Научная статья на тему 'ТРИКОТАЖ МАТОЛАРИНИ ТУЗИЛИШИ ВА ТАРКИБИ'

ТРИКОТАЖ МАТОЛАРИНИ ТУЗИЛИШИ ВА ТАРКИБИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

1071
93
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
саноат / юмшоқ тола / трикотаж маҳсулотлари / кийим модели / industry / soft fiber / knitwear / clothing model

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Рашида Абдуғаниевна Эргашева

Трикотаж маҳсулотларининг турини кўпайтиришда хом-ашѐ энг муҳим фактордардан бири ҳисобланади. Бир хил ранг ва нақшда турли тола ва иплардан фойдаланиш билан ҳар хил натижаларга эришиш мумкин [13]. Трикотажнинг тузилиши, унинг ўлчами, шакл ва унингэлементларини мослашуви билан аниқланади: ҳалқа ва қўшимча иплар в.х.к. Аралашма толаларнинг уйғунлашуви ҳисобига льѐннинг ажойиб ҳусусиятлари билан ички кийимлик ва чойшаблик трикотаж маҳсулотларини ишлаб чикаришга тавсия этилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

STRUCTURE AND COMPOSITION OF KNITTED FABRICS

Raw materials are one of the most important factors in increasing the range of knitted products. Different results can be achieved by using different fibers and yarns in the same color and pattern [13]. The structure of the knitwear is determined by its size, shape and adaptation of its elements: the loop and additional yarns, etc. It is recommended for the production of underwear and linen knitwear with excellent properties of flax due to the combination of mixed fibers.

Текст научной работы на тему «ТРИКОТАЖ МАТОЛАРИНИ ТУЗИЛИШИ ВА ТАРКИБИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1266-1273

ТРИКОТАЖ МАТОЛАРИНИ ТУЗИЛИШИ ВА ТАРКИБИ

Рашида АбдуFаниевна Эргашева

Наманган мухандислик технология институти катта yKHTyB4HcH

АННОТАЦИЯ

Трикотаж махсулотларининг турини купайтиришда хом-аше энг мухим фактордардан бири хисобланади. Бир хил ранг ва накшда турли тола ва иплардан фойдаланиш билан хар хил натижаларга эришиш мумкин [13]. Трикотажнинг тузилиши, унинг улчами, шакл ва унингэлементларини мослашуви билан аникланади: халка ва кушимча иплар в.х.к. Аралашма толаларнинг уйгунлашуви хисобига льеннинг ажойиб хусусиятлари билан ички кийимлик ва чойшаблик трикотаж махсулотларини ишлаб чикаришга тавсия этилади.

Калит сузлар: саноат, юмшок тола, трикотаж махсулотлари, кийим модели

STRUCTURE AND COMPOSITION OF KNITTED FABRICS

ABSTARCT

Raw materials are one of the most important factors in increasing the range of knitted products. Different results can be achieved by using different fibers and yarns in the same color and pattern [13]. The structure of the knitwear is determined by its size, shape and adaptation of its elements: the loop and additional yarns, etc. It is recommended for the production of underwear and linen knitwear with excellent properties of flax due to the combination of mixed fibers.

Keywords: industry, soft fiber, knitwear, clothing model

КИРИШ

Енгил саноатнинг тикувчилик тармокларига карашли корхоналарнинг техник жихатдан кайта куриш, комплекс механизациялаштирилган жараенларнинг, янги техника ва илгор технологияларни жорий этиш, янги материаллардан фойдаланиш шу билан бир каторда технологик жараенларни автоматлаштириш учун кийим деталларини контурларини, база конструкцияларини унификациялаш усулларини йулга куйиш талаб этилади.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1266-1273

