CC BY
2□ывжаы
INTERNA'nONALJCHJRNAL OF LANGUAGE, LITERATURE AND CULTURE RESEARCHES
МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЖУРНАЛ ЛИНГВИСТИЧЕСКИХ. ЛИТЕРАТУРОВЕДЧЕСКИХ И КУЛЬТУРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
E-1SSN: 2667-4262
Atif/Citation: Öztok, Ö. (2024). Halide Edip Adivar'in Mev'ut Hüküm romanini Othello Sendromu üzerinden okumak. Uluslararasi Dil, Edebiyat veKültür Ara^tirmalan Dergisi (UDEKAD), 7 (3), 571-583. DOI: https://doi.org/10.37999/udekad.1512915
Özlem ÖZTOK*
HALÍDE EDÍP ADIVAR'IN MEV'UT HÜKÜM ROMANINI OTHELLO SENDROMU ÜZERlNDEN OKUMAK_
OZET
Kiskançlik, insanin sahip oldugu temel duygu durumlannin baçinda gelir. içerisinde ûç bileçeni barindiran duygu, oznenin en az iki kiçi ile iliçkisini ifade eder. Bu yonüyle hasetten de aynlan kiskançlik sahip olunan nesnenin kaybina dayanir. Karmaçik yonelimli bir yapiya sahip olan bu duygu, bireylerde farkli davraniç biçimlerinde tezahür eder. Bu tür bir duygunun hakimiyetine fazlaca giren bireylerde ¡jüphe, takinti, saplantili düíjünce oluçabilir. Bu baglamda deginilebilecek bir kiskançlik türü de Othello Sendromu'dur. Sendrom, kuruntuya dayali kiskançlik olarak da tabir edilmektedir. Yapilan çaliçmada kiskançligin merkezde oldugu Halide Edip Adivar'in Mev'ut Hüküm romani ele alinmiçtir. Romanda baçanli bir doktor olan Kasim §inasi'nin Sara ile evlenmesi, evliligi süresince takintili düíjünceler geliçtirmesi, yengesi Behire'nin onun kiskançlik duygusunu besleyecek davraniç ve soylemleriyle eçini oldürme noktasina kadar gelmesi anlatilir. Kiskançlik duygusuyla golge taraflannin hakimiyetine giren Kasim §inasi giderek gerçeklik algisini kaybeder. Çaliçmada Kasim §inasi'nin kiskanç muhayyilesine nasil teslim oldugu tespit edilmiç, Mev'ut Hüküm romani Othello Sendromu da goz onünde bulundurularak degerlendirilmiçtir.
Anahtar kelimeler: Kiskançlik, Othello, Othello Sendromu, Halide Edip Adivar, Mev'ut Hüküm.
READING HALIDE EDIP ADIVAR'S NOVEL MEV'UTHUKUM THROUGH OTHELLO SYNDROME_
ABSTRACT
Jealousy is one of the fundamental emotions that humans experience. It involves a combination of three components and is a feeling rooted in the subject's relationship with at least two other entities. In contrast to envy, jealousy centers on the fear of losing a possessed object. This complex and multifaceted emotion manifests in individuals through various behavioral patterns. When this emotion becomes overly dominant, it may lead to suspicion, obsession, and even delusion. A specific type of jealousy that can be discussed in this context is known as Othello Syndrome. This syndrome is described as delusional jealousy. In this study, Halide Edip Adivar's novel Mev'ut Hukum, where jealousy is central, is examined through the lens of Othello Syndrome. The novel features a successful doctor named Kasim §inasi, who develops obsessive thoughts about his wife, Sara, after their marriage. The narrative follows Kasim §inasi's growing jealousy, fed by his cousin Behire's suspicions, leading him to the point of contemplating murder. The study also evaluates how Kasim §inasi, overwhelmed by jealousy, gradually loses his grip on reality, illustrating how he succumbs to his jealous delusions. Mev'ut Hukum is analyzed in light of Othello Syndrome, drawing attention to this psychological condition.
Keywords: Jealousy, Othello, Othello Syndrome, Halide Edip Adivar, Mev'ut Hukum
* Dr., Ogretmen, Milli Egitim Bakanligi, Eskijehir/Turkiye. E-posta: [email protected] / PhD., Teacher, Ministry of National Education, Eskijehir/Turkiye. E-mail: [email protected]
Makale Bilgisi (Article Info): Arajtirma makalesi / Research Article, Makale Gelij Tarihi (Received): 09.07.2024, Makale Kabul Tarihi (Accepted): 27.09.2024
Giri§
Psikoloji, sosyoloji, edebiyat, mitoloji, sinema gibi farkli alanlarda bir sorunsal olarak yer alan kiskan9lik kari§ik bir olgudur. Degi§ik §ekillerde deneyimlenen ve ifade edilen kiskan9lik yalin bir kavram ya da duygu durumu degildir (Aune & Constrock, 1991, s. 315). ingilizcede genel kiskan9lik halini ifade eden jeaolusy, derin kiskan^igin tezahür ettigi heartburning, 9evreye zarar verici etkisinin ortaya 9iktigi green-eyed-monster olarak kar§ilik bulan kelime (Han9a, 2022, s. 272) karma§ik nesne yönelimli bir histir (Kern, 2008, s. 270). Türk9enin tarihi seyri i9erisinde kiskanmak kavramina ait gayret, gipta, kün, suk, azlanmak, künilemek, haset gibi gerek yabanci dilden ge9mi§ gerek öz Türk9e pek 9ok kelime bulunmaktadir. Türk9enin hemen her döneminde farkli yapilardaki sözcüklerle kiskan9lik duygusunun ifade edildigi bilinse de bir9ogunun günümüzde kullanilmadigi görülmektedir (Özen Eratalay, 2018, s. 13-25).
Kiskan9lik, günümüz Türk9esinde haset kelimesiyle ayni anlamda (Devellioglu, 2002, s. 334) kabul edilmektedir ancak kiskan9lik ili§kiler baglaminda ortaya 9ikan; kendisi, ili§ki i9erisinde oldugu ki§i ve rakip olmak üzere Ü9 ögeden olu§an bir yapiyi ihtiva eder (Parrott & Smith, 1993, s. 906-907; Smith, 2019, s. 148). Hasetle bu noktada ayrilmaktadirlar. Haset sahip olmadigimiz, ba§kasinda olana kar§i hissettigimiz bir duygu iken (Tuna, 2018, s. 1755) kiskan9lik sahip olunanin kaybina yöneliktir. Kiskan9lik, temelinde hasede dayansa da öznenin en az iki ki§i ile ili§ki i9erisinde olmasiyla ili§kilidir (Klein, 2016, s. 23). Dolayisiyla kiskan9ligin i9erisinde bir ili§ki ü9geni barindirdigi a9ik9a görülmektedir. Bu duyguyu hisseden ki§i kaybetmeye kar§i abartili davrani§lar gösterebilir (Toohey, 2016, s. 27-28). Kiskan9ligi hissetme düzeyi, kaybedilme ihtimali olan §ey ve onunla kurulan baga göre degi§mekte; eyleme farkli §ekilde yansiyabilmektedir. Kiskan9 ki§i kurban, aldatan/aldattigina inanilan taraf hain, rakip ise hirsiz gibi dü§ünüldügünden ki§i kendini kenara atilmi§ olma durumunda hisseder. Kiskan9ligin hizla alevlenebilmesi ve yakinligin risk haline gelmesi bu tehdit altinda olma hissindendir (Smith, 2019, s. 148). Bireyin bu duygu durumunda olmasi onun aci 9ekmesine de neden olmaktadir. Roland Barthes, kiskan9lik kavramini ele aldigi yazisinda bu durumu a9ik9a belirtir: "Kiskan9 olarak, dört kez aci 9ekerim: kiskan9 oldugum i9in, kiskan9ligimdan dolayi kendimi su9ladigim i9in, kiskan9ligimin ötekini incitmesinden korktugum i9in, bir bayagiligin beni tutsak etmesine boyun egdigim i9in: di§arida birakildigim, saldirgan oldugum, deli oldugum ve siradan oldugum i9in aci 9ekerim" (2022, s. 141).
