Научная статья на тему 'ХИТОЙ ФОЛЬКЛОР ҲИКОЯЛАРИ'

ХИТОЙ ФОЛЬКЛОР ҲИКОЯЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
147
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
folklor / hikoyalar / hikoya turlari / tipologiyasi / syujeti / folklore / stories / types of stories / typology / plot

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Очилов, О.

Xitoy xalq og‘zaki hikoyalari xalq og‘zaki ijodining eng mashhur turlaridan biri bo‘lib, xalq ertaklaridan ko‘p jihatlari bilan farq qiladi. Maqolada ularning mazmuni, turlari va tipologik prolemalari o'rganiladi.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CHINESE FOLKLORE STORIES

Chinese folklore stories is one of the most popular forms of folklore and differs from folk tales in many ways. The article explores their content, types and typological prolems.

Текст научной работы на тему «ХИТОЙ ФОЛЬКЛОР ҲИКОЯЛАРИ»

'Uzbekistan-China: development of R VOLUME 1 | SPECIAL ISSUE 1

cultural, historical, scientific and Q ISSN 2181-1784

economic relations" SJIF 2021: 5.423

ХИТОЙ ФОЛЬКЛОР ХИКОЯЛАРИ

d 10.24412/2181 -1784-2021 -1 -382-391 PhD О. Очилов

Тошкент давлат шаркшунослик университети Хитой филологияси

кафедраси укитувчиси

Annotation: Chinese folklore stories is one of the most popular forms of folklore and differs from folk tales in many ways. The article explores their content, types and typological prolems.

Kay words: folklore, stories, types of stories, typology, plot.

Хитой фольклор хикояларининг асосий мавзуси кундалик турмуш тарзи булиб, реал хаётдаги инсонлар бу турдаги хикояларнинг бош кахрамонлари сифатида гавдаланади. Ривоятлардан фаркли томони унда хикоя килинаётган вокеа ёки шахс албатта тарихий вокейлик билан боглик булиши шарт эмас, сюжет одатда тукима булиб, хикоя кахрамонларининг исмлари келтирилмайди, унинг урнига "бир одам булган экан", "икки ога-ини булган экан", "бир бой ва унинг хизматкори бор экан" кабилар тарзида келади. Баъзи холатларда "ака", "ука", "Ванг Шяо", "Джанг Да" ва хокозолар куринишида хам булиши мумкин. Анъанавий-хаётий хикояларда вакт хам аник курсатилмайди, балки, "кадим замонларда", "авваллари", "бир пайтлар" каби замон курсаткичларидан фойдаланилиб, умумийлик касб этади. Шу билан бирга, айрим холатларда хикоя килувчи хикоя таъсир кучини ошириш максадида ва реал вокейлик сифатида тингловчи ёки укувчининг диккатини жалб килиш учун "хозирда", "шу кунларда" каби замон курсаткачларидан хам фойдаланилганлигини куриш мумкин. Анъанавий-хаётий хикоялар билан ривоятлар бир-бири билан чамбарчас богликдир. Ривоятларнинг типиклашув даражаси канчалик юкори булса, уларнинг анъанавий хикояларга айланиши шунчалик енгил кечади. Купчилик ривоятлардаги кахрамонлар исми-шарифининг йуколиши уларнинг шу каби хикояларга айланиши учун сабаб булган. Баъзи бир хикояларни афсона ва ривоятлардан фарклаб олиш анча мураккаб. Масалан, Нюланг ва тукувчи киз хакидаги хикоя. Бу хикояни юлдузлар хакидаги афсоналар турукумига хам киритиш мумкин, лекин, унинг асосий мазмуни Нюланг ва тукувчи киз уртасидаги мухаббатдан иборат. Ланг Шанбо ва Жу Йингтай хакидаги хикоя сюжети

382

реал шахс ва реал вокеа асосига курилган, лекин, сюжетнинг баъзи кисмлари тукима, шу билан бирга бу хикоя турли худудларга таркалганлиги боис ундаги кахрамонлар исми умумийлик касб этган. Бу каби севги-мухаббат хакидаги ривоятларнинг тарихийлик хусусияти у кадар кучли эмас. Аслида, хаётий-анъанавий хикояларни ривоятлар ва латифалардан ажратиб турувчи аник "чегара чизиги"ни тортиш анчайин мушкул вазифалардан саналади. Фольклор хикоялрнинг асосий мазмуни

