Научная статья на тему 'HELIANTHUS TUBEROSUS ӚСІМДІГІНІҢ ҚҦРАМЫНДАҒЫ ДӘРУМЕНДЕРДІҢ МӚЛШЕРІН АНЫҚТАУ'

HELIANTHUS TUBEROSUS ӚСІМДІГІНІҢ ҚҦРАМЫНДАҒЫ ДӘРУМЕНДЕРДІҢ МӚЛШЕРІН АНЫҚТАУ Текст научной статьи по специальности «Агробиотехнологии»

CC BY
35
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ДәРУМЕНДЕР / НИКОТИН қЫШқЫЛЫ / КАПИЛЛЯРЛЫ ЭЛЕКТРОФОРЕЗ

Аннотация научной статьи по агробиотехнологии, автор научной работы — Қалдыбек Т. Т., Изтилеу Б. М., Азимбаева Г. Е.

Бҧл мақалада Helianthus Tuberosus ӛсімдігінің қҧрамындағы дәрумендердің мӛлшері анықталды. Ӛсімдіктің қҧрамындағы дәрумендер титриметриялық және капилярлық электрофорез әдістерімен анықталды. Зерттеу нәтижесінде Helianthus Tuberosus ӛсімдігінің қҧрамында В1, В2, В3, В5, С дәрумендерінің бар екендігі анықталды. Зерттеулердің нәтижелерінде Helianthus Tuberosus ӛсімдігінің гҥлінің қҧрамында С (аскорбин қышқылы) және В3 (пантотен қышқылы) дәрумендерінің мӛлшері кӛп, ал Helianthus Tuberosus ӛсімдігінің жемісінде В1 (тиаминхлорид) дәруменінің мӛлшері жоғары. Helianthus Tuberosus ӛсімдігінің жапырағының қҧрамында В2 (рибофлавин) және В5 (никотин қышқылы) дәрумендерінің мӛлшері жоғары екендігі, ал Helianthus Tuberosus ӛсімдігінің сабағының қҧрамында В3 дәруменінің кӛп мӛлшерде екендігі белгілі болды. Helianthus Tuberosus ӛсімдігі қазіргі таңда медицинада, фармоцевтикада, тҧрмыста, ауыл-шаруашылығында, косметологияда кең қолданыс аясында.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DETERMINATION OF THE NUMBER OF VITAMINS CONTAINING IN THE PLANT HELIANTHUS TUBEROSUS

This article determines the amount of vitamins contained in the plant Helianthus Tuberosus.Vitamins in the plant were determined by methods of titrimetric and capillary electrophoresis. The study found that the plant Helianthus Tuberosus contains vitamins B1, B2, B3, B5 and C. The flowers of the plant Helianthus Tuberosus are high in vitamins C, B3, and the fruits of the plant Helianthus Tuberosus are high in vitamin B1. It was found that the leaves of the plant Helianthus Tuberosus contain a large amount of vitamins B2, B5 and in the stems of vitamin B3. The plant Helianthus Tuberosus is now widely used in medicine, pharmaceuticals, household, agriculture and cosmetology.

Текст научной работы на тему «HELIANTHUS TUBEROSUS ӚСІМДІГІНІҢ ҚҦРАМЫНДАҒЫ ДӘРУМЕНДЕРДІҢ МӚЛШЕРІН АНЫҚТАУ»

ГТАХР 31.23.23

HELIANTHUS TUBEROSUS 9С1МД1ГШЩ Ц¥РАМЫНДАГЫ ДЭРУМЕНДЕРДЩ

МвЛШЕРШ АНЬЩТАУ

Т.Т. Цалдыбек1, Б.М. Изтилеу2, Г.Е. Азимбаева3 :6M060600 - Химия мамандыгынын 2 курс магистранты 2 PhD докторант 3х.г.к, доцент, профессор м.а 1,2,3 Казак мемлекетпк цыздар педагогикалыц университет^ Казахстан, Алматы паласы