Birey i9in normal olan kiskan9lik, anormal §ekilde yogun ya§andiginda kendini farkli bi9imlerde gösterebilir. Yukarida görüldügü gibi kiskan9lik su9lamak, korku ve aci ile birle§erek daha karma§ik bir hal alabilmekte; saldirganlik, §iddet gibi zarar verici eylemlere dönü§ebilmektedir.
Kiskan9lik, i9erisinde oidipal bir 9ati§ma da barindirmaktadir. Bu durum kiskan9ligin köklerinin 9ocukluga kadar gittigini göstermektedir. Bazi kiskan9lik davrani§larinda ki§inin Oedipus karma§asina takili kaldigi ya da bilin9altinin bu durumu yansittigi görülebilmektedir (Parman, 2015, s. 30; Freud, 2015, s. 15-16). Haz ilkesinden ger9eklige ge9i§i, aileden toplumsal ortama yönelmeyi ifade eden bu karma§a Freud'a göre toplumsal ve dinsel otorite §ekillerinin temelidir. Sürecin sonunda birey toplumsal cinsiyet rolünü kabul etmi§, otoriteyi benimsemi§ halde toplumda yerini alir ancak bilin9 ve bilin9di§i arasinda bölünmü§ bir özneye dönü§ür. Bölünmü§ öznenin bilin9di§i farkli zaman, duygu ve eylemlerde ortaya 9ikar. En yaygin ortaya 9ikma bi9iminin rüyalar oldugu dü§ünülse de a9iklanamayan dil sür9meleri, hafiza bo§luklari, nesneleri
yanli§ yerlere koyma gibi farkli davrani§ biçimleriyle görülebilir. Bilinçdi§i psikolojik rahatsizliklari da tetikleyebilir (Eagleton, 2011, s. 166-168). Bu baglamda kiskançlik, duygunun a§iri hissedilmesiyle bireyde patolojik bulgular ortaya çikarabilir. Birey gerçeklik diçinda kalan takintili davrani§lar sergileyebilir. Dolayisiyla ki§ide istenci diger bir söylemle "istenileni yerine getirmeye kararli olma ve yerine getirebilme gücünü " içinde barindiran bu duygu, sanrisal temalar etrafinda da kendine yer bulmaktadir. Kiskançlik sanrisiyla ki§i aldatildigini kurgular, gerçeklik olarak kabul ettigi aldatma eylemine yönelik §üphe ve suçlama gibi davrani§larda bulunur. Bu tür davrani§lari gösteren kiçilerde suça egilim de gözükmektedir (Parman, 2015, s. 26-27). Klein, Oidipal durumun kiskançlikta nefret ve öldürme istegiyle gerçekleçtigini ancak sevilecek yeni nesnelerin kefi ile benin geliçerek di§ dünyada telafi çekli bulmasi vasitasiyla bu duygunun hafifledigini ifade eder (2016, s. 43).
Freud kiskançlik duygusunun ^ katmani/evresi oldugunu belirtmektedir: Yariçmali ya da normal, yansitilmiç ve sanrisal kiskançlik (Freud, 2015, s. 15). Yariçmali ya da normal kiskançlik, sevilen nesnenin kaybiyla gelten yas ve narsisistik yaralanmanin bir sonucudur. Yansitilmi§ kiskançlik; sadakatsizlik ya da bastirmaya boyun egmi§ sadakatsizlik durumundan kaynaklidir. Üçüncü tür ise sanrisal kiskançliktir. Paranoya biçimlerinden sayilabilen bu kiskançlik türü içerisinde sadakatsizlige yönelik baskilanmi§ itkiler barindirir (Freud, 2015, s. 15-17). Kiskançligin biliçsel, duygusal ve davramçsal olmak üzere ^ bileçenden oluçtugu bilinmektedir (White, 1981, s. 296). Bu bileçenlerin her biri kiskançlik deneyiminde farkli çekilde tezahür eder. Biliçsel kiskançlik paranoyak dü§ünceler ve endiçeler, duygusal kiskançlik korku ve üzüntü gibi olumsuz duygular, davramçsal kiskançlik partnerin gözetlenmesi gibi eylemler vasitasiyla di§a vurulur (De Cristofaro et al. 2023, s. 1370). Bu baglamda deginilebilecek bir kiskançlik türü de Othello Sendromu'dur. Marazi ve kuruntusal kiskançligin uç bir örnegi olarak tabir edilen sendrom patolojik bir kiskançligin da örnegini oluçturmaktadir (Toohey, 2016, s. 49). Sendrom, "e§ tarafindan aldatiliyor olma sanrisi" olarak kabul edilir (Enoch ve Ball, 2013, s. 89). ismini Shakespeare'in ünlü eseri Othello'dan almiçtir. Othello, Venedik devletinin hizmetinde bulunan Magripli kahraman bir askerdir. Desdemona'nin babasinin yanina gidip geldigi sirada Desdemona ile tani§mi§, birbirlerine â§ik olmu§, kaçarak evlenmiçlerdir. Othello ve Desdemona'nin birlikte olmalarinin ardindan Iago'nun söylemlerinden etkilenmeye baçlayan Othello, 24 saat içinde eçini öldürür. Bu ölüme sebebiyet veren kuçkularidir. Konusunun kiskançlik olmasi nedeniyle Othello pek çok metne de kaynaklik etmiçtir.
Görüldügü gibi kiskançlik duygusu oldukça karmaçik bir yapiya sahiptir. Bu yapisi dolayisiyla kiskançligin boyutlari, benlik algisi, bireysel, iliçkisel, durumsal degiçkenler arasindaki baglantilar, cinsiyetlere göre degerlendirme, yetersizlik duygusu ile iliçkisi gibi alanlar çaliçmalara sikça konu olmuçtur (Demirtaç ve Dönmez, 2006). insana ait her durumun içinde var olmasi muhtemel bu duygunun edebî metinlerde de örnekleri görülmekte, özellikle son yillarda Türk edebiyatinda da bu alanla ilgili çaliçmalar yapilmaktadir.1 Bu çaliçma ise kiskançligin merkezde
1 Kiskanglikla ilgili son yillarda Türk edebiyatinda yapilan bazi gali§malar igin bk. Selda Uygur Gürbüz (2021). Türk romanindan örneklerle edebiyat ve kiskanglik. Cizgi Kitapevi; Kamuran Eronat (2021). Türk romaninda kiskanglik sendromu. Grafiker Yayinlari; Gülcan Abbasogullari (2021). Baki'nin §iirlerinde kiskanglik. Kilis 7 Aralik ÜniversitesiilahiyatFakültesiDergisi, 8(1), 283-306. https://doi.org/10.46353/k7auifd.800783; Ahmet Uruk (2022). Freudyen kalintilarin geri dönü§ü: Suat Dervi§'in Ne Bir Ses Ne Bir Nefes romaninda ödipal gati§ma ve kiskanglik. Uluslararasi insan Qali§malari Dergisi, 5(9), 43-54. https://doi.org/10.35235/uicd.1022764; Ay§e Ertu§ (2022). Namik Kemal'in intibah romaninda Othello sendromu. Uluslararasi Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, <5(1), 178-195.
oldugu Halide Edip Adivar'in Mev 'ut Hüküm2 romanini ele almaktadir. Yapilan çali§mada Othello oyunuyla hem konusu hem de kurgusu yönüyle benzerlik gösteren Mev 'ut Hüküm romani patolojik bir kiskançlik türü olarak degerlendirilen Othello Sendromu üzerinden okunacak, romantik iliçkinin sonucu olarak duyulan kiskançlik durumunun baçkaraktere biliçsel, duygusal ve davrani§sal biçimde nasil yansidigi ortaya konmaya çali§ilacaktir.
