Научная статья на тему 'ГЕРОНТОЛОГИЯ ФАЛСАФАСИ БУГУНГИ КУНДАГИ АХАМИЯТИ'

ГЕРОНТОЛОГИЯ ФАЛСАФАСИ БУГУНГИ КУНДАГИ АХАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Философия, этика, религиоведение»

129
44
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ижтимоий геронтология / аҳолининг қариши / давлат / жамият / оила / кекса / одам / руҳий фаровонлик

Аннотация научной статьи по философии, этике, религиоведению, автор научной работы — Гулчехра Баратовна Абдукаримова

Мақолада Ижтимоий геронтология мамлакатдаги демографик силжишларнинг шаклларини, Замонавий илм-фанга кўра, қирқ ѐшдан кейин инсон танасидаги ўзак ҳужайралар деб аталадиган ҳужайралар бўлинмайди. Бу қаришнинг сабаби бўлиб туюлади. Ёшни кекса одамдан ажратиб турадиган асосий хусусиятлардан бири унинг юзининг қонга тўла, нурли бўлишидир. Чолнинг юзи қарийди, қон кетади. Юзини ишқалаб, крем сураѐтган бўлса ҳам, юзида ѐшлик изи бўлмайди

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ГЕРОНТОЛОГИЯ ФАЛСАФАСИ БУГУНГИ КУНДАГИ АХАМИЯТИ»

ГЕРОНТОЛОГИЯ ФАЛСАФАСИ БУГУНГИ КУНДАГИ АХАМИЯТИ

Гулчехра Баратовна Абдукаримова

Тошкент давлат транспорт университети "ижтимоий фанлар" кафедраси катта укитувчиси

AННОТАТЦИЯ

Маколада Ижтимоий геронтология мамлакатдаги демографик силжишларнинг шаклларини, Замонавий илм-фанга кура, кирк ёшдан кейин инсон танасидаги узак хужайралар деб аталадиган хужайралар булинмайди. Бу каришнинг сабаби булиб туюлади. Ёшни кекса одамдан ажратиб турадиган асосий хусусиятлардан бири унинг юзининг конга тула, нурли булишидир. Чолнинг юзи карийди, кон кетади. Юзини ишкалаб, крем сураётган булса хам, юзида ёшлик изи булмайди.

Калит сузлар: Ижтимоий геронтология, ахолининг кариши, давлат, жамият, оила, кекса, одам, рухий фаровонлик.

КИРИШ

Бугунги кунда жахонда кариш фани тобора оммалашиб бормокда ва каришни олдини олиш йулларини излаш учун курашмокда. Бирок, хаёт конунини узгартириш хали мумкин эмас. Замонавий илм-фанга кура, кирк ёшдан кейин инсон танасидаги узак хужайралар деб аталадиган хужайралар булинмайди. Бу каришнинг сабаби булиб туюлади. Ёшни кекса одамдан ажратиб турадиган асосий хусусиятлардан бири унинг юзининг конга тула, нурли булишидир. Чолнинг юзи карийди, кон кетади. Юзини ишкалаб, крем сураётган булса хам, юзида ёшлик изи булмайди.

Каришнинг яна бир белгиси - аввал юзда, кейин буйин ва бошка органларда ажинлар купайишидир. Ажинланган юзни буриштиргандан сунг, одам кетади ва ташки куриниш ёкимсиз булади. Соч ва соколнинг оппоклиги эса одамни жозибадан янада махрум килади, уни ёшлик куввати ва оловидан узоклаштиради. Бошкача айтганда, кексалик инсонга хеч кандай яхшилик хам, кувонч хам келтирмайди, унинг юз-кузини бузади, куч-гайратини йукотади, танасини касал килади, бирин-кетин машаккатларни келтириб чикаради.

АДАБИЕТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Хрзирги кунда фан-техника тараккиёти, айникса, бойлар пластик жаррохлик, орган трансплантацияси, кариш

November, 2022

137

ва улимнинг олдини олиш билан курашмокда. Бирок, одам канча уринмасин, улимни, кариликни енгиб ута олмаганидан афсусланади. Утмишимизга назар ташлайдиган булсак, баъзи машхур кишилар, машхур подшох ва алломалар, хатто пайгамбар ва авлиёлар хам дунёдан утганини курамиз. Бундан маълум буладики, улимни енгиб булмайди.

