CC BY
138ФЕЪЛ ДАР ЗАБОЩОИ ТОЧДКЙ ВА АНГЛИСЙ Рацабов Ё.
Донишгощ давлатии Кулоб ба номи А. Рудаки
Феъл (The verb) дар харду забон хиссаи мусткилмаънои нутк буда харакат ва ё полати предметро ифода мекунад.
Феъл маркази системаи хиссахои нутк мебошад. Вай ходисахои мухими вокеияти объективй, ба монанди амал, холат ва харакатро ифода менамояд. Дар баробари ин феъл ядрои синтаксисии чумла низ мебошад.
Дар вазифаи хабар бо роххои гуногун бо дигар аъзоёни чумла алокаманд аст. Феъл бо туфайли бандакхои феъли мубтадоро иваз мекунад.
Мисол: омадем (to came)-хар як феъл кобилияти ба худ тобеъ кардани микдори муайяни калимахоро дорад.
^исме аз феълхо натанхо пуркунандаи бевосита балки пуркунандаи бавоситаро талаб мекунанд. Феъли «рафтан, to go», чунонки маълум аст, пас аз худ на пуркунандаи бевосита ва на пуркунандаи бавоситаро талаб менамояд.
Хусусияти талаб намудани шумораи муайяни калимахои ба феъл тобеъ буда, идора намудани феъл ба микдори муайяни предметхоро валентнокии феъл номида мешавад.
Валентнокие, ки дар идоракунии феъл зохир меёбад, дар баъзе забонхо бо ёрии падеж, дар дигар забонхо бо ёрии дигар воситахо, масъалан ба воситаи пешояндхо, анчомхо ва мавкеи синтаксисии калимахо дар чумла ба амал бароварда мешаванд.
Воситахои грамматикиеро, ки дар забони точикй ва англисй истифода бурда мешаванд, дида мебароем.___
забони точикй забони англисй
Падежхо
Пешояндхо + + Preposition
Пасояндхо + + Postposition
мавкеъ дар чумла + +
Феъл (The verb) дар забони англисй дорой категорияхои грамматики шахс Person, шумора Number, замон Tense, сига Mood, аспект (худуди феълй) Aspect ва тарз Voice мебошад.
Дар забони англисии муосир намудхои ками феъл мавчуданд, ки шахсу шумораи феълро ифода
KyHaHg. hhxo:
1 .fflaxcH ceroMH myMopau TaHxo gap (Present Indefinite Indicative (Hmopam) (xo3HpaH
HOMyaHHHH)):
For instance
He Speaks. Ban (Y) ran Me3aHag (Mapg) She speaks. Ban (Y) ran Me3aHag (3aH)
2.Шахcи сеюми шумораи танхои феъли to have.
Не Has a picture
She Has a picture
I Have a picture
You Have a picture
We Have a picture
They Have a picture
З.Феъли to be барои шахсони гуногун шумораи чамъ ва танхо намуди киёси дорад.
I am a student I was a Student
He is a Teacher He was a teacher
She is a doctor She was a doctor
You are students
We are teachers
They are doctors
You were students
We were teachers
They were doctors
4.fflaKHH caB0.H Ba hhkophh (Introgative and Negative in Present indefinite tense ) 60 ëpHH ^cmh ëpHAHx,aHgaH (to/do) Ba Macgapu ^cmh MatHogop 6ex,HCcanaH to coxTa MemaBag. _5.fflaK.H Kyrox,H hhkoph wyHHH acr:_
I don't work
You don't work
We don't work
They don't work
He is a Teacher doesn't work
She is a doctor doesn't work
6.Шaкли caвoли-инкopи чунин aor:
Do I not work? dont I work?
Do you not work? dont you work?
Do we not work? dont we work?
Do they not work? dont they work?
Does he work? Doesn't he work?
Does she work? Doesn't she work?
Кaтегopияи гpaммaтики шaхc Ba шyмopa дap зaмoни x,oзиpaи нoмyaянии феъл (Present Indefinite Tense) дap oн бa нaзap меpacaд, ки фекл^ дap шaхcи сеюми шyмopaи Tarao пacвaнди -s; - es мегиpaнд.[ 1,35-36c]__
I go home- Man бa xom меpaвaм I speak English- MaH 6a aHrancH ran Me3amM
You go home-Ty бa xom меpaвИ You speak English- Ty 6a aHranca ran Me3amn
We go home- Mo бa xom меpaвем We speak English- Mo 6a aHrancH ran Me3aHeM
They go home-O^o бa xom меpaвaнд They speak English- Oh^o 6a aHrancH ran Me3amHg
He goes home- Вaй бa xom меpaвaд He speaks English- Ban (Y) 6a aHrancH ran Me3amg
She goes home-Вaй бa xom меpaвaд She speaks English- Ban (Y) 6a aHrancH ran Me3amg
It goes home- Вaй бa xom меpaвaд It speaks English- Ban (Y) 6a aHrancH ran Me3amg
Дap x,ap^ зaбoнx,oи мyк;oиcaшaвaндa 3 шaхcи шyмopaи Tarao Ba се шaхcи шyмopaи чaмъ мaвчyдacт, вaле дap зaбoни aнглиcИ дap шaхcи сеюми шyмopaи Tarao чинсияг дидaмешaвaд, ки ин чинси мapдoнa Не (Masculine gender), чинси зaнoнa She (Feminine gender) Ba чинси миёнa It (Neuter gender) мебoшaд, ки дap зaбoни тoчикИ бapoи x,aмaчинcx,o вай, у мебoшaд.
