CC BY
23УДК 347.451.1
ГЕРМАНИЯ МЕМЛЕКЕТ1НЩ ТЭЖ1РИБЕС1 БОЙЫНША ЭЛЕКТРОНДЫЦ МЭМ1ЛЕЛЕРДЩ Ц¥ЦЬЩТЬЩ ЖАFДАЙЫ
Жандос Квпжасар^лы Жет^баев
Ацмола облысы Ацквл аудандыц сотыныц тврагасы; зац гылымдарыныц магистр1; Ацквл ц., Ацмола облысы, Казацстан Республикасы; e-mail: zhandos.zhetibayev@gmail.com
Tyüw создер: Bürgerliches Gesetzbuch, BGB, Германдыц Азаматтыц зацдар Жинагы, электрондыц цифрлыц цолтацба, электронды турде кэсгпкерлгк, сауда-саттыцтан туындайтын дау, электрондыц сауда-саттыц, интернет желШнде мэмте жасау, кэсткер мен тутынушы, электрондыц пошта, уялы телефонмен кэсткерлж жасау.
Аннотация. Мацалада элемде ацпараттыц-коммуникациялыц технологиялардыц царцын-ды дамуыныц арцасында Германдыцтар алгашцы электрондыц сауда-саттыц кезтде жаса-лынатын мэмтелердг реттеу мацсатында «Цифрлыц цолтацба туралы» зацын цабылдап, кешннен Еуропага Одац мемлекеттерЫц директиваларына сэйкестендгру ушш «Электрондыц цолтацбаларды цолданудыц жалпы шарттары туралы» зацы, одан соц «Электрондыц сэйкестендгру жэне 1шк1 нарыцтагы электрондыц транзакциялар туралы» зацы жузеге асцандыгы ескергледг.
Сонымен цатар, мацалада Германияныц Азаматтыц зацдар Жинагындагы ацпарат-тыц-коммуникациялыц технологиялардыц мумк\нд\ктер1н пайдалану арцылы мэмше жасау, электрондыц цифрлыц цолтацба туралы зацга сттеме жасау жэне электрондыц мэмте жасау мYмкiндiктерiн царастырады. Электрондыц кэсткерлжтг ЖYзеге асыруга байланысты Еуропалыц Одацтыц ережелерi мен директивалары зерттелщ электрондыц поштамен хат алмасу арцылы келшмшарт жасау туралы сот шешiмi талцыланады. Келгсмшц электронды тYрде ЖYргiзуге жол бертмейтт тустары, атап айтцанда, жумыс берушi мен жумы-скердщ арасында ецбек шартын бузу, гумырлыцрента твлеу, уэде беру немесе царызын мой-ындау мтдеттемеЫ секiлдi келгсмдерге мэн бертеди Сондай-ац, автор байланыс цуралдарын пайдалана отырып жасалынатын келшм ерекшелтне тоцталады.
Мацалада Германиядагы квпшшк тургындар ай сайын интернет жел1с1 арцылы кшмге, электроникага, турмыстыц техникага, компьютерге, азыц-тулжке, ж^аздарга, ойын мен багдарламалыц цамтамасыз етуге тапсырыс береттдт, сондай-ац уялы телефонныц сауда-саттыцтагы орны, ал туындаган мэселелерд1 шешуде бiрiншi кезекте «Online Dispute Resolution» атты арнайы еуропалыц платформасы арцылы кэсткердщ немесе тутынушы-ныц шагымдану мYмкiндiгiне назар аударылады.
Автор Германия мемлекетшц интернет желгсшц мYмкiндiктерiн пайдалану арцылы кэсгпкерлгктг ЖYргiзуде дамушы мемлекеттерге нагыз Yлгi болып табылады деген цорытын-ды жасайды.
ПРАВОВОЕ ПОЛОЖЕНИЕ ЭЛЕКТРОННЫХ СДЕЛОК ПО ОПЫТУ ГЕРМАНСКОГО ГОСУДАРСТВА
Жетибаев Жандос Копжасарович
Председатель Аккольского районного суда Акмолинской области; магистр юридических наук, г. Акколь, Акмолинская область, Республика Казахстан; e-mail: zhandos.zhetibayev@gmail.com
Ключевые слова: Bürgerliches Gesetzbuch, BGB, Германское гражданское уложение; электронная цифровая подпись; торговля в электронном виде; возникшие правовые отношения из бизнеса; электронная коммерция; совершения сделки в сети интернет; предприниматель и потребитель; электронная почта; торговля через мобильный телефон.
Аннотация. В статье анализируется развитие информационно-коммуникационных технологий, в целях регулирования электронных сделок, в Германии был принят Закон «О цифровой подписи», затем в соответствии с директивами Европейского Союза осуществлен Закон «Об общих условиях использования электронных подписей», после этого Закон «Об оказании электронных услуг по идентификации и обеспечению надежности электронных операций на внутреннем рынке».
