CC BY
0GOZADA АGROCELEKT 24 % ЭМ/К ("AGRO EXPORT STRONG GROUP"МЧЖ.
O'ZBEKISTON) GERBISIDINI BIR YILLIK VA KO PYILLIK BOSHOQLI BEGONA
OTLARGA QARSHI SAMARADORLIGI 1Eshonqulov Bahromjon, 2Jamolov Ahadjon
1O'simliklar karantini va himoyasi ITI Farg'ona filiali kichik ilmiy xodimi 2O'simliklar karantini va himoyasi ITI Farg'ona filiali katta ilmiy xodimi https://doi.org/10.5281/zenodo.11181665
Annotatsiya. GERBITSIDLAR (lot. herba — o't, o'simlik va caedo — o'ldiraman) — begona o'tlarni yo'qotishda qo'llaniladigan kimyoviy moddalar. Qishloq xo'jaligida dala, bedazor, bog' va tokzorlar, o'tloqlardagi, yo'lyoqalaridagi begona o'tlarga qarshi qo'llaniladi. Gerbitsidlarning bir necha xilpreparat ko 'rinishlari mavjud: suvda eriydigan kukunlar (dalapon va b.), suv bilan aralashib suspenziya hosil qiluvchi kukunlar (Paxton, kotoran, kotofor, prometrin, gezagard, atrazin, agelon va b.), suv bilan aralashib emulsiya hosil qiluvchi konsentratlar (treflan, dual, banol va b.) va boshqalar.
Kalit so'zlar: g'oza ,bir va ko'p yillik begona o't, Echinochloa crus galle, Setaria glauka L., Setaria virudis, Cynodon dactylon L, Sorglum holepense, traktor, OVX, qol apparati, suv, dala, begona o t, sepish, qarshi kurash, gerbisid, urug\ kimyo, tajriba, sinov.
Abstract. HERBICIDES (lat. herba - grass, plant and caedo - kill) are chemical substances used to eliminate weeds. In agriculture, it is used against weeds in fields, meadows, orchards and vineyards, meadows, roadsides. There are several different types of herbicides: powders that dissolve in water (dalapon, etc.), powders that mix with water to form a suspension (Paxton, kuttar, kotofor, promethrin, gezagard, atrazine, agelon, etc.), emulsion mixed with water forming concentrates (treflan, dual, banol, etc.) and others.
Keywords: cotton, annual and perennial weed, Echinochloa crus galle, Setaria glauca L., Setaria virudis, Cynodon dactylon L, Sorglum holepense, tractor, OVX, manual equipment, water, field, weed, spraying, control, herbicide, seed, chemistry, experiment, test.
Аннотация. ГЕРБИЦИДЫ (лат. herba — трава, растение и caedo — убиваю) — химические вещества, применяемые для уничтожения сорняков. В сельском хозяйстве применяется против сорняков на полях, лугах, садах и виноградниках, лугах, обочинах дорог. Существует несколько форм гербицидов: порошки, растворяющиеся в воде (далапон и др.), порошки, смешивающиеся с водой с образованием суспензии (пахтон, кухтар, котофор, прометрин, гезагард, атразин, агелон и др.), эмульсия, смешанная с водообразующие концентраты (трефлан, дуал, банол и др.) и другие.
Ключевые слова: хлопчатник, однолетний и многолетний сорняк, Echinochloa crusgalle, Setaria glauca L., Setaria virudis, Cynodon dactylon L, Sorglumholepense, трактор, OBX, ручное оборудование, вода, поле, сорняк, опрыскивание, борьба, гербицид, семена, химия, эксперимент, испытание.
Kirish. Paxta dalalarida turli xil begona o'tlar uchraydi. Qulay iqlim va tuproq sharoiti bu begona o'tlarning g'o'za maydonlarida unib chiqishiga turtki bo'ladi. Bu erlarda bir yillik va ko'p yillik o'tlar ko'proq uchraydi. Bir yillik begona o'tlardan qorakurmak, semizo't, sho'ra, ituzum bor. Ko'p yillik o'tlardan esa ajriq, g'umay, salomalaykum, qo'ypechaklar mavjud.