Mev'ut Hüküm1 de Kiskançligin Görünümleri
Mev'ut Hüküm, 1917 yilinda Yeni Mecmurfda tefrika edilmiçtir (Enginün, 2007, s. 163) Emile Zola'nin ruhuna ithaf edilmiç roman, Kasim §inasi isimli bir doktorun Avrupa tahsilini bitirip ístanbul'a dönmesiyle yaçanan olaylari tibbi bir baki§ açisiyla ele alir. Kasim §inasi doktorluk meslegini seven, gözlemleri kuvvetli bir bilim insani olarak tasvir edilir. Eserde felsefi zihin yapisinin onun birçok yönden insani degerlendirmesine imkân tanidigi vurgulanir. Hem yakin çevresini hem de toplumun farkli kesimlerini hekim gözüyle inceleyen Kasim §inasi, frengi baçta olmak üzere zorluklarla mücadele eden insanlarin yaninda yer alarak toplumun refahi için çali§an bir idealist olarak vurgulanir. Bu baglamda romanin Emile Zola'ya ithaf edilmesi de önem kazanmaktadir. §ima ím§ir, romanda erkek ve kadinlar arasindaki iliçkileri natüralist bir baki§ açisiyla inceleyerek Osmanli ímparatorlugu'nun gelecegiyle ilgili kaygilarinin frengiden muzdarip hastalarin imgesinde somutlaçtirildigini vurgular (2021, s. 487). Böylece iyileçmeye ihtiyaç duyan bir imparatorlugun sahip oldugu toplum yapisi irdelenir (ím§ir, 2021, s. 492). Emile Zola'nin etkisi romanda belirgin olsa da Kasim §inasi'nin Sara'ya olan açkiyla nesnelligini kaybetmesi ve kiskançligin hakimiyetine girmesi Mev'ut Hüküm'ü Othello Sendromu üzerinden de okumaya açik hâle getirmektedir. Buraya dikkat çeken ínci Enginün, çaliçmasinda Halide Edip'in Mev'ut Hüküm eserinde "Othello modelini" takip ettigini belirtir (2007, s. 176). Mev'ut Hüküm romaninin daha önce böyle bir incelemeye tabi tutulmami§ olmasi görüldügünden roman kiskançlik kavrami etrafinda ele alinmi§, Othello Sendromu üzerinden metinler arasi iliçkiler de dikkate alinarak incelenmiçtir. Bu noktada Halide Edip'in Shakespeare ve onun eserleri hakkindaki görü§leri önem kazanmaktadir.
Halide Edip, 1917 yilinda tefrika olarak yayimladigi romanindan önce Shakespeare ile ilgili yazilar kaleme almiçtir. Bunlardan ilki 1908 yilinda Açiyan'da yayimlanan yazisidir.3 Yazi Shakespeare ile Zola iliçkisini ele alir. Romanin natüralist çizgisini destekler niteliktedir. Digerleri4 ise Shakespeare eserleri, hayati, onun yaçadigi dönem, tiyatro, sanatkârlar ve eleçtirmenlerle ilgilidir. Romanin yayimindan sonra 1923 yilinda Akçam gazetesinde Othello oyununun sahneleniçini ele aldigi yazisina rastlanir.5 Yazilarinda Shakespeare'e önemli bir yer ayiran Halide Edip'in romanlarinda da Shakespeare etkisi gözlenmektedir (Enginün, 1992, s. 123-141). Bu
https://doi.org/10.47525/ulasbid. 1053287; Recep Demir (2023). Anadolu masallannda kiskançlik olgusu ve cezalan. KorkutAta TürkiyatAra§tirmalan Dergisi, (11), 464-478. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1272426.
2 Halide Edip Adivar (13 Eylül 1917-20 Haziran 1918). Mev'ut Hüküm. Yeni Mecmua, nr. 10-49.
3 Halide Edip Adivar (l8 Çevval 1326/ 30 Teçrinievvel 1324/1908). Shakespeare-Zola. A§iyan. 1(9).
4 Halide Edip Adivar (18 Rebiülahir 1332/ 3 Mart 1330/ 16 Mart 1914). Shakespeare zamani ve zamaninda tiyatro. Tanin, nr. 1877; (25 Rebiülahir 1332/ 10 Mart 1330/ 23 Mart 1914). Shakespeare hayati. Tanin, nr. 1884; (3 Cemaziyelevvel 1332/ 17 Mart 1330/ 30 Mart 1914). Shakespeare âsâri. Tanin, nr. 1891; (14 Recep 1332/ 26 Mayis 1330/ 8 Haziran 1914). Shakespeare münekkitleri ve sanatkarlari. Tanin, nr. 1961. inci Enginün Halide Edip Adivar'in Eserlerinde Dogu ve Bati Meselesi kitabinda yukarida ismi zikredilenler diçinda, romanin yayimlandigi tarih sonrasi yazilmiç Shakespeare ile ilgili yazilara deginmiçtir. Merve Balci yüksek lisans tezinde (2016) Halide Edip Adivar'in yazilarini (1875-1925) incelemiçtir.
5 Halide Edip Adivar (9 Kanunevvel 1339/1923). Othello. Akçam, nr. 1858.
eserlerden biri olan Mev'ut Hüküm romani ailesinin ya§adigi konaga gelen Kasim §inasi'nin babasi, amcasi, amcasinin e§i Behire ve yegeni ile yaçamasiyla bailar. Daha sonra gönül iliçkisi kuracagi ve evlenecegi Sara'nin ismini de ilk burada i§itir. Kiskançlik ve haset duygusunun nesnesi romanda Sara olarak verilmiçtir. Sara hem Kasim §inasi hem eski e§i Sururi'nin kardeçi Hüseyin Kami tarafindan arzulanir. Üvey kardeçi Behire Sara'ya kar§i kiskançlik, haset zaman zaman da kin duygusu besler. Kasim §inasi'nin harbe gitmesi ve Sara ile aralarina fiziki uzakligin girmesi Behire'nin harekete geçmesi için uygun ortami da hazirlar. Yazdigi bir mektupla birlikte Kami'ye ait, üzeri Sara yazili kâgidi ve Sara'nin bir tutam saçini ve mendilini Kasim §inasi'ye yollar. Kiskançligin etkisiyle tüm bunlara inanan Kasim §inasi Sara'yi öldürmeye karar verir. Onun koluna çiringayla naklettigi ilaç Sara'yi dünyadan koparir. Kasim §inasi Sara'nin yaçamina son vererek kendi hayat içigini da söndürür.