Кроме того, в статье рассматривается порядок заключения сделок с использованием возможностей новейших технологий в Германском гражданском уложении, где обращается внимание на возможности на заключение электронных сделок и ссылки на закон об электронной цифровой подписи. Будут изучены правила и директивы Европейского Союза, связанные с осуществлением электронного бизнеса, и будет обсуждаться решение суда о заключении договора по электронной почте. Учитываются некоторые моменты соглашений, по которым не допускаются вести их в электронном виде, а именно, о расторжении трудового договора между работодателем и работником, обещании выплачивать пожизненной ренты, признании долгового обязательства или существующего долга. Также автор отмечает особенности договоров, заключаемых дистанционно исключительно с помощью коммуникационной связи.
В статье приводятся примеры о том, что в Германии большинство населения ежемесячно заказывают одежду, электронику, бытовую технику, компьютеры, продукты питания, мебель, игры и программное обеспечение через интернет и с использованием мобильного телефона, а при решении возникающих проблем, прежде всего, обращается внимание на возможность обжалования предпринимателем либо потребителем через специальную европейскую платформу «Online Dispute Resolution».
Автор считает, что ведения бизнеса Германии с использованием возможностей сети интернета может являться ярким примером для развивающихся стран.
LEGAL STATUS OF ELECTRONIC TRANSACTIONS ACCORDING TO THE EXPERIENCE OF GERMAN STATE
Zhetibayev Zhandos Kopzhassarovich
Chairman of the Akkol district court ofAkmola region;
Master of legal sciences; Akkol, Akmola region,
Republic of Kazakhstan; e-mail: zhandos.zhetibayev@gmail.com
Keywords: Bürgerliches Gesetzbuch, BGB, German Civil Code; digital signature; trade in electronic format; legal relations arising from business; electronic commerce; transaction on the Internet; entrepreneur and consumer; electronic mail; trade via mobile phone.
Abstract. The article deals with the development of information and communication technologies in Germany, the adoption of the Digital signature law to regulate e-transactions, and then the Law governing framework conditions for electronic signatures in connection with European directives, after this the Regulation on electronic identification and trust services for electronic transactions.
The article discusses the procedure for concluding transactions using the capabilities of the latest technologies in the German Civil Code, which draws attention to the requirements for the conclusion of electronic transactions and links to the law on electronic digital signature. The regulations and directives of the European Union related to the implementation of electronic business will be studied, and the court decision on the conclusion of a contract by e-mail will be discussed. Some aspects of agreements that are not allowed to be entered in electronic format are taken into account, namely, the termination of the employment contract between the employer and the employee, agreements on the payment of life annuity, the obligation to promise or the obligation to recognize the debt. The author also notes the features of contracts concluded remotely exclusively using communications.
The article states that in Germany, the majority ofthe population monthly order clothes, electronics, household appliances, computers, food, furniture, games and software via the Internet, as well as a place of trade carried out using a mobile phone, and when solving problems, firstly, attention is paid to the possibility of an entrepreneur or consumer to appeal through a special European platform «Online Dispute Resolution».
The author comes to the conclusion that in doing business in Germany using the capabilities of the Internet can be a prime example for developing countries.
Жаца технологиялардьщ жылдам дамуы акпараттьщ-коммуникацияльщ технология-ларды пайдаланудьщ kypt есуше ыкпал етть Электронды; кэсшкерлж акпараттьщ-коммуникацияльщ технологиялар аркылы тYрлi б^рын болмаган эрекеттердi жYргiзуде 6ip^-тар MYMK^iKTep ашты. БYкiл элемде электрондьщ сауданьщ каркынды тYрде дамуына байланысты кептеген мемлекеттер кдаьщтьщ
реттеудi шгершету максатында цифланды-ру женшде бiркатар к^кьщтьщ актшер ка-былданып, тэжiрибеде жацадан калыптаскан ^гымдар пайда болды.