Тайер кийим юкори сифатли ва уни тикиш иктисодий жихатдан самарали булиши учун кийимларни лойихалаш вактидаек бунга замин яратилади. Тикувчилик саноати ходимлари айнан шу боисдан лойихалаш вактида булгуси буюмнинг сифатини яхшилаш имкониятларини изламокдалар. Кийимни конструкциялаш уни лойихалашнинг энг мухим кисми ва мураккаб ижодий кисми булиб, бадиий конструкторлик хамда техник вазифаларнинг ечимига караб олинади. Кийимни конструкциялаш - кийимни ташкил этадиган деталлар ва материаллар комплекси, шунингдек, уларни узаро улаб- тикиб муайян улчам ва шаклдаги яхлит буюм холига келтириш усуллари ва воситалари тушунилади. Турли хил ва моделли кийимнинг конструкцияси уларни тикиш технологиясининг такомиллашувига хамда модага караб узгариб туради. Бу хол янги моделдаги кийим конструкциясини ишлаб чикишни бирмунча мураккаблаштиради. Ишни енгиллаштириш учун типовой ва база конструкциясидан кенг фойдаланилади. Куплаб ишлаб чикариладиган кийимларни конструкциясини ишлашда фан ютукларида ва конструкциялаш сохасида ортирилган куп йиллик тажрибаларга таянилади [14]. Шунингдек амалий антропология, материалшунослик, кийим тикиш технологияси, кийимнинг гигиенаси каби узаро якин фанлар сохасида хамда тикувчилик корхоналарида ишни ташкил этиш ва тежамкорлик борасида эришилган ютуклардан фойдаланилади.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ

Шу максадда замонавий математик моделлар ва электрон хисоблаш машиналари ЭХМлардан купрок фойдаланилмокда. Хозирги мавжуд ЭХМлар кийимни гавдасини улчаш билан олинган маълумотларни ишлаб чикиш андоза деталларини жуда куп хисоблаш параметрларининг инобатга олиш мураккаб хисобларини ечиш ва турли-туман асбоблар ердамида графиклар ясаш имкониятини тугдирада. Кийимни лойихалашда хал килинадаган асосий масалалар бу-шакл ва уни хосил кила билишдан иборат. Хозирги кийимлар асосан тукима газлама ва трикотаж матоси, чарм, муйна ва бошка газламалардан тикилади. Хозирги кунда Республикамизда —КдштексИ, —Чиноз тукимачи ЛТД11, —Кобул - Фаргона КО1, —Оксарой тукимачи ЛТД! каби кушма трикотаж корхоналари, Наманган вилоятида —Водий егоч савдо!, Туракургон туманида —Дилрабо СДА!, Шаханд КФЙда жойлашган IPOO —Alfi textil! кушма корхонаси ва шу каби элликдан ортик трикотаж-тикув

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1266-1273

ишлаб чиккариш корхоналари халкимиз эхтиёжидаги сифатли ички, енгил ва устки трикотаж махсулотларини ишлаб чикармокда.Эркаклар, аёллар ва болалар кийим гардеробида табиий толали ички трикотаж махсулотларининг сони ва тури купайиб бормокда. Чунки, табиий толали трикотаж матолари юмшок ва танага ёкимли, гигеник талабларга тула жавоб беради.

НАТИЖАЛАР ВА МУ^ОКАМА

Масалан, Наманган вилояти Туракургон ва Чуст шахрида фаолият курсатаётган —Дилрабо СДА! хусусий корхонасида гигеник хусусиятларни инобатга олган холда эркаклар ва аёллар трикотаж тунги ва ички кийимлари ишлаб чикилмокда.Корхонада —СЕТРОН! номли ускунада газламалар сифатини текширилмокда. —ОТАМАН! маркали ускунада газламаларни тушаш, —ТЕСАН! ва —САБРИ! машина ускуналари билан газламаларни бичиш, —ПРОТЕХ! ва —TUPICAL! тикув машиналарида махсулотлар тикилмокда."Дилрабо СДА" хусусий корхонасида эркаклар трикотаж футболкасини тайёрлаш технологик жараёни

- елка чокини бириктириш;

- буйин кисмига рибана тикиш;

- тикилган рибанани орка кисмига бейка куйиш;

- футболкани буйин кисмини орт ва олд булаклари устидан бостирма чок юргизиш;

- енг кисмини енг умизга бириктириш;

- ён чокни тикиш;

- футболкани этак кисмини тикиш;

- тайёр махсулотни ипларини тозалаш;

- тайёр махсулотлари дазмоллаш;

- тайёр булган махсулотга эткетка ёпиштириш ва сунги курикдан утказиш;

- тайёр махсулотни упаковка килиш ва сотувга тайёрлаsh

."Дилрабо СДА" хусусий корхонасида эркаклар ва болалар трикотаж гарнитурини тайёрлаш технологик жараёни

- буйин кисмига бейка тикиш;

- олд ва орт булак елкасини тикиш;

- буйин умизига бейкани бириктириб тикиш;

- ён чокни тикиш;

- енг ва этак кисмини букиб тикиш;

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1266-1273

- трусик олд булагини тикиш;

- чокни йурмаш;

- трусик олд ва орт булакларини бириктириб тикиш;

- бейка тикиш;

- трусик ен киркимини бириктириб тикиш;

- трусик юкори кисмига резинани бириктириб тикиш;

- тайер махсулотни ортикча иплардан тозалаш;

- тайер махсулотлари дазмоллаш;

- тайер булган махсулотга эткетка епиштириш ва сунги курикдан утказиш;

- тайер махсулотни упаковка килиш ва сотувга тайерлаш.