Görüldügü gibi eser, Othello oyunundaki gibi kadina kar§i güvensizligin temelinde gelten bir kiskançlik sanrisindan oluçmakta ve ana karakterin içinde taçidigi gölge taraflarin ortaya çikmasiyla trajik olaylara sahne olmaktadir. Bu baglamda Kasim §inasi'nin olaylari nesnel bir baki§ açisiyla ele alan, baçarili bir doktor kimliginden gerçeklik algisini kaybeden kiskanç bir bireye dönü§ümü de gözlenmektedir.
Kiskançlik Duygusuna Teslimiyet ya da Kasim Çinasi'nin Dönü^ümü
Kasim §inasi, istanbul'un en zengin Müslüman tüccarlarindan birinin ogludur. Annesi ve babasinin tek çocugu olarak istedigi her §eye kavuçtugu bir hayat ya§ami§ ancak çimarik bir çocuk olmamiçtir. Babasi gibi baçarili oluncaya kadar çaliçan, azimli ve kararli bir birey hâline gelir. Doktorlugu da çok çaliçmakla elde edilen ve zor bir meslek oldugunu dü§ündügü için tercih eder (Adivar, 2023, s. 12). Avrupa'dan döndükten sonra istanbul'un taninmiç, zengin doktorlarindan biri hâline gelir.
Doktor kimliginin yaninda fiziki özellikleri de onu diger insanlardan ayirmaktadir. Kuvvetli, uzun vücut yapisi, çiplak ba§i, bol ve rahat kiyafetleri onu kibar ve dikkat çeken bir çahsiyet hâline getirmekte; gözleri ise karçisindakinde güven, itaat ve teslimiyet arzusu uyandirmaktadir:
Gözleri sathindan degil Kasim'in ta benliginden gelen bir tebessüm, o dudaklari ve gözleriyle insana bakarken çocuklugundan beri etrafindakilere yalniz ona karçi emniyet ve muhabbet hissi degil ayni zamanda karçisina geçilmesi gayr-i kabil bir itaat ve teslimiyet arzusu ilham eder ve karçisindakiler hemen hiç ona mukavemet etmezlerdi. (Adivar, 2023, s. 13)
Hem baçarili doktor kimligi hem de güven verici kiçiligiyle dikkat çeken Kasim §inasi etrafindaki kadinlara hayatinda yer vermemiç, hiç evlenmemiçtir. Ancak Sara'nin hayatina girmesi önemli degiçikliklerin de baçlangicini teçkil eder. Sara'nin varligi onda hem a§k duygusunu hem de kizi Atife vasitasiyla tamamlanma arzusunu uyandirir. Sevdigi kadinla hayatini birleçtirmesi evlilik hayatini deneyimlemesini saglar ve çocuk özlemini giderir: "Ah, insanlarin evlenmek zahmetine girmeden, meçgalelerini, sevdikleri içleri bozacak, kariçtiracak, kadina bütün hususiyet, bütün hüviyetlerini, hatta kitaplarini ve hastalarini feda etmeye mecbur olmadan böyle bir çocuklari olabilse!" (Adivar, 2023, s. 51)
Sara, Kasim §inasi'nin yengesi Behire'nin üvey kardeçi ve Atife'nin annesidir. Kasim Çinasi, henüz Sara'yi görmeden onun hakkinda içittikleriyle teçhisi koyar (Adivar, 2023, s. 19). O, duygusal hezeyanlarinin esiri bir kadindir. Kasim §inasi'nin, ismini evde sikça duydugu Sara ile
taniçmasi Sara'nin hastaligi vesilesiyle olur. Muayenehanesine gelen hastasi Sururi'nin frengiyi bulaçtirdigi çaresiz kadin Sara'dir. Bu onda Sara'ya kar§i bir acima hissi uyandirir: "Sara'yi muayene ederken altüst edici, karmakariçik bir acimak hissi ellerini titretiyor" (Adivar, 2023, s. 61).
Sara duygusal hezeyanlariyla mücadele ederken kendisini annesinin sonunun bekledigini dü§ünür. Annesi, babasini çok seven ancak yaçadiklariyla ba§ edemeyip deliren ve timarhanede yatmi§ bir kadindir. Bu durum Sara'da derin bir yara açmi§, annesi gibi delirecegi korkusuyla hayatini geçirmiçtir: "Ben her vakit her vakit korkarim Kasim Bey. Ta çocuklugumdan beri korkmadigim bir gece geçirmedim... Ben çildiriyorum degil mi? Annem gibi çildiriyorum. Rica ederim beni birakmayiniz Kasim Bey, çildiriyorum" (Adivar, 2023, s. 110).
Sara, Kasim §inasi'nin gözünde duygularini yönetemeyen, gelecegi için kaygili ve e§ine a§ik bir kadin portresi çizer. Çünkü Sara'nin iyileçmesinde Kasim §inasi'nin tedavisinden çok ilk günlerdeki gibi eçiyle ilgilenmeye baçlayan Sururi'nin etkisi fazladir. Kasim §inasi, Sara'nin Sururi'ye duydugu a§kin farkindadir. Dolayisiyla Kasim §inasi'nin Sara ile evliliginde mutsuz oldugu konulardan biri budur. Sara'nin kendisini Sururi kadar sevmedigini dü§ünür. Bu durum Kasim §inasi'nin Sara'ya karçi kiskançlik duygularinin yogunlaçmasinda önemli bir noktayi oluçturur. Sara ise evlilikle sakin bir hayata kavuçmayi ve §efkati arzular: "O, maddi manevi bütün mevcudiyetini tamamen dayanabilecegi bir §efkate terk edip sükünetle yaçamak istiyordu. Bu süküneti ve istinadi ona kim Kasim kadar verebilirdi?" (Adivar, 2023, s. 119) Evlilikleri sirasinda Sara, Kasim §inasi'ye Sururi'ye gösterdiginden daha fazla ihtimam gösterir ancak Kasim §inasi kendisinin duydugu tutkulu a§ki Sara'dan da beklemeye baçlar. içten içe Sara'nin onu sevmediginden emindir. Yaçananlari sürekli sorgular ve Sara'yi geçmiçinden, ölen e§i Sururi'den kiskanir. Kasim §inasi, ötekine duyulan bir a§ki arzulamaktadir. Bu durum konuçmalari esnasinda Sara'ya yönelttigi "Maziden çok, her çeyden çok benim degil misin, beni sever misin, mesela Sururi'den çok mu?" sorulariyla daha da açik hâle gelir (Adivar, 2023, s. 132).
Kasim §inasi'nin içten içe hissettigi kiskançlik duygusu hemen alevlenmez. Çünkü a§kini arzuladigi kadin, üçüncü kiçiyi temsil eden rakip ile fiziki yakinlik içerisinde degildir. Kasim Çinasi, biliçsel ve duygusal kiskançligin verdigi endi§e ve üzüntü duygularini §iddetli olmayan biçimde ya§ar. Sururi'nin kardeçi Hüseyin Kami'nin romanin kurgusuna dahil olmasiyla Kasim Çinasi gölge taraflarinin etkisini ortaya çikarmaya baçlar ve giderek sanrili bir kiskançlik duygusuna teslim olur.
Kasim §inasi Hüseyin Kami'nin gelmesinden tedirgin olsa da Sara'nin Hüseyin Kami'ye kar§i mesafeli duru§u, Kasim §inasi'de kisa süreli bir rahatlama yaratir. Hüseyin Kami, Sururi'ye benzememesi ve doktorluk meslegiyle ugraçmasindan Kasim §inasi'den kabul görür. Biraz daha ileri giderek Hüseyin Kami'yi Sara'nin istememesine ragmen ailenin içine sokma çabasina girer (Adivar, 2023, s. 134). Bunu yapmasinin en önemli sebebi ise Hüseyin Kami'den hoçlanmayan Sara'nin kendine daha çok yaklaçtigini hissetmesidir: "Sara Kami'ye barit bir husumet, Kasim'a a§ka benzer bir sokulganlik ve hararet ibraz ediyordu" (Adivar, 2023, s. 140).
