Научная статья на тему '“ГУМОСТИМ” ЎҒИТИНИНГ ПОМИДОР ҲОСИЛДОРЛИГИГА ТАЪСИРИ'

“ГУМОСТИМ” ЎҒИТИНИНГ ПОМИДОР ҲОСИЛДОРЛИГИГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Агробиотехнологии»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Гумин ўғити ”Гумостим” помидор / фазалари оралиғи даврлари / помидорнинг вегетатив массаси / ҳосилдорлик / меваларнинг биокимёвий таркиблари.

Аннотация научной статьи по агробиотехнологии, автор научной работы — Алимова Раъно Аббасовни, Сагдиев Миркасим Тахирович

Помидор ҳосилдорлигини ва сифатини оширишда биологик фаол моддаларни қўллаш долзарб йўналишлардан бири бўлиб бормоқда. Ушбу мақсадни амалга ошириш учун Тошкент давлат аграр университетининг ўқув тажриба хўжалигидан фойдаланиб, “Гумоситим” препаратини помидор экинларининг ўсиши, ривожланиши ва ҳосилдорлигига таъсири ўрганилди. Ушбу препарат билан помидор кўчатларига ишлов берилганда фенологик фазаларини тезлашиши ва ўсимликларнинг ер устки қисмини кучли ривожланишга олиб келди. Ўсимликларни энг кўп гуллаш ва мева тугиши 1-шохга нисбатан, 2-шохида ортиши кузатилди. Уруғларга ва мева тугиш фазаларида Гумостим билан ишлов берилганда назоратга нисбатан ҳосилдорлик 1,7 т/га кўпайиб 7,1т/га ташкил қилди. Эртанги ҳосил улуши умумий ҳосилдан вариантлар бўйича тажрибада 19,7дан т/га 21,1 т/га етди, назоратда эса бу кўрсатгич 19,1 т/га ни ташкил қилди. Тажриба вариантларда Гумастим қўллаш натижасида ҳосилдорлик 30,9 дан 35,3 т/га ча ортди. Ушбу вариантларда помидор меваларининг кимёвий таркиби юқори кўрсатгичларни берди. Қуруқ модда миқдори 7,6%, қандлар миқдори 2,6%, аскорбин кислота 26,8 % ни ташкил қилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по агробиотехнологии , автор научной работы — Алимова Раъно Аббасовни, Сагдиев Миркасим Тахирович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «“ГУМОСТИМ” ЎҒИТИНИНГ ПОМИДОР ҲОСИЛДОРЛИГИГА ТАЪСИРИ»

"ГУМОСТИМ" УГИТИНИНГ ПОМИДОР ^ОСИЛДОРЛИГИГА ТАЪСИРИ

1Алимова Раъно Аббасовни, 2Сагдиев Миркасим Тахирович

ТошДАУ Биокимё ва физиология кафедраси доцентлари https://doi.org/10.5281/zenodo.13950530

Аннотация. Помидор %осилдорлигини ва сифатини оширишда биологик фаол моддаларни цуллаш долзарб йуналишлардан бири булиб бормоцда. Ушбу мацсадни амалга ошириш учун Тошкент давлат аграр университетининг уцув тажриба хужалигидан фойдаланиб, "Гумоситим" препаратини помидор экинларининг усиши, ривожланиши ва %осилдорлигига таъсири урганилди. Ушбу препарат билан помидор кучатларига ишлов берилганда фенологик фазаларини тезлашиши ва усимликларнинг ер устки цисмини кучли ривожланишга олиб келди. Усимликларни энг куп гуллаш ва мева тугиши 1-шохга нисбатан, 2-шохида ортиши кузатилди. Уругларга ва мева тугиш фазаларида Гумостим билан ишлов берилганда назоратга нисбатан %осилдорлик 1,7 т/га купайиб 7,1т/га ташкил цилди. Эртанги %осил улуши умумий %осилдан вариантлар буйича тажрибада 19,7дан т/га 21,1 т/га етди, назоратда эса бу курсатгич 19,1 т/га ни ташкил цилди. Тажриба вариантларда Гумастим цуллаш натижасида %осилдорлик 30,9 дан 35,3 т/га ча ортди. Ушбу вариантларда помидор меваларининг кимёвий таркиби юцори курсатгичларни берди. Куруц модда мицдори 7,6%, цандлар мицдори 2,6%, аскорбин кислота 26,8 % ни ташкил цилди.