email: togjanym-94@mail.ru

Бул макалада Helianthus Tuberosus еамдтнщ курамындагы дэрумендердщ мелшер1 аныкталды. вамджгщ курамындагы дэрумендер титриметриялык жэне капилярлык электрофорез эд1стер1мен аныкталды. Зерттеу нэтижесшде Helianthus Tuberosus еамдтнщ курамында В1, В2, В3, В5, С дэрумендершщ бар екендш аныкталды. Зерттеулердщ нэтижелершде Helianthus Tuberosus еамдтнщ ^лшщ курамында С (аскорбин кышкылы) жэне В3 (пантотен кышкылы) дэрумендершщ мелшер1 кеп, ал Helianthus Tuberosus еамдтнщ жемюшде В1 (тиаминхлорид) дэруменшщ мелшер1 жогары. Helianthus Tuberosus еамдтнщ жапырагынын курамында В2 (рибофлавин) жэне В5 (никотин кышкылы) дэрумендершщ мелшер1 жогары екендш, ал Helianthus Tuberosus еамдшнщ сабагынын курамында В3 дэруменшщ кеп мелшерде екендт белгш болды. Helianthus Tuberosus еамдт каз1рп танда медицинада, фармоцевтикада, турмыста, ауыл-шаруашылыгында, косметологияда кен колданыс аясында.

Т}йт свздер: Helianthus Tuberosus, дэрумендер, титриметрия, никотин цышцылы, тиаминхлорид, капиллярлы электрофорез

Kipicne

Бугшп куш дэршк есiмдiктердi зерттеумен алуан тYрлi мамандык иелерi ботаниктер, химиктер, фармакологтар мен эртYрлi мамандыктагы дэрiгерлер шугылдануда. Осындай есiмдiктiн бiрi - Helianthus Tuberosus гуль Helianthus Tuberosus гулшщ тYрлерi кеп, бiрак аз зерттелген [1].

Helianthus tuberosus (топинамбур) - астралылар тукымдасына жататын тамыр жемют кеп жылдык есiмдiк. Отаны — Солтустш Америка. Helianthus tuberosus ешмдшнщ сабагы, жапырагы кунбагыска уксайды, бiрак жапырагынын келемi одан кiшiлеу, сабагы жщшке болады. Биiктiгi 1-5 м. Тамыр сабактарынан кептеген (5-6, кейде 30-40) ак, сары, кYлгiн, кызыл туйнектер дамиды. Олардын пiшiнi узынша, сопакша, домалак болады [2].

Helianthus tuberosus есiмдiгi тагам ретiнде гана емес дэрi-дэрмек ретiнде де колданыста. Helianthus tuberosus есiмдiгi агзадагы холестерол денгешн темендетiп, кан кысымын эрi ас корыту жYЙесiн реттеп, иммунитета кYшейтiп, куш-куат бередi. Курамына Helianthus tuberosus еамдщ кiретiн диеталардын несеп айдагыш касиетi бар болгандыктан ол бYЙрек ауруына карсы жэне агзадан уыттар мен ауыр металдарды шыгаратын касиеттерiмен танымал [3].

Helianthus Tuberosus еамдш биологиялык белсендi заттарга ете бай. всiмдiктiн курамындагы белсендi заттар агзаны токсин, холестерин жэне ауыр металдардан тазартады. Ал ^лшщ кайнатпасы метаболикалык процестердi жэне асказан безiнiн функциясын калыпка келтiредi жэне жYрек-тамыр жYЙесi Yшiн де ете пайдалы. Helianthus Tuberosus есiмдiгi дэрумендерге бай [4].

Дэрумендер - адам мен жануарлардын тiршiлiгiне, олардын организмшдеп зат алмасудын бiркалыпты болуы Yшiн аз мелшерде ете кажетп биологиялык белсендi органикалык коспалар. Дэрумендердщ еciп келе жаткан бала агзасына тигiзетiн эcepi ете зор, ейткеш олар заттардын алмасуын, иммунитеттiн дурыс калыптасуын, жYЙке жYЙесiнiн кызметiн реттейдг Эсiмдiктiн тамыры мен жапырагы полисахаридтер, амин кышкылдары, микро жэне макроэлементтерге, жемiсi инулинге бай. Эсiмдiктiн тунбасы диабетке карсы жаксы профилактика болып табылады. Сонымен катар, гYлi мен жемю шаш, дене кYтiмi Yшiн де колданылады [5,6].

