Научная статья на тему 'РАУШАНГҮЛДІЛЕР (ROSACEAE) ТҰҚЫМДАСЫНЫҢ ТҮРЛЕРІНІҢ ФИТОХИМИЯСЫ НЕГІЗІНДЕ ТАКСОНОМИЯСЫНДАҒЫ ӨЗГЕРІСТЕРДІ НАҚТЫЛАУ'

РАУШАНГҮЛДІЛЕР (ROSACEAE) ТҰҚЫМДАСЫНЫҢ ТҮРЛЕРІНІҢ ФИТОХИМИЯСЫ НЕГІЗІНДЕ ТАКСОНОМИЯСЫНДАҒЫ ӨЗГЕРІСТЕРДІ НАҚТЫЛАУ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
68
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ГүЛШОғЫР / ШАТЫРША / ТОСТАғАНША / КөМіРСУ

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Аширова Ж. Ж., Кужантаева Ж. Ж., Байташева Г. У.

Мақалада раушангүлділер (Rosaceae) тұқымдасының қараөріктер тұқымдас тармағы таксономиясын нақтылауға байланысты түрлерінің ерекшеліктері мен фитохимиясы көрсетілген. Тұқымдарының фитохимиясы зерттелуге алынған түрлер Prunus domestica L. және Armeniaca vulgaris L. Armenoprunus буданының алынуы бұл екі туыстың түрлерінің басқа туыстарға қарағанда таксониялық жақын екендігін көрсетеді. Егер екі бөлек түр болса жынысты жолмен көбейіп будан түзбес еді. Минералды элементтер атомдық сіңіру спектроскопиясы (AСС) әдісі арқылы анықталды. Атомдық сіңіру спектроскопиясы (AСС) атомдардың қасиеттеріне негізделген сандық талдау әдісі - нақты толқын ұзындығымен өлшенді. Атомдарды сіңіретін тұқымның ұлпаларының қабатын анықтау 2 атомдық әдіспен жүргізілді.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SPECIFICATION OF CHANGES IN TAXONOMY BASED ON PHYTOCHEMISTRY OF FAMILY ROSACEAE

The article lists the characteristics and phytochemistry of species belonging to relatives of rosaceae (Rosaceae) family, which relates to the specific taxonomy of the subspecies. Phytochemistry of seeds was studied by Prunus domestica L. and Armeniaca vulgaris L. As a result, it has been established that two types of seeds are identical to the types of microelements, vitamins and a number of fatty acids. If there were two separate species, it would not have formed sexually by sex. The mineral elements were determined by the atomic absorption spectroscopy (AAS) method. Atomic absorption spectroscopy (AAS) is a quantitative analysis method based on the properties of atoms - measured by the actual wave length. Detection of the tissues of the seeds that absorb the atoms was carried out by two atomic methods.

Текст научной работы на тему «РАУШАНГҮЛДІЛЕР (ROSACEAE) ТҰҚЫМДАСЫНЫҢ ТҮРЛЕРІНІҢ ФИТОХИМИЯСЫ НЕГІЗІНДЕ ТАКСОНОМИЯСЫНДАҒЫ ӨЗГЕРІСТЕРДІ НАҚТЫЛАУ»

МРНТИ 34.29.25.

РАУШАН^ЛДЫЕР (ROSACEAE) Т¥ЦЫМДАСЫНЫЦ ТYРЛЕРШЩ ФИТОХИМИЯСЫ НЕГ1З1НДЕ ТАКСОНОМИЯСЫНДАГЫ ЭЗГЕР1СТЕРД1 НАЦТЫЛАУ

Ж.Ж. Аширова 1, Ж.Ж. Кужантаева 2, Г. У. Байташева 3

'«6D011300 - Биология» мамандыгыныц 2 курс PhD докторанты 2биология гылымдарыныц докторы, профессор 3ауыл шаруашылыгы гылымдарыныц кандидаты 1,2,3Казац мемлекеттiк цыздар педагогикалыц университетi, Алматы, Казахстан, email: [email protected]