Bu begona o'tlar organik va mineral moddalar, suv va yorug'likni o'zlashtirishda ularga raqobatchi bo'lib, g'o'za ekinlariga katta zarar etkazadi. Yuqorida aytilganlarning barchasi paxta
xomashyosi hosildorligida sezilarli yo'qotishlarga olib keladi. Buning oldini olish uchun begona o'tlar bilan qoplangan dalalarda doimiy ravishda begona o'tlarga qarshi kurashish kerak.
Yovvoyi o'tlar bilan agrotexnik usullar amaliyot ko'rsatganidek, begona o'tlarni yo'q qilishni to'liq ta'minlamaydi. Shuning uchun, ayniqsa, qishloq xo'jaligi amaliyotlari bilan birgalikda, begona o'tlarni yanada to'liq yo'q qilishga erishiladigan samarali gerbitsidlar va ularni qo'llash texnologiyalarini topishga shoshilinch ehtiyoj bor.
Keyingi yillarda paxtachilikda gerbitsidlardan foydalanish texnologiyaning ajralmas qismiga aylandi.
Shularni hisobga olgan holda O'KvaH ITI bir yillik va ko'p yillik boshoqli begona o'tlarga qarshi eng samarali, tejamkor va atrof-muhit uchun xavfsiz ishlab chiqarish tajribasini o'rgandi.
Bir yillik va ko'p yillik boshoqli begona o'tlarning qisqacha tavsifi.
1. Qorakurmak - Echinochloa crus galle.
Bir yillik boshoqli o'simlik. O'zbekistonda sug'oriladigan erlarda keng tarqalgan. Hosildorligi yuqori - bitta o'simlik butasi unib chiqish joyiga qarab, 5 mingdan 13 minggacha urug' berishi mumkin. Bu begona o't g'o'zaga rivojlanishning dastlabki fazalarida eng katta zarar keltiradi, 1 m2 ga 15 - 20 o'simlik to'g'ri keladi.
2. Itqo'noq -Setaria glauka L .
Poyasi bir yoki ko'p bo'lib, silliq, balandligi 40-50 sm gacha, barglari chiziqli-lansetsimon. Mevasi oval tuxumsimon, aprel, iyun va avgust oylarida o'sib chiqadi. Itqo'onoqlar barcha sug'oriladigan erlarda keng tarqalgan. Yozning ikkinchi yarmida gullaydi va meva beradi. Dastlab, u tezda 1,5 m gacha chuqurlashgan kuchli ildiz tizimini rivojlantiradi.
3. Ko'k itqo'noq - Setaria virudis.
Bir yillik o't, poyasining bo'yi 20-100 sm.Popuk ildiz, tuproqqa 75-170 sm singib ketadi. Iyul-sentyabr oylarida gullaydi, boshoqchalar tuxumsimon-oval, mevasi oval-tuxumsimon. Iyul-oktyabr oylarida urug'lari pishib etiladi. Bitta o'simlikning hosildorligi 2300 dona. Urug'i 4 yildan ortiq hayotiyligini saqlab qoladi. Barcha sug'oriladigan erlarda o'sadi, janubiy viloyatlarda tarqalgan
4. Ajriq - Cynodon dactylon L - ko'p yillik o't o'simligi, ko'p yillik ildizpoyasimonlar oilasi. Ildiz tizimi vegetativ kurtaklari bilan 1,5 m chuqurlashgan er osti poya shaklida. Poyasi ko'tarilgan shoxlangan, balandligi 10-50 sm. Barglari chiziqsimon lansetsimon tukli, tili kalta kipriksimon shaklda. . Palma shaklida gullaydi. Mevasi 2,25-2,75 mm uzunlikdagi sarg'ish-yashil-binafsha rangli pardasimon.
5. G'umay - Sorglum holepense.
Boshoqdoshlar oilasiga mansub ildiz poyali ko'p yillik o'simlik. Bog'larda sug'orish kanallari qirg'oqlaridagi dalalarda o'sadi. Yarim nam tuproqlarni afzal ko'radi. Vegetativ nuqtalari va lateral shoxlari bilan ajralib turadi. Ildiz tizimi shakli o'zgargan er osti poyasi shaklida. Ildizlari tuproqqa 80-100 sm gacha kirib boradi. Urug'larning unib chiqishi uchun minimal harorat +10-12°C. Ildizpoyasida kurtaklar mart-may oylarida paydo bo'ladi, iyul-avgustda gullaydi. Avgust-sentyabr oylarida urug'lar pishib etiladi. Bitta o'simlikning maksimal hosildorligi 8000 dongacha, urug'larning hayotiyligi 4 yil davom etadi.