Зерттеу нысанасы ретшде Алматы облысы, ТYркiсiб ауданынан кYЗдiк Helianthus Tuberosus есiмдiгiнiн жемга, сабагы, жапырагы, гYлi жиналып алынды. КYЗдiк шикiзаттар 2018 жылдын казан - караша айларында жиналган.

Тэж1рибелж бел1м1

Helianthus Tuberosш всiмдiriнiн к¥рамындагы С (аскорбин кышкылы) дэруменшщ мeлшерi титриметриялык эдiспен аныкталды.

Эдгстщ принципг. Аскорбин кышкылын аныктау эдю онын редуцирлеу касиетше негiзделген. Аскорбин кышкылынын эсерiнен квк тYCтi 2,6-дихлорфенолиндофенол ерiтiндiсi тYCсiз косылыска дейiн тотыксызданады. Аскорбин кышкылын всiмдiктен 1% НС1 ерiтiндiсiмен бвлiп алып, ерiтiндiнi 2,6-дихлорфенолиндофенол ертндюмен титрлейдi. Титрлеуге ж^мсалган бояудын саны бойынша аскорбин кышкылынын мeлшерi аныкталады [7].

Аскорбин кышкылынын мвлшерiн аныктау кезiнде экстракцияга колданылатын кышкылдардын (20 мл 1% НС1 мен 80 мл 2% метафосфор кышкылынын коспасы немесе 80 мл 1% кымыздык ^ыш^ылы мен 20 мл 1% НСЬдыц коспасы) редуцирлеу кабшеттерш есепке алу кажет. Ол Yшiн кышкылдар коспасынан 10 мл-ден алып, сол бояумен ашык-^лпн тYCке дейiн титрлейдi. Алынган тYзетудi (эдетте, краска ерiтiндiсi 0,08-0,10 мл-ден аспайды) тэжiрибелiк ерiтiндiнi титрлеуден алынган мэлiметтен шегередi [8].

Helianthus Tuberosus eсiмдiriнщ к¥рамындагы В тобындагы дэрумендер М-04-41-2005 «Капель-105» «Люмэкс» к¥рылгысында капилярлык электрофорез эдюмен аныкталды.

Витаминдердi аныктау, 200 нм жэне 267 нм толкын узындыгы бойынша багдарламаланатын толкын узындыгыныц комбинациясы аркылы вздершщ жугуымен жYзеге асырылды. В5 дэруменi 200 нм толкын узындыгындагы взшщ сiцiруi аркылы мицеллярлы электрокинетикалык хроматография эдiсiмен аныкталды [9].

Бвлу шарттары: Температура: + 30 °С, Толкын узындыгы: 200 нм

1- сатысы: Уакыт: 899 сек., кысымы: 0 мбар, кернеук + 25 кВ, толкын узындыгы: 200 нм.

2- сатысы: Уакыт: 300 сек., кысымы: 50 мбар, кернеук + 25 кВ, толкын узындыгы: 200 нм.

Зерттеу нэтижелерш талкылау

Зерттеу нэтижесiнде Helianthus Tuberosus вшмдтнщ жерYCтi жэне жерасты бвлiктерi, гYлi, жемiсi, жапырагы мен сабагыныц к¥рамында В1 (тиаминхлорид), В2 (рибофлавин), С (аскорбин цышцылы), В3 (пантотен цышцылы), В5 ( никотин цышцылы) дэрумендершщ бар екендш аныкталды. НеНапШш Tuberosus вамдтнщ к¥рамындагы дэрумендердщ мвлшерi вшмдштщ жерYCтi жэне жерасты бeлiктерiнде эртYрлi мвлшерде таралгандыгы белгш болды. Зерттеудщ нэтижелерi 1-4 кесте жэне 1-4 суреттерде кврсетiлген.