"Дилрабо СДА" хусусий корхонасида аёллар трикотаж тунги куйлагини тайерлаш технологик жараёни

- кокеткасига безак тур тикиш;

- елка киркимини тикиш;

- олд кокеткага планка тикиш;

- буйин умизига бейка тикиш;

- кокеткани асосга бириктириб тикиш;

- енгни енг умизига бириктириб тикиш;

- енг ва этак киркимини букиб тикиш;

- планкага тугма кадаш;

- тайер махсулотни ортикча иплардан тозалаш;

- тайер махсулотлари дазмоллаш;

- тайер булган махсулотга эткетка епиштириш ва сунги курикдан утказиш;

- тайер махсулотни упаковка килиш ва сотувга тайерлаш.

1.2 Трикотаж матоларини тузилиши ва таркиби Трикотаж деб, халкалардан ташкил топган мато еки махсулотга айтилади. Х,алка эса трикотаж мато еки махсулотларнинг асосий элементи булиб, ипнинг эгилиши туфайли юзага келадиган шаклдир.Трикотажнинг шакилланишида элементларнинг хосил булиш кетма-кетлиги ва туташишига мос тарзда кундалангига ва буйламасига тукилган (урилган) булиши мумкин. Трикотажда мато еки махсулот эни, яъни кундалангига халкаларининг жойлашуви одатда халка катори, аксинча буйига, яъни буйламасига жойлашуви эса халка устунчаси деб юритилади. Трикотаж газламалар пахта толали газламалардан, жун газлама, тоза жун, ярим жун, штапель, сунъий ва синтетик

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1266-1273

толалардан ишлаб чикарилади.

1.3. Янги тузилишдаги тикув-трикотаж матоларини танлаш

Трикотаж махсулотларининг турини купайтиришда хом-аше энг мухим фактордардан бири хисобланади. Бир хил ранг ва накшда турли тола ва иплардан фойдаланиш билан хар хил натижаларга эришиш мумкин [13]. Трикотажнинг тузилиши, унинг улчами, шакл ва унингэлементларини мослашуви билан аникланади: халка ва кушимча иплар в.х.к. Аралашма толаларнинг уйгунлашуви хисобига льеннинг ажойиб хусусиятлари билан ички кийимлик ва чойшаблик трикотаж махсулотларини ишлаб чикаришга тавсия этилади. Льенли газламалар бутун дунени узига жалб килди, хаттоки кадимги мисрликлар льенданенгил ва устки кийим, епинчик ва чойшаблар тикишда фойдаланишган.Дастлаб ишлаб чикариш шароитида дагал льен толасидан ип олиш кийин булганлиги сабабли аралаш толаларни такомиллаштириш техналогияси кириб келди. Пахта, жун ва синтетик толаларни льен ипи билан уйгунлашуви асосида турли хил трикотаж тукималарини олиш мумкин. Турли тола таркибидан ташкил топган иккита хар хил иплар иштироки асосида эса аралаш тукимали матолар олиниши мумкин. Масалан: 31 тексли пахта ипини 17,6; 15,4; 15,6; тексли капронга, 4,8 тексли трилобал ва 2,2 тексли монокапрон билан аралашмаси ишкаланишга ута чидамли, юмшок ва танага екмли хусусиятларга эга булади. Турли фоиз курсаткичларидан ташкил топган трикотаж аралашма толали матоларни ишлаб чикиш буйича олиб борилган илмий изланишлар натижасида катта ижобий натижаларга эришилмокда.