Мацалада раушангYЛДiлер (Rosaceae) т^цымдасыныц цараержгер т^цымдас тармагы таксономиясын нацтылауга байланысты тYрлерiнiц ерекшелiктерi мен фитохимиясы керсеплген. Т^цымдарыныц фитохимиясы зерттелуге алынган тYрлер Prunus domestica L. жэне Armeniaca vulgaris L. Armenoprunus буданыныц алынуы б^л ек1 туыстыц тYрлерiнiц басца туыстарга цараганда таксониялыц жацын екендтн керсетедi. Егер ек1 белек тYP болса жынысты жолмен кебейiп будан тYзбес едi. Минералды элементтер атомдыц сiцiру спектроскопиясы (АСС) эдiсi арцылы аныцталды. Атомдыц сiцiру спектроскопиясы (АСС) атомдардыц цасиеттерiне негiзделген сандыц талдау эдiсi - нацты толцын узындыгымен елшендi. Атомдарды сiцiретiн т^цымныц ^лпаларыныц цабатын аныцтау 2 атомдыц эдюпен жYргiзiлдi.

Т}йт свздер: таксон, гYлшоsыр, шатырша, тостаганша, каротин, пектин, квмгрсу, микроэлемент

Kipicne

Систематикадагы толыц зерттелмеген таксондардыц б1р1 - раушангYлдiлер т^цымдасы цараерштер т^цымдас тармагыныц туыстарга бел1ну1 [1, 56б.]. Караерштер (Prunoideae) т^цымдас тармагыныц цанша туысы бар? Б^л мэселе эл1 де нацтыланган жоц. (Ресей ботанип В.Н. Гладкованыц (1981) керсету1 бойынша) Американдыц дендролог А. Редер (1940, 1949) мен ирландиялыц ботаник Д.А. Уэбба (1968), жэне тагы басца кернект ботаниктер цараерш (Prunus Mill.) слива туысына шабдалы Persica Mill. (персик), бадам Amygdalus L. (миндаль), ерш Armeniaca Mill. (абрикос), шие Cerasus Juss. (вишня), мойыл Padus Mill. (черемуха) жэне лаврошие Laurocerasus L. (лавровишня) туыстарыныныц тYрлерiн б1р1кт1рген. Барлыц осы ес1мд1ктерд1 б1р туысца б1р1кт1ру олардыц жYЙелiк жацындыгына непзделген (эшресе жацын туыстар бадам жэне шабдалы, ерш жэне цара ерш). Б^лардыц таксономиялыц жацындыгы гибридтершен (гибридтш «Amygdalopersica», «Armenoprunus» жэне т.б.) кершедь Сондыцтан жогарыда аталган таксондар кец магынада цараерш Prunus Mill. (слива) туысы тармацтары мен секцияларына б1р1кт1р1лген. Б^лардыц СолтYCтiк Жарты Шарда цоцыржай жэне субтропикалыц аймацтарда (Ощустш Америкадагы Анды тропикалыц ормандарында жэне Шыгыс Жарты Шарда б1рнеше региондарда) есетш 400 тYрi бар.

Зерттеудщ жацаль^ы

Prunus domestica L. жэне Armeniaca vulgaris Lam. тYрелерiнiц биоэкологиялыц ерекшелштерш таксономиясын нацтылау мацсатында т^цымдарыныц химиялыц ц^рамы аныцталды. Фитохимиялыц зерттеулер Алматы технологиялыц университетшщ «Тамац ешмдершщ сапасы мен цаушшздтн багалау зертханасында» жYргiзiлдi. Armenoprunus буданы ягни ею туыстыц тYрлерiнiц басца туыстарга цараганда бiр-бiрiне жацын туыс екендтн керсеттi. Егер екi белек тYP болса жынысты жолмен кебейiп будан тYзбес едi. Екi тYPдiц таксономиясыныц ^цсас екендiгi ц^рамындагы микроэлементтердiц (Са, Mg, Fe), дэрумендердiц (В1, В2, С, В3, Е), май цышцылдарыныц (пальмитин, олейн, линолен) болуынан керсетп.