Tadqiqot o'tkazish joyi hamda usuli.
Tajriba sinovlari 2023 yil Farg'ona viloyati sharoitida o'tkazildi.
AGROCELEKT 24 % эм/к ("Agro Export Strong Group"M^K . O'zbekiston) gerbitsididan foydalanish bo'yicha ishlab chiqarish sinovlari "O'simliklarda gerbitsidlarni davlat sinovidan o'tkazish bo'yicha uslubiy ko'rsatmalar" (2007) bo'yicha amalga oshirildi. Tajriba
ishining umumiy masalalari bo'yicha ekinlar hosildorligi bo'yicha olingan ma'lumotlarning ishonchliligi B.A.Dospexov (1985) metodologiyasi bo'yicha aniqlandi. Tasdiqlangan ishchi dasturga muvofiq va buyurtmachi bilan kelishilgan holda, tajribalar quyidagi sxema bo'yicha o'tkazildi:
1. Nazorat - gerbitsid yo'q.
2. AGROCELEKT 24 % em/k . - 0.5 l/ga
3. Zellek super, 10,4 l/ga k.e. - 1,0 l/ga (andoza)
Sinov natijalari
Gerbitsidlarni qo'llashdan asosiy maqsad vegetatsiya davrida bir yillik va ko'p yillik o'tlarini hosilga zarar etkazmasdan maksimal darajada yo'q qilishga erishishdir.
Bu o'simlik rivojlanishining dastlabki davrida, begona o'tlar o'sishda undan sezilarli darajada oldinda bo'lgan va uning rivojlanishini kechiktirishi mumkin bo'lgan davrda katta ahamiyatga ega.
Gerbitsid ta'sirining birinchi belgilari AGROCELEKT 24 % em/k . begona o'tlarni ishlovdan so'ng 10 kun o'tgach kuzatila boshladi. Ular porloq bo'lib, bargning rangi quyuq yashil rangdan o'zgaradi, ular yashil rangini yo'qotadi, turgorlik holati yo'qoladi. Yovvoyi o'tlarda asosiy o'sish nuqtasi burishadi va o'sishdan to'xtaydi, barglarning rangi qizil-sariq bo'ladi.
AGROCELEKT 24 % em/k. bir yillik va ko'p yillik boshoqli begona o'tlarini, ayniqsa g'umay turini butunlay yo'q qiladi. Ishlovdan so'ng, AGROCELEKT 24 % em/k. o'simlikda juda tez harakat qiladi. O'sish nuqtalarida to'planib, ularni yo'q qiladi. Ushbu muhim tizimli harakat kurtaklar va ildizpoyalarning o'limiga olib keladi, ular ichiga gerbitsid ham kiradi. Bu shuni anglatadiki, ko'p yillik o'tlarining qayta o'sishi bo'lmaydi.
Sinov natijalari jadvalda keltirilgan. Ular shuni ko'rsatadiki AGROCELEKT 24 % em/k. gerbitsidi, 0,5 l/ga iste'mol darajasida u asosan g'o'za ekinidagi bir yillik va ko'p yillik boshoqli begona o'tlarning o'suv nuqtalariga samarali ta'sir ko'rsatadi va ularning sonini deyarli sezilmaydigan miqdorgacha kamaytiradi. Buni paxta ekinlariga sepilgandan keyin 30-kuni o'tkazilgan hisob-kitoblarda ham ko'rish mumkin.
Bu erda AGROCELEKT 24 % em. k. suspenziya holatida purkashdan 15 kundan keyin 1 kv m uchun nazorat qilish variantlari bilan solishtirganda. 0,5 l /ga iste'mol darajasida 1,2 dona bor edi. Purkalgandan 30-60 kun o'tgach esa 1 kv.m ga 0,9 ta, ko'p yillik o'simliklar esa 0,6 dona begona o'tlar aniqlandi.
AGROCELEKT 24 % em. k. gerbitsidining biologik samaradorligi, tajribada o'rtacha 3 ta hisob-kitobga ko'ra bir yilliklarda 94,5% va ko'p yillik o'tlarda 90,9% ni tashkil etdi.