1.4 Трикотаж матосидан кийим ишлаб чикариш жараени тахлили Трикотажда моданинг тез-тез алмашинуви аникланмаган. Агар газламада шакл ва конструктив чизиклар мухим рул уйнаса, трикотажда бу факторлар асосий рул уйнамайди. Трикотажда мода бу- янги тузилишдаги тукималарни олиш, накишларни узгартиришидан иборат. Трикотаж ишлаб чикаришдаги асосий вазифалардан бири ассортимент турларини купайтириш ва сифатини оширишдан иборат. Бунинг учун эса трикотаж дизайнига ахамият берилади. Трикотаж ишлаб чикаришда асосий эьтибор матнининг композицияси ва накшига каратилади. Трикотажни лойихалаш жараени, композицияси ва технологиясини дизайнер мукаммал билишлиги талаб этилади. Трикотаж матоларини ишлаб чикаришдаги керакли хом аше - тола хисобланади. Шунинг учун эхтиеж, эстетикавийлик матода кулланилаетган турли толалар, иплар

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1266-1273

хусусияти ва турига боглик равишда узгаради. Трикотаж накшлари геометрик шакллар: айлана, туртбурчак, учбурчак ромблардан иборат булиб, у инсон танасининг тузилиши билан шаклланади. Тукима бир еки бир неча накшли булиши хам мумкин. Накш инсонни уз максадидан келиб чикиб узгариб колмаган балки, коматни яккол кузга ташланиб туриши, рангларни уйгунлиги, гуллари ва накшини якунлаш билан фаркланган. Накш яратишда дизайнер кузатувчан, сезиш, сезувчан ритмни хис кила оладиган булиши талаб этилади. Кандайдир предметни накши кийимни юкори ва пастки булагини кисмларга ажрата билиш, уни доирага олиш, кайсидир деталини ажратишни билиши керак. Трикотаж буюмларини лойихалашнинг асосий вазифаси, кийимнинг бадиий образини бойитишдан иборат. Кийимнинг маълум кисмидаги накш умумий эмоционал вазифани ечимини беради. Кийимдаги махсус накшлар турли усулда яшовчи кийим жараенини англатиб туради. Накш кийимни безаб туради, еки катиятини билдиради. Накшлар кундалик еки башанг кийимни бир биридан фарклайди. Накш кийим характерига уйгунлашиши керак. Кийим шакли, конструктив ечими, газлама технологияси накшга боглик. Масалан кундалик кийим накши босик, катъий ва хайрли булиши керак. Башанг ва дам олиш учун кийим накши чиройли, шух ва бежирим булиши талаб этилади. Накш композицияси турли-тумандир. Хар кандай дизайнер уз дунекараши билан накшларни танлайди. Баъзи бир холда бадиий накш бир хил тус олади. Буйсуниш конуни-бирламчи композицияда доминант конунга буйсунади (художуйлик фикри). Бунда накш битта еки бир неча гоялар, улчам ва шакллар, фактура ва ранги билан ахамиятли. Уч компонаментли конуни-кийим ва турли йуналишли накшдан иборат. Бунда йуналишнинг учта фазаси (учта улчам, гоялар уртасидаги учта хар хил интерваллар) ва унинг такрорланишини еритади.

1.5. Тикув-трикотаж буюмлари ассортиментининг тахлили ^озирги вактда тукимачилик саноатининг трикотаж ишлаб чикариш тармоклари жуда кенг урин эгаллайди. Кадимда Россияда 3 минг кишига эга булган 22 та трикотаж корхонаси фаолият курсатган. 1913 йилда халкнинг жон бошига: пайпокли трикотаж махсулотлари - 0,2 жуфтни, ички трикотаж -0,005 та, устки трикотаж - 0,001 тани тугри келган булса, 1968 йилга келиб пайпокли трикотаж - 6,5 жуфт (шу билан бир каторда 3,4 та ички трикотаж ва 1,2 та устки трикотаж)ни ташкил этган. Кейинчалик 400 артикулга эга булган турли трикотаж буюмлари ишлаб чикарила бошлади.Юкори кучланишга эга булган трикотаж тукув жихозларининг хисобига трикотаж махсулотларининг турлари

