Научная статья на тему 'ҒАФУР ҒУЛОМНИНГ ХАЛҚ ЛАТИФАЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ МАҲОРАТИ'

ҒАФУР ҒУЛОМНИНГ ХАЛҚ ЛАТИФАЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ МАҲОРАТИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

342
23
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
фoлклoр / латифа / Афанди / кинoя / қисса / шeър / анъана / лoф / ҳангoма / кулги / маҳoрат / насрий асар / ҳазил / folklore / anecdote / Master / irony / narration / poem / tradition / lof / hangoma / laughter / skill / prose / joke

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Хамза Ахмадович Ҳайитов

Ушбу мақoлада Ғафур Ғулoм ижoдидаги халқ латифаларининг хилма хил кўринишларидан фoйдаланганлиги ва унда адибнинг сўз қўллаш маҳoрати илмий назарий жиҳатдан таҳлил қилинган. Ёзувчи халқ оғзаки ижодининг битмас-туганмас хазина эканлигини ҳақиқий халқ шоири ѐки адиби бўлиш, камолотга эришиш учун уларни фақат билиш эмас, уларга эргашиб ѐзиш кераклигини ҳам амалий исботлаганлиги унинг ижoди oрқали oчиб бeрилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

GAFUR GHULAM'S SKILLS TO USE FOLK JOKES

In this article, the scientific theoretical analysis of the use of different forms of folk anecdotes in the creativity of Ghafur Ghulom and the skill of using the word Adib in it was made. The fact that the writer practically proved that the people's oral creativity is an inexhaustible treasure, that in order to become a real people's poet or writer, to achieve perfection, it is necessary not only to know them, but also to follow and write them, was revealed by his creativity.

Текст научной работы на тему «ҒАФУР ҒУЛОМНИНГ ХАЛҚ ЛАТИФАЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ МАҲОРАТИ»

ГАФУР ГУЛОМНИНГ ХАЛК ЛАТИФАЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ

МА^ОРАТИ

Хамза Ахмадович Х,айитов

Бухоро давлат университети тадкикотчиси

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Гафур Гулом ижодидаги халк латифаларининг хилма хил куринишларидан фойдаланганлиги ва унда адибнинг суз куллаш махорати илмий назарий жихатдан тахлил килинган. Ёзувчи халк огзаки ижодининг битмас-туганмас хазина эканлигини хакикий халк шоири ёки адиби булиш, камолотга эришиш учун уларни факат билиш эмас, уларга эргашиб ёзиш кераклигини хам амалий исботлаганлиги унинг ижоди оркали очиб берилган.

Калит сузлар: фолклор, латифа, Афанди, киноя, кисса, шеър, анъана, лоф, хангома, кулги, махорат, насрий асар, хазил.

GAFUR GHULAM'S SKILLS TO USE FOLK JOKES

Khamza Akhmadovich Hayitov

Researcher of Bukhara State University

ABSTRACT

In this article, the scientific theoretical analysis of the use of different forms of folk anecdotes in the creativity of Ghafur Ghulom and the skill of using the word Adib in it was made. The fact that the writer practically proved that the people's oral creativity is an inexhaustible treasure, that in order to become a real people's poet or writer, to achieve perfection, it is necessary not only to know them, but also to follow and write them, was revealed by his creativity.

Keywords: folklore, anecdote, Master, irony, narration, poem, tradition, lof, hangoma, laughter, skill, prose, joke.

КИРИШ

Гафур Гулом "Фольклордан урганайлик" номли маколасида: "Улуг ёзувчиларнинг хаммаси хам деярли халк ижодидидан - фольклордан фойдаланган ва урганганлар... Халк ижоди - фольклорга эргашиб ёзиш ёзма адабиётимизнинг халк уртасига кириши, оммалашиши, сингиши учун анча

