Научная статья на тему 'GEOMETRIYA FANINING STEREOMETRIYA VA PLANIMETRIYA BO’LIMLARINI O’ZARO BOG’LIQLIGI'

GEOMETRIYA FANINING STEREOMETRIYA VA PLANIMETRIYA BO’LIMLARINI O’ZARO BOG’LIQLIGI Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

946
67
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
piramida / piramidaning asosi / piramida hajmi

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — M. R. Yusupov, M.N Salaeva, A. J. Seytov

Biz ushbu maqolada umumiy o’rta ta’lim maktab geometriya fanining stereometriya va planimetriya bo’limlarini o’zaro bog’liq ravishta o’rganish va fanning .o’quvchilarni fikrlash darajasini o’shirishdagi o’rni hususida ish yuritamiz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «GEOMETRIYA FANINING STEREOMETRIYA VA PLANIMETRIYA BO’LIMLARINI O’ZARO BOG’LIQLIGI»

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

GEOMETRIYA FANINING STEREOMETRIYA VA PLANIMETRIYA BO'LIMLARINI O'ZARO BOG'LIQLIGI

M. R., Yusupov M.N Salaeva A. J. Seytov

Toshkent viloyat Chirchiq Davlat Pedagogika instituti ANNOTATSIYA

Biz ushbu maqolada umumiy o'rta ta'lim maktab geometriya fanining stereometriya va planimetriya bo'limlarini o'zaro bog'liq ravishta o'rganish va fanning .o'quvchilarni fikrlash darajasini o'shirishdagi o'rni hususida ish yuritamiz.

Kalit so'zlar: piramida, piramidaning asosi, piramida hajmi,

O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Ta'lim-tarbiya tizimini yanada takomillashtirishga oid qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risidagi PQ-4884 sonli 06.11.2020 dagi qarorining 1-ilovasida belgilab berilgan Aniq va tabiiy fanlarni o'qitish metodikasini takomillashtirish kabi vazifalar hozirgi kunda eng muhim vazifalardan biri bo'lib, bundan tashqari umumiy o'rta talim maktablarida o'quvchilarga fanni va mavzuni tushuntirishda tasavvur qila olishni (his qilgan holda yechimni topa olish ko'nikmasini) hosil qilish ham eng muhim vazifalardan biri bo'lib hisoblanadi. Ushbu vazifalardan kelib chiqib umumiy o'rta ta'lim maktab o'quvchilariga geometriyaning ba'zi bo;limlarini o'rgatishda tasavvur qila olish va bo'limlarni o'zaro bog'liq ravishta o'rgana olishlarida bevosita bog'lovchi hisoblanadi. Shularga oid bir nechta masalalarni quyida taxlilini ko'rib chiqamiz.

Umumiy o'rta ta'lim maktablarining yuqori sinflaridan bo'lgan 10-11 sinflarda asosan geometriya fanining stereometriya bo'limi o'tiladi. Shularni inobatga olib shuni aytish mumkinki stereometrik masalalarni yechishda tasavvur qilish va planimetriya bo'limini yaxshi bilish talab qilinadi. Shu o'rinda savol paydo bo'lishi mumkin, stereometriyani o'rganishda planimetriya bo'limini bilishning axamiyati nimalardan iborat? Ushbu savolga javob berishda shuni ta'kidlab aytishimiz mumkinki, fazoviy jismlarga oid misol va masalalar berilganda, ushbu masalani tekislikda tasavvur qilish orqali yechimi topiladi. Shuning uchun albatta fazoviy masalalarni yechganda planimetriya bo'limini o'rganilganligi katta ahamiyatga egadir. Biz qiyida stereometrik masalalarni yechishda tekislikdagi shakllarga bo'g'liq ravishta taxlil qilib yechish usullarini ko'rib chiqamiz. Piramidaning asosi to'g'ri burchakli uchburchakdan iborat bo'lib, uning gipotenuzasi c ga va o'tkir burchagi 300 ga teng. Piramidaning yon qirralari asos tekisligiga 450 li burchak ostida og'ma. Piramidaning hajmini toping.