Myrço^a нишoн дoд, ки феъл дap зaбoни aнглиcИ Tarao дap шaхcи сеюми шyмopaи Tarao oхиpчacпaк кд6ул мекyнaдy хaлoc. Дap зaбoни тoчикИ бoшaд дap се шaхcи шyмopaи Tarao Ba се шaхcи шyмopaи чaмъ феъл oхиpчacпaкx,oяшpo дигapмекyнaд.
Myrço^a нишoн дoд, ки феъл дap зaбoни aнглиcИ Tarao дap шaхcи сеюми шyмopaи Tarao oхиpчacпaк кд6ул мекyнaдy хaлoc. Дap зaбoни тoчикИ бoшaд дap се шaхcи шyмopaи Tarao Ba се шaхcи шyмopaи чaмъ феъл oхиpчacпaкx,oяшpo дигap мекyнaд.
Феъли «to be»- будан дap зaмoни ^œnpa (Present indefinite tense) дap шaш шaхc се шaкл дopaнд: am/ is/ are.
I am wellМан хуб кастам You are well Шумо хуб уастед We are well Mo хуб растем They are well Онуо хуб уастанд You are well Шумо хуб уастед He is well Вай (мард) хуб аст She is well Вай (зан) хуб аст It is well Вай (ишора ба ашиёщ уайвонотуо ва паранда^о) хуб аст
Мукоиса нишон дод, ки якшакли феъли «to be»are чун хдстй, растем, хдстед, хдстанд тарчума мешавад, ки инро аз руй танхо шахс тарчума кардан мумкинаст. Дар забони точикй бошад ин феъл дар шаш шахс шаш намуд тарчума шуда хар яке охирчаспахояшрои худро доро мебошад.
Ин феъл дар забони англисй дар замони гузашта (Past Indefinite tense), замони оянда (Future Indefinite tense) ва замони хозираи мутлак (Present perfect tense) ду шакл дорад, холо он ки дар забони точикй дар хамаин замонхо дар 3- шахси шумораи чамъ ва танхо охирчаспакхои худро дигар мекунад [1,37]
Замони гузашта (Past indefinite tense)
For instance:
I was wellМан хуб будам
You were well Ту хуб буди
He was well Вай хуб буд (мард)
She was well Вай хуб буд (зан)
It was well Вай хуб буд (ишора ба ашиёщ
щйвонотуо ва парандахр)
We were wellМо хуб будем
You were well Шумо хуб буденд
They were well Онуо хуб буданд
Замони оянда (Future Indefinite tense) I shall be well Ман сщат мешавам You will be well Ту сщат мешави He will be well Вай сщат мешавад She will be well Вай сщат мешавад It will be well Вай сщат мешавад We shall be well Мо сиуат мешавем You will be well Шумо сщат мешавед They will be well Онуо сиуат мешаванд
Замони х,озираи мутлак (Present perfect tense) I have been well Ман сиуат шудам You have been well Ту сщат шуди He has been well Вай сиуат шуд She has been well Вай сщат шуд It has been well Вай сщат шуд We have been well Мо сщат шудем You have been well Шумо сиуат шудед They have been well Онуо сщат шуданд
АДАБИЁТ
1. Грамматикаи забони англисй (English Grammar).-Душанбе, 2013.-С.35-39
2. Забони адабии хозираи точик. Кисми 1. - Душанбе, 1973.-40 с.
3. Забони адабии хозираи точик Лексикалогия, фонетика ва морфология.-Душанбе. Ирфон, 1982 Ч,илдй 1.-25с.
4. Куллёт чилди 4-и Садриддин Айнй.- Душанбе 2005.-53 с.
5. Куллёт чилди 13-и Садриддин Айнй.- Душанбе 2005.-41 с.
6. Куллёт чилди 15-и Садриддин Айнй.- Душанбе 2005.-35 с.