ёрдам беради",[1] - деб ёзганларига, аввало, серкирра ижоди давомида узи хам катъий риоя килди. У халк огзаки ижодининг битмас-туганмас хазина эканлигини тан олиб, хакикий халк шоири ёки адиби булиш, камолотга эришиш учун уларни факат билиш эмас, уларга эргашиб ёзиш кераклигини хам амалий исботлади. Ижодий фаолияти давомида бевосита фольклордан урганиш ва унга эргашиш тамойилига асосланиб, юксак натижаларга эриша олди. Бу унинг шеърий ва насрий асарларида кулланилган фольклорга хос жанрлар, мотив ва образларни бадиий синтезлаш асосида яратилган шеър, хикоя, кисса, адабий латифа ва лофлари мисолида ёркин исботини намоён этади.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Тадкикот килинаётган илмий макрлада асосан узбек адабиётининг етук вакили Гафур Гулом ижодиёти ёритиб, унинг асарлари оркали халк латифаларидан фойдаланганлик махорати бенихоя юксак эканлигига амин буламиз. Хусусан, унинг Мукаммал асарлар туплами (Toshkent 1986-yil) ва Танланган асарлари туплами ( Toshkent 2018-yil) макрла манбашунослиги ташкил этади. Унинг ушбу тупламларга киритилган катор хикоялари оркали биз адиб ижодиётидаги халк латифаларининг бой меросидан бахраманд буламиз.

Маколада илмий изланишлар олиб боришнинг обективлик ва холисоналик анализ ва синтез, тизимлилик, киёсий тахлил методларидан фойдаланиб иш курилди. Шунингдек, Гафур Гулом асарларини урганишнинг замонавий методлари билан боглик; тавсиялар тадкикртни методик жихатдан бойитишга хизмат килди. Тадкикрт олиб боришнинг синегретик, диалектик методлари маколани илмий методик асослантиришга хизмат килди.

Афанди образининг серкирра эканлигини, ижтимоий-сиёсий ва ижтимоий-маиший микёсларда типиклаштирилганини бизгача айрим тадкикотчилар курсатиб утишган. [2] Гафур Гулом латифаларида Афанди образи хакида М.Ражабова, Г.Имомовалар билдирган фикрлар истиклол адабиётшунослиги принципларига бевосита хамоханглиги билан алохида эътиборни тортади.[3]

Гафур Гулом XX асрнинг 30-йилларида фольклор анъаналарига мурожаат эта бошлаган узбек ёзувчи ва шоирларининг пешкадамларидан бири булди. Унинг услубида фольклор материаллари синтези алохида урин тутади. Айникса, адибнинг хикояларидан тортиб киссаларигача халк майдон кулгиси элементларидан махорат билан фойдаланганини курсатади. Хдётда хам

табиатан хазилга мойил, хушчакчак, нозиктаъб, хозиржавоб булган адиб халкнинг латифаю лоф, аския ва кочиримларини яхши курган. Буни адиб хикоя ва киссаларида уларга тез-тез мурожаат килинганидан хам илгаш мумкин. Хусусан, хал; латифаларини яхши билиш, уларни реал вокелик билан узвий алокадорликда бадиий талкин килиш Гафур Гулом асарларига хос мухим хусусиятлардан биридир.

Гафур Гуломнинг "Х,ийлайи шаърий", "Афанди улмайдиган булди", "Хдсан Кайфий", "Латифалар" каби катор бадиий яратмалари борки, уларда гох айёрона, кетасикли сатирик, гох енгил, кувнок юмористик кулги жаранглайди. Номи санаб утилган хикояларда кулгининг бундай куринишлари баъзан туппадан-тугри узбек латифалари кахрамони Хужа Насриддин Афанди томонидан, баъзан унинг характеридаги инсонлар томонидан юзага чикарилади. Умуман, Гафур Гулом ижодида Афанди образидан жамият хаётидаги, одамлар характеридаги турли зарарли иллатлар устидан кулиш ва уларни танкид килиш учун фойдаланилган. Адиб асарларидаги мухим ижтимоий мазмун халк кулгиси, комик пафосидан ижодий озикланиш оркали намоён булади.