Калит сузлар: Гумин угити "Гумостим" помидор, фазалари оралиги даврлари, помидорнинг вегетатив массаси, %осилдорлик, меваларнинг биокимёвий таркиблари.

Кириш

Помидор меваларини муваффакиятли етиштиришда бир катор усуллари оркали унинг хосилдорлигини орттириш йуналиши алохида ахамият касб этади. Биологик фаол моддаларни помидор етиштиришда куллаш долзарб булиб бормокда, шу каторда гумин угитлардан "Гумостим " препаратини олсак булади. Гумостимни куллаш усимликларни ташки нокулай шароитларга карши курашишларини орттиради, экинларни усиши илдиз тизими ва ер устки массасини ривожланишини тезлаштиради. Пировард натижада экологик тоза махсулот олишни, юкори сифатли ва витаминларга бой махсулот етиштиришга хамда улар таркибидаги нитратлар микдорини пасайтиришига олиб келади.Юкорида кайд этилганлар асосида энергияни иктисод килиб, тупрок унумдорлигига олиб келади. Минерал угитларни оз микдорда куллаб экологик тоза махсулот етиштириш имконини яратади. (1,2,3). Биологик фаол моддалар энергия саклашда мухим рол уйнаб хосилдорликни оширишга асос яратади.(4,6,7,8).

Шунинг учун бу масала долзарб ва уз ечимини топиши зарур деб хисобланади.

Изланишлар максади гумин угитларидан "Гумостим" препаратини помидорнинг усиши, ривожланиш ва хосилдорлигига таъсирини урганишдан иборат булди.

Усуллар ва материаллар. Изланишлар Тошкент давлат аграр университети укув тажриба хужалигидаги кичик булинмаларда амалга оширилди.Тупрок таркиби торф 55%, кунгир тупрок 15%, гунг 15%, кипик 15%. Тупрок характеристикам: гумус микдори-4,2%; кислоталиги pH-5,8-6,5; эритмада азот микдори 80-20мг/л, фосфор-10-20 мг/л, калий 160-220 мг/кг, Mga-бО^Омг/кг, Са0-160-220мг/кг тупрокда ташкил килди. Булинма майдони- 10м2, тажрибада уч марта такрорлаш билан амалга оширилди.

Тажриба схемаси: 1.Уругларга ва усимликларга сув билан ишлов бериш (назорат); 2.'Тумостим" билан уругларга ишлов бериш; 3. Помидорларни гуллаш фазасида "Гуостим" билан пуркаш; 4 Помидорларни мева тугиш фазасида ишлов бериш. Тажрибаларни Белик В.Ф. усулида (5) помидорларда амалга оширилди.

Х,осилдорлик сифати мева таркибидаги курук модда, кандлар, аскорбин кислота ва умумий кислоталиликни аниклаш усулларида амалга оширилди. Помидор таркибидаги канд микдори Бертран усулида, курук моддаси куритиш оркали, аскорбин кислота Мурри усулида, умумий кислоталилиги-тиртлаш усулида аникланди.

Тажриба учун помидорнинг "Подарочный" сорти олинди. Бу сортнинг мева тугиши ва нокулай шароитларга чидамлилиги юкори х,исобланади.

"Гумостим" угити тук жигар рангли эритмадан иборат булиб, махсус х,идга эга ва сувда яхши эрийди. Алмашув кислоталилиги pH=7-9, гумин кислота масса улуши 2,42,7%. Хавфсиз модда х,исобланади, уни экологик тоза мах,сулот етиштиришда куллаш мумкин.Уругларга ишлов бериш учун 0,001% ли эритмаси кулланилади (1,5-2,0л/кг). Гумостимнинг концентратининг 1% ли эритма учун 1,5-2,0 мл/кг, ишчи эритмасининг усимликларга ишлов бериш нормаси 0,001%-0,15-0,3л/м2 1%ли Гумостим препаратини ишлатиш нормаси 0,15-0,3мл/м2

Олинган натижалар ва уларни мух,окамаси. Экинларнинг шулар каторида помидорнинг х,осилдорлиги унинг усиши ва ривожланишига боглик. Усимликларнинг усиш жараёни унинг катталашиши ва массасини ортиши билан белгиланади. Ушбу жараён бир канча боскичлардан иборат булади.1. Органларнинг структураси ва функцияларини узгариши; 2. Органогенезнинг бир боскичидан 2-боскичига утиши; Усишни бир фазасидан 2-фазасига утиши; Усиш тезлиги ва ривожланиши жараёнлари помидор экинларида параллел равишда боради.

