Научная статья на тему 'ФУТЕР ТРИКОТАЖ ТЎҚИМАСИНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХУСУСИЯТЛАРИ'

ФУТЕР ТРИКОТАЖ ТЎҚИМАСИНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

CC BY
41
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ФУТЕРЛИ / ТУКЛИ / УЗИЛИШДАГИ УЗАЙИШ / ҲАВО ЎТКАЗУВЧАНЛИК / УЗИЛИШ КУЧИ / ПЛАТИНА ЁЙЛАРИ / ҲАЖМ ЗИЧЛИК / ҲАқИқИЙ ЕНГИЛИЛИК / НИСБИЙ ЕНГИЛИЛИ / қИСқАРИШ

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — Убайдуллаева Д.Х., Ишанова З.Р., Абдурахимова М.М., Жуманиязов М.Б.

Мақолада трикотаж тўқув машинасида олинган туки узайтирилган футер трикотаж тўқимасининг янги тузилишдаги вариантларининг технологик кўрсаткичлари ва физик-механик хусусиятлари таҳлил қилинган. Тавсия этилаётган футерли трикотаж вариантларининг таркибидаги узайтирилган футер туклари тўқима қалинлигини ошириб, тўқиманинг ҳажм зичлиги камайтирилган. Бунинг натижасида хомашё сарфи тежалиб, технологик жараён такомиллаштирилган, ресурстежамкор технология тавсия этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по энергетике и рациональному природопользованию , автор научной работы — Убайдуллаева Д.Х., Ишанова З.Р., Абдурахимова М.М., Жуманиязов М.Б.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PHYSICAL AND MECHANICAL PROPERTIES OF FOOTWEAR JERSEY

In this article results of analyses of technological parameters and physical-mechanical properties of new structures of fleecy knitting interlooping with elongated fleecy yarn that produced at the flat knitting machine have been offered. In the developed samples of knitting are available extended fleecy yarn which allows to increase a thickness and to reduce volume density of fabric. The technology is as a result recommended resource economy, technological process is improved and the economy of the expense of raw materials is reached.

Текст научной работы на тему «ФУТЕР ТРИКОТАЖ ТЎҚИМАСИНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК ХУСУСИЯТЛАРИ»

Убайдуллаева Д.Х.

доцент

Тошкент тукцмачилик ва енгил саноат институты

Ишанова З.Р., магистр Тошкент тукцмачилик ва енгил саноат институти

Абдурахимова М.М., магистр Тошкент тукцмачилик ва енгил саноат институти

Жуманиязов М.Б., магистр Тошкент тукцмачилик ва енгил саноат институти

ФУТЕР ТРИКОТАЖ ТУЦИМАСИНИНГ ФИЗИК-МЕХАНИК

ХУСУСИЯТЛАРИ

Аннотация: мацолада трикотаж туцув машинасида олинган туки узайтирилган футер трикотаж туцимасининг янги тузилишдаги вариантларининг технологик курсаткичлари ва физик-механик хусусиятлари таулил цилинган. Тавсия этилаётган футерли трикотаж вариантларининг таркибидаги узайтирилган футер туклари туцима цалинлигини ошириб, туциманинг уажм зичлиги камайтирилган. Бунинг натижасида хомашё сарфи тежалиб, технологик жараён такомиллаштирилган, ресурстежамкор технология тавсия этилган.

Калит сузлар: футерли, тукли, узилишдаги узайиш, уаво утказувчанлик, узилиш кучи, платина ёйлари, уажм зичлик, уациций енгилилик, нисбий енгилили, цисцариш.

Ubaydullaeva D.Kh.

docent

Tashkent Institute of Textile and Light Industry

Ishanova Z.R. master

Tashkent Institute of Textile and Light Industry

Abdurakhimova M.M.

master

Tashkent Institute of Textile and Light Industry

Zhumaniyazov M.B.

master

Tashkent Institute of Textile and Light Industry

PHYSICAL AND MECHANICAL PROPERTIES OF FOOTWEAR

JERSEY

Abstract: In this article results of analyses of technological parameters and physical-mechanical properties of new structures of fleecy knitting

interlooping with elongated fleecy yarn that produced at the flat knitting machine have been offered. In the developed samples of knitting are available extended fleecy yarn which allows to increase a thickness and to reduce volume density of fabric. The technology is as a result recommended resource economy, technological process is improved and the economy of the expense of raw materials is reached.