Улим ва кексаликни енгишнинг ягона йули бор: хаётга рухий нуктаи назардан караш. Мукаддас китобларнинг барчасида инсон улик эмас, балки абадий рух эканлиги аник курсатилган. Тана ташки моддий кобик ёки кийимга ухшайди. Агар кийимингиз эскирган ёки йиртилган булса, бироз хафа булсангиз хам, кунглингиз колмайди. Ахир, эртага бошка кийим сотиб оласиз. Худди шундай, агар бугунги тана кариб улса, бокий рух эртага бошка танага эга булади ва худди кийимини алмаштирганидек, танасини хам узгартира олади. Бхагавад-гита биз биринчи марта тугилмаяпмиз, миллионлаб, миллиардлаб йиллар олдин булганмиз ва миллиардлаб йиллар утиб яшаймиз, деб аник таъкидлайди.

Узини табиий инсон эмас, мангу рух эканини хис килган инсон хеч качон касалликдан, кариликдан, улимдан куркмайди. Бундай киши Аллох таоло олдидаги бурчини сидкидилдан бажариб, Аллохнинг неъматларига тавба килиб, иймонли хаёт кечиради. Узини хис килганлар эса каришдан куркиб, пластик жаррохлик амалиётини утказиб, юзига лаб буёгини суртишади. Шунга карамай, карилик ва улим мукаррар.

Кариликнинг инсонга хеч кандай фойдаси йуклигини юкорида айтган эдик. Кекса одам кучини йукотади, таёк билан юра олади. Колаверса, чолнинг юзи куриган нокдай ажин булиб, ранги куримсиз. Каришдан кандай кочишингиздан катъий назар, у уз ишини килади. Шундай экан, бир донишманд айтганидек, "Агар хаётингни узгартира олмасанг, мослаш"... Биз кексаликни уз манфаатимизга мослаштира оламиз. ^амма кекса одамлар бир хил даражада ёкимсиз эмас. Бир куни бир кекса одамга автобусда жой таклиф килдим. Унинг юзи нокдай курук, кузлари шамдек чакнарди. Ажабланарлиси шундаки, унинг оташин кузлари ажин босган юзини камрок хунук ва жозибали килиб куйгандек эди. Чол менга караб жилмайиб: "Рахмат, углим, кун буйи утиришдан чарчадим, туришим керак", деди. Оксокол хали хам бакувват экани ташки куринишидан куриниб турибди.

Кекса одамни жозибали киладиган ягона фазилат бу доноликдир. Куп мехнат килган, хаётда купни курган кекса одамнинг кунгли кутарилади, эъзозланади. Бошка томондан, хаётни куп курса-да, бегараз хаёт кечираётганлар эса, ёши улгайган сари ахмок

November, 2022

138

булиб коладилар. Уларнинг нафакат танаси, балки рухи хам хунук, шунинг учун улар атрофдагиларга жозибадор эмас.

Кариш ва улим ажабланарли эмас. Шунинг учун хар бир кунингизни мазмунли утказинг, хаётнинг яхши-ёмонини тарозига солинг, хар нарсага акл нигохи билан каранг, одоб-ахлокга хамрох бул, шунда кариганда хикмат келади ва улгунингизча атрофдагиларга жозибали булиб коласиз. Бу каришни олдини олишнинг ягона йулидир.

Кариш - бу биологик жараён; маълум бир ёшга етгандан сунг, тананинг имкониятларининг прогрессив пасайишидир. Ёшингиз ошгани сайин, тукималарда эластик толалар ва сув микдори камайиши туфайли тери ингичка, ажин булиб колади. Шу билан бирга, сочлар окаради, ингичка булади, куриш ва эшитиш ёмонлашади, тишлар туша бошлайди. Каришнинг намоён булишидан бири - организмдаги бириктирувчи тукималарнинг узгаришидир. Бу ердан упкада, жигарда, юракда ва хоказо ички органлардаишининг бузилишига олиб келадиган узгаришлар булади. Кекса ёшдаги яралар ва суяк синишларининг шифо топиши бириктирувчи тукималарнинг узгариши сабабли ёшларга караганда секинрок кечади. Кариш даврида сезиларли узгаришлар кузатилади асаб тизими, эндокрин безлар, иммун ва юрак- кон томир тизимларида узгаришлар булади. Асаб тизимидаги узгаришлар шартли ва шарциз рефлексларни заифлаштиради, хотирани бузади.