Адибнинг "Афанди улмайдиган булди" хикоясида Афандининг хатто топкирлик билан Азроилни хам чув туширгани ва улмайдиган булиб колгани хакида суз юритилади. Х,икояда Афандининг бозорга бориб утин сотиши, сотилган утиннинг уч мири тангасини йулда эшак устида уйнаб келар экан, Учкуприк деган жойда олдидан бир оксок ит хуриб чикиб колиб, эшаги хам, узи хам чучиб, кулидаги тангасини тошлар орасига тушириб йукотиши, лекин канча кидирмасин, тангасини тополмай, уйига хуноб булиб кайтиши баён этилади. Эртаси Афанди яна тангасини кидира бошлайди. Шу пайт унинг олдидан жанозага одам айтиб юрган бир йигитча утиб колади. Афанди йигитчанинг кеча бу ердан утганини билгач, уни тангани топиб олганликда айблаб, даъвогарлик килади. Йигитча эса ноилож Афандига уч мири бериб, кутилиб кетади. Бу хол катикфуруш билан хам такрорланади. Афанди мумай пул топишга урганиб колиб, беш йилу уч ой "йултусарлик" билан шугулланади. Унинг бу ишидан хабардор булган худонинг кахри келиб, Азроилни Афандининг жонини олишга жунатади. Аммо Азроил такдир китобида Афандининг яна йигирма бир йил умри бор эканлигини айтади. Шунда худо булмаса, Афандини куркит деб Азроилга буюради. Азроил хандалакфуруш киёфасида Афандига рубара келади. Афанди ундан хам уч мирисини талаб килади. Шундан сунг Азроил узини танитиб, Афандига пуписа килади ва катта

тош тагидан унинг тангасини топиб беради. Афанди эса бу мирини "менинг тангам эмас" деб тан олмайди. Азроил унга осон даромадли деб, табиблик касбини тавсия килади. Афанди эса: "Табибчиликка илм керак, мен эса гирт саводсизман, алифни калтак дея олмайман, кизамик билан чипконни бир-бировидан ажратолмайман, таксир", - дейди. Азроил унга: "Табибчиликка илмнинг хожати йук. Худди сендака авомлардан табибнинг зури чикдди. Хотинингга элликтача халта тиктирасан. Халталарга хар хил утларни куритиб, укалаб оласан. Беш-олти шишада хар хил ранго-ранг сувлар тайёрлайсан. Махалангга бориб, тушимда хазрати Лукмон огзимга тупуриб кетди, табиб булдим дейсан. Сал кунда довругинг оламни босиб кетади. ^олганига мен ёрдам бераман", - дейди. Афанди унинг кандай ёрдам бериши мумкинлигидан хайратланади. Бунга жавобан Азроил: "Ахир мен улим фариштасиман. Кимнинг ажали етганини мендан олдин биладиган киши йук. Ким улади, ким колади, мен сенга ишоратлар билан маълум килиб тураман, яъни бир одам касал булди, сени табиб деб чакиртирадилар, сен билан кушилишиб мен хам бораман. Сен мени курасану, халойик мени курмайди. Агар мен бориб касалнинг оёк томонига ултирсам билгинки, ута касал улади. Агар бош томонида ултирсам, хар кандай огир касал булса хам, согайиб кетади. Ана шунга караб ишингни килаверасан", - дейди. [4]

Бу кулгили диалоглар хикоянинг энг марокли кисми булиб, сохта фирибгар табибларни фош этишга каратилгани билан сатирик кулгини юзага чикарган.

Афандининг ишлари Азроил айтганидек юришиб кетади. Орадан йигирма бир йил утиб, унинг казо муддати етиб келади. Шунда Афанди Азроилдан икки ракаат номоз укишга рухсат сурайди. Азроил рухсат беради. Афанди номознинг бир ракаатини укиб, юзига фотиха тортади ва иккинчи ракатини укишга шошилмай, урнидан кузгалади. Буни куриб, шошиб колган Азроил: "Ия, Афандим, номозинг чала колди-ку, колган бир ракаатини укимайсанми?!" - деб сурайди. Афанди эса илжайиб туриб: "Вактим йук, эшикда беморлар кутиб колишди. Долган бир ракаатини дунёдан зерикканимда укийман. ^аёт жуда ширин нарса, хунаринг жон олиш булгандан кийин сен буни тушунармидинг, аблах .",[5] - дейди.

Ана шу булибдию, Афанди улмайдиган булиб колибди. Азроил булса, унинг оркасидан бир ракаат номозни кистаб неча юз йилдан бери овора юраркан.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Х,икояда Афанди образи динамикаси алохида эътиборни тортадиган масалалардан биридир. Лекин бунда унинг ёмонликдан яхшилик сари эмас, аксинча, яхшиликдан ёмонлик сари келиши очиб берилади. Яъни бошида терган утинини сотиб, халол мехнати билан кун курувчи мехнаткаш Афанди, йуколган тангасини даъво килиб, текин даромад топиш йулини узлаштириб олгач, муттахам, фирибгар, текинхур кишига айланиши, ундан сунг янада ашаддийлашиб, барчани алдовчи, риёкор табиб киёфасида фаолият курсатиши мотивлари мисолида калбини пул, текин бойлик хирс, нафс эгаллаган кишини бошка инсонлар ва жамият такдири кизиктирмаслиги фожиаси очиб берилган.