Германия мемлекет де а;параттьщ-ком-муникациялы; технологияларды пайдалану аркылы сауда-саттыкты реттеуге байланысты белсендшк танытып, сауда юш электронды форматка кешiруде бiрiншi болып «Цифрлы;
колтацба туралы» арнайы зацын кабылдады, аталган норма цифрлык колтацбалардыц зац-дык кYшiне ткелей араласпаганымен, цифрлык колтацбаларды пайдалануда кауiпсiз акпараттык кдаылым калыптастырды1. Бiрак кейiннен Еуропа Одагына мYше елдер ^лттьщ зацнамаларын еуропалык директивалардыц талаптарына сэйкестендiруге байланысты [1, 112 б.] 2001 жылы Германияда электрондык цифрлык колтацбаларды бiркелкi колдануына негiз болатын «Электрондык колтацбаларды колданудыц жалпы шарттары туралы» зацына ауыстырылды, онда электрондык колтацбалардыц зацдык кYшiн мойындау, электрондык колтацбаларды к¥ру, сондай-ак сертификаттау бойынша провайдерлер жYЙесiн к¥ру мэселе-лерi ескерiлдi [2, 116 б.]. Б^нда электрондык сауданы реттеуге багытталса да куэланды-рылган электрондык колтацба техникалык жэне эюмшшк рэ^мдер аркылы сэйкестен-дiру барысында колтацба иегерш аныктап, екi тараптыц арасында байланыс орнатуына негiз болды. Бiрак Еуропалык Одакка мYше мем-лекеттерi кебшесе бiр-бiрiнiц жYЙесiмен y^ леспейтiн электрондык колтацба колдануына байланысты2 «Электрондык сэйкестендiру жэне шк1 нарыктагы электрондык транзак-циялар туралы» зацы жYзеге асты3. Б^л зацда электрондык сэйкестендiрудi езара тануды, цифрлык колтацбалардыц колданыстагы ба-засын жетiлдiру кызметтерiн ^сынуды кез-дейдi, сэйкесiнше, интернет желiсiнде мэмше жасау барысында екiншi тараптыц келiсiмiн алу тэртiбi жецiлдетiлiп, электрондык пошта аркылы немесе сайттагы тYЙменi басу аркылы мэмше жасауга мYмкiндiк бердь
Цифрлык электрондык колтацбаларды колдану аясынан баска электрондык кэсш-керлiктi жYргiзуге байланысты Еуропалык Одактыц ескi жэне жаца директивалары Еуропа Одагына мYше елдердiц зацнамаларымен толык сэйкестендiру жYрмегендiктен [3, 185 б.] 2014 жылдыц 13 маусымында 2011/83/ EC Еуропалык Одак директивасы кYшiне ендь Б^л норманыц ец басты максаты Еуропа Одагына мYше елдердщ зацнамаларына толык YЙлестiру жYргiзiп, т^тынушылардыц к^кыктарын коргау мэселесi камтылды, атап айтканда:
- кашыктыктан сату немесе кызмет кер-сету ережелерi тек акылы тYрде жYргiзiлген келiсiмдерге колданылды, себебi алдыцгы
зацныц н^скасында кашыктыктан сауда жYр-гiзу акысыз болгандьщтан нэтижесiнде кыз-меттер мен тауарларды телеудi кездемейтiн электрондык сауда жYргiзуде оферта эдiлетсiз болды;
- цифрландыру бойынша кэсiпкерге тауарлар туралы акпарат беру мiндеттемесi ескерiлдi, онда кэсшкердщ тиiстi техникалык коргау шараларын камтамасыз ету жэне т^ты-нушы сатып алынган тауарларды экелiнуiн кадагалау;
- интернет т^тынушыларын жасырын шыгындардан коргау тэртiбi керсетiлдi, ягни тараптардыц арасында шарт жасалган сэтте толык телем сомасын керсету, ал кэсiпкерге себеп^з телем сомасын кетеруге р^ксат ет-пеу;
- т^тынушы кез-келген телефонмен мэлiмдеу аркылы жасалган келiсiмшартты б^зу ерекшелiгi карастырылды, бiрак т^ты-нушы мэмiле бойынша алынган тауарды кай-таргандыгын кэсiпкерге дэлелдемей, кэсiпкер т^тынушыга теленген сомасын кайтармайды;
- тараптардыц белгш 6îp акпарат беру мшдеттемесше катысты жаца ережелер ен-пзшд^ онда мацызды акпараттар техникалык акаулардыц салдарынан енгiзiлмеген жагдай-да электрондык пошта немесе веб портал аркылы хабардар ету4.
Электрондык колтацбаларды реттейтш зац тараптар арасындагы жасалынган мэмше-лердегi колтацбалардыц электронды балама-сын ^сынып, электронды тYрде жYргiзiлетiн сауда-саттыкты жецiлдетiп отыр. Мысалы, 2016 жылы Германиядагы электрондык кэсш-керлiктiц жагдайын алсак, онда т^ргындар-дыц 80%-дан астамы айына кемiнде 6îp рет интернет аркылы тауарларга тапсырыс бердь Ал каржылык статистикасына сэйкес, вир-туалды т^тынушылар, эдеттегiдей, бiрiншi кезекте кшмге (11€ млрд), электроника мен т^рмыстьщ техникага (8,74€ млрд) жэне ком-пьютерлерге, ойындар мен багдарламальщ камтамасыз етуге (шамамен 3,7€ млрд) каржы ж^мсады. Сонымен катар, электронды тYрде сатылым бойынша б^рын жеткшкл дамы-маган нарык сегменттерiнде - азьщ^лшт жэне халык т^тынатын тауарларды сату шамамен 27%, сондай-ак жиИаздар мен декора-тивтiк заттарды сату 40,5% артты5. Дегенмен электронды тYрде жYргiзiлетiн кэсiпкерлiктi кдаьщтык реттеуде жасалынган ж^мыстар
1 German Digital Signature Law (SigG), Final Version, June 13, 1997 // <http://www.kuner.com/historical-materials-on/german-digital-signature-4.html>.