1. Бой билан хизматкор хакидаги хикоялар. ^адимги жамиятда хиз -маткор мулксиз, дярли хеч кандай хукуки йук, уз хужайинига тула карам, феодал жамият жабрдийдаси ва хаёт тарзи эшак билан хукиздан фарк килмайдиган энг куйи табака вакили эди. Мехнат жараёнида отнинг кучини сарфлаб, бирок, тунгизу итнинг овкатини еб, куп захмат чеккан хизматкор кулларнинг аччик хаёти тарихи шу туркумдаги хикояларда уз аксини топади. Х,икояларда бойларнинг хизматкорларга нисбатан ута шавкатсиз булганлиги тасвирланиб, бойга доим берахим, айёр, маккор, маишатпараст каби сифатлар берилади. Уларга куйилган лакаблар гуёки уларнинг характерини ифода этишда хизмат килади. Масалан, "молпараст", "калампиртери", "вахший алвасти", "уламса", "темир хуроз"ва хоказолр. Х,икояларда тасвир -ланган бойларнинг кабихликларини тасаввур килиш бироз мушкул. Масалан » хикоясидаги «калампиртери» хизматкори Жао Да огир касал булиб ётганида уни шавкатсизларча эшикдан тепиб чикариб юборади. «^Х^ хикоясида хизматкор мехнатига хаддан ортик кам хак туланади, бунинг устига хар бир ишидан айб топиб, асоссиз гайриоддий жарималар солинади, хизматкор бир йил захмат чекиб, охир окибат икки кули бум-буш колади. Х,икоялардаги бу каби сюжетларда баъзан муболагаларга йул куйилганлиги реал зиддиятларни янада чукур ва таъсирчан акс этишига замин яратган.

^икояларда бой канчалик айёр, бешавкат, ута уддабурон булмасин, у доим хам максадига эришаолмайди, хизматкорни енголмасдан куп харакатлари самарасиз якунланади. Бой ва хизматкор хакидаги хикоялар асосан хизматкорнинг жасурлик ва донолик билан олиб борган кураши жараёнини тасвирлайди. Улар одатда хушчакчаклик билан курашувчи юморга бой шахслар сифатида гавдаланади. Х,ар кандай мураккаб шароитда хам усталик билан муаммо ечимини топиб, бойларнинг зикналик, маишатпарастлик, куркоклик каби кусурларидан фойдаланган холда уларга карши хакконий кураш олиб боради. Х,икояларда хизматкор узининг

акллилиги, гапга чечанлиги билан одатда уз хужайинларини мот килишади.

383

Масалан, бой кун хали ёришмаган булса хам хизматкорига тезрок урнидан туриб иш бошлашни буюриб шундай дейди: "Куёш тепага келди, хали хам ётибсанми?!" Хизматкор урнида ётганча кимир этмасдан шундай жавоб кайтаради: "кийимимни ямаётгандим". Бойнинг фигони фалакка кутарилиб, дейди: "хали кун ёришмаган булса, канака килиб кийим ямаш мумкин?!" Хизматкор жавоб килади: "Нима? Кун хали ёришмадими? Куёш чикиб кетди, деяётгандингиз-ку..."

Х,икоялардаги хизматкор образи ута мехрибон, уз одамларига доимо ёрдам кулини чузади, душманларга карши хамжихатликда курашишга харакат килади. Бой табака вакиллари канчалик харакат килишмасин хизматкорлар уларнинг барча хийлаю макрларига, турли босимларига сабр килишади ва пайти келганда уз жасурлик ва доноликларини ишга солиб уларни догда колдиришга муваффак булишади.

Бой ва хизматкор хакидаги хикоялар феодал жамиятдаги иккита катта синф уртасидаги зиддиятларни уз ичига камраб олади, халк онгининг уйгониб бораётганлигини узида акс эттиради. Бундай хикояларда реаллик ва умумийлик хусусиятлари кучли булиб, улар асосан дехкончилик худудларида кенг таркалди. Бой ва хизматкор хакидаги хикояларда номлар, сюжетда макон ва замон жихатидан фарклар булсада, бирок, кахрамонлар характери узига хос хамда хикоя тузилиши нисбатан тургундир.