Гумин угитини помидорнинг вегетация даврида кулланилганда айникса гуллаш ва мева тугиш фазаларида назоратга нисбатан тажриба вариантларида униб чикиши ва гуллашини 4-5 кунга тезлаштирганлиги кузатилди. Помидор х,осилининг шаклланиш жараёни гуллаш ва пишиш жараёнллари давомийлигига таъсир курсатади. Тажриба вариантларида бу даврнинг давомийлиги 45-50 кунни ташкил килди. Уругларни ва усимликларни "Гумостим" билан ишлов берганда мева тугиш жараённини кискартириб назоратга нисбатан 5 кунни ташкил килди.

Помидор ривожланишининг тезлашиши х,осилни барвакт етилишига, умумий х,осилдорликни ортиши ва касалликни камайишига олиб келди.

Фотосинтез нормал борганда учун помидор экинлари оптимал вегетатив массани шакллантириши лозим, пировард натижада х,осилдорлик ортади. Изланишларнинг натижаси шуни курсатдики, "Гумостим" препарати помидор вегетатив массасини бакувват килиб унинг ривожланишига ёрдам беради. Экинларнинг баландлиги гумостим кулланилганда тажриба вариантида 32,2см ва 35,6см ташкил килди, назоратда 28,0см булди. Энг катта усимликлар баландлиги гумостим препаратини уругларига ва мева тугиш фазаларида ишлов берилган вариантда 35,6см ни ташкил килди. Баргнинг узунлиги 16,4 дан 17,1 см ни тажриба вариантлари ташкил килса, назоратда эса 15,2 дан иборат булди.

1-жадвал

"Гумостим" препаратини помидорларнинг мева тугишига таъсири

Тажриба вариантлари 1-шох 2-шох Иккита шохчаси уртача мева тугиши%

р аи ч о С у ос Г Мевалар сони дона Мева тугиши % Гуллар сони дона Мевалар сони дона Мева тугиши %

Уругларга ва усимликларни сув билан ишлов бериш (назорат) 4,0 2,7 67,5 4,3 2,8 64,4 62,4

Уругларга Гумостим билан ишлов бериш 4,3 2,8 65,1 4,6 3,2 69,1 67,1

Уругларга ва усимликларга гуллаш фазасида ишлов бериш 4,3 3,1 72,2 4,8 3,4 72,6 72,1

Уругларга ва усимликларга мева тугиш фазасида ишлов бериш 4,7 3,4 72,4 4,7 3,8 76,5 74,4

Олинган натижалар шуни курсатдики, гумин угити "Гумостим" мева тугишига ижобий таъсир курсатди. Назорат вариантида мева тугиши % минимал булиб 67,5% ва 66,5%ни ташкил килди (1-жадвал).

Шундай килиб уругларига ва усимликларга "Гумостим" билан мева тугиш фазасида ишлов берилганда 74,4% ни ташкил килди. Энг кам мева тугиши усимликларни уругларига ишлов берилганда кузатилди 67,1% дан иборат булади.

Изланишлар шуни курсатдики, помидор х,осилдорлигини барвакт булиши гумин угитини "Гумостим" билан ишлов берилганда кузатилди

2-жадвал

"Гумостим" препаратини барвакт ва умумий х,осилдорликга таъсири

Тажриба вариантлари Барвакт х,осилдорлик Тез пишар индекси Х,осилдорлик т/га Назоратга нисбатан

т/га %

Помидор уругига ва усимликка ишлов сув билан бериш (назорат) 5,4 100% 28,3 - 100%

Уругларга "Гумостим" билан ишлов бериш 6.1 112,9% 30,9 +2,6% 109,2%

Гуллаш фазага Гумостим билан ишлов бериш 6,6 122,2% 33,0 +4,7% 116,6%

Уругларни ва усимликларни мева тугишида ишлов бериш 7,1 131,5% 35,3 +7 124,7%

Назоратга нисбатан х,осилдорлик 0,7дан 1,7т/га гача ортди. Максимал барвакт х,осилдорлик помидор экинларига ва уругларга мева тугиш фазасида 7,1т/га ни ташкил

килди бу курсатгич назораттга нисбатан кушимча 1,7т/га дан иборат булди. Эртанги хосилдорлик умумий хосилдорликдаги улуши тажрибада 19,7% дан 20,1% гача ортди. Помидор меваларининг тез пишар индекси Х.Доскалов формуласи ёрдамида аникланди. (7). Бу курсатгич канча юкори булса помидор хосилдорлиги эртапишарлиги катта булади. Энг юкори курсатгич помидор уругларига ва усимлик мева тугиши фазасида кузатилди 131,5%. Хар бир технологик усул хосилдорликни оширишни таъминлайди (2-жадвал).