Зерттеудщ максаты

Агылшын ботанигi Джон Хатчинсон (1964) цараерш (Prunus Mill.) слива туысына басца таксондардыц бiрiктiрiлуiн цолдаганымен, мойыл (Padus Mill), лаврошие (Laurocerasus L.) туыстарын белек таксондар деп есептеудi ^сынды. Кептеген басца ботаниктер алша (Prunus sоgdiana Vass.), шабдалы (Persicacommunis L.), бадам (Amygdalusvulgaris L.) белек туыстар тYрлерi деп керсетп. М^ндай таксондарды белiм, т^цымдас жэне туыс дэрежесiндегi ерекшелiктерiн нацтылауда таксономиялыц заманауи эдiстердi цолдану арцылы, букш цараерiктер т^цымдас тармагына кешендi салыстырмалы зерттеулер жYргiзiлуi керек деп есептедi [2, 116 б.].

Зерттеу материалдары мен эдicтepi

Караерштер (Prunoidae) раушан^лдшер ту^ымдасыныц 6ip ту^ымдас тармагы. Агашты, буталы есiмдiктер. Симподиалды б^та^талган, жапыракгары жай, ^лшогыры аз гYлдi шатырша, эрбiр гулшщ тостаганша жапыра^шасы 5, ^лтес 5, кiрiкпей бос жетiледi. Аталыщтары тостаганша кYлтесi санына еселi кеп. Аналыгы бiреу. Бiр жемiс жапырагынан турады. Бiр уялы iшiнде ею ту^ым бYршiгi болады. Аналыгы бокал тэрiздi гипантий гYлтуFырымен негiзi ар^ылы байланыодан. Жемiсi бiр ту^ымды CYЙектi, шырынды жемiс.

Караерш туысыныц 3 тYрi бар: тiкендi ^араерш (Prunus spinosa L.) слива колючая, терн, кэдiмri ^араерш (Prunus domestica L.) слива домашняя, согдий ^араерш (Prunus sogdiana Vass.) слива согдийская, алыча. Осы 3 тYPдiц mi^^ зерттеуге алынFан тYP кэдiмгi ^араерш (Prunus domestica L.) Караерш мэдени жаFдайда аудандастырылFан жэне жергiлiктi сурыптарыныц арFы тегi ретiнде кец таралFан мэдени еимдш.

врiк (Armeniaca Mill.) абрикос туысы ^араерштер ту^ымдас тармаFына жатады. ТабиFи жаFдайда ШыFыс Сiбiрде, Киыр ШыFыста, Орта Азияда, Кытайда еседь врiк туысыныц 3 тYрi бар: сiбiр ерiгi, монFOл ерiгi жэне кэдiмгi ерiк. Кэдiмгi ерiк (Armeniacavulgaris Mill.) абрикос обыкновенный шаруашылыщта арнайы есiрiледi. Каза^станда Жамбыл, Ощустш Казахстан, Алматы облыстарында - кэдiмгi ерш ешршедь Жарыщ, жылу CYЙгiш ешмдш, ылFал еткiзгiш топыра^та жа^сы еседц сазды, тузды топыракгар кэдiмгi ершт есiруге жарамсыз болады. КyрFакшыльщ^а тезiмдi. Жемюшщ ^урамында курFа^ органикалыщ затыныц 4-20% ^ант, алма жэне лимон, т.б. ^ыш^ылдар, 10% каротин, 0,4-1,3% пектин заттары, ал ту^ымында 29-58% май болады [3, 48 б.]. Кэдiмгi ерштердщ кептiрiлген жемiстерi (ерш ^ураFы) жэне консервiсi, ецделген ^йде (шырын, тосап) тамавда пайдаланылады [4, 93б.]. брштщ негiзгi сорттары: «Кызылбет», «Амброзия», «Луиза», «Шалах», «Хосровшам», «Хурмаи», «Бухара», «Товарищ», «Ансу» жэне т.б. Жабайы тYрi Каза^станныц Жо^ар Алатауында еседi, ерштщ Отаны - Казахстан деп айтуFа болады. Орталыщ Азия, Орта Азия, Шы^ыс Кавказ айма^тарында таралFан. ЕуропаFа кэдiмгi ерiк Армениядан келгендштен, ерштщ отаны деп ^ате саналFан. Латынша туыстыц аталуы «armeniacus» соFан байланысты ^ойылFан[5, 45б.].