Бой ва хизматкор хакидаги хикояларда кишилар образи купчиликни ташкил этмайди, одатда образлар факат бой ва хизматкордан иборат, бирок, хикоя сюжети мураккаб, мазмунан бой асар. Хизматкорнинг донолиги билан бойнинг ахмоклиги очикчасига киёсланади, реалистик тасвир ва романтизмга хос муболага уйгунлик касб этади. Натижада инсон характери янада очикрок гавдаланади ва тарбиявий ахамияти ортади.

Албатта таъкидлаб утиш лозимки, бой ва хизматкор хакидаги хи -кояларда дехконларнинг баъзи бир каршиликлари, фикрларда уйгониш-ларнинг ифодаланганлиги уша давр учун жуда кимматли булса хам, хар холда бошлангич нуктада булиб, уларнинг кураши хамон стехиялик боскичда эди.

2. Амалдорлар ва оддий халк хакидаги хикоялар. Амалдорлар ва оддий халк хакидаги хикоялар гоявий мазмуни ва бадиий курилишига кура бой ва хизматкорлар хакидаги хикояларга ухшаш. Бу каби хикоялар асосан феодалларнинг берахмлиги билан халкнинг курашини ифода этади. Хикояларда амалдор туралар халкни эзишга харакат килишади, бирок

донишманд халк акл-заковат билан каршилик харакатлари олиб боришади ва уларнинг асл башарасини очиб ташлашади. Мяо миллатининг «Доно келин» («ЩВД^ШЙ») бунга яккол мисол булиб, бу мазмундаги хикояларни деярли барча халклар фольклорида учратиш мумкин. Хукмдор доно келинга узи уйланмокчи булиб, унга совчи килиб юборилган одами оркали бир нечта шарт куйибди. Агар у бу шартларни бажараолмаса хукмдорга турмушга чикишга мажбур. Шартларнинг биринчиси бир парча кизил мато топиб осмонни коплаш эди. У куйидагича жавоб килади: "Хукмдорингиз буйи ва энини улчаб берсин, кейин мен бу шартни бажонидил бажараман". Хукмдор ундан яна гавдаси тогдек келадиган бир тунгиз топиб келишни, хуроз куйган битта тухум олиб келишини... шарт килганда, у барча шартларни усталик билан бажариб, хукмдорнинг юзини халк олдида шувит килибди. «Нок уруги» («») хикояси хаттоки бутун бир амалдорлар доирасининг килмишларини очиб ташлайди. Бир камбагал кишга нон угирлаганлик айби куйилиб, камокка ташланади. У шунчалик ночор эдики, ёнидан бор-йуги бир дона нок уруги топилибди. У уйлаб -уйлаб бу ердан кутилишнинг бир йулини топибди ва уни куриклаб утирган сокчига шундай дебди: "менда бир гаройиб уруг бор, буни уз кулларим билан хукмдорга тортик килишим лозим". Хукмдорда бу уругга эга чикиш истаги уйгониб, камбагални уз ёнига чорлабди. У хукмдорга уругни бера туриб шундай дебди: "Х,еч кандай гунох иш килмаган киши бу уругларни ерга кадаса, шу захоти униб чикиб, олтин ноклар тугади". Хукмдор килган кабих ишларини уйлаб, бунга журъати етмай, хукмдорнинг бунака ишлар килиши ножоиз эканлигини бахона килиб, уругни экишни бош вазир зиммасига юклабди. Бош вазирниг хам килган гунохлари куплигидан бу ишга кули бормай кули остидаги вазирига буюрибди. Вазир кумондонга, кумондон харбий таъминотчига... Карнгки, уларнинг барчаси килган ёмон ишларидан чучиб, уругни экишга ботинишолмабди. Бу ишни бир-бирига солавергач амалдорлар уртасида катта жанжал кутарилиш хавфи пайдо булганини курган камбагал уларни тухтатишга уриниб шундай дебди: "Илтимос, гапимни эшитинг! ^аранг, ичингизда ким гунох иш килмаган. Сизлар мени битта кулча угирлаганликда айблаб, камокхонада тарбияламокчи буляпсиз. Буни кандай тушунмок керак!" Иложсизликдан уни озодликка чикаришга мажбур булишибди. Амалдорлар ва оддий халк хакидаги хикоялар бой ва хизматкор хакидаги хикоялардан сиёсий хусусияти бир кадар кучли эканлиги билан хам фаркланади. Юкоридаги каби хикояларда оддий халк доим юкори синф

