GENDER TENGLIGI VA KOMPETENTLIKNING IJTIMOIY-PSIXOLOGIK MAZMUNI, NIZOLI OILALARDA NAMOYON BOʻLISHI Текст научной статьи по специальности «Психологические науки»

UDK 316.17

GENDER TENGLIGI VA KOMPETENTLIKNING IJTIMOIY-PSIXOLOGIK _MAZMUNI, NIZOLI OILALARDA NAMOYON BOLISHI_

U.S.Saribayeva*

Kalit so'zlar: Gender tenglik, erkak, ayol, jinsiy tenglik, gender kompetentlik-kompetensiya, intellektual, emotsional kompetentlik,

Gender tengligi va jinsiy tenglik, erkaklar va ayollar o'rtasidagi tenglik — bu oilada va jamiyatda erkaklar va ayollar o'rtasida teng huquqlarga erishishni nazarda tutadigan tushuncha va qonuniy munosabatlar hisoblanib, I.E.Kalabixinaning fikriga ko'ra, gender tengligi —patriarxal tizimdan keyingi ijtimoiy-jinsiy munosabatlarning keyingi bosqichidir. Gender tengligi tamoyili insonning shaxs sifatida paydo bo'lishiga to'sqinlik qiladigan barcha ijtimoiy to'siqlarni o'rganish, bartaraf etish, shuningdek, hayotning barcha sohalarida erkaklar va ayollar shaxsiyatini anglash uchun teng ijtimoiy imkoniyatlarni yaratishdan iborat[1, b.18].

Gender tenglik bo'yicha butunjahon statistikasida O'zbekiston gender tengligi ko'rsatkichi ro'yxatida 2019-yildan boshlab qatnashishni boshladi. 2019-yil holati bo'yicha O'zbekistonning gender tengligi ko'rsatkichi ro'yxatdagi 189 mamlakat ichida 62-o'rinni egallagan. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Aholishunoslik jamg'armasi (UNFPA) ekspertlarining fikriga ko'ra, O'zbekistondagi har 100 000 dan 29 ayol gender tengsizlik tufayli vafot etishi va 15-19 yoshdagi har ming o'spirin qiz uchun tug'ish ko'rsatkichi 23,8 ni tashkil qiladi.

Gender tengligi ko'rsatkichi ro'yxati bo'yicha 62-o'rinda O'zbekiston bilan bir qatorda KostaRika va Urugvay ham 0,288 ko'rsatkichi bilan qayd etilgan. O'rta Osiyo davlatlari o'rtasida Qozog'iston 44-chi, Qirg'iziston 82-chi, Tojikiston 70-chi o'rinlarni yegallashgan, Turkmanistonda yesa bu ro'yxatda hech qanday ma'lumot ko'rsatilmagan. O'zbekistonda 2019-yil 2-sentabrda 562-sonli O'zbekiston Respublikasi "Xotin-qizlar va erkaklar uchun teng huquq hamda imkoniyatlar kafolatlari to'g'risida"gi Qonuni qabul qilingan[2]. O'zbekistonda Gender tenglik bo'yicha Komissiya 2019-yildan boshlab ish yuritib keladi. Oliy Majlis Senati Raisi Tanzila Narbayeva O'zbekiston Respublikasi Gender tenglikni ta'minlash masalalari bo'yicha komissiya raisi hisoblanadi[3].

2015-yilda Pokiston Birlashgan Millatlar Tashkilotining Gender tengligi va ayollarning huquqlarini kengaytirish bo'yicha "BMT-ayollar" deb tanilgan bo'limi tomonidan ayollarni ish bilan ta'minlash masalasida hisobot tayyorlandi[6]. Hisobot mualliflarining fikriga ko'ra, oliy ma'lumotli ayollar soni maksimal darajaga yetganiga qaramay, ularning ish bilan ta'minlanish holati achinarli ko'rinishda: Universitetlarni imtiyozli diplom bilan tugatgan yosh qizlar, ayniqsa, tibbiyot va matematika kabi fanlardan yosh yigitlarni tobora ortda qoldirishlariga qaramay, ish topa olmasligi, ish topishga muvaffaq bo'lganlar ham har doim ham ijtimoiy ishonchsizlik tufayli o'zlarini ishonchli his qila olmasliklari, ko'rsatilgan. Ushbu muammo rivojlanayotgan mamlakatlarda ayniqsa, ayollarning 75 foiz ish o'rinlari, ish beruvchi tomonidan qonuniy majburiyatlari himoyalanmagani qayd yetilgan. Jumladan, rivojlangan mamlakatlar Shvetsiya va Fransiyada ayollar maoshlaridagi farq erkaklarnikiga nisbatan 31 foizga kamligi, Germaniyada 49 foizga kamroq, Turkiyada esa 75 foiz bo'lib, gender tengsizligiga qarshi kurashning asosiy choralari butun dunyo bo'ylab ayollarni