1-суретте аталFан тYрлердiц (Prunus domestica L., Armeniaca vulgaris Lam.) биоэкологиялыщ ерекшелштерш таксономиясын на^тылау ма^сатында ту^ымдарыныц химиялыщ ^урамы аныщталды. Шикiзагтар 210С температурада, 81% ылFалдыльщта дайындалды жэне белшектерi 0,5 см електен ететiндей етш унта^талып, химиялыщ сараптама жYргiзiлдi. Фитохимиялыщ зерттеулер Алматы технологиялыщ университетшщ «Тама^ ешмдершщ сапасы мен ^аушшздшн баFалау зертханасында» жYргiзiлдi.

1 сурет - Prunus domestica L. ту^ымы жэне Armeniaca vulgaris Lam. ту^ымы

Зерттеу нэтижелерi жэне оларды талдау

Эдютер бойынша ту^ымнан дайындалган шиюзаттыц фитохимияльщ кврсеткiшi квмiрсулар, микроэлементтер (кальций, магний, темiр), дэрумендер (Bi, В2, С, В3, В5, В9, А, Е) жэне май ^ыш^ылдары екендiгi аныщталды (1,2,3-кесте). Prunus domestica L., Armeniaca vulgaris Lam. тYрлершщ ту^ымы курамындагы квмiрсу мвлшерi перманганатометрия эдiсiмен аныщталды. Квмiрсу мвлшерi Prunus domestica L., (^урга^ органикалыщ затыныц 10,69%), Armeniaca vulgaris Lam. (^урга^ органикалыщ затыныц 4,0%) болды.

Эсiмдiктер Yшiн микроэлементтердщ де мацызы жогары. Микроэлементтердi физиологиялыщ процестерге ^атыстырган да всiмдiк [6, 129 б.]. Микроэлементтер туралы алгаш^ы зерттеулер

13

геохимия гылымыныц непзш салды. Микроэлементтердщ физиологиялыц мацызы оларды зерттеуге квпшшктщ назарын аударды. Соныц нэтижесiнде осы кездеп гылыми эдебиетте микроэлементтерге арналган квптеген ецбектер жарыц кврдi. Микроэлементтердщ непзп физиологиялыц-биохимиялыц цасиеттерш Я.В. Пейве (1960), М.Я. Школьник (1974), П.А. Власюк (1969), О.К. Кедров-Зихман (1957), Рейвн (1990), ал Казацстанда Ж. Калекенов (1980), К. Кенжеев (1989) жэне т.б. зерпод [7. 68 б., 8. 78 б., 9. 516 б., 10. 431 б., 11. 122 б., 12. 136 б.]. Микроэлементтердщ вамдштерге цажеттшгш бшу Yшiн всiмдiктердi дистилденген суы бар шыны ыдыстарда всiрiп, тэжiрибелер жYргiзуге болады (1 кесте).