Bu yakinlaçma Kasim §inasi'yi oldukça mutlu eder ve Sara'dan görmek istedigi ilgiyi ona verir. Kasim §inasi artik sadece arzu nesnesine sahip olmakla yetinmek istemez, onun arzularinin da sahibi olmayi deneyimlemek ister. Sara'nin duygularini kontrol ettigini dü§ünür ve pazar günleri Hüseyin Kami'yi eve davet etmeye baçlar: "Sara'nin hoçlanmadigi yeni bir unsur görünce
kendine daha yaklaçacagini, hüviyetinin yeni canli kö§elerini açacagini hissediyor ve içinden Sara'yi dariltmadan Kami'yi eve arada davet etmeyi dü§ünüyordu" (Adivar, 2023, s. 138).
Bu davetlerin sikligi Sara'nin duygularini etkiler. Hüseyin Kami'nin bazi hâlleri ve sesinin Sururi'ye benzemesi onda tekrar duygusal hezeyanlar uyandirir: "Sara bir buhran geçiriyordu. Halbuki Kasim'in sakin seven kalbine iltica ettikten sonra hayati mzgârsiz, firtinasizdi, bir yaz hararet ve sükünu içinde geçecek zannetmiçti. Bu Hüseyin Kami'nin ilk ziyaretiyle ba§lami§ti" (Adivar, 2023, s. 148).
Kasim §inasi'nin sadece kendi arzularina göre hareket ederek gölge tarafinin etkisinde kaldigi görülmektedir. Çünkü bireysel bilinçdiçinin bir diger yüzü olarak adlandirilabilecek gölge kiçinin ilkel, denetimsiz yanini da ortaya çikarabilmektedir (Fordham, 2023, s. 65). Kasim §inasi de gölge yaninin etkisiyle Sara'nin "rakik ve muvazenesiz" (Adivar, 2023, s. 19) bir kadin oldugunu, duygularinin etkisinde kalarak mutsuz olabilecegini dü§ünmez, onun duygularini önemsemez. Kendini önceleyen bu tutumu, Sara'nin hayatta olmayan eski e§ine olan sevgisini kiskanmasi ve elindekilerle yetinmemesi Kasim §inasi'nin gölge yaniyla belirmeye balayan kiskanç muhayyilesinin bir tutumudur. Kasim §inasi'nin kiskanç muhayyilesine teslim olmasinda ise yengesi Behire'nin etkisi büyüktür. Othello oyunundaki Iago'nun yerini romanda Behire alir ve Kasim §inasi'nin gölge yaninin ortaya çikmasina sebep olur.
Hem Yanimda Hem içimde: Behire/Iago
Kiskançlik konusunu içerisinde barindiran ancak sadece kiskançligin sebep oldugu bir trajedi olarak degerlendirilemeyecek nitelikte bir oyun olan Othello insanin karanlik yanini içinde barindiran, ilkel ve gölge tarafin ortaya çiktigi bir metindir (Pelister, 2016, s. 105). Bu metnin en önemli unsurlarindan biri olan Iago, oyundaki bir karakteri temsil etmesinin yaninda Othello'nun içindeki bir parça, dü§üncelerinin temsili olarak da alimlanabilir (Özçürümez Bilgili, 2015, s. 48). Othello zaten kadinlar aldatir zanniyla Iago'yu içinde ta§imaktadir. Mendilin aldatmanin fiziksel bir kanitiymi§ gibi sunulmasi Othello'nun harekete geçmesinin tetikleyicisi olmuçtur. Iago sadece Othello'nun kiskançlik duygusunu fark edip bu duyguyu beslemiçtir. Iago'nun bu davrani§larinin benzerini Behire'nin tutumunda da görmek mümkündür.
Behire, Kasim §inasi'nin amcasinin eçi ayni zamanda Sara'nin babasinin ilk eçi Samime Hanim'in kizidir. Sara ile Behire üvey kardeç oldugu için Behire, babasini Sara ile paylaçmak zorunda kalir. Bu durum Behire'nin Sara'ya kar§i olumsuz bir tutum geliçtirmesinin ilk sebebidir. Diger sebep ise Behire'nin Sara'dan büyük olmasina ragmen Sara'nin ondan be§ sene önce evlenmesidir. Sara bu durumun farkindadir: "Ben ilk kollarini açan adama hayatimi bagladim gittim, biliyorum ki Behire'nin benden büyük oldugu halde benden be§ sene sonra evlenmesini hiç affetmediler. Sonra da Behire mesut olmadi ve zannederim, seninle izdivacim onun hiç affetmeyecegi bir §eydir" (Adivar, 2023, s. 157).
Görüldügü gibi Sara'nin Kasim §inasi ile evliligi de Behire'nin duygularini peki§tirmi§tir. Behire Sara'ya, kendinden önce evlendigi için haset, babasini paylaçtigi ve Sara'nin Kasim §inasi ile evlenip kendisinin Kasim §inasi'nin ilgisinden mahrum kaldigi için kiskançlik beslemektedir. Çünkü Kasim §inasi Sara'yi tanimadan Behire ile vakit geçirmekten hoçlanmaktadir: "§imdi §u son ^ hafta amcasinin karisiyla bahçede baharin temizligiyle zit olmayan bu firari ve müphem lezzet hissini ne maddi bir incizap ne de a§k olarak kabul ediyordu. O sadece güzel ve muglak bir çocuk seyreder gibi kalbinin o dakikadaki haz ve saadetini seyrediyordu" (Adivar, 2023, s. 28).
Behire, kendine gösterilen ilginin farkinda ve durumdan memnundur ancak Sara'ya gösterilen §efkat ve sevgiyi anlayamamakta, ona güvenmemektedir. Bu nedenle onun sahip olduklarini ona yakiçtiramaz ve Sara'ya kar§i bazen haset bazen de kiskançlik duygusu besler. Behire'nin haset duygusu öyle g^lüdür ki adeta Sara'nin varoluçuna yöneliktir. Çünkü elde edilemez degerlere sahip oldugunu dü§ünen ve kendini baçkalariyla kiyaslama konumunda bulunan kiçilerin hissettigi haset, "ötekinin varoluçuna muhalefet çikma" egilimindedir (Scheler, 2023, s. 36). Bu nedenle Behire, Sara'nin ölüme giden yolunda oldukça önemli bir konuma sahiptir. Hüseyin Kami'nin Sara'ya olan açkinin farkindadir ve bu durumu kullanmaktan çekinmez.