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

Javob:

Ushbu chizmaga asosan va piramidaning yon qirralarining asos tekisligiga bir hil 'burchak ostida og'ishganligini inobatga olsak u holda, ( Agar piramidaning yon qirralari asos tekisligi bi-lan bir xil burchak tashkil etsa, u holda pirami-daning balandligi uning asosiga tashqi chizilgan aylananing markaziga tushadi) xossadan piramidaning balandligi asos uchburchakka tashqi chizilgan aylana markaziga tushadi. Berilgan piramidaning asosiga tashqi chizilgan aylana markazi esa gepotenuzada

joylashgan bo'lib, aylana radiusi - ga teng bo'ladi. Bundan tashqari piramida

balandligining asosi bilan kesishgan nuqtasi gepotenuzaning o'rtasi ekanligidan va to'g'ri burchak uchidan shu nuqtagacha bo'lgan masofa medianaga teng ekanligidan

300 c

Tekislikdagi teng yonli to'g'ri burchakli uchburchak paydo bo'ladi. Ya'ni piramidaning balandligi - ga teng bo'ladi. Biz piramidaning balandligini topdik, endi

piramidaning asos yuzasini topish uchun katetlarini topamiz. Buning uchun (300 qarshisidagi katet gepotenuzaning yarmiga teng ) teoremadan foydalansak, u holda

asosning kichik kateti - ga teng ekanligi kelib chiqadi. Katta kateti o'z o'zidan Pifagor

teoremasi yoki sinuslar teoremasidan keliub chiqadi. Barcha topilganlardan

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 525 www.ares.uz

Zamonaviv ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologivalarning dolzarb muammolari va vutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

1 lie е*ч/3 с "ч/Зс^з

foydalanib, V = - S ■ H =----- ■ •- = ekanligini topamiz bundan esa

3 32222 48

/з 3

piramidaning hajmi V = - ekanligi kelib chiqadi.

48

REFERENCES

1. А.Ж. Сейтов, Ф.Х. Абдумавлонова. Решение геометрических задач с помощью

математического пакета MAPLE. Academic research in educational sciences, 2021. T.2 №6 Pp.933-941.

2. S.Kh.Khasanova A.J.Seytov, A.J. Khurramov, S.N.Azimkulov, M.R.Sherbaev,

A.A.Kudaybergenovю. Optimal control of pumping station operation modes by cascades of the Karshi main canal. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology, 2021. Tom 8. №4. Pp. 17177-17185.

3. А. Ж. Сейтов А. Р. Кутлимурадов Р. Н. Тураев Э. М. Махкамов Б. Р.

Хонимкулов. Оптимальные управления водных ресурсов крупных магистральных каналов с каскадом насосных станций ирригационных систем. academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 2 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-1385-2021- 00193. Стр. 265- 273.

4. А.В. Кабулов, А.Ж. Сейтов, А.А. Кудайбергенов. Критерий управления задач

оперативного управления водными ресурсами объектов водохозяйственных систем. ILIM ham JAMIYET. Стр. 6-8

5. АЖ Сейтов, БР Ханимкулов, М Гаипов, О Хамидуллаева, НК Мурадов.

Численные алгоритмы решения задач оптимального academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 8 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-8153-160 Academic Research, Uzbekistan 159 www.ares.uz Управления объектами каршинского магистрального канала. Academic research in educational sciences. T. 2 № 3 pp. 1145- 1145.

6. А.Ж. Сейтов, Б.Р. Ханимкулов, М.А. Гаипов, М.Р. Юсупов. Зарафшон дарёси

окимининг хрсил булишига атмосфера ёгинлари ва хдво хдроратининг таъсири. Academic research in educational sciences. T.2 №5. Стр. 156-162.