Кесте 1. НеНапШи Tuberosus еамд^шщ гулшщ K¥PамындаFы дэрумендердщ мелшерi

№ Уакы ты Компонент Бижт т Басы Соны Аума -ты Конц, мг/л г/кг мг/100г

1 7.482 В2 (рибофлавин) 0.643 7.793 7.793 48.89 0.015 0,00032±0,00 014 0,032±0,01 2

2 13.69 7 С (аскорбин кышкылы) 1.648 13.43 8 13.880 121.6 0.22 0,0048±0,001 6 0,48±0,16

3 14.61 0 В3 (пантотен кышкылы) 2.358 14.34 0 14.747 142.6 0.11 0,0024±0,000 5 0,24±0,05

4 17.19 7 В5(никотин кышкылы) 5.524 16.95 7 17.428 404.4 0.078 0,0017±0,000 30 0,17±0,03

1 - Кесте мен 1 - суреттщ мэлiметтерi бойынша, Helianthus Tuberosus вамдшнщ гYлiнiц к^рамындагы дэрумендердщ мвлшерi келесщей всу зандылыгымен таралган: В5 (никотин кышкылы) ^ В3 (пантотен кышкылы) ^ В2 (рибофлавин) ^ С (аскорбин кышкылы). Зерттеу нэтижесiне CYЙенсек, Helianthus Tuberosus вшмдшнщ гутнщ к¥рамында С (аскорбин кышкылы) дэруменшщ мeлшерi жогары. Кестедегi мэлiметтерден квретiнiмiз, В1 (тиаминхлорид) дэруменi Helianthus Tuberosus eсiмдiriнщ гYлiнде жок екендiгi белгiлi болды.

мин

Сурет 1. НеИап^ш Tuberosus ес1мд1гтц гYлiнiц цурамындагы дэрумендердщ мвлшер1

Кесте 2. НеНаЩИ^ Tuberosus еамдтнщ жемкшщ K¥PaмындaFы дэрумендердщ мeлшерi

№ Уакыты Компонент БшктЫ Басы Соды Аума ты Конц, мг/л г/кг мг/100г

1 5.377 В1 (тиаминхлорид) 0.507 5.350 5.747 51.52 0.02 0,00041±0,000 08 0,041±0,008

2 7.768 В2 (рибофлавин) 0.364 7.532 7.895 34.54 0.011 0,00023±0,000 1 0,023±0,011

3 14.060 С (аскорбин кышкылы) 0.128 13.89 5 14.153 11.99 0.022 0,00046±0,000 015 0,046±0,015

4 14.540 В3 (пантотен кышкылы) 0.085 14.45 2 14.645 5.786 0.0044 0,00009±0,000 02 0,009±0,002

5 16.220 В5 (никотин кышкылы) 2.256 15.87 7 16.323 142.5 0.028 0,00058±0,000 1 0,058±0,010

2 - Кесте мен 2 - суреттщ мэлiметтерi бойынша, Helianthus Tuberosus eсiмдiriнщ жемiсiнiц курамындагы дэрумендердщ мeлшерi келесщей есу зацдылыгымен таралган: В3 (пантотен кышкылы) ^ В2 (рибофлавин) ^ В1 (тиаминхлорид) ^ С (аскорбин кышкылы) ^ В5 (никотин кышкылы). Зерттеу нэтижесiне суйенсек, Helianthus Tuberosus eсiмдiгшщ жемюшщ курамында В5 (никотин кышкылы) дэруменшщ мeлшерi жогары, ягни 0,058±0,010 мг мeлшердi курайды.

Сурет 2. НеНап^ш ТиЬет&ш' еамдшнщ жемшнщ цурамындагы дэрумендердщ мвлшерi

Кесте 3. НеПаЩЬи Tuberosus еамдтнщ жапыраFынын K¥PамындаFы дэрумендердщ мелшерi

№ Уакыты Компонент БшктЫ Басы Соны Аумагы Конц, мг/л г/кг мг/100г

1 8.102 В2 (рибофлавин) 1.340 8.010 8.292 61.15 0.019 0,0004±0,00017 0,04±0,017

2 14.398 С (аскорбин кышкылы) 0.693 14.153 14.703 101.4 0.18 0,0038±0,0013 0,38±0,13

3 15.113 В3 (пантотен кышкылы) 0.813 14.897 15.242 73.63 0.056 0,0013±0,0002 0,13±0,02

4 16.925 В5 (никотин кышкылы) 6.256 16.475 17.098 501.0 0.097 0,002±0,0004 0,2±0,04

