CC BY
5FORTEPIANO IJROCHILARI TEXNIKASINI OSHIRISHDA FREDERIK SHOPEN ASARLARINING AHAMIYATI
Xafizxonov Abdullaxon Abbosxon o'g'li
O'zbekiston davlat konservatoriyasi huzuridagi Botir Zokirov nomidagi Milliy estrada san'ati instituti "Estrada cholg'u ijrochiligi" fakulteti 3-
kurs talabasi
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Qabul qilindi: 15-June 2024 yil Ma'qullandi: 20- June 2024 yil Nashr qilindi: 24- june 2024 yil
KEY WORDS
romantik davr musiqasi, nusiqiy sezgirlik, musiqiy ifoda, dinamika, texnik murakkablik, prelyudiyalar, skertsolar, balladalar, polonezlar, mazurkalar, noktyurnlar.
Frederik Shopenning asarlari fortepiano ijrochiligi texnikasini rivojlantirishda katta ahamiyatga ega. Shopenning ijodi nafislik, ifodaviylik va texnik murakkablik bilan ajralib turadi. Uning etyud, noktyurnlar, mazurkalar, polonezlar, balladalar, skertsolar va prelyudlari ijrochilardan yuqori darajadagi barmoq chaqqonligini, musiqiy sezgirlikni va texnik nazoratni talab qiladi. Bu asarlar ijrochilarning texnik mahoratini oshiradi va ularga musiqiy ifodani chuqurroq ochib berishga yordam beradi. Shopenning asarlari nafaqat texnik jihatdan murakkab, balki ifodaviy jihatdan ham boy bo'lib, fortepiano ijrochiligi uchun bebaho manba hisoblanadi. Maqolada, Frederik Shopen asarlarining fortepiano ijrochilari texnikasini oshirishda ahamiyati haqida so'zyuritdik.
Fortepiano ijrochiligi san'atida Frederik Shopenning asarlari muhim o'rin tutadi. Shopen, 19-asrning buyuk bastakorlaridan biri sifatida, fortepiano musiqasini yangi cho'qqilarga olib chiqdi va ijrochilik texnikasini rivojlantirishda katta hissa qo'shdi. Uning asarlari nafaqat musiqiy go'zalligi bilan, balki ijrochilik mahoratini oshirish uchun ham bebaho manba hisoblanadi.
Frederik Shopen- polyak bastakori va fortepiano ijrochisi, romantik davrning eng buyuk musiqiy shaxslardan biri. Uning asarlari fortepiano musiqasining cho'qqilaridan hisoblanadi va bugungi kunda ham ijrochilar va tinglovchilar orasida katta hurmat va e'tiborga ega. Shopenning musiqasi o'ziga xos nafislik, his-tuyg'ularning chuqur ifodasi va texnik murakkabligi bilan ajralib turadi. Frederik Shopen Varshavada tug'ilgan va yoshligida fortepiano chalishni o'rgangan. Uning iste'dodi erta namoyon bo'lib, u allaqachon yoshligida ko'plab muvaffaqiyatlarga erishgan. Shopenning ijodi Polsha milliy musiqasi va xalq kuylariga asoslangan bo'lib, u bu musiqiy merosni o'zining fortepiano asarlarida muvaffaqiyatli tarzda ifoda eta olgan.
Shopenning asarlari murakkab va texnik jihatdan juda boy. Uning musiqasi fortepiano ijrochilaridan yuqori darajadagi texnikani, barmoqlarining chaqqonligini va musiqiy sezgirlikni talab qiladi. Masalan, "Etudes" (Etyudlar) turkumidagi asarlar Shopenning texnik jihatdan murakkab va nozik ifodalarini namoyish etadi. Bu etyudlar ijrochilarning barmoqlari mustahkamligini, tezkorligini va aniqligini oshirish uchun maxsus yaratilgan.