*Umida Sattarovna Saribayeva - psixologiya fanlari nomzodi, Ipak yo'li innovatsiyalar universiteti dotsenti.

«Yosh olimlar axborotnomasi» - «Вестник молодых ученых» - «The bulletin of young scientists»

yaxshi ish joylari bilan ta'minlash huquqi kerakligi qayd etilgan. BMT ma'lumotlariga ko'ra, erkaklar va ayollarning ish haqidagi farq o'rtacha 37,8% ni tashkil etadi, bu ko'rsatkich mamlakatlar bo'yicha juda katta farq qiladi — Buyuk Britaniyada 18,1% dan Angolada 59,6 % gacha, Moskva davlat universitetining iqtisodiyot fakulteti aholishunoslik kafedrasi dotsenti Kalabixina Irina Yevgenyevna tadqiqot natijalarida qayd etilishicha, Rossiyada erkaklar va ayollar o'rtasidagi gender ish haqi farqi erkaklar foydasiga 37% ni tashkil qiladi va ota-ona ta'tiliga bo'lgan huquqidan foydalangan otalar soni 2% dan oshmaydi[6].

BMT Bosh kotibi Antonio Guterrish ta'kidlaganidek, «Gender tengligiga erishish, ayollar va qizlarning imkoniyatlarini kengaytirish bizning davrimizning tugallanmagan vazifasi va bugungi kunda dunyodagi eng katta inson huquqlari muammosidir"[7, 32-b]

Gender tenglik bo'yicha butunjahon statistikasida qayd etilgan va tadqiqotimizdan olingan natijalar erkaklar tomonidan nima uchun va qanday sababga ko'ra xotin-qizlarga yetarli imkoniyat, ahamiyat va imtiyoz berilmayotganligining umummilliy, ijtimoiy-psixologik jihatlarini o'rganish zarurligini ko'rsatadi [8. 35-b ].

"Kompetensiya" atamasi psixologik ishlarda keng qo'llaniladi. Ijtimoiy-psixologik kompetensiya. A.A. Bodalev, A.A. Derkach, L.G. Lapteva, A. N. Suxov, V. N. Kazansev va b.q. tadqiqotchilar tomonidan uzoq vaqt va juda samarali o'rganilgan; muloqotdagi kompetensiya Yu.M Jukov, L.A. Petrovskaya; ijtimoiy vakolat V.N.Kunisbina, N.V.Kazarinova, V.M. Pogolsha V.NKunisbina, N.V.Kazarinova, V.M Pogolsha; Yu.Mel ishlarida va T.I. Samsonovaning sotsiologiya fanidan nomzodlik dissertatsiyasida "Ijtimoiy kompetensiya kabi shaxsiy xususiyat insonga ijtimoiy muhitga adekvat moslashish va ijtimoiy muhit bilan samarali muloqot qilish imkonini beradi", deyilgan. "Gender kompetensiyasi" tushunchasi yaqinda paydo bo'lgan va bu hodisani o'rganish hali ham uning nazariy va yempirik tadqiqotlarining dastlabki bosqichida I.S. Kletsinaning bir qator tadqiqotlarida uchratish mumkin. Mazmuniga ko'ra, "ijtimoiy kompetensiya" atamasi "shaxsning gender kompetensiyasi" tushunchasiga yaqin. I.S. Kletsina ta'rifiga ko'ra "Gender kompetensiya - shaxsning gender munosabatlari sohasida samarali bo'lishiga imkon beradigan xususiyati" tushuniladi. Gender kompetensiyasini insonga gender tengsizligi sharoitida adekvat tan olish va munosabat bildirish imkonini beruvchi xususiyat sifatida aniqlash mumkin, deyilgan. Boshqacha qilib aytganda, gender kompetensiyasi-bu yerkaklar va ayollarning hayotidagi gender tengsizligi holatlarini aniqlash qobiliyati; seksistik, kamsituvchi ta'sir va ta'sirlarga qarshi turish; gender tengsizligi holatlarini o'zlari yaratmaslik[12.20-b.]. Muallif I.S. Kletsina tamonidan gender kompetensiya tushunchasiga ta'rif berilgan bo'lsada, ammo gender kompetentlikni har jihatdan, batafsil qamrab oladigan qirralari yoritilmay qolgan.