Халк огзаки ижодида биргина Афанди образигина ана шундай серкирра фош этувчи образ сифатида кузга ташланади. Шу сабабли хикоядаги Афандининг барча хатти-харакати хеч кимни шубхага солмайди, хатто у Азроил, Шайтон каби диний-афсонавий персонажлар билан бир макон ва замонда фаолият юритса хам барча унга бир хилда ишонади.

Гафур Гуломнинг Афанди латифаларини реал хаёт вокеликлари билан боглаш оркали мазмунни кенгайтириш хисобига яратилган хикояларидан яна бири "Мулла Насриддин Афанди ва Шайтон алайхул лаъна"[6] хикоясидир. Унда Мулла Насриддиннинг Ахмадали ва Журавой исмли дустлари билан Октош кишлогига совчилика бориб курук кайтишаётганида Дурмон кдшлогидаги олчазорда дам олиш учун тухтаб, олчазор уртасидан окиб утган арикнинг нариги бетига узлари еган олча данакларини отишлари, шунда бирдан ер калкиб, кора тутун осмонга урлаб чикиши, тутун аста пасайиб махлук киёфасига кириши, ёнида кичик боласи хам борлиги, у Афанди ва унинг дустлари каршисига келиб, уларга дук ура бошлаши, бунга улар отган гилос данагининг бир донаси шайтонваччанинг кузига текканлиги экани, шу сабабли шайтон улардан товон талаб килиши, Афанди ва унинг дустлари эса унинг шайтонлигини тан олмаслиги, шайтон ва Афанди шартлашиши бирин-кетиин хикоя килинади. Афанди ва унинг дустлари талаби билан шайтон арикни тескари окизади, фавворалар пайдо килади, олча дарахтидаги олчаларни кимматбахо тошга айлантиради. Навбат Афандига етиб келганда, у шайтоннинг кулогига хуштак чалиб, хуштакларга саккизтадан тугма кадаб беришини талаб килади. ^амма ишнинг уддасидан чикка оламан деган шайтон Афандининг шартини бажара олмай, енгилади. Шайтон ханг-манг булиб, бу хангомаларга томошабин булиб турган углига якинлашади ва "падар лаънат шайтонвачча, хамма айб узингда экан! ^ани юр, колган жазони онангдан оласан..." дея, унинг

кулок-чаккасига тарсаки тортиб юборади. Яна ер осмон куприкдай силкинибди. Бу силкинишдан совчиликдан узок йулдан курук кайтаётиб, хориб ухлаб колган уч огайни чучиб уйгониб кетадилар. [7]

Куринадики, латифадаги вокеалар Афандининг тушида юз беради. Унда манманлик ва кибр сабабли Оллохнинг инсонга сажда килиш хакидаги буйругини рад этгани учун лаънатланган шайтоннинг аклли ва мукаммал килиб яратилган инсон олдидаги ожизлиги очиб берилган. Инсон зукколиги сабаб улугланган.

Афанди образи ёзма адабиётда хам худди фольклордаги каби хамиша аклли, зийрак, хар кандай нокулай холатдан осонлик билан кутулиб кета оладиган доно ва тадбиркор киши сифатида тасвирланади. У хар кандай жумбокка осонлик билан ечим топади. Дафъатан берилган саволларга хам хозиржавобдир. Афанди тугрисуз, хакикатгуй, жамиятдаги иллатлар устидан кулувчи кахрамон сифатида гавдалантирилади.

Гафур Гулом асарлари орасида Насриддин Афанди хакидаги латифалар, уларнинг улмас кахрамони Афанди образидан ижодий фойдаланиб яратилган кичик хикоялар алохида урин тутиб, айрича эътиборни тортади. Уларда Насриддин Афанди номи билан боглик халк латифалари мазмунининг адиб яшаган даврга хос бирор-бир вокелик билан боглангани, бунинг натижасида фольклор билан ёзма адабиёт хусусиятлари узаро синтезлаштириб юборилгани кузатилади.