Shopenning etyudlari fortepiano musiqasining eng muhim namunalaridan biri hisoblanadi. Uning "Op. 10" va "Op. 25" etyudlar to'plamlari fortepiano ijrochiligi texnikasini rivojlantirish uchun muhim manba hisoblanadi. Bu etyudlar ijrochilardan yuqori darajadagi barmoqlar chaqqonligini, aniqligini va kuchini talab qiladi. Har bir etyud o'ziga xos texnik muammolarni hal qilishga qaratilgan bo'lib, ular ijrochilarning barmoq va qo'l texnikasini mustahkamlashga yordam beradi.Shopenning etyudlari fortepiano ijrochilari uchun muhim o'quv materiali hisoblanadi. Ularning har biri ma'lum bir texnik muammoni hal qilishga qaratilgan. Masalan, "Opus 10, No. 1" etyudi ijrochidan kuchli va barqaror oktavalar o'ynashni talab qiladi, "Opus 25, No. 9" esa tezkor arpeggiolarni o'rganishga qaratilgan. Bu etyudlar ijrochilarning barmoqlarini kuchliroq va moslashuvchanroq qilishga yordam beradi, shu bilan birga, musiqiy ifodaning chuqurligini ham oshiradi. Shopenning etyudlari fortepiano musiqasining eng muhim namunalaridan biri hisoblanadi. Uning "Op. 10" va "Op. 25" etyudlar to'plamlari fortepiano ijrochiligi texnikasini rivojlantirish uchun muhim manba hisoblanadi. Bu etyudlar ijrochilardan yuqori darajadagi barmoqlar chaqqonligini, aniqligini va kuchini talab qiladi. Har bir etyud o'ziga xos texnik muammolarni hal qilishga qaratilgan bo'lib, ular ijrochilarning barmoq va qo'l texnikasini mustahkamlashga yordam beradi.
Shopenning noktyurnlari, mazurka, polonezlari va ifodaviy texnika.
Shopenning noktyurnalari romantik davr musiqasining eng nozik va lirik asarlaridan biridir. Bu asarlar ijrochilardan yuqori darajadagi ifodaviylik va nafislik talab qiladi. Noktyurnalar Shopenning ijodida katta o'rin tutadi va uning romantik his-tuyg'ularini chuqur ifodalashga yordam beradi. Shopenning noktyurnlari ham fortepiano ijrochilari uchun katta ahamiyatga ega. Ularning romantik va lirik uslubi ijrochilarning musiqiy ifoda va his-tuyg'ularni namoyish qilish ko'nikmalarini rivojlantiradi. Noktyurnlar ijrochilardan nafis va sezgir ijro talab qiladi, bu esa musiqiy asarning ichki go'zalligini ochib berish uchun zarurdir. Misol uchun, "Opus 9, No. 2" noktyurnsi juda nozik va lirik ifodalarni talab qiladi, bu esa ijrochilarning musiqiy his-tuyg'ularini chuqurroq ifodalashga imkon beradi.
Shopenning mazurkalar va polonezlari Polsha milliy musiqasiga asoslangan. Bu asarlar orqali u o'zining milliy merosini saqlab qolishga va uni dunyo bo'ylab tanitishga muvaffaq bo'lgan. Mazurkalar xalq raqs musiqasining o'ziga xos ritm va melodiyalarini aks ettirsa, polonezlar esa kuchli va tantanali xususiyatlarga ega. Masalan, "Polonez Op. 53" ("Qahramonlik Polonezi") ijrochilardan kuchli va hissiy ijroni talab qiladi.
Shopenning prelyudiyalari va dinamik jihatlar.