1 кесте - Зерттелген тYрлердщ туцымдарыныц микроэлементтер цурамы

Микроэлементтер мг/100г Prunus domestica L. Armeniaca vulgaris Lam. Анык;талFан эдк typí

Ca 274,3 96,2 АСС эдю

Mg 434,4 191,3

Fe 28,7 6,7

Prunus domestica L. жэне Armeniaca vulgaris Lam. тYрлершщ туцымдары цурамындагы Са, Mg, Fe сияцты цажетп микроэлементтердщ мвлшерi эртYрлi болатыны аныцталды. Соныц iшiнде Prunus domestica L. тYрiнiц туцымы цурамында Са мвлшерi Armeniaca vulgaris Lam. тYрiне цараганда 3 есе жогары (1-кесте). Кальций - булшыцет жYЙкелерiнiц цозу процестерше, журек булшыцетшщ жумысына, ферменттердiц жумысын жылдамдатуга, жэне цанныц уюына цатысады. Агзага кальций жетiспегенде CYЙек жэне жYЙке улпалары ыдырап, бузылады, жалпы агзаныц ауруларга царсы туру цабшен твмендейдi[13, 188б.].

Prunus domestica L. тYрiнiц туцымы цурамындагы Mg мвлшерi (100г цурамында 434,4 мг) Armeniaca vulgaris Lam. тYрiнiц туцымы цурамына (100г цурамында 191,3мг) цараганда ею есе жогары екендiгi нацтыланды. Магний жYЙкенiц цозу, квмiрсулар жэне фосфор алмасу процестерiне, агзаны ишемия, стенокардия жэне инфаркт сиякты жYрек ауруларыныц алдын алуга белсендi тYрде цатысады. Бул элементтщ агзада жетiспеуi жYЙке жэне жYрек-цантамыр жYЙелерiнiц жумысыныц бузылуына жэне бYЙрек ауруларына экеледi [14].

Prunus domestica L. туцымыныц цурамындагы Fe мвлшерi (100г цурамында 28,7 мг) Armeniaca vulgaris Lam. тYрiнiц туцымы цурамына (100г цурамында 6,7мг) цараганда жогары болатындыгы аныцталды. Fe гемоглобиннщ цурамында болады. Зерттеу нэтижес минералды элементтер цурамы тYрдiц ерекшелштерше байланысты эртYрлi болатындыгын кврсеттi. Жапонияда цараврш жемiсiнсiз тагам дайындалмайды. Халцы 70 жасца келгенде зейнеткерлiкке шыгады [15, 19 б.].

В1 дэрумеш (тиамин) Prunus domestica L. туцымыныц цургац органикалыц затыныц 0,02мг, Armeniaca vulgaris Lam. туцымдарыныц цурамында (цургац органикалыц затыныц 0,011мг) аз мвлшерде кездесп. В1 дэруменi (тиамин) агзада дурыс зат алмасу Yшiн (эсiресе квмiртегiнiц) аса цажет. Дэрумен жетюпегенде шаршагандыц сезiлiп, ас цорыту процес бузылады. агза тиаминге зэру болган жагдайда жYЙке жYЙесi ауруга шалдыгуы мYмкiн. Дене жэне шыгармашылыц ецбектен квп шугылданганда жэне суыцта узац болганда агза В1 дэруменiн квп цажет етедь

В2 дэруменi (рибофлавин) Prunus domestica L. туцымыныц цургац органикалыц затыныц 0,15мг, Armeniaca vulgaris Lam. туцымыныц цурамында (цургац органикалыц затыныц 0,005мг) аз мвлшерде кездесп. В2 дэрумеш тотыгу жэне цайтадан цалпына келпру реакцияларына цатысады. В2 дэруменiнiц зат алмасудагы мацызы зор. В2 дэруменi эсiресе жасушаныц ягни агзаныц всiп дамуына эсерiн типзедь Бул дэруменнiц тагамдарда жетiмсiздiгi адамдардыц, эсiресе балалар бойыныц всуi цабшетш де твмендетедi. В2 дэруменiнiц квздщ квру процесiнде де Yлкен мэш бар. В2 дэруменi жетiспеген жагдайда, ерш, мурын, квз, цулац айналасындагы терiнiц кiлегей цабыцшасыныц бузылуына, квздщ мYЙiз цабатыныц цабынуы мен царашыцтыц кYЦгiрттенуiне (катаракта пайда болуына) эсерш тигiзедi [16].