7. A.A. Kudaybergenov A.J. Seytov, A.R. Kutlimuradov, R.N. Turaev, N.K. Muradov.

Mathematical model of optimal control of the supply canal to the first pumping

station of the cascade of the Karshi main canal. International Journal of Advanced

Research in Science, Engineering and Technology. T. 8 № 3 pp. 16790- 16797. Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 526 www.ares.uz

Zamonaviv ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va vutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

8. A.J.Seytov, A.J. Khurramov, S.N.Azimkulov, M.R.Sherbaev, A.A.Kudaybergenov.

S.Kh.Khasanova. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. T. 8 №2 ISSN: 2350-0328. Pp. 17177- 17185.

9. Рахимов Ш.Х., Сейтов А.Ж. Теоретико-множественная модель насосной

станции, оснащенная осевыми поворотно-лопастными насосными агрегатами. Материалы республиканской научной онлайн конференции молодых ученых «современные проблемы математики и прикладной математики» посвященной 100 летию академика С.Х.Сираждинова (21 мая 2020 г.) Стр. 78-82.

10. Сейтов А. Ж., Кудайбергенов А. А., Хонимкулов Б. Р. Моделирования двумерного неустановившегося движения воды на открытых руслах на основе проекционного метода. сборник докладов Республиканской научнотехнической конференции «Инновационные идеи в разработке информационно-коммуникационных технологий и программных обеспечений» 15-16 мая 2020 года. САМАРКАНД. Стр. 60-63.

11. Рахимов Ш. Х., Сейтов А. Ж., Кудайбергенов А. А. Критерии управления задач оперативного управления водными ресурсами объектов водохозяйственных систем. Abstracts of IX International Scientific and Practical Conference Kharkiv, Ukraine 2-4 August 2020. Стр. 125-131.

12. Mekhriban Salaeva, Kakhramon Eshkaraev, Aybek Seytov. Solving mathematical problems in unusual ways with excellent limits. European Scientific Conference. Пенза, 17 мая 2020 года рр. 254-257.

13. А.Сейтов. Оптимальные методы управления водных ресурсов в крупных магистральных каналах ирригационных систем. AGRO ILM -O,,ZBEKISTON QISHLOQ VA SUV XOJALIGI. Махсус сон. 2020. Ташкент. Стр. 84-86.

14. Ш.Х. Рахимов, А.Ж. Сейтов, А.А. Кудайбергенов. Оптимальное управление распределением воды в магистральных каналах ирригационных систем. ILIM ham JAMIYET. SCIENCE and SOCIETY Scientific-methodical journal Series: Natural-technical sciences. Social and economic sciences. Philological scienes. pp. 8- 10.

15. А.В.Кабулов, А.Ж.Сейтов, А.А.Кудайбергенов, Критерий управления задач оперативного управления водными ресурсами объектов водохозяйственных систем. ILIM ham JAMIYET. science and society Scientific-methodical journal Series: Natural-technical sciences. Social and economic sciences. Philological scienes №2 2020. Pp.6-7.

Zamonaviv ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologivalarning dolzarb muammolari va vutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

16. Ш. Х. Рахимов, А. Ж. Сейтов, М. Р. Шербаев, Д. Жумамурадов, Ф. Ж. Дусиеров. Структура базы данных и программные модули для моделирования управления водными ресурсами каскада насосных станций каршинского магистрального канала. Мелиорация 2019 3(89) стр. 85-91. (№5, web of science IF=0.144)

17. А. Ж. Сейтов А. Р. Кутлимурадов Р. Н. Тураев Э. М. Махкамов Б. Р. Хонимкулов. Оптимальные управления водных ресурсов крупных магистральных каналов с каскадом насосных станций ирригационных систем. academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 2 | 2021 ISSN: 2181- 1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: (№5, web of science IF=5.723)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.