Ushbu maqolada "Gender kompetentlik va kompetensiya" tushunchalarining ijtimoiy-psixologik mazmunini yoritishda ilmiy manbaalarga asoslanib gender kompetentliknng ijtimoiy-psixologik mazmuniga ta'rif berildi. Er-xotinlar gender kompetentligi darajasini o'rganish imkonini beradigan savolnoma ishlab chiqilib bir qator xududlarda olib borilgan tadqiqotlarda oprobatsiyadan o'tkazildi.

"Kompetentlik" (ingl: "competence" - "qobiliyat") - ya'ni, "Gender kompetentlik" er-xotin munosabatlarida, oilaviy turmushda va jamiyat, ijtimoiy-madaniy hayotida yangilanayotgan gender tenglik me'yorlari, talablari borasidagi nazariy bilimlardan gender hulq-atvorni namoyon etilishida samarali foydalanish, yuqori darajadagi gender sifatlarni o'zlashtirishdagi malaka, mahorat va iqtidorni namoyon eta olishni ifodalaydi. Shuningdek, yangilangan konstitutsional qonunda belgilangan gender hulq-atvor talablarini tez va onson o'zlashtirish va amal qilishda samarali natijalarga erishish qobiliyatidir, deb ta'rif berish mumkin.

Shuningdek, "Gender kompetentlik - yangilangan konstitutsional qonunda belgilangan umumijtimoiy-madaniy me'yorlarini milliy qadriyatlarga asoslangan tarzda yuqori darajada, sifatli tez va onson o'zlashtirish, samarali foydalanish malakasi, mahorati iqtidor va qobiliyat" sifatida talqin etildi. Gender kompetentlik va kompetensiya tushunchalarining ijtimoiy-psixologik

«Yosh olimlar axborotnomasi» - «Вестник молодых ученых» - «The bulletin of young scientists» 114

a ^

"^J >Jw ra p ÍD i-I

i (JQr O.

O vo 00 CN 4^ K> -

Kam o'ylik qilib xato qaror qabul qilib qo'yaman Uzoqni o'ylamay, diydiyo qiladigan, noshukurchilik odatimbor TO'ni uzoqni o'ylamaydigan noshukurchilik odati bor Fikrimni to'g'riligini aytish uchun zarur so'z topa olmay qolaman TO'ning fikri, mulohazasi tor, zerikarli odam Men har bir ishda mulohaza va bosiqlik bilan fikr yuritaman, xulosa chiqaraman TO' har bir ishda mulohaza va bosiqlik bilan fikr yuritadi, xulosa chiqaradi Janjallashib qolsak TO' mulohazakorlik va xotiijamlik bilan vaziyatni yumshata oladi Fikrlarim tarqoq, muxim va nomuximni ajrata olmay man TO'ning fikrlari keng, to'g'ri va asosli taklif, tushuncha bera oladi Tasdiqlar

vo £ vo vo 00 K> tjj CN har doim

u> K> 00 K> u> vo K> 00 Ko'pincha ayol

00 VO 00 vo u> 4^ K> K> vo Ba'zida O

CN 00 00 CN O 00 £ 4^ 00 Xech qachon

K> K> o K> vo K> har doim ■

K> K> 4^ u> £ 00 vo Ko'pincha ro

- 00 K> - K> K> 00 K> u> K> CN K> Ba'zida u

VO 4^ 4^ CN CN CN 4^ VO 4^ CN o Xech qachon

HH

S

—

«r

7T

C

H® 7T

7? o

3

i—' •a

» t n re

o. •<5 O S

15

r™ TO

1

s

R" a- »

o o í!5

VI

cr w

o w

» S

"t "t

— » S

t O *

s » vi' cr FT re s

TO

o.

» VI » "t

y » *

a

» 3

VI

o"

cr

»

N

15

7T

o

7T

ю

РГ

о

3 о ег fa

а*

fa

fa

fC О

er fa

О

er

о

з

о OQ fa 3

fa

3 &

сл

5"

fa

С*

<

о er

рГ

fa 3

(Л

рГ

3.