Зерттелген тYрлерде суда еритш дэрумендердiц iшiнде С дэрумеш Prunus domestica L. туцымыныц цурамында (цургац органикалыц затыныц 2,5мг) Armeniaca vulgaris Lam. туцымыныц цурамына цараганда квп екендт аныцталды. С дэрумеш аскорбин цышцылы цурамындагы биологиялыц активт заты. Агзаныц жуцпалы ауруларга царсы иммунитетш арттырады. СYЙекке жэне тюке бершпк цасиет бередi. С дэрумеш биологиялыц тотыгу кезiндегi организмде зиянды заттардыц

14

тYзiлуiн тежейдь Ферменттердщ курамына кiредi. Терщеп кантамырлардыц кабыргасыныц жукаруына кедергi жасайды. С дэруменi жетiспеген жагдайда агза тез шаршайды, сiлемейлi вт кабаттары кабынады, кызыл иек канталайды. Бул дэрумен узак уакыт жетiспесе, адам кауiптi куркулак ауруына шалдыгады. Адам агзасы С дэруменiн тYзбейтiндiктен, тагаммен бiрге кабылдануы керек.

В3 дэруменi Armeniaca vulgaris Lam. тукымыныц курамында квп мвлшерде (кургак органикалык затыныц 3,15мг) болды, Prunus domestica Mill. тукымыныц курамына караганда (кургак органикалык затыныц 1,6мг) ею есе квп. В3 дэруменi - никотин кышкылы немесе никотинамид. Никотин кышкылы холестерин децгешн азайта алатын касиетi бар жэне гиперлипемия кезiнде пайдаланады. В3 дэруменiнiц тапшылыгы пеллаграны тудырады, дерматитпен, диареямен жэне ^йзелю пен деменция тэрiздi психикалык жагдайдыц взгерiстерiмен сипатталады. Бвртпе тYрiнде мойынныц твменгi бвлшнде гиперпигментациямен жэне терiнiц калындауымен «алка» тэрiздi закым тYрiнде пайда болуы мYмкiн. Карциноидты синдром жэне хартпан ауруы тэрiздi сирек кездесетiн жагдайларда пайда болуы да мYмкiн.

В9 дэруменi (фолий кышкылы) Prunus domestica L. тукымыныц курамында табылган жок. Armeniaca vulgaris Lam. тукымыныц курамында вте аз мвлшерде 0,003 мг табылды. В9 дэруменiн адамга жаксы квцiл кYЙ сыйлайтын дэрумен деп те атайды. Себебi, фолий кышкылы «бакыт» гормонын тYзiп, жаксы квцш кYЙдiц пайда болуына эсер етедь Сонымен катар B9 дэруменi агзадагы жасушалардыц дамуын, иммундык жYЙенiц калыпты болуын, жYрек-кантамыр жYЙесiнiц жумысын жаксартады.

А дэруменi Prunus domestica L.тукымыныц курамында 8,4мг мвлшерде болса, ал Armeniaca vulgaris Lam. тукымыныц курамында табылган жок. А дэрумеш (ретинол) агзаныц всуiне, дамуына эсер етш, тYрлi ауруларга карсы эрекетiн жогарылатады. Iцiрде, тYнде кврудi жаксартады. А дэрумеш шаштыц, тырнактыц всуi мен терщеп жасушалардыц мYЙiзденуiне эсер етедь

Е дэруменi (токоферол) Prunus domestica L. (кургак органикалык затыныц 1,75 мг) жэне Armeniaca vulgaris Lam. (кургак органикалык затыныц 1,54 мг) болып тукымдарыныц курамында аз мвлшерде кездесть Агзаныц зат алмасу Yдерiсiне жэне квбеюiне эсер етедi. Е дэрумеш терщеп жаралар мен тыртыктардыц калыптасуын бэсендетедi, кан кысымыныц жогарлауын твмендетедi, шаршагыштыкты басады, агзадагы канттыц твмендеуiне септiгiн тигiзедi.