Хулоса. "Гумостим" угитини помидор кучатларида кулланилганда фенологик фазаларни тезлигига ижобий таъсир курсатди. Помидор уругларига ва усимликларига ишлов берилганда мева тугиш даври кискаради, назоратда 98 кун булса, тажрибада 92 кунни ташкил килди. Уругларни ва усимликларни ривожланишининг хар хил фазаларида ишлов берилганда помидор экинларини ер устки кисми кучли ривожланганлигини кузатдик. Мева тугиш энг юкори курсатгичи 74,4% уругларига ва экинларига гумин препарати билан ишлов берганда курилди. Ушбу вариантдаги ишлов берилганда энг юкори хосилдорликга эришилди, назоратга нисбатан кушимча 1,7т/га ни ташкил килди. Барвакт хосил етиштирилиб, назоратда 19,1% булса, тажрибада 19,7% дан 20,7% гача ортганлиги кувонарли хол булди.

Х,осилдорлик гумостим кулланилганда 30,9т/гадан 35,3 т/га гача ортди, назоратда эса 28,3т/га ташкил килди. Назоратга нисбатан 2,6 т/га дан 7,0 т/га гача ортганлиги кузатилди. Меваларнинг биокимёвий тахлили "Гумостим" угитини кулланганда таркибида энг куп курук модда 7,6% ни ташкил килди, назоратда эса бу курсатгич 5,9% дан иборат булади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. Король В.Г. Гибрида томата, рекомендуемые для выращивания в условиях светокультуры Овощи России 2021, №4, с 71-77.

2. Корегин Ю.В. и др. Биологизация технологии закрытого грунта в получение экологический чистой продуты Проблемы региональной экологии 2020 №1 с 106-110.

3. Белик В.Ф. методика опытного дека в овощеводстве и бахчеводстве М.Агропромздат 1992, 351с.

4. Зуев В.И и др "Овощеводство" учебник "Узбекистон миллий энсциклопедияси" Тошкент 2009. С. 388.

5. Никелл Л.Д. Регулятора роста растений Применение в сельском хозяйства.

6. Zebedera T.B. a/et. All. Biological means of leashed black Soli. Fertility Niva Povolrhiya 2007, №1 p 7-10.

7. Сагдиев М.Т., Алимова Р.А. «Помидор етиштиришда биостимуляторларни куллаш самарадорлиги» Жамият ва инновация журнали. 2022 й. № 2-8 бет.

8. Сагдиев М. Т., Омонликов А. У. Повышение урожайности огурца и томата в пленочных теплицах Ташкентской области //European Journal of Interdisciplinary Research and Development. - 2022. - Т. 4. - С. 113-121.

9. Сагдиев М. Т., Аманова М., Омонликов А. У. Влияние регулятора роста на урожайность перца сладкого //Евразийский союз ученых. - 2019. - №. 4-7 (61). - С. 50-52.

10. Sagdiev M, Omonliqov A Increasing the quality and productivity of tomato fruits under the impact of a growth regulators "Bioxilma-xillikni asrash va uni muhofaza qilish masalalari" (22 may Butunjahon bioxilma-xillikni asrash kuniga bag'ishlangan) Xalqaro ilmiy-amaliy anjumani 22 may 2023 yil. Toshkent.

11. Sagdiev M. T., Amanova M., Omonlikov A. U. Annotation effect of growth regulator on the yield of sweet pepper //Eurasian Unio n of Scientists. - 2019. - Т. 61. - С. 50-52.

12. Sagdiev M. T., Omonlikov A., Amanova M. Stimuljatorlarning okbosh karam хosildorligi va sifatiga ta'siri //Yzbekiston agrar fan habarnomasi. - 2020. - Т. 5. - №. 83. - С. 218-219.

13. Sagdiev M., Omonlikov A. Influence of plant growth stimulants on tomato productivity in the conditions of the tashkent oasis //Journal of Agriculture & Horticulture. - 2023. - Т. 3. - №. 4. - С. 58-63.

14. Корягин Ю.В. идр Качество получаемой продукции при использовании

микробиологических удобрений в технологии воз...... с/х культур. Сурский вестник,

2020, №3 (II) с 38-43.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.