Что такое электронные доверительные услуги в ЕС? // <https://blog.liga.net/user/vsidorenko/article/24876>.
3 Regulation (EU) 910/2014 of the European Parliament and of the Council of 23 July 2014 // <https://eur-lex.europa. eu/legal-content/EN/TXT/?uri=uriserv%3A0J.L_.2014.257.01.0073.01.ENG>.
4 Directive 2011/83/EU of the European Parliament and of the Council of 25 October 2011 // <https://eur-lex.europa. eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32011L0083>.
5Бум электронной коммерции в Германии // <https://germania.one/bum-jelektronnoj-kommercii-v-germanii/>.
Стефан Блутц ез мэресше жетпедi деген пiкiрдi ^станады, ce6e6i акпараттык-комму-никациялык технологиялар к;аз1рп заманныц Heri3ri Yрдiсi екендiгiн ескерш, Германдыктар элемде алгашкы болып цифрлык колтац6а туралы зацын ка6ылдады жэне азаматтык к^кыктык катынастарды реттейтiн непзп зацына жаца технологияларга катысты ез-герiстер енгiздi, 6iрак к¥кьщтык норманы кепшiлiкке кол жетiмдi етiп, электрондык мэмшеден туындаган к¥кьщтык катынастарды шешу мэселесше мэн 6ерiлмеген, атап айтканда, электронды тYрде сауда жYргiзуге байланысты барлык зацдарды 6iр гана зацга 6iрiктiрiп, онда 6арлык мэселелер карасты-рылу кажет, мэмше тараптарына ыцгайлы эрi жецiл ка6ылдауына септЫн тигiзедi [4].
Ал ендi Германия мемлекетшщ Азаматтык зацдар Жинагына (немiсше Bürgerliches Gesetzbuch, BGB) келер 6олсак, онда соцгы уакыттагы жаца технологиялардыц дамуы керiнiс тапкан жэне электронды 6айланы-стыц мYмкiндiктерiн пайдалануына аса мэн 6ерген. Мысалы, Германдык Азаматтык зацдар Жинагындагы 126-параграф 3-а6за-цка сай егер зацда езгеше кезделмесе, тарап-тар мэмiленiц жаз6аша нысанын электронды тYрге ауыстыруга мYмкiндiгi 6ар. Ал электрондык мэмшенщ рэсiмдеу тэртi6i 126а-па-раграфта керсетшген, онда егер мэмiленi жаз-6аша нысанда рэсiмдеу зацмен 6елгiленген 6олса, мэмiле жасауга ерiк 6iлдiрген т^лга ез атынан толыктыруга жэне электрондык кол-тац6а туралы зацга сэйкес электрондык к¥-жатты 6iлiктi электрондык цифрлык колтац-6амен камтамасыз етуге мшдетть Сондай-ак 127-параграф 3-а6зацта ескершген негiздер 6ойынша егер мэмiленiц электронды тYрiн сактау Yшiн тараптар 6аска ерiктi ка6ылдауга ниет 6iлдiрмесе, онда 126а-параграфта кара-стырылган талаптардан 6аска мэмiле 6ойын-ша кезделген электронды тYрiн сактау Yшiн кез келген электрондык цифрлык колтац6аны колдана алады. Ал шарт жасасу 6арысында электрондык цифрлык колтац6амен камта-масыз етiлген арыз6ен (оферта жэне акцепт) алмасу жеткiлiктi 6олады. Егер аталган тэртiп тацдалса, онда 126а-параграфка сай к¥жатты электрондык цифрлык колтац6амен, ал бiр та-рап Yшiн мYмкiн 6олмаган жагдайда 126-па-раграф 6ойынша дэстYрлi тYрде жYргiзудi та-лап етедi [5]. Керсетiлген нормалар интернет желiсiндегi электрондык сауда-саттык Yшiн 6астапкы к¥кьщтык негiз 6олып та6ылады, онда электрондык мэмше жасауда эсiресе та-раптардыц еркiне аса мэн 6ершген, ягни та-
раптардыц кажеттшктерш канагаттандыру максатында ерiкке басымдык берiп отыр.