Карияларда жинсий алока калконсимон без, ошкозон ости бези, гипофиз бези, буйрак усти безлари, ошкозон ости безининг гормонлар ишлаб чикариш кобилиятини пасайтиради. Ёши билан юракнинг кискариш кучи камаяди, кон айланишининг хажми камаяди. Периферик тукималарда кон капиллярларининг деворларининг калинлашиши газ алмашинуви жараёнини бузади. Бу гипоксия ривожланишига олиб келади. Кон томирларининг эластиклиги пасаяди, атеросклероз ривожланади. Кон томирларининг асаб ва гуморал регуляцияси узгаради. Кариш: нормал ёки физиол холат хисобланади.

Кариш физологик ва эрта каришга булинади. Физиологик кариш инсоннинг кариганда хам соглиги яхши, тетик, узига гамхурлик кила олиши ва фаол булишини англатади. Эрта каришда эрта кариш белгилари кузатилади. Бунга одамнинг сурункали касаллиги ёки атроф-мухитнинг салбий таъсири сабаб булиши мумкин. Замонавий назариялар каришни карилик туфайли оксил синтезининг бузилиши сифатида тушунтиради. Сунгги йилларда иммунитети заиф организмда хосил булган антикорлар нафакат бегона моддаларни, балки нормал хужайраларни хам йук килиши аникланди.

November, 2022

139

Кариш жараёнида хужайралардаги энергия (иссиклик чикариш) жараёнлари узгаради: оксидловчи ферментларнинг фаоллиги пасаяди, митохондриялар сони камаяди. Каришда ирсият катта рол уйнайди. Баъзи одамлар гайритабиий равишда эрта каришни бошдан кечиришади, бу прогерия деб аталади. Бу кам учрайдиган ирсий синдромларда кузатилади. Улар дан бири -Хатчинсон-Гилфорд синдроми болаларда наслдан наслга утадиган аутосомал рецессив касалликдир. Ушбу касалликнинг биринчи намоён булиши бир ёшда кузатилади, 10-20 ёшда тез ривожланади ва юрак хуружидан улимга олиб келади. Боланинг усиши секинлашади, сочлар окариб, тукила бошлайди, териси ингичка булиб, ажинланади. Хира куриш (катаракта), упка амфиземаси , кон томирларининг атеросклерози ва бошкалар ривожланади. 15 ёшдан 25 ёшгача булган кексаликнинг бундай белгиларининг ривожланиши Вернер синдроми деб аталади. Эрта каришнинг асосий сабаблари - харакатчанликнинг пасайиши, мушаклар функциясининг етишмаслиги (гиподинамия) билан боглик холда кечади. Кариш туфайли организмнинг метаболизми ёмонлашади, шунинг учун энергия озик-овкатларига булган эхтиёж хам камаяди. Масалан, шахарда яшовчи 60-74 ёшли эркакларнинг кунлик энергия талаби 2300 ккал, аёлларда 2100 ккал, 75 ёшдан ошганларда эса 2000 ва 1900 ккални ташкил этади. Шу билан бирга, озик-овкат таркибида хайвонларнинг ёглари ва углеводлари кам булиши керак. Кариш конуниятларини урганадиган фан геронтология, кексалар касалликларини урганувчи фан эса гериатрия деб аталади.

Геронтология халкаро ва фанлараро истикболларни уз ичига олган мультидисиплинер сохаларга каратилган ижодий таълимни ургатади. Урганишнинг биринчи ёндашуви тинглашдан ва куйидаги баъзи тажрибалар оркали урганишдан бошланади; турли одамлар билан мулокот килиш, укиш, тадкикот ва амалий амалиёт оркали. Билим захираси амалий махоратни тарбиялайди ва "донолик" сифатида умумбашарий кучга айланади, деб хисобланади. Бу шуни англатадики, геронтология - бу имкониятларни аниклаш учун ижодий урганиш. Доктор Дэвид Петерсон Геронтологияни бешта белгидан фойдаланиб, "Саломатлик", "Акл-идрок", "Етакчилик", "Севги" ва "Хизмат" кабилар оркали тушунтиради. Бу тамойил хамма одамларга нисбатан кулланилса, хаёт бахтдан ошади, дейди у. Барча 5 тоифа "назокат" ва "огохлик" кучини талаб килади. Биррен ва Шрот геронтология фалсафасининг бир кисми булган автобиографияга геропшихология тарихини такдим этдилар. Шу уринда фалсафа, фан ва гуманитар фанлар уртасидаги муносабатларни аниклаш мухим ахамиятга эга. Википедия (2018)га кура, "Фалсафа - мавжудлик, билим, кадриятлар, акл,