Si

fa

рг 5"

j-i ça

Р3 сГ

3 <

- в*

О се:

г. ça

СЮ 3 2. fa CT* R

° 3

« 3. В

В ^

gtl и

er pr

'S i

ст*43 rj Л

fa

в* 00* i Р3 3

3 fa

fC 3

fa

3

а*

fa

er

o &

а*

о

fa

3 ►g1

er

о

er

►S" p1

рГ

сю' fa

fa

3.«

S

3

о а; рГ

- pr 43 В

в 5

5 ^ 3

о "

^ рз^

О 3

г-t- J

В-

H-, ça

РГ «5

Я" РГ

£ Й*

6 H

3 g'

g сю се: ^

сг о О 3

3 49.

о

43

(Я

О,

о*

49 FT

(Я

С^

о

<

3

о 3

fa 3

Jr-

bí

рГ

сю' fa

РГ C^

fa 3. Ñ ' О

OQ

er fa

О

3

О

3*

о 3

fa fa

(Я

О

(Я.

fa

fa

fa >-t

(

CT1

сю' fa

РГ

er

cr>

E

t*r

о

3

5

fa 3

t*r

fa fa

3

<

fa

3

fa 3.

vf

6

<

3 с

3

о

(Я &

ä рз"

О

GO g

er 3

s= S-3. В:

! g: Ci.

№ ™ л в

3 É2 Й* fa 3 3

и £ er ça fa з X cL

(Я •

рГ

fa О

3 с

3

о

(Я &

£ рГ

fa О

ч! 0\ (л 41

>

3

О 0Q О 3

рг

0

3

43

01

О 3

^ ч^ i

«

S'S-o âgl.

Ei. си 45

О fa (V

од §

49. В ¿2

РГ СЯ О fa

(Я

ег

U» g. ю

(Я

ег fa

tfl С^

3 ^

Р ra

О & и 3

(Л

ег

fa

ÏV

S'

-

о* о

<

о ег

ér fa

<T>

a

^ a g

_ П) q* 3 ^

43 о

CD 3

s fa 43 3 3л

III

ä од.сю

fa 3.

ST

oq" fa 3

OQ fa

X О

(Л

X С

(Л

С

(Л

рГ

о _

О* 0Q

49. 7

< 2 fa

fa N С

3

О

fa

О

a

fa

С а*

о 3

0Q

(V о 3 0Q

fa

в-

СУ

О 43 0Q fa

3

<

fa

n" О

fa

43

(Л

Я'

О О № о-

О

о* i'

ЧЗ-^. ^ &

0Q ^

с

3 fa

<в.

fa"

(Л

О 3

В-з"

о*

ег

fa

fa &

fa"

(Л

fa

3 3 рГ

(Л

ег fa

<в.

fa"

(Л

N fa

fa X а* о

fa

3

fa

3

С <т

< fa

3 с

3

о

(Л &

& рГ

oq"

fa

(Л

ег

<т> fa

• З4

• SL

аГ f

В-о

43 О

О 3

I

fa

fa g*

<т> 3

сю

oq"

о

ег

fa

N

fa

о

OQ

а*

о

(Л

er ^

fa fa

О

аз ^

В

В-

fa Е и ça

i-)

<

fa

fa

3 рз рз N

С

се: 3

рз

43 рз

i О

рз О

рГ

С

О

ег с

3 о

РЗ РЗ

(Л &

3 J

с

а*

о

ja "i

R О

H-- и

В §

рз

рз

N о

о- a

рз ti. 3

рз

к- 3

ça Рз

^ S

О-

ё: г

СЮ g. fa Е

Я* 3 з

о и е^ Ы; рз и

Го ET

л- з < ^ О рз

3 3^

С рз рз

3 ^ о Р3

(Л и рз О ça CT* и i-I

в в:-в.

et. ça рз

В

3. р

рз |-Г его

Sil §

¿ 5. а

Я & ^ 5" ' g" ^ з

о рз 3

4 < 43 О О

3

43 fC

Г4-

О 3

Ol 3

-< о

s §

о ь г

__ рз (V

Н-. (V

РГ fa рз

mobaynida insoniy va madaniy munosabatlarni amalga oshirishda zarur bo'ladigan aqliy intellect darajasini nihoyatda quyi ekanligini izholaydi.