Сонымен катар, электронды тYрде жYр-гiзiлетiн кэсiпкерлiк германдьщтарга алып келетш пайдасы орасан зор екендiгiн ескерш, аталган багытты одан эрi сапалы дамытуда тараптар арасында жасалынатын электрондык мэмшенщ мацыздылыгы зацнамага акпа-раттык-коммуникациялык технологиялардыц кeмегiмен мэмiле жасау тэртiбi енгiзiлген. Мысалы, 1215/2012 Еуропалык Одак ере-жесшщ 25-параграф 2-абзацка сай тараптар электронды байланыс кдаалдарымен хат алмасу аркылы жасалынган келiсiм жазбаша нысанда жасалды деп есептелд^, ал 2000/31/ EC Еуропалык Одак директивасыныц 9-бабы-на сай Еуропа Одагына мYше елдер мэмше-лердi электронды тYрде жYргiзуге кепшдш бердi, онымен коса Еуропа Одагына мYше елдердщ зац талаптары электронды байланыс кдаалдарымен жасалынатын мэмшелерге кедергiсiн тигiзбеу кажет жэне электрондык мэмшелердщ б^зылуына экелмеуiн камтамасыз еттГ. Сондай-ак Германия мемлекетiнде тYЙменi басу (click-wrap) аркылы да жасалган мэмiлелер жарамды болып табылады. Тараптар арасында мэмшенщ жасалгандыгын аныктау Yшiн веб-сайттагы онлайн тYрде ^сынылган стандартты шарттарына интернет т^тынушысы «келюемш» тYЙмесiн басу аркылы келюетшдтн кeрсетедi. Бiрак Еуропа Одагына мYше елдердiц ^лттьщ зацнамалары-на сай колданыстагы ережелердiц электрондык мэмшелердщ зацды кYшiне кедергi кел^р-мейтшдЫне ерекше назар аударады [6, 114 б.].
Ескеретш жайт, тараптар арасында кагаз жеткiзгiшке койылган колдыц электрондык кeшiрмесi электрондык колтацба тYрiмен шатастыруга болмайды, мысалы, сакталган электрондык к¥жаттыц кeшiрмесi тек кагаз тYрiнде басып шыгаруга, факс аркылы жiбе-руге немесе кебейтуге жарайды. Сондай-ак тараптар арасында мэмшеге электронды ка-ламмен планшет, ^ялы телефон немесе ком-пьютермен электрондык колтацбасыз кол койылган жагдайда электронды тYрде жасалды деп есептелмейд^ б^нда тек кол кою тэсш eзгередi.
Германияда электрондык поштамен хат алмасу аркылы мэмше жасау эдетке айнала бастады, бiрак тараптардыц арасында ескер-меген жагдайлар бойынша кeптеген даулар-дыц саны да артып, кeпшiлiгi сотка жYгiнiп жаткан кездерi де жиi кездеседь Мысалы, 2018 жылгы 9 карашасындагы Берлин об-лыстык сотында каралган азаматтык iстегi
6 Regulation (EU) 1215/2012 of the European Parliament and of the Council of 12 December 2012 // <https://eur-lex. europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1587293389670&uri=CELEX:32012R1215>.
7 Directive 2000/31/EC of the European Parliament and of the Council of 8 June 2000 // <https://eur-lex.europa.eu/ legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX%3A32000L0031>.
мэн-жайларды ескеретш болсак, онда пэ-тердiц иесi (жауапкер) электрондык пошта аркылы екiншi тарапка (талапкерге) пэтердi жалга беруге уэделесш, оган келiсiмшарттыц тиiстi кешiрмелерi жiберiлетiнiн хабарлайды. Екi кYннен кейiн талапкер электрондык пошта аркылы езiнiц сержтесш, накты кiм екендiгiн керсетпей, келiсiмшартка косуын с^райды. Талапкер жауапкердiц жазган хатына сенiп, пэтердi алдагы уакытта жалга алатынын бол-жап, пэтерге кажетт жиИаздар алып кояды. Нэтижесшде тараптар арасында келiсiмшарт жасалмайды. Соттыц келтiрген уэжiне сай, алдын-ала келiсiмшарттыц мазм^нында тараптар арасында мшдетл тYрде туындауы мYмкiн мэселелер жэне непзп компоненттер накты жэне толык камту кажет, атап айтканда жалга алу келiсiмшартын жасалган жагдайда пэтердщ накты орналаскан жерi, жалга беру мерзiмi, тараптар туралы мэлiмет секшдь Бiрак тараптар бiр-бiрiмен электрондык пошта аркылы хат алмасканыменен, талапкер езшщ серiгi туралы мэлiмет жауапкерге жол-дамаган. Осыган байланысты сот жауапкердi пэтерiн жалга беруге мшдеттейтш негiздердiц жоктыгын ескерiп, талапкердiц талап арызын канагаттандырудан бас тарткан8.