November, 2022

140

акл ва тил каби масалаларга тегишли умумий ва фундаментал муаммоларни урганади". Фан бу "коинот хакида синовдан утказиладиган тушунтиришлар ва башоратлар куринишидаги билимларни яратувчи ва тартибга солувчи тизимли корхона". Гуманитар фанлар (инсон фанлари) эса "инсоният жамияти ва маданияти жихатларини урганадиган академик фанлардир. Шу нуктаи-назардан караганда, геронтология фанлараро, касблараро ва миллатлараро хусусиятларга эга.

Геронтология - бу шахснинг насл-насабини билиш оркали хаёт сифатини яхшилашдир. Хдмма нарса оила тарихи билан боглик. Бу фан сохаси одамлар йигилиб, бир-бирларига бахт ва узок умр куриш йулларини ургатади. Геронтология фанлараро, касблараро ва миллатлараро хусусиятларга эга. Ушбу омилларни хисобга олган холда, биз ушбу урганишнинг тадкикоти, кулланилиши ва амалий амалиётини умумлаштирамиз. Геронтология - бу шахснинг насл-насабини билиш оркали хаёт сифатини яхшилашдир. Геронтология - бу шахснинг насл-насабини билиш оркали хаёт сифатини яхшилашдир.

Геронтология фалсафаси - бу инсониятнинг табиатини урганиш ва урганишни амалиётда куллаш учун амалий фалсафадир. Шундай килиб, урганиш маълумот туплаш ва фалсафа билан амалий амалиётни талаб килади. Леонардо да Винчи бутун умри давомида уни амалга оширган ажойиб моделдир. Агар биз уни тарбиявий ёндашув сифатида кабул килсак, бу ижодкор кадрларни бутун умрга тарбиялаш, деб бахоланади. Геронтология нафакат фанлараро ва фанлараро тадкикот, балки бутун дунё буйлаб одамлар уртасида концепция хакида хабардорликни яратиш учун каришни халкаро ва касблараро урганишдир. Ушбу таклиф геронтология тарихи ва геронтологиядаги еволюциянинг келажакдаги даврларини куриб чикади. Геронтология фалсафаси - бу инсониятнинг табиатини урганиш ва урганишни амалга ошириш учун амалий фалсафа. Геронтология инсон фалсафаси хакидаги фандир. Яъни, инсоннинг тинчлик ва осойишталикда яшашига ёрдам берадиган турли хил турмуш тарзини излаш, амалий куллаш буйича тадкикотлар. Тадкикотларга турли тиллар ва маданиятлар билан глобал микёсда ёндашиш ва хаёт ва фаннинг хакикий маъносини излаш, одамлар бир хил идеалга эга булишлари мумкин. Геронтология фан ва технология ривожи билан хам боглик.

Геронтология хаётнинг максадини нафакат узок умр куришни, балки хаёт сифатини хам урганиш учун мавжуд. Геронтология каришни кенг камровли урганишга асосланган булиб, у нафакат фанлараро ва интизомлараро тадкикот, балки бутун дунё

November, 2022

141

буйлаб одамларда концепция хакида хабардорликни яратиш учун каришни халкаро ва касблараро урганишдир. Олий таълимдаги геронтология ассоциациясига кура, "Геронтология - бу кариш жараёнлари ва шахсларнинг урта ёшдан кейинги хаётга кадар усишини урганади. У куйидагиларни уз ичига олади: 1) кекса ёшдаги одамларда жисмоний, аклий ва ижтимоий узгаришларни урганиш 2) бизнинг кекса ёшдаги ахолимиз натижасида жамиятдаги узгаришларни урганиш, 3) бу билимларни сиёсат ва дастурларга куллаш.1 Шунинг учун, гериатрик тиббиёт геронтологиянинг хам жуда мухим жихати эканлигини таъкидлаш керак.