385

BaKunnapu ycTugaH FonuS HHKKaHnuruHH KypaMH3. By anôarra xaënufi TacaBByp Hara^acu, SupoK, ynapHur cro^eTH xaëTHfi SynuS, poMamu3MHHHr paHr-SapaHr ôyëKnapu SunaH KopumraH pean xuKoanapgup.

3. MexflaT xHKOHnapn. MexHaT HHcoHuaT xaëTHHHHr acocufi Ma3MyHH. XuTofi ^ontKnopuga MexHaT xaKugaru xuKoanap xaM KynHunuKHH TamKun Kunagu. By TypKyMra KupyBHH xuKoanap MexHaTKamnuKHH, MexHaTH opKanu y3 umHHHHr ycTacura afinaHraHnapHH, MexHaT opKanu apaTunraH Myt^H3anapHu Magx этagн. MacanaH, «HynSapc obhobhh TaHr» (« ^fT^É^^ » ) xuKoacuHH onafinuK. HynSapc obhhch TaHrHHHr oBo3acu xap ToMoHra TapKaraH эgн. Bup KumnoK aTpo^uga fiynSapc nafigo SynuS ogaMnap thhhhhh 6y3a SomnaSgu. ^umnoK axnu fiynSapc obhhchhh HaKupumra Ma^ôyp SynumuSgH Ba ^yga y3oK BaKT KyTumra TyFpu KenuSgu. HuxoaT coKonnapu oKapraH Myfica^ug SunaH Sup ëm Sona ynapHur KumnoFura eTuS Kenumagu. BynapHH KypraH ogaMnap ynapra umoHKupaMafi yMugcu3nuKKa SepunuSgu. ^on Kynura khhhk SonTacuHH onuS, SonaHH ypMoHra KupuTuS wSopuS, y3H ^ofiugaH ^unMafi KyTuSgu. YcTura Kyfi ëFugaH cypuS onraH öona TyFpu fiynSapc tomoh SopuS, yHH y3ura ^an6 KunuSgu. HynSapc Sonara xaMna KunraHga non tomoh wrypuö yHHHr opKacura SepKHH -raHuga fiynöapc Honra TamnaHumu SunaH, non yHH Sup xapaKaru SunaH epra KynaTraH экaн. OgaMnap Kenuö Kapamca fiynSapcHHHr KopuH Tepucu SyTyHnafi munuö onuHraH. OgaMnap HongaH SyHra KaHgafi эpнmгaнnнгннн cypamraHga, non öyHHHr Sapnacura y3oK fiunnuK MexHaT caöaö экaнnнгннн afiTuS, fiynöapc oBnamHH ypraHum aHHa MymKyn, Ky3 KyHH MamKura yH fiun, enKa MamKura yH fiun, oëKnapHH KynafiTupum ynyH yH fiun, xaMMacu SynuS yTTH3 fiun BaKT KepaK, geö ®&bo6 KafiTapraH экaн. By xuKoa MexHaTKam KumunapHHHr Myt^H3aKop KynuHHHr pean TacBupu Ba MexHaT Ta^puSacuHHHr Saguufi KaMpoBugup. ByHgaH TamKapu aHa KynnaS SanuK oBnoBHunap Ba afiuK oBnoBHunap xaKugaru xuKoanapHHHr xaM FoaBufi Ma3MyHH WKopugaru xuKoara yxmam.