Hüseyin Kami'nin açkina karçilik vermeyen Sara "size çok minnettarim fakat o kadar" (Adivar, 2023, s. 212) diyerek hayatina devam etmek niyetindedir ancak sadece onun son arzusunu yerine getirmek için ona mendilini ve bir tutam saçini vererek yanindan uzaklaçir. Sara'nin bu iyi niyeti ve Hüseyin Kami'nin Sara'ya olan a§ki gözünden kaçmayan Behire; Sara'nin saçlari, mendili ve üzerinde pek çok kez Sara yazilmiç kâgidi Hüseyin Kami'nin cebinden alarak Kasim Çinasi'ye yollar. Iago'nun, Othello için sevgi ve sadakatin sembolü olan mendili kullanarak Othello'da g^lü bir §üphe uyandirmasi gibi Behire de harbe giden Kasim §inasi ile Sara'nin fiziki uzakligindan faydalanip içinde mendilin de oldugu birkaç nesne vasitasiyla Kasim §inasi'nin kiskançlik duygusunu büyütür. Çünkü her nesne kiçinin anlam dünyasinda farkli yer alir. Onlar yaçama seslenen ve dönü§en birer simge konumundadir (Ponty, 2020, s. 30-31). Bu baglamda sadece bir mendil ve saçin Kasim §inasi'nin anlam dünyasinda ihanet olarak kabul görmesi, bu kabulün üzerine yargida bulunmasi Kasim §inasi'nin algilarina göre hareket ettiginin ve gerçeklik algisindan uzaklaçtiginin göstergesidir. O baçkalarinin zayifliklarini gözlemler, bir hekim olarak teçhis koymaktan çekinmez ancak kendi zaaflarina açina degildir (imçir, 2021, s. 494). Bu durum Kasim §inasi'de sanrili bir kiskançlik olarak vuku bulur. Onun "zihni kendini zehirlemeye" ba§lami§tir. Ressentiment olarak adlandirilan bu -zihnin kendini zehirlemeye baçladigi- hâl belli duygu durumlarinin sistematik olarak bastirilmasiyla gerçekleçir. Daha çok tepkilerle ilgili olan ressentimentin en önemli kaynagi intikam alma istegidir. Dolayisiyla bu tepkisel tutum bir insanin zihinsel durumuna iliçkin ön varsayima sahiptir. Öncesinde kiçinin incinecek bir davraniça maruz kalmiç olma hâli yüksektir. intikamin özündeki kisasa kisas bilincinin varligi göstermektedir ki birey intikamdan baçlayip hinç, haset, kara çalma dürtüsü ve kinden geçerek ressentimenta varan duygu seyri içine girip hareket eder (Scheler, 2023, s. 24-27). Kasim §inasi de fiziki olarak ayri kaldiklari zaman diliminde, içine dü§en §üpheyi büyütür; hinç ve intikam duygusuyla Sara'ya verdigi sözü hatirlar ancak bu sözü kendi duygularina göre alimlar, bir yargiya varir ve harekete geçer: "Sara'ya, deli olursa kendisini öldürmeyi vaat etmiçti. Halbuki delilik, bu levs, bu fenalik yaninda hiçti. O bir hastalik, o §ayan-i himaye ve muhabbet bir §eydi bu... Erenköyü'nde, onu öldürmeyi vaat ettigi yerde, a§ki Kami'yle yaçadigi o evde hükm-i idamini icra edecekti" (Adivar, 2023, s. 219). Çünkü gölge tarafiyla ele geçirilen insan daima kendi içigini keser ve kendi tuzagina dü§er (Jung, 2013, s. 56). Kasim §inasi de "Sara'ya vaat ettigi ölümü verdikten sonra Sara'yi tanidigindan beri baçlayan hayatinin içigini söndürdügünü de" anlar (Adivar, 2023, s. 222).
Kiskanç Bir Muhayyile: Kadin Aldatir
Othello oyunundaki temel savlardan birinin kadinin güvenilmezligi oldugu görülmektedir (Özçürümez Bilgili, 2015, s. 48). Babasinin soylular içinde kime borçlusun sorusu üzerine Desdemona babasina minnettarligini sunar ancak eçini daha üstte tutar. Brabantio, "babasini aldatti o, seni de aldatabilir" (Shakespeare, 2014, s. 24) diyerek kadinlarin güvenilmez oldugu ile ilgili
ilk §üpheyi hem okura hem de Othello'ya aktarir. Bu açidan oyun babasini aldatan bir kadinin e§ini de aldatabilecegi §üphesi ve karisi tarafindan aldatildigini dü§ünen bir askerin istenmeme travmasi üzerinden de okunmaya açiktir. "iago, Sen Kimin Nesisin?" yazisinda Özçürümez Bilgili, bu durumun hem Othello hem de Iago için "sahip olduklari özsever kaygilarinin, kadinlar tarafindan aldatilma dü§lemine" dayandigini ifade eder. Othello saf, temiz bir kadin olarak birçok olumlu özelligiyle okura tanitilan Desdemona'nin aksine Iago'nun oyunlarina kanarak kadinlar aldatir zannina yenik dü§er (Özçürümez Bilgili, 2015, s. 47-48).
Othello oyunundaki kadin güvenilmezdir savinin Mev 'ut Hüküm romaninda da yer alan önemli bir konu oldugu görülmektedir. Sara, romanda çevresi tarafindan güvenilmeyen, davraniçlari tutarsiz, karçidakini aldatma potansiyeline sahip güvensiz bir kadin olarak betimlenir: "Ne olacak, sefih ve yakiçikli bir adamla evlenmek için bütün ailesini dariltan bir kadin" (Adivar, 2023, s. 19). Ailesinin istememesine ragmen kimseyi dinlemeyerek sevdigi adamla evlenen Sara, çevresinin kendisi hakkinda verilen bu yargilarina da sebebiyet vermektedir. Ailesine sirtini dönen farkli bir söylemle onlara kar§i gelip duygularinin peçinden giden bir kadin vasfiyla Sara (Adivar, 2023, s. 19), Kasim §inasi'nin bilinçaltina yerleçir. Bir diger sebep de §üphesiz evli bir adamla birlikte olmayi kabul eden, etik ve ahlaki ilkeleri sarsilmi§ biri olarak nitelendirilen Sara'nin annesidir. Sara da annesi gibi ahlaki degerlerini hiçe sayan bir iliçki yaçayabilir mi, Sara güvenilmez bir kadin olabilir mi? dü§üncesinin tohumlarinin bu noktada atildigini söylemek yanli§ olmayacaktir.
Romanda gözlemleri g^lü, insan psikolojisinden anlayan bir doktor olarak betimlenmesine ragmen Kasim §inasi sagduyusunu kaybeder. Sara'nin sadakatli tavirlarini göz ardi ederek e§i tarafindan aldatiliyor olma ihtimali üzerinde durur. Zira e§ tarafindan aldatiliyor olma sanrisi §eklinde betimlenen Othello Sendromu, saf biçimiyle görülecegi gibi, yerle§mi§ bir psikozun zemininde de te§ekkül edebilmektedir (Enoch ve Ball, 2013, s. 89). Kasim §inasi'nin romanda Sara'nin aldatmasina ait bir bilgi olmamasina ragmen Sara ile konuçmadan onu öldürmesi bu sendromun zemininde yatan sanrisal bir olaya i§aret etmekte oldugunu göstermektedir. Bu durum romanda Nemrut hikâyesine yapilan göndermeyle netle§ir:
Allah'a kar§i duracak kadar kendini kudretli bulan Nemrut'un dimagina bir sivrisinek girmi§, bunun zulmünden kurtulmak için kafasina tokmaklar vurdura vurdura kafasi parçalanmiç, ölmü§tü. Herkesten iyi, yüksek Kasim da i§te karisinin bir hareketinin beyninde halk ettigi içkence kudretiyle benliginin en ince ensacina kadar sarilmi§ zannettigi insani ve güzel vazifesinde beyninin bu fikriyle yere serilmi§ gibiydi. Sara'ya yalniz §imdi kendisine verdigi azap için degil, sevgili gayeleri ve vazifelerinin kalbi üzerindeki hüküm ve kudretlerinden aldigi için de kin duyuyordu. (Adivar, 2023, s. 190)
Görüldügü gibi Kasim §inasi artik zihnindeki dü§üncelerin tesiri altina girmiçtir. Zira kiskançlik her zaman bir aldatma olayina dayanmaz, sadece bu duygunun zihindeki bir yansimasini da ifade eder: "Ama kiskanç insanlar böyle söze kanmazlar/ Böyleleri bir nedene göre kiskanmazlar ki/ Kiskanç olduklari için kiskanirlar" (Shakespeare, 2014, s. 92). Bu baglamda Kasim §inasi içinden "Sara'nin Kami'yi sevdigini nereden biliyorum" diye haykirmasina (Adivar, 2023, s. 191) ragmen içinde taçidigi kiskançlik duygusunun hakimiyetine Othello gibi kolayca girer. Çünkü o da Othello gibi içindeki Iago'ya yenik dü§er. Behire'nin oyununa gelerek içindeki Iago'ya teslim olur, gölge tarafini ortaya çikarir, ani ve kin dolu bir hamleyle Sara'yi öldürmeye karar verir.