Геронтология фалсафаси нафакат назарий фалсафа, балки инсониятнинг табиатини урганиш ва урганишни амалга ошириш учун амалий фалсафадир. Урганиш маълумот туплаш ва амалий амалиётни талаб килади. Демак, геронтология инсон фалсафаси хакидаги фандир. Яъни, одамларнинг тинч ва осойишта яшашига ёрдам берадиган турли хил турмуш тарзини излаш, амалий куллаш буйича тадкикотлар. "Геронтология" сузи Метчникоффнинг 1903 йилда "инсон табиати" деб номланган китобидан олинган булиб, "Х,аётнинг ва фаннинг хакикий максадини ушбу максадга еришишнинг ягона воситаси сифатида тан олиш. Олдин одамларни дин билан бирлаштирганидек, узларини шу атрофида туплаш. Менимча, кексалик ва улимни илмий урганиш жуда катта эхтимол геронтология ва танатология деб аталиши мумкин булган иккита фан сохаси хаётнинг сунгги даврида катта узгаришларга олиб келади". И.И.Мечников зоолог ва микробиолог сифатида танилган. Тадкикотларга турли тиллар ва маданиятлар билан глобал микёсда ёндашиш ва хаёт ва илм-фаннинг асл маъносини излашда одамлар бир хил идеалга эга булишлари мумкин. Геронтология геронтехнология деб аталадиган фан ва технология билан хам боглик.

Фан ва технология доирасида геронтология фалсафасини биргаликда ишлаб чикиш зарур. Стенфорд энциклопедиясида фан ва технология фалсафаси куйидагича такдим этилган: "Фан фалсафаси ва технология фалсафаси сохалари бир-биридан жуда катта фаркларни курсатиши мавзуга янги келганлар учун ажабланиб булиши мумкин. Жамиятимизда фан ва технология каби бир-бири билан чамбарчас боглик булган кам сонли амалиётни хисобга олсак. Хрзирги вактда экспериментам фан узининг тадкикот тузилмаларини амалга ошириш ва ходисанинг кузатилиши мумкин булган шароитларни яратиш учун жуда мухим технологияга богликдир". Википедияга кура "технология фалсафаси" ибораси биринчи марта 19-аср охирида ишлатилган.асли немис файласуфи ва

November, 2022

142

географ Капп. Фан ва технология хаёт сифати тушунчасини уз ичига олиши керак.

Геронтологик тадкикотлар, укитиш ва амалиёт биз индивидуал ва биргаликда ахлокий жавобгарликни уз зиммамизга олган танловларни келтириб чикаради. Геронтологлар турли хил профессионал гурухларнинг аъзолари булганлиги ва турли хил ахлокий меъёрларга буйсуниши сабабли, баъзида нафакат ушбу баёнотда курсатилган турли хил мажбуриятлар, балки ушбу баёнотдаги мажбуриятлар ва бошка макомлар ёки роллар уртасида хам танлов килиш керак. Ушбу баёнот танловни талаб килмайди ёки санкцияларни таклиф килмайди. Аксинча, у мухокамани ривожлантириш ва ахлокий жихатдан масъулиятли карорлар учун умумий курсатмалар бериш учун мулжалланган.

Геронтология - инсоннинг кариш жараёнини урганадиган фан. Кексалик психологиясининг белгиларига куйидагилар киради: ташвиш, магрурлик, утмишдаги маъносиз дакикалар учун пушаймонлик, ёшлик, шовкинни ёктирмаслик, тинчликни кидириш, уйкусизликдан ташвишланиш, суз ва ишларнинг такрорланиши, маълум даражадаги пессимизм, умидсизлик. Кексалик инсондан одамга фарк килади. Ижодкор инсон узининг хаммага маълум булган гояларини амалга ошириш ёки ёзиб олиш учун кулидан келганча харакат килиши мумкин. Бутун умри фаол булган инсон нафакага чикиш кийин кечади ва уз касби буйича астойдил мехнат килишни хохлайди. Куп азоб чекиб, мехнат килганлар эса нафакадан кунгли тулади, оддий хаёт кечиради. Кексалик инсон хаётининг охирги боскичидир.

Профессионал геронтологларнинг ахлок кодекси профессионал геронтологларнинг масъулияти ва хулк-атвори асосидаги тамойиллар ва ахлокий меъёрларни белгилайди. Ушбу тамойиллар кундалик касбий фаолиятни текширишда кулланма сифатида кулланилиши керак. Улар геронтологлар учун меъёрий баёнотларни ташкил килади ва геронтологлар касбий фаолиятида дуч келиши мумкин булган муаммолар буйича курсатмалар беради.