MexHaT xuKoanapu oapcuga anKoBnuKHH gaBonam TypKyMura ougnapuHH xaM Kypum MyMKHH. MacanaH, «Yh Ky3a onTHH» (« ^fe^^») xuKoacu SyHra aKKon Mucon. OTa ynuMH ongugaH yFunnapuHHHr MexHaTKam SynumugaH yMugBop SynuS, экнн экнnagнгaн epra yH Ky3a onTHH KyMuS KyfiunraHnuruHH afiTuSgu. Hkkh gaHraca yFun onTHHnapHu Kynra KupuTum MaKcaguga Sup-Supu SunaH TanamuS epHH Ka3umra TymuS KeTumuSgu. OnTHHgaH gapaK fiyK, neKHH, ep HyKyp aFgapunraHnuru Souc Myn xocun onumuSgu Ba fiuFuS onuHraH onTHHpaHr goH ponna poca yH Ky3a HHKuSgu. ffly TapuKa ynap MexHaT KagpuHH TymyHuS, SomKa anKoBnuK KunumMaraH экaн. fflyHHHrgeK «Bup apaBa monu» («

386

^^ЙИ»), «Оддий дон» ва шу каби хикоялар хам оталарнинг

аклли тадбирлари ёрдамида ялков угилларнинг тарбия топганлиги хакида булиб, халк донишмандлигининг ёркин ифодасадир. Бундай хикоялар нафакат мехнатнинг накадар буюклигини намоён этишда, балки ёш авлодга таълим тарбия бериш ишларида хам алохида ахамиятга эга.

4. Оилавий хикоялар. Оила жамиятнинг энг мухим ва энг асосий булагидир. Оила хакидаги фольклор хикояларда асосан оила аъзолари уртасида узаро муносабатлар бош мавзу килиб кутарилади. Ота ва угил муносабатларини узида акс эттирувчи «Бир коп тош» («^^^^») (Чинг сулоласи даврининг классик ёзувчиси Пу Сунглинг бу хикоя асосида «Том бошида» (« ¿и ^ Й») драмасини ёзган) хикоясида шундай дейилади: Бир оилада бир неча ака-укалар булиб, улардан биронтаси хам отасига гамхурлик килишни хохлашмабди. Шунда ота бир коп тошни олтин ва кумушлар солингандек у ёкдан бу ёкка яшираверибди. Буни курган угиллари ва келинларининг чолга муносабатлари дархол яхши томонга узгариб, бойликни кулга киритиш максадида гамхурлик кила бошлашибди. Чол улими олдидан хурсинганча угилларига карата шундай деган экан: "Учта угил шу бир коп тошча хам эмас экансизлар". Бу хикояда уз давридаги ота ва угиллар уртасидаги совук ва хиссиз муносабатга нисбатан чукур фалсафий жихатдан ёндошилган. «Кушчага айланган кизни излаб» (« ^ ^ ^ ») хикоясининг мазмуни куйидагича: кайнанасининг ута ёмон муносабати туфайли кучага чиккан чаккон келин ва софдил кайнисингил уйига кайтиб боришга журъатлари етишмабди. Ярим тунда коронгу тогда тут баргларини излаб юришганда кайнисингил тоглар хукмдори томонидан угирлаб кетилади. Келинчак кайнисинглисини излаб топганида у тог тепасида совукдан улган ва митти кушчага айланиб колган экан. Бу хикоя фожиавий якун топади. Бирок ушбу туркумга хос бошка хикоялар яхшилик билан нихоялан-ганлигини куриш мумкин. Масалан, мяо миллатининг «Доно келин» хикоясида жахлдор кайнона келинига хар куни кийин вазифалар топширса хам, у сабр-токат билан барчасини муваффакиятли уддалайди. Ундан ёгсиз, семиз ва суяксиз гушт олиб келишини талаб килганда, у тунгизнинг корнини олиб келиб кайнатиб беради. Х,ар бир мураккаб вазифани бекамукуст бажараётган келинини курган кайнона охир окибат жахл ва куйинчакликдан адои тамом булади. Опа-сингиллар муносабатини акс эттирувчи «Илон йигит» хикоясида опа илон йигитга турмушга чикишни рад этади.

Кейинчалик сингилларининг турмушга чикиб, яхши яшаётганликларини курган опа сингилларининг барчасини улдиради. Уч сингил улган булсада, аммо улар кушчаларга айланиб, опасини каргашади, тиконга айланиб унга санчилишади. Кейинчалик уч сингил яна уз хаётларига кайтишга муваффак булишади. «Анор» («^Ш»), «Олтин куйрук» («^М»), «Мармар тош» («$ИР ^») каби хикояларда эса ака-укалар уртасидаги узаро муносабатлар уз аксини топган булиб, «Илон йигит» хикояси каби эртакка хос хусусиятлар мавжуд. Яхши одам доим яхшилик куради, ёмон эса албатта жазосини олади.