Kiskançlik, kayip duygusuna kar§i abartili tepkileri dogurabilir (Toohey, 2016, s. 28). Yapilan bazi araçtirmalar kiskançligin yogun yaçandigi durumlarda kadinlarin daha çok duygusal tepkiler verdigini, erkeklerin ise saldirgan tavirlar sergilemeye egilimli olduklarini göstermektedir (Dönmez ve Demirtaç, 2006, s. 182). Dolayisiyla bazi erkeklerin kadinlara göre daha yikici sonuçlar doguran eylemlere yatkinliklara meyilli olduklari ifade edilebilir. Dolayimlayici, özneye yaklaçtikça arzulayan öznedeki duygu yogunlaçir. Arzunun engellendiginde ise §iddetlendigi, cinayete kadar gidebildigi ortadadir (Girard, 2007, s. 82-83). Bu nedenle Behire içinde besledigi kiskançlik ve haset duygulariyla Sara'nin sonunu yava§ yava§ hazirlami§, Kasim §inasi ise sanrili bir kiskançligin etkisiyle gerçeklik algisini kaybetmi§, Sara'yi hayattan koparmiçtir.
Sonuç
Çaliçmanin ana sorunsalini kiskançlik kavrami oluçturmaktadir. Kiskançlik duygusunun Halide Edip Adivar'inMev'utHüküm romanindaki görünümleri incelenmiçtir. Roman vasitasiyla bu duygunun roman karakterinin zihninde saplantili dü§üncelere nasil sebep oldugu, baçkarakterin öldürme eylemine kadar giden süreci Othello Sendromu da dikkate alinarak degerlendirilmiçtir.
Halide Edip'in romanini kaleme almadan önce Shakespeare'in eserlerine, hayati ve yaçadigi döneme vâkif oldugunu yazilarindan görmek mümkündür. Bu baki§ açisiyla esere yakla§ilmi§, inceleme sonucunda Mev'ut Hüküm romani ile Othello oyunu arasinda g^lü bir iliçki tespit edilmiçtir. Oyundaki kadin güvenilmezdir savinin Mev'ut Hüküm romaninda da kendini gösterdigi görülmektedir. Baçkarakterler sanrili bir kiskançligin etkisinde öldürme eylemine varan davraniçlar sergilerler. Endiçe ve §üphe duygularinin tesiri altinda gerçeklik algilarini kaybeden bireyler hâline gelirler. Kasim §inasi'nin bu duruma gelmesinde önemli bir rol üstlenen ise (Iago'nun bir benzeri olan) Behire'dir. iki metinde de trajik sona ulaçmak için yazarlar mendil imgesine baçvurur ve arzu nesnelerinin hayat içiklarini söndürür. Metinler arasi iliçkilerin de yogun oldugu bu iki edebi eserde kiskançlik duygusunun yikici etkilerinin oldugu tespit edilmiçtir.
Extended Abstract
Emotions that direct human behavior also constitute the deep structure of the soul. Emotional states in the deep structure can be detected in the surface structure through human behavior, body movements, and discourse. Therefore, there is an exploration of emotions through actions, discourses, and body language. The main problem of the study is the concept of jealousy, a complex object-oriented emotion. Jealousy is a strong emotion felt towards the loss of a possessed object. The person experiences this emotion due to the threat of a third person (real or delusional) against the object or entity he/she owns. It also includes a protective behavior against the object that the person is worried about losing. In moments of intense emotion, the person may react emotionally or engage in violent behavior. In this context, the appearance of the concept of jealousy in Halide Edip Adivar's novel Mev'ut Hüküm will be examined by taking into account the Othello Syndrome, based on human behaviors and discourses reflected on the surface structure.
It is known that Halide Edip, who was familiar with English literature and had a good command of English literature, both included Shakespeare in her intellectual writings and also saw the influence of Shakespeare in her literary works. Mev'ut Hüküm, one of her first novels, is also one of her works in which Shakespearean influence is seen. However, it was observed that the novel had not been subjected to such an analysis before; the novel was evaluated through the
Othello Syndrome, which constitutes a subject of psychology. This is one of the important points that distinguish this study from other studies.
Othello Syndrome takes its name from Shakespeare's play Othello. Othello, a heroic soldier, falls in love with Desdemona, whom he meets while visiting her father (Desdemona's) and they elope and get married. However, Othello is influenced by the rhetoric of the character Iago and succumbs to the belief that his wife Desdemona is cheating on him. The suspicion in him increases his jealousy. He kills Desdemona. Othello, a powerful representation of delusional jealousy, influences many literary texts in this respect. Halide Edip Adivar's novel Mev'ut Hukum is also in an intertextual relationship with Othello in terms of its protagonist Kasim §inasi's delusional jealousy towards his wife Sara. This relationship makes the text suitable for reading through the Othello Syndrome.
The novel is about how jealousy causes obsessive thoughts in a man's mind and the process leading up to the protagonist's act of murder. The similarities between Kasim §inasi-Othello, Sara-Desdemona, Behire-Iago draw attention in the work. In addition to this similarity, the handkerchief, one of the important symbols that drives the protagonist to murder in Othello, is also included in Mev'ut Hukum as evidence of Sara's infidelity. Kasim §inasi (like Othello who believes in Iago) allows Behire to feed his own suspicions, gradually loses his perception of reality, and tears his wife Sara away from life. In this study, the similarities between Halide Edip Adivar's novel Mev'ut Hukum and the text of Othello were identified. Another important point that distinguishes the study from the others is that an interdisciplinary link has been established in the fields of literature and psychology in the novel Mev'ut Hukum through Othello Syndrome, a pathological type of jealousy. At the same time, it has been observed that the protagonists who lose their perception of reality lead to tragic consequences based on their jealous imaginations.
Kaynak^a
Abbasogullari, G. (2021). Baki'nin jiirlerinde kiskan^ik. Kilis 7 Aralik Universitesi ilahiyat FakultesiDergisi, 8 (1), 283-306. https://doi.org/10.46353/k7auifd.800783
Adivar, H. E. (18 §evval 1326/ 30 Tejrinievvel 1324/1908). Shakespeare-Zola. A§iyan, 1(9).
Adivar, H. E. (18 Rebiulahir 1332/ 3 Mart 1330/ 16 Mart 1914). Shakespeare zamani ve zamaninda tiyatro. Tanin, (1877).
Adivar, H. E. (25 Rebiulahir 1332/ 10 Mart 1330/ 23 Mart 1914). Shakespeare hayati. Tanin, (1884).