Акпараттьщ-коммуникацияльщ техно-логиялар адамзат емiрiнiц 6y^ саласына белсендi тYрде енгенiне карамастан, тараптардыц еркi бойынша электронды тYрде жYргiзуге кейбiр жагдайларда жол бершмей-дi, онда мэмiленiц жазбаша нысанын (кагаз жеткiзгiште) сактау кажет болады. Мысалы, Германдык Азаматтык зацдар Жинагындагы 623-параграфта ж^мыс берушi мен ж^мы-скердiц арасында ецбек шартын б^зуга немесе токтатуга байланысты келiсiм тек кана жазбаша нысанда (кагаз жеткiзгiште) жYргiзiледi, ал электронды тYрде жасалган жагдайда жарамсыз болып табылады. Сондай-ак 761, 780-781-параграфтарында г^мырльщ рента телеу, уэде беру мшдеттемес немесе карызын мойындау мшдеттемес туралы келiсiмдер де тек жазбаша тYрде жасалынады. [5]. Б^нда Германдык Азаматтык зацдар Жинагында эр к^кьщтьщ катынаска накты аныктама бере отырып, жазбаша нысанныц кагаз жеткiзгiшi мен электронды TYpi ажыратылгандыгын бай-кауга болады.
Сонымен катар, Германдык Азаматтык зацдар Жинагыныц 312Ь-параграфы кашыктыктан жYргiзiлетiн мэмiле жасау ерекшелiгi ескершген, онда тауарларды немесе кызметтердi жеткiзуге байланысты тек
акпараттык-коммуникациялык технологиялар кемеп аркылы жасалынатын келiсiмдер, егер кашыктыктан сату немесе кызмет керсету жYЙесiнен тыс жасалган болса, кашыктыктан жасалынатын мэмшелер деп танылмайды. Магынасына сэйкес каржылык кызметтерге -жеке т^лгаларга несие беру, сактандыру, кара-жат салу немесе телемдер секiлдi кызметтер кiредi. Байланыс кдаалдарына - т^тынушы мен кэсiпкер арасындагы келiсiмдi дайындау немесе жасасу кезiнде тараптардыц физика-лык катысуынсыз колданылуы мYмкiн байланыс кдаалдары: хаттар, телефон коцыраула-ры, факстар, электрондык пошта, сондай-ак медиа кызметтер жаткызылады [5].
Германияда ез кэсiбiн акпараттык-коммуникациялык технологиялардыц кемегiмен тиiмдi тYрде жYргiзудi талап ететiн бiрнеше к^кыктык нормалар бар, iс жYзiнде оларды колдану барысында кэсiпкерлерге карапайым эрi TY^m^n болып келедi жэне тэжiрибеде туындаган с^рактарга ортак колданылатын зацдарынан оцай жауап табуга жагдай жасалган. Тагы 6îp германдыктарга тэн ерек-шелiк, ол интернет саудадан, атап айтканда «B2C» сегментiнен туындаган мэселелердi шешуде кеп жагдайда бiрден сотка жYгiнбей «Online Dispute Resolution» атты арнайы еуропалык платформасына онлайн тэр^бшде кэсiпкердiц немесе тртынушыныц шагымда-ну мYмкiндiгi карастырылган. Мысалы, 2017 жылдыц 15 акпаны мен 2018 жылдыц 14 акпа-ны аралыгында аталган платформага 36000 аса шагым тYCкен, ал ец кеп шагым тYсiрген елдер катарында Германия мен Улыбритания кiредi9. Б^л платформа Еуропалык Одакка мYше елдерiнiц интернет тртынушылары-на кэсiпкерлiк кызметтi жYргiзудi карапайым тYрде тез арада мэселелерш шешiп кана коймай, арнайы платформа аркылы акпараттык-коммуникациялык технологиялардыц сапалы дамуына жэне кэсiпкер мен т^ты-нушыныц езара iс-кимылыныц жаца кезещне еткендiгiн керсетiп отыр.
Жалпы алганда Германия т^ргындары Yшiн кандай да 6îp мэмiле жасау кезiнде са-тып алушы мен сатушыныц сешмдшп жэне кауiпсiздiгi ец негiзгi к¥ндыльщ болып табылады, дегенмен де интернет желiсiнде сауда жYргiзерде тауарлардыц темен багада болуы басым орында екендiгiн айта кеткен жен, мысалы, 50 млн-га жуык германдыктар интернет желiсiнде сауданы жYзеге асырган-ды жен кередi, олардыц кебiсi 30 бен 40 жас аралыгындагылар. Соцгы жылдары Германи-
о
Anforderungen an einen per E-Mail abgeschlossenen Vorvertrag (Требования к предварительному договору, заключенному по электронной почте) // <https://www.detmold.ihk.de/hauptnavigation/beraten-und-informieren/recht/ aktuelle-gerichtsentscheidungen3/gerichtsentscheidungen-2019-4288774#titleInText6>.