Хитой феодал жамиятида келинлар одатда энг куйи уринга куйилган, баъзан уларга булган муносабат хизматкорларникидан хам бир неча баробар огиррок эди. Оила ичидаги зиддиятлар мухим ижтимоий мохиятга эга. Оила хакидаги фольклор хикоялар оркали кадимги даврларда ота-угил, опа-сингил, ака-укалар уртасидаги муносабатлари холатига бахо бериш имконияти юзага келади. Хрзирги кунларгача етиб келган бу туркумга кирувчи хикояларда асосан салбий муносабатлар ифодаланган булиб, хикоялардаги айрим холатлар айни даврга хам хослигини пайкаш кийин эмас.

5. Севги-мухаббат хикоялари. Феодал тузум анъаналарига муво-фик кадимги Хитой жамиятида турмуш куриш масаласи ота-оналар томонидан хал этилиб, киз ёки йигитнинг уз турмуш уртогини мустакил танлашига йул куйилмаган. Шу сабабдан хам купгина холатларда йигит киз уртасидаги мухаббат барбод булиб, уз мухаббатлари учун курашда турли муаммоларга дуч келишган. Мухаббат мавзуси халк хаётий хикояларининг мухим кисмини ташкил этади. Бу туркумга оид хикоялар мухаббатни абстракт тарзда ифода этмайди, балки жамиятдаги турли зиддиятларни фош килишга каратилган. Х,икоялардаги ёш йигит ва киз хар хил ижтимоий сабабларга кура бирга булишолмайди ва окибат фожиа руй беради. Бу севги -мухаббат фожиаси билан бирга жамият фожиаси сифатида хам бахоланади. «Эр-хотин Хан ва Рэн» «Лянг Шанбо ва Жу Йингтай»

^ Ш ^ а »), э миллатининг «Бир жуфт камалак» (« ^ ЖШ Й »), ти-бетликларнинг «Чой ва туз» («^^й») каби хикоялари бунга мисолдир. «Лянг Шанбо ва Жу Йингтай» хикояси аслида кадимги Жижянг худуди билан боглик ривоят. Танг даврининг сунгги йилларида ёзилган Жанг Дунинг «ж^Й» асарида хикоянинг нисбатан тулик варианти келтирилган. Сунг даврига келиб хикоя кескин тарзда ривожлана бошлайди. Ёйилиш доираси кенгаяди, сюжет мураккаблашади ва турли образлар билан бойийди.

'Uzbekistan-China: development of R VOLUME 1 | SPECIAL ISSUE 1

cultural, historical, scientific and Q ISSN 2181-1784

economic relations" SJIF 2021: 5.423

Бу хикоя асосида халк кушиклари ва драмалар яратилиши унинг янада оммалашишига олиб келади. Натижада Лянг Шанбо ва Жу Йингтай образлари купгина халклар фольклорида умумийлик касб этиб, севги-мухаббат тимсолига айланишади. Хрзирги кунга келиб Хитойнинг куплаб худудларида уларнинг рамзий кабрлари ва Лянг Шанбо ибодатхонаси мавжуд. Нингболикларининг халк кушикларидан бирида шундай сатрларни учратиш мумкин:

-шшшшш,

Яъни:

"Эру хотин куша кариш истасангиз гар,

Лянг Шанбо иботахонасига боринг гал ва гал."

Севги-мухаббат хакидаги хикоялар орасида хаёлий тасаввур хусусияти нисбатан кучлилари хам булиб, бундай хикоялар халкнинг энг эзгу истакларини узида акс эттиради. Реал вокейликдаги фожиа хаёлот кучи оркали ижобийга узгаради. Бу каби хикоялар сирасига «Софдил киз» « ЙЖЖ ^», «Юйшян боги» ««Юнг кийимли киз» «кабиларни киритиш мумкин.