ГЛАГОЛЬ НА ТАДЖИКСКОМ И АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКЕ
Есть некоторые нюансы при изучении правил обучения. Следует отметить, что на всех языках мира слова можно просматривать с других языков. В английском языке, который имеет древнюю историю, есть также слова, которые отсутствуют, и в некоторых случаях они не соответствуют правилам обучения. Мы упомянули слова в инструкции (учёный диссертации) как «исключительные или оскорбительные». Например, дать Give (отдать) или Get (получить, получить) и так далее. Такие слова иногда и иногда на одном языке.
Следует отметить, что таджикский язык и английский язык во всех учебных заведениях подпадают под основные дисциплины. В настоящее время им подчиняются «таджикский и английский языки», которые помогают им улучшить теоретические знания университета, структуру культуры и развитие их мировоззрения.
Эффективное обучение английскому языку зависит от использования современных методов обучения. Поэтому каждый учитель должен знать, что он в первую очередь знает об этих методах.
Ключевые слова: чтение, определение правил, созерцание, цитирование, старые истории, не совпадает, исключать или исключать.
VERB IN TAJIK AND ENGLISH LANGUAGES
During the learning process, some nonsense seems to be incorrect. It should be noted that in all languages of the world, the words can be viewed from other languages. In the English language, which has an ancient story, there are also words that are missing, and they do not match the rules of instruction in some cases. We have mentioned the words in the instruction (scientific thesis) as «exceptional or abusive.» For example, (give) or (get) and so on. Such word to be seems in the same language.
It should be noted that the Tajik language and English language at all educational institutions fall within the basic disciplines. Nowadays, «Tajik and English languages» are subject to them, which help them to improve the theoretical knowledge of the university, the line-up of culture, and the development of their worldview.
Effective teaching of English language depends on the use of modern teaching methods. Therefore, each teacher needs to know that he isfully aware of these techniques first.
Keywords: Reading, defining rules, contemplating, quoted old histories, does not match, exclude or exclude.
Сведения об авторе:
Раджабов Якуб- Доктор PhD 2-го курса кафедры англиского языка, Кулябского государственного университета имени Абуабдуллох Рудаки. Адрес:. 734065, г. Куляб, улица С. Сафаров 16. E-mail:[email protected];phone: (+992) 988 37 35 36
About the author:
Rajabov Yoqub - second course of PhD at faculty of foreign philology at English department of the, Kulob State University named after Abuabdullohi Rudaki. Address: Kulob State University named after Abuabdullohi Rudaki. 734065, Kulob town , street S. Safarov 16. E-mail:[email protected];phone: (+992) 988 37 35 36
УДК-81.37(2точ) ББК- 81.2Р
Д-11
МАЪНОИ ЧУМЛАХРИ БЕШАХС ВА ХУСУСИЯТ^ОИ ОЩО ДАР ОМУЗИШИ ЗАБОНИ ТОЧИКЙ ДАР ЗАМОНИ МУОСИР
Цабборов Б.
Донишгощ давлатии Кулоб ба ном А. Рудаки
Чумлахое, ки дар онхо мубтадо нест ва онро аз мазмуни чумла хам фахмида иамешавад, чумлаи соддаи бешахс ном доранд. Дар чумлаи соддаи бешахс хабар, одатан, дар щакли таркибн меояд. Феъли асосии ин Гуна чумлахо аз асоси замони гузашта (шахси сеюми танхо), феъли ёридиханда дар шакли «бояд», «бо- ист» меояд: Ба он чо бояд рафт. Уро бояд фармуд.
Дар чумлахои бешахс чои ёридихандаи «бояд» катъй ва устувор нест: вай гохо пеш аз феъли асоси ва гохо аз феъли асоси чудо шуда меояд, ки ин ба тарзи ифода вобаста буда, дар хар ду холат хам маънои чумла як хел мемонад. Чунончи; Илоци воцеа пеш аз вуцдъ бояд кард (Зарбулмасал). Бояд ба хонарафт (Ч,. Икромй, Шодй).
Феъли ёридихдндаи шудан якчоя бо феъли асоси ба вазифаи хабари чумлаи бешахс меояд: Ба он чо бо самолёт рафта меша- вад. Дар он чо хеч чизро дида нашуд. Ба хона даромада найе- шавад.
Хабари чумлахои бешахс баъзан аз масдару калимахои мода- лпн зарур, лозим, даркор мумкии ва? гайра.. ифода меёбад. Ба афсус хабар додан лозам. (С. Айнй, Ёддоштхо). Ин амволхоро ислох кардан лазим, (С. Айни, Куллиёт). Бинсбар ын дар ицрои ин кор бисЩр эхтиёт кардан лозим (С, Айни, Ёддоштхр)-ро тарбия кардан мумкин. Имтихонхоро дар вакташ супурдан даркор [3, с.21-30].
Чумлаи унвонй. Чумлаи соддаи яктаркиба, ки дар он предмет ва ё вокеа номбар шуда, вале дар бораи он чизе гуфта намешавад, чумлаи унвонй ном дорад. Дар чумлаи унвони баъзан мубтадо бо