Геронтология каришни кенг камровли урганишга асосланган булиб, улар нафакат фанлараро ва ички интизомни урганиш, балки бутун дунё буйлаб одамлар уртасида концепция хакида хабардорликни яратиш учун халкаро ва профессионалларародир. Олий таълимдаги геронтология ассоциациясининг маълумотларига кура, "Геронтология - бу кариш жараёнларини ва одамларнинг урта ёшдан кейинги хаётга кадар усишини урганади. У куйидагиларни уз ичига олади: 1) кекса ёшдаги одамларда жисмоний, аклий ва ижтимоий узгаришларни урганиш 2)

November, 2022

143

ахолининг кариши натижасида жамиятдаги узгаришларни урганиш, 3) ушбу билимларни сиёсат ва дастурларга куллашдир.

Гериатрия - бу 1) кейинги хаётдаги саломатлик ва касалликларни урганиш; 2) кекса одамларнинг хар томонлама соглигига гамхурлик килиш ва уларнинг норасмий васийлари томонидан таъминланган фаровонликдир. Шунинг учун хам шуни таъкидлаш керакки, кексалик тиббиёти геронтологиянинг жуда мухим жихати хисобланади. Ушбу макола геронтологияни фан ва техника фалсафаси билан боглик холда фалсафий фан йуналишида ривожлантириш керакми ёки йукми деган саволга факат дастлабки, ассоциацияларни уз ичига олади.

Геронтология фалсафаси нафакат фалсафа, балки инсониятнинг табиатини урганиш ва урганишни инсон хаётининг ривожланиши билан боглик мавзулар ва масалаларда кенг ва чукур куллаш учун амалий билимдир. Урганиш маълумот туплашни ва амалий куллашни талаб килади. Геронтология инсон фалсафаси хакидаги фандир. Яъни, одамларнинг тинч ва осойишта яшашига ёрдам берадиган турли хил турмуш тарзини излаш, амалий куллаш буйича тадкикотлар.

"Геронтология" сузи 1903 йилда И.Метчникоффнинг "инсон табиати" деб номланган китобидан келиб чиккан холда, "хаётнинг хакикий максадини ва илм-фанни ушбу максадга эришишнинг ягона воситаси сифатида тан олишдир. Олдин одамларни дин билан бирлаштирганидек, узларини шу атрофида туплашдир. Менимча, кексалик ва улимни илмий урганиш, геронтология ва танатология деб аталиши мумкин булган фаннинг иккита тармоги хаётнинг сунгги даврида катта узгаришларга олиб келиши мумкин.". Метчникофф зоолог ва микробиолог сифатида танилган. Тадкикотлар глобал микёсда турли тиллар ва маданиятлар билан ёндашилса ва хаёт ва илм-фаннинг асл маъносини изласа, одамлар бир хил идеалга ега булиши мумкин. Геронтология Геронтехнология деб аталадиган Фан ва Технология билан хам боглик. Фан ва технология доирасида геронтология фалсафасини биргаликда ишлаб чикиш зарур. Стенфорд энциклопедияси фан ва технология фалсафасини куйидагича такдим этади: "Жамиятимизда фан ва технология каби бир-бири билан чамбарчас боглик булган кам сонли амалиётлар хисобга олинса, фан фалсафаси ва технология фалсафаси сохалари жуда катта фаркларни курсатиши мавзуга янги келганлар учун ажабланиб булиши мумкин. Хрзирги вактда экспериментал фан узининг тадкикот тузилмаларини амалга ошириш ва ходисанинг кузатилиши мумкин булган шароитларни яратиш учун жуда мухим технологияга богликдир". Википедияга

November, 2022

144

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

кура, "технология фалсафаси" ибораси биринчи марта 19-аср охирида ишлатилганасли немис файласуфи ва географдир. Ушбу макола Япония илгор фан ва технология институтининг илгор келажакка нисбатан истикболли кадриятларини куриб чикади.

Геронтология карилик жараёни ва карияларнинг саломатлиги билан боглик масалаларни камраб олади. Геронтологиянинг энг мухим вазифаси бошка омилларни (ижтимоий ёки маданий) эмас, балки ёшга боглик узгаришларни аниклашдир. Бу фан тиббиёт билан чамбарчас боглик.