Key words: lining, plush, breaking load, breaking elongation, air permeability, platinum arcs, bulk density, actual lightening, relative lightening, shrinkage.

Сунгги йилларда трикотаж махсулотлари ассортименти сезиларли даражада кенгайди. Янги тузилишдаги енгиллаштирилган тукималар яратиш ва уларни турли трикотаж тукув машиналарида олиш усулларини такомиллаштириш максадида ясси фанг трикотаж тукув машинасида олинган футер тукли трикотаж тукимасининг футер туки узайтирилган янги вариантлари олинди [1].

Футер тукли трикотаж тукималари тузилишини тахлилига кура, трикотаж асосига футер ипларини киритиш усуллари хар хил булади. Баъзи холларда футер ипи платина халка ёйларида оддий осилиб туради, иккинчидан, айрим холларда асос ва ёпкич иплари орасида жойлашади, учунчидан, футер ипи айрим игналарда очик халка хосил килади, туртинчидан бу ип иккита бир хил тукимани бирлаштириши мумкин, бешинчидан, халкани платина ёйлари айланиб утиб, трикотаж тузилишининг ички томонида жойлашиши мумкин ва б.к. Ушбу хамма усулларни узига хос камчилиги ва афзалликлари мавжуд.

Тошкент тукимачилик ва енгил саноати институтининг олимлари ва изланувчилари хозирги кунда Республикамизда фаолият курсатаётган трикотаж корхоналарида урнатилган янги технологиялар асосида ишлаб чикарилаётган тукималарнинг янги тузилишдаги турларини яратиш буйича тадкикотлар олиб бормокда.

Тадкикот объекти сифатида ясси фанг трикотаж тукув машиналаридан олинган футер тукли трикотаж тукималарининг 3 та вариантлари олинган. Трикотаж махсулотлари ассортиментини кенгайтириш ва ясси фанг трикотаж тукув машиналарининг технологик имкониятларидан кенг фойдаланиш максадида янги тузилишли тукли трикотаж тукимасининг 3 та варианти олинди, бунда хомашё сифатида Т = 18,5 текс х 3 пишитилган пахта ипидан фойдаланилди.

Узун футер туклари узунлигини янада узайтиришга игнадонлар орасидаги масофани узайтириш оркали хамда орка игнадонда футер ипини эгиш чукурлигини ошириш билан эришиш мумкин. Ушбу трикотаж тукимасини олишда тукув машинасига хеч кандай конструктив узгаришлар киритилмайди ёки кушимча курилма, механизмлар куйиш талаб этилмайди. Трикотаж тукув машинасида мавжуд бошка барча

трикотаж тукималарини олиш мумкин, бу эса трикотаж тукув машинасининг технологик имкониятини кенгайтиради.

Туки узайтирилган футер трикотаж тукимасининг таркиби 18,5 текс х 3 пахта ипидан тукилган 3 та варианти ясси фанг трикотаж тукув машинасидан олинди ва физик-механик курсаткичлари (2-жадвал) "Centeks и/" аккредитлаштирилган лабораториясида урганилди [2-3]:

1-жадвал

Футер трикотаж тукимасининг технологик курсаткичлари

Я. Я 1|Ш1Н мг Ч1ПЛК.111 зичлигн^ екв < 5 Е 5 в я К 1=; я X - а С. ' = = Я Я - £ 1 я - И с 3 я -" = я 3 г 1,— я а- а. я 3* _ = - Ха.жа и л и у1унлит,шп1 г я Е Е «э 3 й X я Ф и 1

¡5 Я я Е я м Асос ипи •л Н 5 £ Л — 2 8 —^ £ щ •>. „ ^ г я = г £ 3 ? а = , X Б Я >, и о й < аЯ м Я 5 2 а я X £ Е- =' 5 в § = "в - Е ЬЪ ^ 5 1 X § Е , * ~ '"а ® Е г г я я * 1 * £ и X

1 1.19 о,83 42 60 3,6 5,2 318 0,89 357 - -

II и « V- 1,66 1,25 30 40 9,4 5,5 437,5 131 334 23 7

III 1Л ею "1 ее 1,66 1,11 30 45 9.14 5,6 380,5 1,2 317 40 11

IV 1,66 1,25 30 40 9,3 5,7 390 1,25 312 45 13

Тадкикот натижаларини тахлилига кура, туки узайтирилган футер трикотаж тукимасини ишлаб чикиш натижасида трикотажнинг хажм зичлигини камайтиришга ва бундан, тукиманинг енгил тузилишдаги вариантларини олишга эришилди (2-расм).