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1266-1273

кенгайиб бормокда. Трикотаж махсулотларининг чиройлилиги, узига жалб этувчи

куриниши, енгиллиги, эластиклиги, хаво утказувчанлиги, нам шимиши каби хусусиятлари халкнинг эхтиежидан кенг жой олиб келмокда.Трикотаж тукима матоларидан устки трикотаж (катта ешлилар ва еш болалар учун) куйлак -кастюмлар (аеллар ва болалар учун), спорт трикотаж ички ассортиментлари (катталар ва болалар учун), трикотаж жемпер, жакет, нимча ва блузкалари ишлаб чикарилмокди.Устки трикотаж махсулотлариТукима накш, урилиш ва хом аше турлари билан фаркланади. Устки трикотаж матоларини ишлаб чикишда турли табиий ва кимевий тукима ипларидан фойдаланилади. Устки трикотаж махсулотларини лойихалашда, бичиш ярим мунтазам ва мунтазам усуллардан фойдаланилади. Барча устки трикотажмахсулотлари еш жихатдан: катта ешлилар ва болалар устки трикотаж махсулотларига булинади. Катталар учун устки трикотаж буюмларини ишлаб чикишдаги ахамиятли томонлардан бири - кийим моделларининг алмашиниб туришидадир. Кийимдаги шакилларнинг алмашиниш; техналогик ишлов бериш усули ва янги турдаги кийимларни яратиsh трикотаж махсулотларини турларини кенгайтиришга олиб келади Кейинги вакитларда трикотаж махсулотларининг туртта ассосий бичимлари аникланган: тугри бичимли, кесимли, ярим епишган ва букса чизиги буйича кесимли. Устки трикотаж махсулотларига тугри бичимлар тавсия этилади. Сабаби, тугри бичимли устки трикотаж чиройли, кулай ва матони максимал тежалишига олиб келади. Катталар устки трикотаж буюмларини ишлаб чикариш учун асосан 10х2; 25х2; 29,4х2 тексли пахта ипи кулланилади. Катталар устки трикотаж буюмларига жемперлар, жакетлар, нимчалар, свитерлар, куйлак ва костюмлар, шимлар, пижамалар, халатлар, блузкалар, сарочкабоп куйлаклар ва спорт шимлари киради. Бугунги кунда куйлак, костюм иккилик, костюм учлик, сарафанлар каби катталар устки трикотаж махсулотлари: 44; 46; 48; 50; 52; 54; 56 ва 58 улчамларида ишлаб чикарилмокда.Болалар устки трикотажи. Куйлак ва костюмлар Болалар устки трикотаж махсулотларини улчами ва моделларини турли - туманлиги билан катталарникидан фарк килади. Болалар жакетлари, жемперлари ва нимчалари: 26; 28; 30; 32; 34; 36; 38; 40 ва 42 улчамлар асосида ишлаб чикилади. 36-38 улчамлар битта буй улчамлари асосида булиши мумкин.Катталар устки ассартиментига костюмлар, куйлаклар, блузкалар, жакетлар, жемперлар ва жилетлар киради улар болалар устки ассартиментида хам учрайди, бундан

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1266-1273

ташкари пальтолар, комбинзон ва кофтачкалар хам устки трикотаж гордиробидан жой олган. Пальто, куйлак, комбинзон ва кофточкалар 24; 26; 28; 30 ва 32 костюмлар эса 34; 36; 38; 40 ва 42 улчамларда ишлаб чикарилади. Пальто ва пелериналар бир ва икки бортли, этак томонга кенгайтирилган, бел чизиги буйича епишган, астарли ва астарсиз, узун утказма ва реглан енгли, екали, копюшон еки шапкали, киркма еки коплама чунтакли, белбогли ва белбогсиз ишлаб чикарилади.Пелерина епинчик ва копюшондан иборат булади. Ёпинчик тугри кенгайган бичимли яхлит ва бириктирилган бичимли тахламали ва тахламасиз булади.

REFERENCES

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1. https://uz.m.wikipedia.org/wiki/Trikotaj_sanoati

2. "Structures of sewing products" H. Kamilova, H. K. Damroeva. Sewing design:

3. Textbook for bachelors in the field of "Technology of light industry products". -T .: "Finance" Publishing House, 2003, 348 pages.

4. "Tikuvchilik buyumlari konstruksiyalari" X.Komilova, X.K.Damroeva. Tikuv dizayni:

5. "Yengil sanoat mahsulotlari texnologiyasi" fanidan bakalavrlar uchun darslik. - T .: "Moliya" nashriyoti, 2003 yil, 348 bet.

6."BARKAMOL AVLOD" BOLALAR MARKAZLARINI BADDIY IJOD YO'NALISH YO'NALISHI YO'NALISHI VA CHILIKLARNI TASHKIL ETTIRISH METODOLIKASI MODULI BO'YICHA O „ QUV-METODIK TO'PLAMA. L.E.Yunusov - Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti qoshidagi xalq ta'limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi "Maktabdan tashqari ta'limning amaliy fanlari va metodikasi" kafedrasi mudiri va b.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.