3 - Кесте мен 3 - суреттщ мэлiметтерi бойынша, Helianthus Tuberosus всiмдiгiнiн жапырагыныц к¥рамындагы дэруменiнiн мвлшерi келесщей всу зандылыгымен таралган: В2 (рибофлавин) ^ В3 (пантотен кышкылы) ^В5 (никотин кышкылы) ^ С (аскорбин кышкылы). Зерттеу нэтижесiне CYЙенсек, жапырагынын да к¥рамында С (аскорбин кышкылы) дэруменшщ мвлшерi жогары, ягни 0,38±0,13 мг мвлшерiн к¥рады. Дегенмен, вшмдштщ гYлiнiн к¥рамындагы С дэруменiнiн мeлшерiмен салыстырганда жапырагында 1,25 есе кем. Кестедеп мэлiметтерден квретiнiмiз, В1 (тиаминхлорид) дэруменi Helianthus Tuberosus всiмдiгiнiн жапырагында жок екендш белгш болды.

ю

9

М ИН

Сурет 3. НеИап^ш Tuberosus вамдшнщ жапырагыныц цурамындагы дэрумендердщ мвлшерi

Кесте 4. НеПапип^ Tuberosus еамд^шщ сабаFынын к¥рамындаFы дэрумендердщ мелшерi

Уакыты Компонент Бшкп п Басы Соны Аумагы Конц, мг/л г/кг мг/100г

5.442 В1 (тиаминхлорид) 0.082 5.306 5.640 7.04 0.0027 0,00006±0,00001 0,006±0,001

7.712 В2 (рибофлавин) 0.263 7.510 7.902 15.06 0.0047 0,000096±0,00004 0,0096±0,00 4

13.283 С (аскорбин кышкылы) 0.284 13.128 13.433 26.58 0.048 0,00099±0,00034 0,099±0,034

14.048 В3(пантотен кышкылы) 0.577 13.677 14.363 95.12 0.072 0,0015±0,00030 0,15±0,030

16.177 В5 (никотин кышкылы) 1.558 15.873 16.267 85.34 0.017 0,00035±0,00006 0,035±0,006

4 - Кесте мен 4 - суреттщ мэлiметтерi бойынша, Helianthus Tuberosus всiмдiгiнiн сабагыныц к¥рамындагы дэрумендердiн мвлшерi келесiдей всу зандылыгымен таралган: В1 (тиаминхлорид) ^ В2 (рибофлавин) ^ В5 (никотин кышкылы) ^ С (аскорбин кышкылы) ^ В3

un о

я я

S я P et

iTiAU

о p

а E о н E •e

►4 p

S3

CT* ft

I-I

О -Ь,

S= S

я Й

I В I.

- £ ES.

^ 5' 5*

« s

о ft

ft

Я CD

« 1 ft

О "в р !-•

о « p g

щ О tr ч

Ê5 ^

Е ^

Я "

»

►ч

я а

р о

Н-

OJ

о H

Е •в

S Е

S S й

^ S ft а

Й ti » щ g

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Я "О (D CD ^ и

21 £ I

в S S

« ё u

я

ft •в

ti

я

^ я -а

« S -,

(t ф И.

Я и •

-ЕЙ

ft о ft

я й

ft р

S я

• №

ft

ft

•в р

►ч №

I

ft

I

С

Я

ё H

о

H ft я

я й

я Е и й

Эамдактщ осындай биологиялыщ белсендi заттарга бай болуы ез кезегiнде тYрлi аурулардьщ алдын алумен ^атар, TinTi аурумен KYpecyre де cenTiriH тигiзбек.

Helianthus Tuberosus еамдтнщ ^олданыс аясы кец болгандыщтан болашагы зор есiмдiк ретшде ^арауга болады. Оны болашакгыц еамдш деп бекер айтпаса керек.

ПайдаланылFан эдебиеттер

1 Титок В., Веевник А., Ярошевич М. Топинамбур - культура многофункционального назначения // Наука и Инновации. №5 (135) Май 2014. С. 26-28.

2 Партоев К. Урожайность топинамбура (Helianthus Tuberosus l.) в условиях Таджикистана // Агрономия. 2016. № 2. С. 18-21.