600 У

на

400

200 кИ _ Г

0 и 1 - 1 - ИИ

I || ||| |Вариантлар

□ Тузима юза зичлиги

2-расм. Футер трикотаж тукимасининг юза ва хажм зичлигининг узгариши.

Туки узайтирилган футер трикотаж тукимаси 1У-вариантининг юза зичлиги Мs = 390 §г/ш2, калинлиги Т = 1,25 тт булганда тукима хажм зичлиги М-у=312 mg/sm3 ташкил этди, асос тукима ^-вариант) юза зичлиги Мs=318 gr/m2 ва калинлиги Т=0,89 тт булганда, хажм зичлиги MV=357 mg/sm3 ташкил этди, бундан, абсолют хажм енгиллиги асос тукимага нисбатан такосланганда куйидагини ташкил этди:

Д5 = 5х - 5 = 357 - 312 = 45 mg/sm3 Нисбий енгиллиги куйидагини ташкил этади:

es = (1-#) X 100 = (1-—)x 100=13 %

Туки узайтирилган футер трикотаж тукимасининг бошка вариантларининг (II, III) хакикий ва нисбий хажмий енгиллик курсаткичлари 1-жадвалда келтирилган ва уларнинг узгариш графигидан (2-расм) I вариант тукимага нисбатан IV вариант тукима 13 % га енгил. 50

■45

.40'

.23'

0 _ о ~ Хдкикий енгиллилик

I--НисбЬй енгиллВшкваригйГлар

2-расм. Футер трикотаж тукимасининг хакикий ва нисбий енгиллилигининг узгариш графиги.

2-жадвал

Футер трикотаж тукимасининг физик-механик хусусиятлари

Ипнинг чизикпи jM4jmi'H,teks 5 о. £ Училиш кучи, рр, N' Училишдаги узайиш L, (%) Пластик деформацн я, <%) Эластик деформация 0, (%) Кискариш, (%)

Вариантлар = с i Тук или X Я у) Г X £ |s £ X Е а и i = а = 1 i 1 § s X о] [_ 1Q LJ X ñ Еуйига а ñ Ёуйига а (П ^ 1Q к? Г 4 U L3 л с - X {ТУ

1 18.Sx 3 18,5« 3 46,2 20,0 302,7 197 78 89,2 11,8 14 88,2 86 11,2 -1,2

11 18,5х 3 18,5х 3 46,3 45,0 294,5 220,8 74,6 113,1 12,6 13,5 87,4 86,5 11,4 -2

Ш 18,5х 3 18,5х 3 66,9 36,0 317,4 208,5 64,3 97,4 13,2 15,3 86,8 84,7 12 -1,3

IV 18,5х 3 18,5х 33 51,1 42,0 299,7 203 79,7 97,43 9,5 12,6 90,5 87,4 11,2 -1,8

Вариантлар

3-расм. Футер трикотаж тукимасининг хаво утказувчанлигининг узгариш гистограммаси.

42 Зб

/

20

Трикотaжни ишкaлaнишгa чидaмлилиги бир кaнчa омиллaрнинг тaъсири: мaсaлaн, трикотaжнинг зичлиги унинг ишк;aлaнишгa чидaмлилиги тaдкикот кдлинган 6ули6, мaълyм 6улдики, тукиш зичлигини ошириш билaн трикотaжнинг ишкaлaнишгa чидaмлилиги ошгaн. Бyндa, тукиш зичлигини ошириш жyдa юкори бyлa олмaйди Ba жyдa кaттa дaрaжaдa ипнинг узининг ишкaлaнишгa чидaмлилигини ошириш зaрyр бyлaди.