Adivar, H. E. (3 Cemaziyelevvel 1332/ 17 Mart 1330/ 30 Mart 1914). Shakespeare asari. Tanin, (1891).
Adivar, H. E. (14 Recep 1332/ 26 Mayis 1330/ 8 Haziran 1914). Shakespeare munekkitleri ve sanatkarlari. Tanin, (1961).
Adivar, H. E. (13 Eylul 1917- 20 Haziran 1918). Mev'ut Hukum. Yeni Mecmua, (10-49).
Adivar, H. E. (9 Kanunevvel 1339/1923). Othello. Akjam, (1858).
Adivar, H. E. (2023). Mev'ut Hukum. Can Yayinlari.
Aune, K. S. & Comstock J. (1991). Experience and expression of jealousy: Comparison between friends and romantics. Psychological Reports, 69 (1), 315-319. https://doi.org/10.2466/pr0.1991.69.L315
Barthes, R. (2022). Bir a§k söylemindenparçalar. (Çev. T. Yücel). Metis Yayinlari.
Balci, M. (2016). Halide Edip Adivar'in yazilari (1897-1925) üzerine bir inceleme. (Yayimlanmami§ Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi.
De Cristofaro, V., Pellegrini, V., Salvati, M., & Giacomantonio, M. (2023). Examining and understanding patterns of cognitive, emotional, and behavioral Jealousy: Dispositional mindfulness as a protective factor in romantic relationships. Journal of Social and Personal Relationships, 40 (5), 1368-1397. https://doi.org/10.1177/02654075221139631
Demir, R. (2023). Anadolu masallarinda kiskançlik olgusu ve cezalari. Korkut Ata Türkiyat Araçtirmalari Dergisi, 11, 464-478. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1272426
Demirtaç, H. A & Dönmez, A. (2006). Yakin iliçkilerde kiskançlik: Bireysel, iliçkisel ve durumsal degiçkenler. Türk Psikiyatri Dergisi, 17 (3), 181-191.
Devellioglu, F. (2002). Osmanlica-Tûrkçe ansiklopedik lügat. Aydin Kitabevi.
Eagleton, T. (2011). Edebiyat kurami. (Çev. T. Birkan). Ayrinti Yayinlari.
Enginün, i. (1992). Mukayeseli edebiyat. Dergâh Yayinlari.
Enginün, i. (2007). Halide Edip Adivar 'in eserlerinde dogu ve bati meselesi. Dergâh Yayinlari.
Enoch, M. D. & Ball, H. N. (2013). îlginçpsikiyatriksendromlar. (Çev. B. Büyükkal). Okuyan Us Yayinlari.
Eronat, K. (2021). Türk romaninda kiskançlik sendromu. Grafiker Yayinlari.
Ertu§, A. (2022). Namik Kemal'in intibah romaninda Othello sendromu. Uluslararasi Anadolu SosyalBilimlerDergisi, 6 (1), 178-195. https://doi.org/10.47525/ulasbid.1053287
Fordham, F. (2023). Jungpsikolojisinin ana hatlari. (Çev. A. Yalçiner). Say Yayinlari.
Freud, S. (2015). Kiskançlik, paranoya ve eçcinsellikteki bazi nevrotik düzenekler. (Çev. A. A. Kö§kdere & N. Koçal). Psikanaliz Yazilari: Kiskançlik. 15-24. Baglam Yayinlari.
Girard, R. (2007). Romantik yalan romansal hakikat. (Çev. A. Etensel ildem). Metis Yayinlari.
Hança, B. B. (2022). Türkülerde Othello sendromu. Folklor/Edebiyat, 28 (110), 269-289. https://doi.org/10.22559/folklor.2110
Îmçir, §. (2021). The intersections of illness and literatüre in the Ottoman Empire: Figuring Emile Zola and syphilis in Halide Edib's Mev'ut Hüküm. Journal of Postcolonial Writing, 57 (4), 484-498. https://doi.org/10.1080/17449855.2021.1907771
Jung, C. G. (2013). Dört arketip. (Çev. Z. A. Yilmazer). Metis Yayinlari.
Kern, S. (2008). Nedenselligin kültürel tarihi: Bilim, cinayet romanlari ve dü§ünce sistemleri. (Çev. E. Ayhan). Metis Yayinlari.
Klein, M. (2016). Haset ve §ükran. (Çev. O. Koçak & Y. Erten). Metis Yayinlari.
Öz9ürümez Bilgili, G. (2015). Iago, sen kimin nesisin? Psikanaliz Yazilari: Kiskanglik. 43-56. Baglam Yayinlari.
Özen Eratalay, S. (2018). Tarihsel ve 9agda§ Türk9ede kiskanmak anlam alanina giren sözcükler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (3), 11-27. https://doi .org/10.32709/akusosbil.454515
Parman, T. (2015). Kiskan9liktan hasede. Psikanaliz Yazilari: Kiskanglik. 25-36. Baglam Yayinlari.
Parrot, G. W., & Smith, R. H. (1993). Distinguishing the experiences of envy and jealousy. Journal of Personality and Social Psychology, 64 (6), 906-920. https://doi.org/10.1037/0022-3514.64.6.906
Pelister, T. G. (2016). Othello'da ilkel kavrami baglaminda gölge arketipi. Yedi: Sanat Tasarim ve Bilim Dergisi, (15), 99-109. https://doi.org/10.17484/yedi.38253
Ponty, M. M. (2020). Algilanan dünya. (£ev. Ö. Aygün). Metis Yayinlari.
Scheler, M. (2023). Hing. (£ev. A. Yilmaz). Alfa Yayinlari.
Shakespeare, W. (2014). Othello. (£ev. Ö. Nutku). i§ Bankasi Yayinlari.
Smith, T. W. (2019). Duygular Sözlügü. (£ev. H. §irin). Kolektif Kitap.
Toohey, P. (2016). Edebiyatta, sanatta vepopüler kültürde kiskanglik. (£ev. B. Kovulmaz). Dogan Kitap.
Tuna, E. (2018). Haset ve kiskan9ligin tanimlanmasi ve klinik görünüm. DTCF Dergisi, 58 (2), 1751-1767. doi: 10.33171/dtcfjournal.2018.58.2.27
Uruk, A. (2022). Freudyen kalintilarin geri dönü§ü: Suat Dervi§'in Ne bir Ses Ne Bir Nefes romaninda ödipal 9ati§ma ve kiskan9lik. Uluslararasi insan Qali§malari Dergisi, 5 (9), 43-54. https://doi.org/10.35235/uicd.1022764
Uygur Gürbüz, S. (2021). Türk romanindan örneklerle edebiyat ve kiskanglik. £izgi Kitapevi.
White, G. L. (1981). A Model of jealousy. Motivation and Emotion, 5 (4), 295-310. https://doi.org/10.1007/BF00992549
Etik Beyan/Ethical Statement: Bu 9ali§manin hazirlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyuldugu ve yararlanilan tüm 9ali§malann kaynak9ada belirtildigi beyan olunur. / It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.
Cati^ma Beyani/Declaration of Conflict: Cali§mada ki§i ya da kurumlar arasi 9ikar 9ati§masinin olmadigi beyan olunur. / It is declared that there is no conflict of interest between individuals or institutions in the study.
Telif Hakki&Lisans/Copyright&License: Yazarlar dergide yayinlanan 9ah§malannin telif hakkina sahiptirler ve 9ah§malari CC BY-NC 4.0 lisansi altinda yayimlanmaktadir. / Authors publishing with the journal retain the copyright to their work licensed under the CC BY-NC 4.0