3 Katz, Solomon H.; Weaver, William Woys. Encyclopedia of Food and Culture. New York: The Gale Group, 2002

4 Изтилеу Б.М., Азимбаева Г.Е., Наймангази А., Куанышева Ю.К., Кудайбергенова Г.Н. Complex use of the helianthus tuberosis // Вестник КазГЖПУ. 2015. №1(55). Сс. 156-159

5 Жангабаева А.С., Мавлянова Р.Ф. Рост, развитие и продуктивность топинамбура в зависимости от густоты стояния растений в условиях Каракалпакстана // Интерактивная наука. 2017. № 9(19).С. 14-16

6 Зеленков В Н., Шаин С.С. Многоликий топинамбур в прошлом и настоящем. Химия и компьютерное моделирование // Бутлеровские сообщения. 2001. № 5. С. 16.

7 Дука М., Хомченко Т., Савка Е. Физиология растений: практикум для студентов биолого-почвенного факультета. Кишинау, 2003. - 133 с.

8 Гринкевич Н.И., Сафронич Л.Н. Химический анализ лекарственных растений. Москва: «Высшая школа», 1983. 5-12 с.

9 Улащик В.С. Электрофорез лекарственных веществ. Издательский дом «Белорусская наука», 2010

10 Конюков В.И., Стрекаловская А.Д., Санеева Т.А. Витамины. Оренбург. 2012.

ОПРЕДЕЛЕНИЕ КОЛИЧЕСТВА ВИТАМИНОВ, СОДЕРЖАЩИХСЯ В РАСТЕНИИ

HELIANTHUS TUBEROSUS

Т. Т. Калдыбек1, Б.М. Изтилеу2, Г.Е. Азимбаева3 1магистрант 2 курса, 6М060600-Химия, 2 докторант PhD, 3к.х.н., доцент, и.о., профессор 1,2,3 Казахский государственный женский педагогический университет, Казахстан, г. Алматы

email: togjanym-94@mail.ru

В статье описан способ определения количества витаминов, содержащихся в топинамбуре (Helianthus Tuberosus). Витамины в растении были определены методами титриметрического и капиллярного электрофореза. В результате исследования установлено, что растение Helianthus Tuberosus содержит витамины B1, B2, B3, B5 и C. Цветы растения обладают высоким содержанием витаминов С, В3, а плоды -высоким содержанием витамина В1. Установлено, что в листьях Helianthus Tuberosus содержится большое количество витаминов В2, В5, а в стеблях - витамина В3. Helianthus Tuberosus в настоящее время широко используется в медицине, фармацевтике, домашнем хозяйстве, сельском хозяйстве и косметологии.

Ключевые слова: топинамбур, витамины, тиаминхлорид, капиллярный электрофорез, титриметрия

DETERMINATION OF THE NUMBER OF VITAMINS CONTAINING IN THE PLANT

HELIANTHUS TUBEROSUS

T.T. Kaldybek1, G.E. Azimbaeva2, B.M. Iztleu 3

1MSc. student, 6M060600-Chemistry, 3Doctoral student PhD 2Cand. Sci. (Chemistry), Associate Professor 1,2,3 Kazakh State Women's Teacher Training University, Almaty, Kazakhstan email: togjanym-94@mail.ru

This article determines the amount of vitamins contained in the plant Helianthus Tuberosus.Vitamins in the plant were determined by methods of titrimetric and capillary electrophoresis. The study found that the plant Helianthus Tuberosus contains vitamins B1, B2, B3, B5 and C. The flowers of the plant Helianthus Tuberosus are high in vitamins C, B3, and the fruits of the plant Helianthus Tuberosus are high in vitamin B1. It was found that the leaves of the plant Helianthus Tuberosus contain a large amount of vitamins B2, B5 and in the stems of vitamin B3. The plant Helianthus Tuberosus is now widely used in medicine, pharmaceuticals, household, agriculture and cosmetology.

Key words: Helianthus Tuberosus, vitamins, thiamine chloride, capillary electrophoresis, titrimetric

PegaKunaFa 23.01.2019 Ka6bmgaHgbi.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.