Май кышкылдары ГОСТ 30418-96 эдiсi аркылы аныкталды. Зерттелген тYрлердiц тукымдарыныц курамындагы май кышкылдары курамы Prunus domestica L. мен Armeniaca vulgaris Lam. тYрлерiн де бiр-бiрiне уксас. Prunus domestica L. тYрiнiц тукымыныц курамынан каприн май кышкылы табылган жок. Тукымдардыц курамындагы майлар иммунитеттi турактандырады. Тукымдарды тамакка пайдаланганда аскорыту жYЙесiн тазалайды, бYЙректiц, куыктыц жумысын жаксартады, кордаланган тасты майдалайды. Квздiц квруiн жаксартады. Астма, плеврит жэне жвтел аурулары кезiнде бидай крахмалы мен ащы бадам тукымын араластырып, емдiк максатта пайдаланады.

^орытынды: Armenoprunus буданыныц алынуы бул ею туыстыц тYрлерiнiц баска туыстарга караганда таксониялык жакын екендiгiн кврсетедь Егер екi бвлек тур болса жынысты жолмен квбейiп будан тYзбес едi. Екi тYрдiц фитохимиясыныц да бiр-бiрiне уксас екендiгi курамындагы микроэлементтердщ (Са, Mg, Fe), дэрумендердщ (В1, В2, С, В3, Е), май кышкылдарыныц (пальмитин, олейн, линолен) болуы кврсетедь Нэтижесiнде Armeniaca Mill. туысыныц тYрлерiн Prunus Mill. туыс тармагына жаткызылуыныц негiзi бар екендiгi аныкталды. Prunus domestica L. тYрiнiц тукымыныц курамынан каприн май кышкылы табылган жок. Тукымдардыц курамындагы майлар иммунитета турактандырады. Тукымдарды тамакка пайдаланганда аскорыту жYЙесiн тазалайды, бYЙректiц, куыктыц жумысын жаксартады, кордаланган тасты майдалайды. Квздщ квруiн жаксартады. Астма, плеврит жэне жвтел аурулары кезiнде бидай крахмалы мен ащы бадам тукымын араластырып, емдш максатта пайдаланады.

Пайдаланььетан эдебиеттер

1 Комарницкий Н.А., Кудряшов Л.В., Уранов А.А. Ботаника. Систематика растений: учеб. для вузов / Н.А. Комарницкий, Л.В. Кудряшов, А.А. Уранов. М., Просвещение, 1975. - 608 с.

2 Гладкова В.Н. Порядок розовые или розоцветные (Rosaseae). Жизнь растений «Цветковые растения»: учеб. / В.Н. Гладкова. М., Просвещение, 1981. - 187 с.

3 Яковлев Г.П., Челомбитько В.А. Ботаника: учеб. для вузов. Санкт-Петербург: Спец Лит Издательство СПХФА, 2001. - 48 с.

4 Лавренова Г.В., Лавренов В.К., Полная энциклопедия лекарственных растений. М., Аст -Сталкер, 2008. - 93 с.

5 Мухитдинов Н.М., Мамурова А.Т. Дэршк eсiмдiктер: окульщ. Алматы, 2013.- 45 б.

6 Рейвн П., Эверт Р., Айхорн С., Современная ботаника: учеб. для вузов / пер. с англ. под ред. А.Л. Тахтаджяна. Москва. Мир, 1990. - 129 с.

7 Пейве Я.В. Биохимия почв: учеб. для вузов. М., Сельхозгиз 1961. - 68 с.

8 Школьник М.Я. Микроэлементы о жизни растений: учеб. для вузов. Л., Издательство АН СССР, 1974. - 78 с.

9 Власюк П.А. Биологические элементы в жизнедеятельности растений: учеб. для вузов / Киев. 1969. - 516 с.

10 Кедров-Зихман О.К. Известковые почвы и применение микроэлементов: Всесоюзный научно-исследовательский институт удобрений и агропочвоведения: учеб. для вузов / М., Сельхозгиз, 1957. - 431 с.

11 Калекенов Ж. Эшмдштер физиологиясы жэне биохимия непздерк учеб. для вузов. Алматы, 1982. - 122 б.