ХУЛОСА

Хулоса килиб хозирги вактда геронтология нафакат органлар даражасида, балки молекуляр ва хужайра даражасида хам кариш сабабларини урганади. Карияларда асабий тартибга солиш жараёнларини урганишга катта эътибор берилади. Замонавий геронтология умр куриш давомийлигини ошириш ва унинг сифатини яхшилаш билан боглик вазифаларни уз зиммасига олади. Ушбу фаннинг асосий максади фаол ва ижодий узок умрга еришишдир.

REFERENCES

1.Абдукаримова Г. Б. Научно-философский анализ современного этапа глобализации //Наука, образование и культура. - 2019. - №. 4 (38). - С. 36-37.

2. Глотов М.Б. Поколение как категория социологии // Социологические исследования. - Москва, 2004. № 10. - С. 42-48.

3. Социологический энциклопедический словарь. - Москва, Издательство НОРМА , 2000. - С. 488.

4. Калиновский, Ю.И. Философия образовательной политики / Ю.И. Калиновский. - Москва, 2000. - С. 540.

5. Абдукаримова Г. Б. Научно-философский анализ современного этапа глобализации //Наука, образование и культура. - 2019. - №. 4 (38). - С. 36-37.

6. Умарова Р. Ш., Абдукаримова Г. Б., Тухтабоев Э. А. Вклад Абу Райхана Беруни в развитие философии Ближнего, Среднего Востока и мировой науки //Проблемы науки. - 2019. - №. 12 (48). - С. 65-66.

7. Абдурахмонова, З. Ю. (2021). ЗАМОНАВИЙ У^ИТИШНИНГ МУАММО ВА ЕЧИМЛАРИДА САМАРАЛИ ЁНДОШУВ. Academic research in educational sciences, 2(CSPI conference 1), 1189-1193. 8. Раматов, Ж. С., Муратова, Д., Султанов, С. X,., Тухтабоев, Э., Кушаков, Ф., & Хасанов, М. Н. (2022). ИЖТИМОИЙ

November, 2022

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

A^O-HAT BA KAAPH^T^AP n^roPA^H3MH. World scientific research journal, 8(1), 102-108.

9. C. PaMaTOB, .H. A. BanneB, & M. H. XacaHOB (2022). AWOEHH^O rXOm TA-HKHHH^A HHCOH BOP^HFHHHHr AHTPOnO^OrHK ^H^AT^APH. Academic research in educational sciences, 3 (6), 688-695.

10. PaMaTOB, ^.C., EapaTOB, P.Y., CymaHOB, C.X., MypaTOBa, ^.A., XacaHOB, M.H., & 3pHHe3OB, y.K. (2022). Em^AP 3AMOHABHH MA^AHHH KHEOACH BA yMyMHHCOHHH KAAPH^T^AP TymyH^ACHHHHr MA3MyH-MOXH^TH. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2 (10), 376-386.

11.PaMaTOB, ^.C., EapaTOB, P.Y., CymaHOB, C.X., KymaKOB, Oaroyrna A6gynnaeBHH., BanneB, .H.A., & XacaHOB, M.H. (2022). XO3HPrH ^ABP^A H^THMOHH A^O^AT XAKH^ArH H^MHH-OA^CAOHH KAPAm^APHHHr Y3HTA XOC TA^KHHH. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2 (9), 647-656.

12. C. PaMaTOB, & M. XacaHOB (2022). mAXC ^HHHH AyHEKAPAmHHHHr mAK^^AHHmH^A HHMHHHr AXAMH^TH. Academic research in educational sciences, 3 (7), 35-39.

13. m.F.Typa6OeB, 3.T.Tohpob, ^.3.A6gynnaeB, m.M.FynOMOB, & M.H.XacaHOB. (2022). OOPOEHHHHHT OA^CAOHH ACAP^APH^A HHCOHHHHr KE.HHE ^HKHmH . JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS ,4(3),141-146.

14.EO6OmeB, 3. H., XacaHOB, M. H., & HypynnaeB, 3. A. (2022). AEy HACP OOPOEHHHHHr nE^ArOrHKA OAHHHHHr ACOCTHCH CHOATH^A.

November, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.