9 Functioning of the European ODR Platform // <https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/2nd_report_on_the_ functioning of the odr platform 3.pdf>.
яда теракты дамып, танымалдылыгы жылдан жылга артып келетш ^ялы телефонмен сауда жасау эдетке айналып келед^ оныц белшек саудадагы Yлесi 38% кдаайды, б^л Еуропа-лык Одакка мYше елдер катарында электрондык сауда кешбасшыларыныц бiрiне айнал-дырды10. Одан белек 2019 жылы «Statista» тртынушыларыныц жYргiзген сауалнамасына сай ^ялы телефонмен жYргiзiлетiн цифрлык телем индустриясында Германия т^ргын-дарыньщ 77% Paypal, Amazon Pay, Google Wallet немесе Masterpass секiлдi компаниялар аркылы жYзеге асырды, б^л германдыктарды цифрлык онлайн телемдердi колдануда элем-дегi жетекшi ел ретiнде керсетш отыр11. Сон-дай-ак, батыс зерттеушiсi германдыктардыц ездерiне тэн касиеттерiн ескеред^ онда интернет дYкендерiнен сауда жYргiзерде ез ана тiлдерiне аса мэн бередi, мысалы, германдык интернет тртынушылардыц 70% аса ез тшнде ^сынылган заттарды сатып алуды калайды [7, 1105 б.].
БYгiнгi Германия мемлекетi мэмiленi электронды тYрде жYзеге асыру Yшiн интернет т^тынушыларына айтарлыктай ыцгайлы етiп жагдай жасауда, нэтижесшде германдыктар кашыктыктан сауда-саттык жасау барысын-да аса белсендiлiк танытып отыр. Сондай-ак, Германдык Азаматтык зацдар Жинагында электрондык саудадан туындайтын к¥кыктык катынастар арнайы параграфтарда тYсiнiктi, эрi накты багыт беретiндей етiп керсетшген.
Ал электронды тYрде сауда-саттыкты жYргi-зу барысында кэсiпкер немесе т^тынушыныц б^зылган к¥кыктарын коргау Yшiн арнайы онлайн платформа аркылы дауды соттан тыс шешу к¥кыгы карастырылган.
Германия мемлекет тарапынан кэсшкер-лiктi электронды тYрде жYргiзуге багытталып отырган саясаты жоспарлы iске асырылган-дыгы жэне оны дамыту iсiнде жаца техно-логияларды колданудыц мэнi зор екендНн керсетедi, онда кэсiпкер мен т^тынушыныц к^кыгын коргау т^ргысынан акпараттык-ком-муникациялык технологиялардыц ерекше сипаттары ескерiлiп, нормативтк-к^кыктык базасы жасалынып, электронды тYрде жYр-гiзiлетiн сауда-саттык жогары багаланып отыр. Электрондык сауданы реттеуге багыт-талган нормативтiк к¥кыктык актшердщ са-палы колданылуы Германия мемлекетшщ кашыктыктан ж^мыс жасайтын кэсшкерлерь не iшкi жэне сырткы нарыкта кедергiсiз есуь не ыкпалын тигiзедi.
Ал заманауи жаца технологияларды пай-далану аркылы кэсшкерлжт реттеуге багыт-талган к¥кыктык нормалар бiрнеше зацдарда карастырылса да, тэжiрибеде кедергiсiн типз-бейдi. Германдыктардыц цифрландыру макса-тында мэмiлелердi электронды тYрде жYргiзу-де кол жеткiзген нэтижелерш ескере отырып, электрондык кэсiпкерлiктi калыптастырудагы накты жYЙесi дамушы кептеген мемлекеттер-ге нагыз Yлгi ретiнде ^сынылады.
O^EBHET
1. PycmaMÔeme M.P., Myxumôunoe M.0. npaeoeoe pesynupo6aHue öosoeopHux omnoMenuû 6 cemu MHmepHem. - Mornspa^un - TawKeHm: TawKeHmcKuü socyöapcm6eHbiü wpuöweoKuü yHmepcu-mem, 2016. -185 c.
2. fl,MumpuK H.A. Ocy^ecm6neHue cyöbeKmu6Hux spawöaHCKux npa6 c ucnonb3o6aHueM cemu MHmepHem. - MocK6a: Bonmepc Kny6ep, 2006. - 200 c.
3. Eapaöaw M. npa6ma эмeкmpoннoü KoMMep^u 6 repMaHuu // <file:///Users/zhandoszhetibayev/ Downloads/DRJV-Sammelband%20zum%20deutschen%20Recht%20in%20russischer%20Sprache,%20 Ausgabe%20N%201,%20August%202015%20(1).pdf>.