Баъзи севги-мухаббат хакидаги хикояларда реализм ва романтизм унсурлари узаро хамоханглик касб этади. Реал фожиавий хикоялар одатда гайриоддий якун топади. Масалан, хикоя кахрамони улгандан кейин бир жуфт капалакка, бир жуфт юлдузга, булут ва денгизга, чой ва тузга, камалакка айланиб колишади. Бундай якунда албатта, узаро мухаббат риштасини боглаганларнинг мангу бирга булиш истаги мужассам.

Фольклор хикояларнинг типологик масалалари. Узок даврлар чиги-ригидан утиб, турли халклар уртасида ёйилган, умумий кайта ишланиш жараёнларида тобланган хикоялардаги образлар, сюжетлар узининг юкори бадиий типиклашувига эришди, хикоялардаги тасодифий омиллар билан ижтимоий мохият юксак даражада бирликка келди, иккинчи даражали холатларнинг купчилиги тушириб колдирилиб, куплаб хикоялар матнлари орасидаги фарклар камайиб борди ва шу тарика хикоялар типиклашиб борди. Хитой хаётий хикоялари орасида "Бой ва хизматчи типи", "Уддабурон аёл типи", "Илон куёв типи", "Икки ака-ука типи", "Ахмок куёв типи", "Юнг кийимли киз типи" каби бир катор типлар мавжуд. Баъзи хикоялар турли миллат, хаттоки турли давлатларда хам бир типга мансуб. Бунга сабаб нима?

Одатда бу икки тушунчага эга: Биринчиси "умуммухит тушунчаси", яъни, турли ижтимоий хаёт тарзи ухшашлиги сабаб бир хил типдаги хикояларнинг шаклланиши; иккинчиси "умум манба тушунчаси", бир типга хос турли хикояларининг келиб чикиш манбаси битта, халкларнинг булиниши ёки халклар орасидаги узаро алокалар сабаб хикояларининг турли худудларга таркалиши. Фольклоршунос олим Дуан Баолиннинг фикрича, бу икки назарий карашлар узининг аник асосларига эга, аммо, уларни тамоман тугал караш, деб хисоблаб булмайди. Турли хикояларни конкрет тахлил килиш ва киёсий тадкикотлар олиб бориш, уларнинг сюжетларидаги фаркларни аниклаш оркали хикояларнинг миллий ва худудий хусусиятларини ангаш, шунингдек, хикоялар ёйилишининг ривожланиш манбасини асослаш хамда хикоялар билан ижтимой хаёт уртасидаги богликликларни урганиш мумкин. Сюжетларни киёслаётганда хикоянинг бадиий мазмуни ва шаклий хусусиятларига енгил караб булмайди, акс холда тугри хулосаларга келиш имкониятлари пасайиб кетади. Х,икоялар типологиясини урганиш оркали халк хикояларида индивудиал ва унверсал хусусиятларнинг уйгунлашуви ва типиклашувини, структур ва образлар тасвири хамда бадиий тил жихатдан тадкик килиш турли халклар уртасидаги маданий алокаларнинг ривожланишига улкан хисса кушади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. шшш. аьж) 2009.

2. цш, М&Ш (±+Т) ,

2009.

3. « + 2005.

4. ШШ. шш± Ф^т 2007

5. ШШМШЯ. 2011

6. ваш. мшто шшшш^^. 2008

8. 1984^

9. 1985 ^

10. Khalmurzaeva, N. T., Omonov, Q. S., Rikhsieva, G. S., & Mirzakhmedova, K. V. (2021). SPECIFICITY OF THE ACTION OF SILENCE IN JAPANESE

COMMUNICATION CULTURE. CURRENT RESEARCH JOURNAL OF PHILOLOGICAL SCIENCES (2767-3758), 2(08), 50-55.

11. Hashimova, S. A., & Nasirova, S. A. (2021). FEATURES OF FORMING OF ANIMATED NOUNS WITH THE AFFIXES IN MODERN CHINESE LANGUAGE. Journal of Central Asian Social Studies, 2(04), 1-10

12. Nasirova, S. A., Hashimova, S. A., & Rikhsieva, G. S. (2021). THE INFLUENCE OF THE POLITICAL SYSTEM OF CHINA ON THE FORMATION OF SOCIAL AND POLITICAL TERMINOLOGY. Journal of Central Asian Social Studies, 2(04), 10-17.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.