1-10 yillik OYAM ga ega er-xotinlar o'rtasida gender tenglikni namoyon etilishiga salbiy ta'sir etadi.

"Fikrlarim tarqoq, muxim va nomuximni ajrata olmayman" tasdig'i bo'yicha har ikkala erkak va ayollar o'z-o'zini baholaganlarida erkaklarning har doim tasdig'iga - 0 foiz; 13 foizi - ko'pincha; 41 foizi - ba'zida; 46 foizi - xech qachon, degan javob berishgan. Ayollarning 23 foizi - har 45 foizi

- ko'pincha; 21 foizi - ba'zi hollarda o'z fikrlarini tarqoqligi, muxim va nomuximni ajrata olmasligini bildirishgan, atigi11 foiz ayollar - xech qachon fikrlari tarqoq emasligini, muxim va nomuximni ajrata olishlarini bildirishgan. Tadqiqot natijalarining bunday ko'rinishi - nizoli oilada ayollarning fikrlarini tarqoqligini, tafakkurning muxim va nomuximni ajrata olish jarayoni yaxshi tarkib topmaganligini ko'rsatadi.

Janjallashib qolsak TO' mulohazakorlik va xotirjamlik bilan vaziyatni yumshata oladi tasdig'i erkaklar tamonidan 7 foiz - har doim; 18 foizi -ko'pincha; 26 foizi - ba'zida; 49 foizi — xech qachon, degan javob berishgan. Ayollarning javblariga ko'ra erkaklarni janjalli vaziyatlarni mulohazakorlik va xotirjamlik bilan yumshata olish qobiliyatini - har doim - "0" foiz; ko'pincha - "0" foiz; 47 foizi - ba'zida, 53 foiz ayollar - xech qachon, deb tasdiqlashgan.

TO'larning har bir ishda mulohaza va bosiqlik bilan fikr yuritishi, xulosa chiqarishi tasdig'i bo'yicha erkaklarning ayollarga bergan bahosida har doim - 0 foiz; 11 foizi - ko'pincha; 23 foizi -ba'zida; 66 foizi —xech qachon degan javob berishgan. Ayollarning "0" foizi -har doim; 28 foizi - ko'pincha; 31 foizi - ba'zida, 41 foiz ayollar - xech qachon erlari har bir ishda mulohazakorlik va bosiqlik bilan fikr yuritmasliklarini, xulosa chiqarmasliklarini tasdiqlashgan.

Biroq, "Men har bir ishda mulohaza va bosiqlik bilan fikr yuritaman, xulosa chiqaraman", tasdig'i bo'yicha er-xotinlar o'z-o'zini baholashganlarida erkaklarning 21 foizi - har doim, 34 foizi

- ko'pincha; 28 foizi - ba'zida; 17 foizi - xech qachon o'zini har bir ishda mulohazakorlik va bosiqlik bilan fikr yuritmasligi, xulosa chiqara olmasligini bildirishgan.

Ushbu tasdiq bo'yicha, ayollarning "0" foizi - har doim 9 foizi - ko'pincha; 33 foizi - ba'zida, 58 foiz ayollar - xech qachon o'zini har bir ishda mulohazakorlik va bosiqlik bilan fikr yuritmasligi, xulosa chiqara olmasligini baholashgan.

Shuningdek, erkaklarning 19 foizi - har doim 43 foizi - ko'pincha; 32 foizi - ba'zida, 6 foizi

- xech qachon; ayollarning 8 foizi - har doim 43 foizi - ko'pincha; 39 foizi - ba'zida, TO'ning fikri, mulohazasi tor, zerikarli odam, deb baholashgan. 10 foiz ayollar - xech qachon TO'ning fikri, mulohazasi tor, zerikarli odam emasligini tasdiqlashgan. Bu ko'rsatkich nizoli oila er-xotinlari o'rtasidagi sheriklik va hamjixatlik munosabatlariga to'sqinlik qiladi. Oilada intellektual kompetentlik va mulohazakorlikni yaxshi shakllanmaganligi zo'ravonlik ko'rinishidagi dominatlikka, qaramlik va manipulyativ munosabatlarga sabab bo'ladi.