Jadvalda AGROCELEKT 24 % m.k. gerbitsidining ta'siri ham ko'rsatilgan, bir yillik va ko'p yillik boshoqli o'tlarning har bir turi uchun 0,5 l/ga iste'mol meyorida foizda ifodalangan.
AGROCELEKT 24 % em. k. bir yillik boshoqli begona o'tlarga juda yaxshi ta'sir qiladi, avval barglari va poyasi sarg'ayadi, keyin esa quriydi.
AGROCELEKT 24 % em. k. gerbitsidi, 0,5 l/ga bir yillik o'tlari qoniqarli ta'sir ko'rsatadi, lekin ko'p yillik o'tlari sekin ta'sir qiladi - dastlab barglari va poyalari sarg'ayadi, keyin asta-sekin quriydi.
AGROCELEKT 24 % em. k. gerbitsidining o'tlar paydo bo'lishidan keyin purkalganda, 0,5 l / ga ta'sir qilish darajasida, ko'p yillik boshoqli begona o'tlarni (ajriq va g'umay) yo'q qilish uchun samarali tayyorgarlik hisoblanadi.
Shunday qilib, begona o't paydo bo'lgandan keyin gerbitsid AGROCELEKT 24 % em. k. 0,5 l/ga iste'mol darajasida samarali bo'lib, uning ta'siridan g'o'za o'simliklarining o'sishi, rivojlanishi va shakllanishidagi kechikishiga salbiy ta'sir ko'rsatmadi.
Shuni ta'kidlash kerakki AGROCELEKT 24 % em. k. gerbitsidi, sinovdan o'tgan iste'mol me'yorlariga bir yillik va ko'p yillik boshoqli begona o'tlarga nisbatan 0,5 l/ga iste'mol meyorida qo'llash tavsiya qilinadi.
Go'zada AGROCELEKT 24 % em. k. gerbitsidining bir yillik va ko'p yillik boshoqli begona o'tlarga qarshi biologik samaradorligi.
№ Begona o'tlar nomi Ishlovdan oldin dona 1m2 Nazorat (dorisiz) 1m2 ZELLEK SUPER, 104 g/l k.e. - 1,0 l/ga (andoza) AGROCELEKT 24% em.k. -0,5 l/ga
Dona/m2 % Dona/m2 %
Ishl ovdan 15 kun keyin
Bir yillik boshoqli begona o'tlar
1 Qorakurmak 11,4 10,0 0,9 92,1 0.7 93.9
2 Itqo'noq 6,1 7,2 1,0 83,6 0.6 90.2
3 Ko'k itqo'noq 6,5 7,0 1,2 81,5 0.5 92.3
4 Yovvoyi arpa 7,5 9,3 0,9 88,0 0.9 88.0
O'rtacha 7,9 8,4 1,0 86,3 0.67 91.1
Ko'p yillik boshoqli begona o'tlar
5 Ajriq 6,1 8,3 0,8 86,9 0.6 90.2
6 G'umay 4,8 7,8 0,8 83,3 0.7 85.4
O'rtacha 5,5 8,1 0,8 85,1 0.65 87.8
Ishl ovdan 30 kun keyin
Bir yillik boshoqli begona o'tlar
1 Qorakurmak 11,4 10,2 0,7 93,9 0.4 96.5
2 Itqo'noq 6,1 7,5 0,9 85,3 0.4 93.4
3 Ko'k itqo'noq 6,5 7,3 1,0 84,6 0.2 96.9
4 Yovvoyi arpa 7,5 9,5 0,6 92,0 0.6 92.0
O'rtacha 7,9 8,6 0,8 89,0 0.4 94.7
Ko'p yillik boshoqli begona o'tlar
5 Ajriq 6,1 8,8 0,6 90,2 0.3 95.1
6 G'umay 4,8 8,1 0,5 89,6 0.5 89.6
O'rtacha 5,5 8,45 0,55 89,9 0.4 92.4
Ishl ovdan 60 kun keyin
Bir yillik boshoqli begona o'tlar
1 Qorakurmak 11,4 10,6 0,5 95,6 0.2 98.2
2 Itqo'noq 6,1 7,8 0,7 88,5 0.1 98.4
3 Ko'k itqo'noq 6,5 7,6 0,8 87,7 0.1 98.5
4 Yovvoyi arpa 7,5 9,7 0,4 94,7 0.3 96.0
O'rtacha 7,9 8,9 0,6 91,6 0.17 97.8
Ko'p yillik boshoqli begona o'tlar
5 Ajriq 6,1 9,1 0,4 93,4 0.3 95.1
6 G'umay 4,8 8,3 0,3 93,8 0.5 89.6
O'rtacha 5,5 8,7 0,35 93,6 0.4 92.4
3takuzatuvni o'rtachasi
Bir yillik 7,9 8,6 0,8 89,0 0.41 94.5
Ko'p yillik 5,5 8,5 0,57 89,5 0.48 90.9
6. XULOSA VA TAKLIFLAR
1. AGROCELEKT 24 % em. k. Gerbitsidi g'o'zada bir va ko'p yillik boshoqli begona o'tlarga qarshi 0,5 l/ga sepilganda nazoratga nisbatan samarali bo'lib, bir va ko'p yillik boshoqli begona o'tlarni o'rtacha 3 ta kuzatuv natijalariga ko'ra bir yillik 94,5% va ko'p yillik 90,9% ni yo'q qildi.