4. Stephen E. Blythe, A critique of the German electronic signature law and recommendations for improvement// http://www.aabri.com/SA12Manuscripts/SA12045.pdf.
5. rpawöaHcKoe ynoweHue repMaHuu: 66oÖHbiü 3aKoH k rpaMÖaHcwMy ynoweHurn. Kh. 1 /Hayn. peö.: HKo6ne6a T.&.; B6eö.: EepsMaHH B. (Cocm.). - 4-e usö., - M.: MH$omponm Meöua, 2015. - 888 c.
6. Ca6eßbe6 A.M. 3neKmpoHHan KoMMep^n 6 Poccuu u 3a pyôewoM: npa6o6oe pesynupo6aHue. — MocK6a: Cmamym, 2014. — 543 c.
7. Williams S. Overseas customers want to shop online in their native language // <https://www. sitepronews.com/2014/10/21/overseas-customers-want-shop-online-native-language/>.
REFERENCES
1. Rustambekov I.R., Muhitdinov Zh.F. Pravovoe regulirovanie dogovornyh otnoshenij v seti
10 E-commerce in Germany // <https://www.nordeatrade.com/en/explore-new-market/germany/e-commerce>.
11 Digital Payments in Europe to Surpass $802bn Transaction Value This Year // <https://thefintechtimes.com/digital-payments-in-europe-to-surpass-802bn-transaction-value-this-year/>.
Internet. - Monografija - Tashkent: Tashkentskij gosudarstvenyj juridicheskij universitet, 2016. -185 s.
2. DmitrikN.A. Osushhestvlenie sub#ektivnyh grazhdanskihprav s ispol'zovaniem seti Internet. - Moskva: Volters Kluver, 2006. - 200 c.
3. Barabash I. Pravila jelektronnoj kommercii v Germanii // <file:///Users/zhandoszhetibayev/ Downloads/DRJV-Sammelband%20zum%20deutschen%20Recht%20in%20russischer%20 Sprache,%20Ausgabe%20N%201,%20August%202015%20(1).pdf>.
4. Stephen E. Blythe, A critique of the German electronic signature law and recommendations for improvement // http://www. aabri.com/SA12Manuscripts/SA12045.pdf.
5. Grazhdanskoe ulozhenie Germanii: vvodnyj zakon k Grazhdanskomu ulozheniju. Kn. 1 / Nauch. red.: Jakovleva T.F.; Vved.: Bergmann V. (Sost.). - 4-e izd., - M.: Infotropik Media, 2015. -888 c.
6. Savel'ev A.I. Jelektronnaja kommercija v Rossii i za rubezhom: pravovoe regulirovanie. — Moskva: Statut, 2014. — 543 s.
7. Williams S. Overseas sustomers want to shop online in their native language // <https://www. sitepronews.com/2014/10/21/overseas-customers-want-shop-online-native-language/>.
УДК 34.05
LEGAL REGULATION OF E-GOVERNMENT IN FOREIGN COUNTRIES
Aituarova Aigerim Mangazdarovna
Researcher of the Department of international and comparative law of the Institute of legislation and legal information of the Republic of Kazakhstan, Master of Laws, Nur-Sultan city, Republic of Kazakhstan; e-mail: aituarova.a@zqai.kz
Keywords: E-government, electronic administration, information technology, digitalization, data protection, personal data.
Abstract. The article is devoted to the topic of legal regulation of e-government in the most developed countries, and their development trends.
Today in the world there is a need for proper management of digitalization of the government, in particular such issues as: provision of an appropriate legal framework, policies and principles of activity; data management andprotection; identity management and confidentiality and cybersecurity.
The issue of improvement of the national legislation in the field of digitalization is very significant both for the economic and social development of Kazakhstan in the context of the Fourth Industrial Revolution, and for ensuring the protection of human rights and freedoms. One of the goals of the State Program of Digital Kazakhstan is the transition to a digital state. In order to implement the above tasks, there is a need to provide a legislative framework that can ensure the development of the introduction of information technology in all areas of the state and ensuring security for the population at the same time.
Thus, the author analyzed various definitions of the term "electronic government " in the works of various authors, identified the main advantages and goals of using electronic government. The features of the formation of «electronic government» as a tool to improve public administration in the Republic of Kazakhstan are considered.
Based on the analysis of the experience of foreign countries in the implementation of digitalization in the activities of state bodies, the author presents proposalsfor the introduction of similar mechanisms in the public administration of the Republic of Kazakhstan.
Thus, the author offers the following recommendations: consolidation of national legislation in the field of e-government into a single legal act; the establishment of a body to control and protect information data and to consider complaints of violation of the right to protection of information data; introduction of a civil initiative system for legislative proposals.