Гафур Гуломнинг латифа хикояларида Афанди бир неча хил киёфада намоён булади. Адиб ижодида Афанди образи гавдалантирилган бир неча латифалар учрайди. Улардан бири "Охурга кетяпман..." латифасидир. Уда айтилишича, "...ёмонлик килишдан лаззатланмай колган хон, шоирликни хавас килиб газал машк кила бошлабди. Неча кун оввора булиб, пойма-пой, мазмунсиз шеър ёзибди. Уни аёндаги вазиру вузароларга укиб берибди. Хдммалари тахсин укибдилар. Хдтто шайхулисломнинг жазаваси тутиб огзидан ок купиклар чикариб узидан кетибди".[8] Демак, хикояда кон тукишлардан, биродаркушликлардан, хуллас, ёмонлик килаверишдан лаззатланмай колган хоннинг "шоирлик хавас килиб колиши", лекин шоирлик ва шеър ёзиш истеъдодига беписандлик билан караши фош этилади. Хоннинг пойма-пой кофияли, мазмунсиз шеърини шайхулислому вазирлари "Каломулмулуку -мулукулкалом" ("пошшонинг сузи - сузларнинг пошшоси") дея таърифлаб, кукларга кутариб мактайдилар. Бу мактовларга ишонкирамаган хон "хак гапни айтувчи" Афандини хузурига чакириб, ундан "шеърнинг хакикий бахоси"ни

билмокчи булади. Афанди эса хонга: "...хон деган аблах хамма ишни хавас кила бермаса. Кулидан келмайдиган ишга уринмасин... Шеърдай табаррук ишни харом килмасин", - деб узининг кескин фикрини куркмай айтади. Бундай кутилмаган жавоб хоннинг газабини келтиради ва бу шаккокни олиб бориб, отхонага боглаб, охурда овкат беришларини буюради. Аммо "бу орада хоннинг шоирлик хаваси совумабди. Бир хафтача уннаб, ун турт йуллик бир газал ёзибди. Саройдагиларга укиб берган экан, хаммаёкдан оху-ух, тасанно, офарин деган мактовлар эшитилиб, хатто шайхулисломнинг юраги ёрилиб улибди. Бош вазир эса: агар худодан куркмаганимда бу газалдаги сузлар Куръондаги сузлардан хам юкори туради, деяр эдим, - деган хулоса чикарилибди. Шунда хон яна Афандининг "муносабатини" билмокчи булибди. Афанди газални ичида укиб чикиб, кайтариб хонга топширибди-да, оркасига угирилиб кета бошлабди. Хон уни тухтатмокчи булиб: "Тухтанг, Мулла Насриддин, каерга кетяпсиз? Ахир газал тугрисида фикрингизни айтиб кетинг", - дебди. Афанди эса: "Каерга кетар эдим. Ем-хурак вакти булди. Охурга кетаяпман", - деб жавоб берибди. [9]

Гафур Гулом бу латифа оркали шоирлик ва шеър ёзишликнинг истеъдод туфайли юзага келишига алохида ахамият каратган. Чунки Шаркда шеър ва шоирлик хамиша улугланган. Шеър илмининг мохияти ва шоирлик салохияти хусусида мутафаккирларнинг кимматли фикрлари манбаларда кайд килинган. Жумладан, "Шоирлик шундай санъатки, (шоир) бу санъат оркали хаяжонлантирувчи тушунчаларни хосил килади ва таъсирчан киёсларни бир-бирига улайди".[10] Латифада ижодкор ва ижодкорликни тушунмаган хоннинг зулмкорлиги, сарой мулозимларининг хушомадгуй ва манфаатпарастлиги аччик кулги билан фош этилган. Бу латифа оркали Г.Гулом уз даврида истеъдоди туфайли кадри топталган, хаётига нукта куйилган, бесабаб камалган ёки катагон килиниб, отиб юборилган шоиру ёзувчиларга ачиниш хиссини хам яширин ифода эта олган.

