вазири Ван И билан булган музокараларимизда, айникса, Корона вируси пандемиясининг окибатларини хисобга олган холда, икки томон уртасидаги савдони либераллаштириш ва енгиллаштириш буйича келишувга эришиш мухимлигини таъкидладлаб утдик [17:92]. Музокараларни келгусида хам давом эттирамиз ва барча келишувларни якунлаш зарурлигини интиклик билан кутмокдамиз." Саудиялик журналист ва Хитой масалалари буйича эксперт Абдулазиз Ал-Шабани фикрича, Хитой рахбари Си Цзинпиннинг 2014-йилда курфаз давлатлари билан савдо хажмини якин йилларда икки баравар ошириш буйича айтган фикрларни бехудага айтмаганини, савдо айирбошлаш хажмини икки баравар оширишни давом эттириш буйича саъй-харакатлар хали хам кизгин бораётганлиги ва бир вактнинг узида Курфазнинг ташки ишлар вазирларининг Хитойга ташрифи, муболагасиз, Курфаз киргокларида эркин савдо зоналари имкон кадар тезрок ёруглик куришига олиб келади, бу эса хар икки томонга катта фойда келтириши шубхасиздир. Бу дунёдаги иккинчи энг кудратли иктисодиёт билан бой ва ривожланган Форс курфази давлатлари уртасидаги иктисодий ва савдо алмашинувини тезлаштиради [18:32].

Хитой Ташки ишлар вазирлиги веб-сайтида эълон килинган маълумотларга кура, Хитой ва Курфаз араб мамлакатлари уртасидаги узаро савдо хажми 2021 йилнинг биринчи ярмида йиллик усиш суръати 35,6 фоизни ташкил этиб, 103,7 миллиард А^Ш долларини ташкил етди [18:15].

Хитойнинг иктисодий ва сиёсий сабабларга кура Форс Курфази араб мамлакатларини "Бир белбог ва бир йул" ташаббусига кушишга булган ташаббуслари унинг минтака ишларидаги иштирокининг сезиларли даражада ошишига олиб келмокда. Курфазнинг икки энг кудратли давлатлари Саудия Арабистони ва Бирлашган Араб Амирликлари Хитойнинг нафакат Форс Курфазидаги, балки Якин Шаркдаги иктисодий йуналишининг тамал тоши булиб колади. Хитойнинг "Бир белбог, бир йул" лойихасига кушимча равишда энергия ресурсларини таъминлаш ва стратегик хамкорликни йулга куйиш борасидаги саъй-харакатлари манфаатдор давлатлар билан тугридан-тугри ракобат манбаи булиб колади [19:48]. Шунингдек, Хамкорлик ташкилоти аъзолари Хитой билан сиёсий келишувлар ва кушма хавфсизлик чоралари истикболларини хам жиддий куриб чикишлари мумкин ва айникса, бу ^ушма Штатларнинг Якин Шаркда мавжудлигининг заифлашиши соясида тезлашиши мумкин.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Грачиков Е. Н. Стратегия партнерских отношений КНР: практика и концептуализация (1993—2018) // Мировая экономика и международные отношения. 2019. Т. 63, № 3. С. 83— 93.

2. Глава МИД КНР Ван И встретился со своим саудовским коллегой Саудом аль-Фейсалом // Russian.news.cn. URL: http://russian.news.en/china/2014-09/27/c 133676654.htm.

3. Фан Тинтин. Энергетическое сотрудничество между Китаем и странами Персидского залива // Проблемы Дальнего Востока. 2012. № 1.

4. Тарик Аш-Шейх. Совет сотрудничества и Китай: ради грядущих времен) // Аль-Ахрам. Available at: http://www.ahram.org.eg/ NewsQ/227210.aspx.

5. Савичева Е.М., Бребдани А.М., Рыжов И.В. Китай и страны совета сотрудничества арабских государств Персидского залива: От экономических сделок к стратегическому партнерству // Вестник РУДЕН. 2022, № 1. СС. 180-196.

6. Нефть течёт на Восток: обзор торговых отношений по поставкам нефти между Саудовской Аравией и КНР. Международный Сингапурский экономический форум (16.03.2011)

7. Волович. А. А. Китай на энергетическом рынке Ближнего Востока [Электронный ресурс]. URL: http://www.iimes.ru/rus/stat/2004/22-09-04.htm

8. Финансово-экономический журнал Forbes. [Электронный ресурс]. URL: https://www.forbes.ru/sobytiya-opinion/rynki/77050-kitai-i-arabskierevolyutsii (дата обращения: 27.02.2019 г.) https://rossaprimavera.ru/news/8b10a9fe

2022 jjlji iÄ^A^Jl ^Ml ^rj^H qj' Ъ^Л Sjlrll Äjälijl J 2022 4 JA. .9

" 08:32

("^jkJi ^i jj^il JJ^ ju-il" i^jjj Ü-^ .10

.2021 31

11. https://www.kommersant.ru/from=logo

12. . https://www.fmpre.gov.cn/rus/wjdt/zyjh/202103/t20210310_10364143.html

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.