КИМ О fLIKk KJLTHO

хато карор кабул килно ко'яман

Узокни о'йламай. днАди? кнладиган ношукурчллпк одлтим оор

Тони узокни о'Кламайдлгаи Hom>Tiyp4iLTHK

одатиоор

МГШ IU 1 JH1 ы

асослн таклиф, тт-нча ôepa оладн

60 50 4030 20

Фикрларнм таркок.

мухим ва номухимни ажрлтл слмайман

' t 10 \->f-:.

А

LçSsJ '/[ Л \ \ \ ■ .........

/1<*--1?--<Ж/ / / /

м /

Жанжаллашно колсак ТО мулохазакорлик ва хоткржамлнк бнлан вазшпни юмшата

ТО хар онр ншда

мулохаза ва ооснклнк ôiLiaH фнкр юритали хулоса чнкаради

Фнкрнммн тоУрнлнгыни айтнш >•4411 зарур со'з топа олмаА коламан

Мен хар онр шпла

/ *' мулохаза ва

ооснклик онлан

фнкр юрнтаман,

, хулоса чикараман ТУнннт фнкрн '

мулохазасн тор,

зерикарли одам_

— — ^ардоимА —• — купинча А

— - баъэида А

цачон А • \ар доим Э ....... купинча Э

баъзида Э ....... ^еч ^ачон Э

Nizoli 1-10 yillik yashash muddatiga ega oila ayol va erkaklari tomonidan intellektual kompetentlik - mulohazakorlikni baholanishi % hisobidaj

Xulosa: tadqiqotimiz natijalari erkaklar, er yigitlar xulq-atvoridagi gender xususiyatlar -intellektual kompetentlik va mulohazakorlik, ishonch, xotirjamlik, muloxazakorlik, xissiyotlarini to'g'ri va ochiq namoyon eta olish, ayol qizlarga ma'naviy, ruxiy-psixologik, iqtisodiy tirgak, suyanchiq bo'la olish ko'nikmasi shunchaki, erkak bo'lib tug'ilganligi uchun o'z-o'zidan shakllanib qolmasligini, ushbu xulq-atvor shakllarini ijtimoiy, madaniy kontekstlarda tarkib topishi uchun ota xulq-atvorining oiladagi va jamiyatdagi namunasi zarurligini ko'rsatdi;

Ayollar xulq-atvorida mehnatga munosabat kompetentligi - oilani moddiy-iqtisodiy jihatdan ta'minlash ma'suliyati va javobgarligi erkaklar kabi birdek tarkib topganligi kuzatildi.

Jumladan, O'zbek oilasi er-xotinlar o'rtasidagi gender tenglik masalalari ijtimoiy rollar va ijtimoiy onglilik, umummadaniy shakllanganlik, aqliy intellektual saloxiyat, umuminsoniy qadriyatlar tizimi va shaxsning o'z-o'zini baholash darajasiga xam bog'liqligini o'rganish o'z yechimini kutayotgan masalalardan biridir. Bunda albatta har bir shaxsning gender kompetentligi darajasi muhim axamiyat kasb etadi, degan g'oyani ilgari suramiz.

Adabiyotlar:

1. I.E.Kalabikxina Kratkiy ponyatiyniy slovar po gendernim issledovaniyam // Sotsialniy pol: ekonomicheskoye i demograficheskoye povedeniye Uchebno-metodicheskiye materiali po kursu.M., 1998.

2. https://lex.uz/docs/-4494849 Xotin-qizlar teng huquq kafolatlari to'g'risidagi O'RQ-562 02.09.2019

3. O'zbekiston Respublikasi moliya vazirligi huzuridagi rasmiy sayt "komissiya haqida" sahifasi, 2021-04-14da asl nusxa arxivlandi, qaraldi: 2021-04-14

4. Savelev S. V. Intervyu: ot vesa mozga zavisit ves v obschestve

5. Aleftina Posternak Ravenstvo mujchini i jen^ini. Takaya odna utopiya? (2011-10-18 sanasida arxivlangan) / / Internet-gazeta "Yediniy mir", 08.03.2010

6. Sentr novostey OON — OON o pravax jen^in: do polnogo gendernogo ravenstva Prava jen^in | Novosti OON (un.org).

7. Guterrish A. Poslaniye po sluchayu Mejdunarodnogo jenskogo dnya. OON.08.03.2018.URL:https://www.un.org/sg/ru/content/sg/statement/2018-03-08/secretary-generals message-international womens-day-scroll-down (data obra^eniya: 05.09.2020). Data postupleniya rukopisi v redaksiyu: 30.12.2019 Data prinyatiya k publikatsii: 15.06.2020 Dlya svyazi s avtorom / Corresponding author: Yemail: [email protected] 32.