Афанди жавобларида халк тилининг уткирлиги, куч-куввати жозибадорлиги, маънодорлиги, гузаллиги равшан куринади. Латифада Афандининг кескин жавобларидан "Чумчук суйса хам кассоб суйсин" ёки "Кулингдан келмаган ишга уринма" каби маколлардаги ибратли фикрларнинг аник ва лунда ифодасини хам куриш мумкин.

Гафур Гуломнинг "Кандолат шеър" номли латифасида хам чин ва сохта шоирлик уртасидаги фаркка ургу каратилган. Унда шеърнинг мохиятини тушунмаса-да, шоирликни даъво килувчи ёш шоирнинг хатти-харакатлари фош

килинади. Бунда хам муаллиф бевосита Афанди образидан фойдаланиб, ёш шоир сохтакорлигини очиб ташлайди. Ёш шоир бир баркашчага писта, новвот, пашмак, хар хил кандолатларни ва унинг устига узининг иккита маънисиз шеърини куйиб, Афандига юборади. Лекин уч ой вакт утса хам, Афандининг жавобини билолмагани учун унга мактуб оркали мурожаат килади. Афанди эса: "Шогирдимиз мулла фалонча. Ширинликлар орасида келган иккита шеърингизни мазза килиб новвот шимиб утириб укиб чикдим. Эндиги гал шеър кушиб юбормай, кандалотларнинг узинигина юборсангиз хам шеърдай кабул кила берамиз",[11] деб мактубга жавоб йуллайди.

ХУЛОСА

М.Ражабова ёзганидек: "Мазкур латифада хам Афанди шоирлик даъво килувчи истеъдодсиз шахслар устидан кулади. Х,ар иккала латифада хам бир мавзу кутарилган булса-да, бирок уларда Афанди образидаги икки хил хусусият кузга ташланади. Биричи латифада Афанди уз фикрларини кескин ва дангал рухда айтишдан курмайдиган кахрамон сифатида гавдаланса, иккинчи латифада Афанди табиатига хос кувноклик, хазил ва мутойиба оркали ракибларини фош килувчи образ сифатида гавдаланади" [12]

Юкоридагилардан маълум буладики, латифалар хам фольклар ва адабиёт синтезини таъминловчи мухим воситалардан биридир. Бу борада Гафур Гулом ана шундай ишни амалга ошира билган бадиий махорат сохибларидан бири сифатида намоён булади.

REFERENCES

1. Гулом F. Фольклордан урганайлик // Мукаммал асарлар туплами. 11-том. -Т.: Фан, 1989. - Б.75-80.

2. Каранг: Афанди латифалари (нашр этувчилар Б.Саримсоков ва Ф.Йулдошева). - Т.: Бадиий адабиёт ва санъат нашриёти, 1983. - Б.3-5.

3. "Насриддин Афандининг дунё кулги маданиятидаги урни" мавзусидаги халкаро илмий-амалий конференцияси материаллари. Узбекистон, Бухоро шахри, 2019 йил 30 март. - Бухоро, 2019. - Б. 64; 96.

4. Fулом F. Мукаммал асарлар туплами. 6 том. - Т.: Фан, 1986. - Б.158.

5. Fулом F. Мукаммал асарлар туплами. 6 том. - Т.: Фан, 1986. - Б.160-161.

6. Fулом F. Мукаммал асарлар туплами. 6 том. - Т.: Фан, 1986. - Б.161-164.

7. Fулом F. Мукаммал асарлар туплами. 6 том. - Т.: Фан, 1986. - Б.43-45.

8. Гафур Гулом. Танланган асарлар. - Т.: Гафур Гулом номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйи, 2018. - Б.348.

9. Гафур Гулом. Танланган асарлар. - Т.: Гафур Гулом номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйи, 2018. - Б.348.

10. Самаркандий Низомий Арузий. Нодир хикоятлар. Шарк мумтоз поэтикаси. Хдмидулла Болтабоев талкинида. - Т.: "Узбекистан миллий энциклопедияси" Давлат илмий нашриёти, 2008. - Б.32.

11. Гафур Гулом F. Мукаммал асарлар туплами. 6 том. - Т.: Фан, 1986. - Б.238.

12. "Насриддин Афандининг дунё кулги маданиятидаги урни" мавзусидаги халкаро илмий-амалий конференцияси материаллари. Узбекистон, Бухоро шахри, 2019 йил 30 март. - Бухоро, 2019. - Б. 99.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.