12 Кенжеев К. Эамдштер физиологиясыныц практикумы: учеб. для вузов. Алматы, Мектеп баспасы 1989.-136 б.

13 Кукенов М.К. Ресурсы лекарственных растений Казахстанского Тянь-Шаня: учеб. для вузов. Алма-Ата: Наука, 1989. - 188 с.

14 Charles L. Cantrel, Weste L.A. Osbrink, L. Mamonov, N.G. Gemejiyeva, A.B. Mims, A.L. Skaltsounis, and Nikolas Fokialakis. Antifeedant and toxicity effects of thiophenes from four Echinops species against the Formosan subterranean termite, Coptotermes formosanus. Pest Management Science. 2006. P.832-838.

15 Dai W., Robles A.J., Rohena C., Peng J., Mooberry S.L., Yan X., Gao Z. Cytotoxic effects of anthraquinones from the rhizome of Rheum tataricum on HeLa and MDA-MB-435 cells. Planta Med 2015, 81 - P19

16 Беляков Н. Адсорбенты. Каталог-справочник. Л., Центр сорбционных технологий, 1997. - 77 с.

УТОЧНЕНИЕ ИЗМЕНЕНИЙ В ТАКСОНОМИИ НА ОСНОВЕ ФИТОХИМИИ ВИДОВ СЕМЕЙСТВА

РОЗОЦВЕТНЫХ (ROSACEAE)

Ж.Ж. Аширова1, Ж.Ж. Кужантаева2, Г.У. Байташева3

1 докторант 2 курса специальности «6D011300-Биология» 2д.б.н., профессор 3к.с/х.н., и.о. ассоц. профессора 1,2,3Казахский государственный женский педагогический университет, г. Алматы, Казахстан, email: [email protected]

В статье рассмотрены особенности и фитохимия видов, принадлежащих к семейству розоцветные (Rosaceae), которые относятся к таксономии подвидов. Изучалась фитохимия семян Prunus domestica L. и Armeniaca vulgaris L. В результате установлено, что два типа семян идентичны по типам микроэлементов, витаминам и ряду жирных кислот. Если бы существовали два отдельных вида, они бы не образовывались половым путем. Минеральные элементы определялись методом атомной абсорбционной спектроскопии (ААС). Атомная абсорбционная спектроскопия (ААС) представляет собой метод количественного анализа, основанный на свойствах атомов, измеренных по фактической длине волны. Обнаружение тканей семян, поглощающих атомы, проводилось с помощью двух атомных методов.

Ключевые слова: таксон, букет, зонтичное, чаша, каротин, пектин, углевод, микроэлемент

SPECIFICATION OF CHANGES IN TAXONOMY BASED ON PHYTOCHEMISTRY OF FAMILY

ROSACEAE

Zh.B. Ashirova1, Zh.Zh. Kuzhantayeva2, G. U. Baitasheva3

16

:PhD student of the specialty «6D011300 - Biology»

2Dr. Sci. (Biology), Professor 3Cand Sci. (Agriculture), acting associate professor 1,2,3Kazakh State Women's Teacher Training University, Almaty, Kazakhstan, email: [email protected]

The article lists the characteristics and phytochemistry of species belonging to relatives of rosaceae (Rosaceae) family, which relates to the specific taxonomy of the subspecies. Phytochemistry of seeds was studied by Prunus domestica L. and Armeniaca vulgaris L. As a result, it has been established that two types of seeds are identical to the types of microelements, vitamins and a number of fatty acids. If there were two separate species, it would not have formed sexually by sex. The mineral elements were determined by the atomic absorption spectroscopy (AAS) method. Atomic absorption spectroscopy (AAS) is a quantitative analysis method based on the properties of atoms - measured by the actual wave length. Detection of the tissues of the seeds that absorb the atoms was carried out by two atomic methods.

Keywords: taxon, bouquet, roof, bowl, carotene, pectin, carbohydrate, microelement

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.