8. Saribayeva U.S. O'zbek oilalarida gender tenglik va milliy qadriyatlarning ijtimoiy-psixologik xususiyatlari. T.: Pedagogika ilmiy-nazariy va metodik jurnali. 2021-yil 4-son, 34-36 b.

9. Osnovbi sotsialno-psixologicheskix issledovaniy: ucheb. dlya vuzov / pod ob^. red. A.A. Bodaleva, A.A. Derkacha, L.G. Lapteva. - M.: Gardariki, 2007.

10. Petrovskaya L.A. Razvitiye kompetentnogo ob^eniya kak odno iz na pravleniy okazaniya psixologicheskoy pomo^i // Vvedeniye v prakticheskuyu sotsi alnuyu psixologiyu: ucheb. Posobiye / pod red. Yu.M. Jukova, L.A. Petrovskoy. M.: Smbisl, 1996. - S. 150-166. Zakaz kopii fragmenta dokumenta. Podderjka:+7 (499) 557-04-70*1061 — Yandex Forms

11. Kuniswna V.N., Kazarinova N.V.. Pogolsha V.M. Mejlichnostnoye ob^eniye: ucheb. dlya vuzov. - SPb.: Piter, 2001.

12. Kletsina I.S. Gendernaya kompetentnost lichnosti// Gendernaya psixolo giya: praktikum. 2-ye izd. / pod red. I.S. Kletsinoy. - SPb.: Piter. 2009. - S. 316-339. ŒI Vvodnwe zamechaniya, Glava 19. Gendernaya kompetentnost lichnosti. I. S. Kletsina. Gendernaya psixologiya. Klyotsina I. S. Stranitsa 20. Chitat onlayn - Bookap.info

GENDER TENGLIGI VA KOMPETENTLIKNINGIJTIMOIY-PSIXOLOGIK MAZMUNI,

NIZOLIOILALARDA NAMOYONBO'LISHI

Ushbu maqolada ilmiy-nazariy manbaalarga tayangan xolda gender kompetentlikning ijtimoiy-psixologik mazmuniga ta'rif berildi. Gender kompetentlik - gender me 'yorlarni va zamonaviy gender rollarni umumijtimoiy-madaniy-milliy qadriyatlarga tayanib sifatli, tez va onson o'zlashtirish, samarali foydalanish va xulq-atvorda yuqori darajada namoyon etish malakasi, mahorati iqtidor va qobiliyati" sifatida talqin etildi.

"Gender kompetentlik darajasini o'rganish" savolnomasi yordamida nizoli oila er-xotinlarini "Intellektual kompetentlik" darajasi, ya'ni tafakkurni kengligi, mulohazakorlik, fikrlarni to'g'ri bayon eta olish qobiliyati tadqiqot natijalari asosida yoritildi.

ГЕНДЕРНОЕ РАВЕНСТВО И СОЦИАЛЬНО-ПСИХОЛОГИЧЕСКОЕ СОДЕРЖАНИЕ КОМПЕТЕНТНОСТИ, ПОРЯДОК В СПОРНЫХ СЕМЬЯХ

В данной статье на основе научно-теоретических источников дана характеристика социально-психологического содержания гендерной компетентности. Гендерная компетентность - качественное, быстрое и своевременное овладение гендерными критериями и современными гендерными ролями, основанными на общесоциально-культурно-национальных ценностях, а также умение и умение эффективно использовать и демонстрировать их на высоком уровне.

С помощью вопросника «Изучение уровня гендерной компетентности» выявлена степень «Интеллектуальная компетентность», то есть широкое мышление, рассудительность, умение правильно выражать мысли.

GENDER EQUALITY AND SOCIO-PSYCHOLOGICAL CONTENT OF COMPETENCE, ORDER IN CONTROVERSIAL FAMILIES

This article describes the socio-psychological content of gender competence based on scientific and theoretical sources. Gender competence - high-quality, quick and timely mastery of gender criteria and modern gender roles based on social, cultural and national values, as well as the ability and ability to effectively use and demonstrate them at a high level.

The questionnaire "Studying the level of gender competence" revealed the degree of "Intellectual competence," that is, broad thinking, prudence, and the ability to correctly express thoughts.