2. Ko'rsatilgan sarf me'yorida AGROCELEKT 24 v% em. k. g'o'za ekini o'sishi va rivojlanishiga salbiy ta'sir ko'rsatmadi.
3. . Ishlab chiqarish tajribasi natijalariga ko'ra "O'zbekiston Respublikasi qishloq xo'jaligida o'simlik zararkunandalari, kasalliklariga va begona o'tlarga qarshi foydalanish uchun ruxsat etilgan kimyoviy va biologic himoya vositalar RO'YXATI "ga AGROCELEKT 24 % em. k.ni kiritish g'o'za ekinlarida bir va ko'p yillik boshoqli begona o'tlarga qarshi 0,5 l/ga sarf me'yorida tavsiya etamiz.
REFERENCES
1. Alxasyants E.L. Pestidsidlarning samaradorligi va paxtachilikda qo'llanilishi. Axborot varaqasi, Toshkent 1985 yil.
2. Xasanov T.K. va boshqalar Gezagard 50% w.p. gerbitsidini sinash, g'o'za ekinlarida bir yillik ikki pallali va boshoqli begona o'tlarga qarshi. O'zMIIZR ma'ruza tezislari, Toshkent, 2001 y.
3. Yusupova M.N., Xodjayev Sh.T. Plyonka ostida g'o'za ekinlarida bir yillik begona o'tlarga qarshi gerbitsidlardan foydalanish. O'zMIIZR ma'ruzasi tezislari, Toshkent, 2001 y.
4. Ochilov R.O., Yo'ldoshev A. Dachlorning paxta ekinlarida bir yillik, ikki pallali va boshoqli begona o'tlarga qarshi ishlab chiqarish sinovlari. Tavsiyalar, 2005 yil.
5. Yuldashev A. va boshqalar 2010. Paxta ekish bilan bir vaqtda Kotoran gerbitsidi bir yillik begona o'tlarga qarshi qo'llaniladi. Tavsiya, Toshkent, 2005 yil.
6. Yuldashev A. va boshqalar 2010. Kotoran va Stomp gerbitsidlari aralashmasi paxta ekinlarida bir yillik, ikki pallali va boshoqli begona o'tlarga qarshi sinovdan o'tkazildi. J. O'zbekiston qishloq xo'jaligi, Toshkent, 2010 y.
7. Yuldashev A. va boshqalar 2010. Bir yillik begona o'tlarga qarshi Samuray gerbitsidi paxta ekinlarida sinovdan o'tkazildi. J.Agroilm, Toshkent, 2010 y.
8. Yuldashev A. va boshqalar 2010. Qishloq xo'jaligida begona o'tlarning rivojlanishi va ko'payishini prognozlash. "Andijon nashtiot-matbaa", Er. 2010 yil.
9. Yuldashev A. va boshqalar. O'simliklarda gerbitsidlarni davlat sinovidan o'tkazish bo'yicha ko'rsatmalar. Qo'llanma, Toshkent, 2007 y.
10. Zirh B.A. Eksperimental ishlarning umumiy masalalari, qishloq xo'jaligi ekinlari hosili bo'yicha olingan ma'lumotlarning ishonchliligi. Metodik ko'rsatmalar. Moskva, 1985 yil.