Тaжрибa нaтижaлaригa кyрa, ярaтилгaн туки yзaйтирилгaн футер трикотэж тyкимaлaрининг ишкaлaнишгa чидaмлилиги I вaриaнт тyкимaгa нисбaтaн юкорилигини кyрсaтди. Тyкимaлaрнинг ишкaлaнишгa чидaмлилиги 36000 дaврдaн 45000 дaвргaчa yзгaриши aниклaнди (4-рaсм). II вaриaнт футерли трикотaж тyкимaсининг ишкaлaнишгa чидaмлилиги энг юкори булиб, I вaриaнт тyкимaгa нисбaтaн 125% гa юкорилиги aниклaнди.

50 -1-45

« 440

a S

¡ w

в i- а

es 20 ta

« я ч

í| S J

sr 0 l 2 3 4 5

Вариантлар

4^acM. Футер трикотaж тyкимaсининг ишкaлaнишгa чидaмлилигининг

узгариши.

Туки yзaйтирилгaн футер трикотaж тyкимaси узунлиги бyйичa узиш кучи 294,5 N дaн 317,4 N ни, ёки 4,9 % aсос тyкимaгa нисбaтaн юкорилигини кyрсaтди. Туки yзaйтирилгaн футер трикотaж тyкимaси буйи бyйичa узилиш кучи 294,5N дaн 317,4 N ra4a yзгaргaн. Энг Mycrax^aM тукли трикотaж тyкимaси Ш-вaриaнт тyкимa булиб, aсос тyкимaгa нисбaтaн буйи бyйичa 317,4 N ни, ёки 4,9 % юкорилигини кyрсaтди.

Буйи бyйичa yзилишдaги yзaйиши 64,3 дaн 79,75 % гaчa yзгaрaди.

Трикотaж мaтолaрининг киришиши- нaмлaб (ювгaндa, сувга солгaндa) ишлов берилгaндa yлчaмлaрининг кдскдриши - нaмyнa yлчaмлaрининг yзaйиши, чузилиши кyзaтилaди [4]. Трикотaж мaтолaри гaзлaмaгa нисбaтaн жyдa юкори чузилишга эта, шунинг учун жyдa кичик микдордa куйилган кyчлaр тaъсиригa хдм сезгир x1исоблaнaди.

Трикотaж мaтолaрини пaрдозлaш мaшинaлaрининг ишлaш жaрaёни, гaзлaмaни пaрдозлaшдaги мaшинaлaрдaн деярли фaрк килмaйди. Трикотaж мaтолaрининг киришиши aсосaн пaрдозлaш жaрaёнидa содир булиши кyзaтилгaн.

Тaклиф этилaётгaн туки yзaйтирилгaн футер трикотaж тyкимaси буйи бyйичa киришиши 11 % дaн 12 % орaликдa узгарди.

Узун тукли футер трикотаж тукимасини хажм зичлиги, асос футер тукли трикотаж тукимасига нисбатан кам, калинлиги юкори, демак таркибидаги узайтирилган футер туклари тукима калинлигини оширди, хажмий зичлигини камайтирди.

Бундан ташкари, узун футерли трикотаж тукимаси игна ташлаб хосил булган туртинчи вариантда, футер иплари трикотажнинг асос ипига мустахкам махкамланган булиб, унинг шакл саклаш, иссиклик саклаш ва истеъмол талабини оширади.

Олинган трикотаж тукималарини болалар ва катталар ички кийимларига, устки трикотаж махсулотларини ишлаб чикаришга тавсия этилади.

Адабиётлар руйхати:

1. "Тукимачилик ва тикув трикотаж саноатини жадал ривожлантириш чора-тадбирлари" тугрисидаги Узбекисон Республикаси Президенти фармони. www.lex.uz/2017 14-декабрь.

2. Э. Сарибаева, С. Байжанова, М.М. Мукимов, Д.Х. Убайдуллаева, Технология получения плюшевого трикотажа футерованного переплетения на плоскофанговой машине KH-323D. (Международная научно-практическая конференция "Безопасность пищевых продуктов и товаров народного потребления", АТУ, 27-28 ноября 2008, Алмата)

3. З.А. Торкунова. Испытания трикотажа. М.: Легкая индустрия, 1985

4. N.Hanhadjaeva, M.Mukimov "New Knitting Fabric Structure Made on FlatBed Knitting Machine" The Second International Symposium on Educational Cooperation for "Industrial Technology Education" 4.07-6.07.2008y бет.353-364.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.