Shopenning prelyudiyalari fortepiano ijrochilarining dinamik diapazonini kengaytirishga yordam beradi. Ularning har biri o'ziga xos dinamik o'zgarishlarga ega bo'lib, ijrochidan juda sezgir va nazoratlangan ijroni talab qiladi. Masalan, "Opus 28, No. 15" prelyudiyaasi. Shopenning "Op. 28" prelyudiyalari 24 ta qisqa asardan iborat bo'lib, ular har birining o'ziga xos kayfiyat va xarakteri bor., tez-tez "Rejal prelyudiya" deb ataladigan asar, ijrochidan dinamik nazorat va kuchli ifoda talab qiladi. "Prelyudiya No. 15" ("Rejal prelyudiyai") o'zining lirizmi va dinamik nazorati bilan ajralib turadi.Bu prelyudiya ijrochilarning musiqiy asarni chuqurroq tushunish va uni yanada jonliroq ifodalash ko'nikmalarini oshiradi. Bu prelyudiyalar ijrochilardan yuqori darajadagi musiqiy sezgirlik va texnikani talab qiladi. Shopenning balladalar va skertsolari uning ijodiy imkoniyatlarini va musiqiy fantaziyasini namoyon etadi. Balladalar dramatik va epik xarakterga ega bo'lib, ular orqali Shopen o'zining chuqur his-tuyg'ularini ifoda etadi. "Ballada No. 1, Op. 23" - uning
eng mashhur va ijrochilar orasida sevimli asarlaridan biridir. Skertsolar esa kuchli dinamikalar va murakkab texnikalar bilan ajralib turadi. Ularning har biri o'ziga xos ifoda va tuzilishga ega bo'lib, Shopenning ijodiy kuchini namoyish etadi. Shopenning sonatalari va struktura
Shopenning sonatalari fortepiano ijrochilari uchun katta struktural murakkablik va texnik chaqqonlik talab qiladi. Ularning har biri bir nechta qismdan iborat bo'lib, har bir qismda turli texnik va ifodaviy muammolar yechiladi. Masalan, "Sonata No. 2, Opus 35" ("Marsiya sonatasi") asari fortepiano ijrochilaridan yuqori darajadagi texnikani va kuchli musiqiy ifodani talab qiladi. Bu sonatalar ijrochilarning musiqa tuzilishini chuqurroq tushunish va murakkab asarlarni o'ynash ko'nikmalarini oshirish uchun juda foydali. Xulosa:
Frederik Shopenning asarlari fortepiano ijrochiligi texnikasini oshirishda katta ahamiyatga ega. Uning etyudlar, noktyurnlar, prelyudiyalar va sonatalari ijrochilarning texnik mahoratini, musiqiy sezgirligini va ifodaviy imkoniyatlarini rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi. Shopenning musiqasi fortepiano ijrochilari uchun nafaqat texnik jihatdan qiyin, balki ruhiy jihatdan ham boy manba bo'lib, ular orqali ijrochilar o'z san'atlarini yuksak darajalarga ko'taradilar. Frederik Shopenning ijodi fortepiano musiqasining rivojida muhim o'rin tutadi. Uning asarlari texnik murakkabligi, nafisligi va chuqur his-tuyg'ularini ifodalashi bilan ajralib turadi. Shopenning etudalari, noktyurnalari, mazurkalar va polonezlari, balladalar va skertsolari fortepiano ijrochiligi uchun bebaho manba hisoblanadi. Uning musiqiy merosi bugungi kunda ham katta e'tibor va hurmatga sazovor bo'lib, yangi avlod ijrochilari uchun ilhom manbai bo'lib qolmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "Madaniyat va sport sohasida boshqaruv tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" 2017-yil 15-fevraldagi PF-4956-son Farmoni.
2. Mirziyoev Sh.M. 2017-2021 yillarda O'zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha harakatlar strategiyasini to'grisidagi farmoni.
3. Mirziyoyev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va oliy janob xalqimiz bilan birga quramiz. Toshkent "O'zbekiston" - 2017y.
4. Шопен Ф. Письма, тт. 1-2. М., 1989
5. Trigulova A.X. Chet el musiqa tarixi. (romantizm davri, Shubert, Shopen, List). Toshkent, Nizomiy nomli TDPU, 2008.
6. Trigulova A.X. Xorijiy musika adabiyoti. Toshkent,«Ilmziyo», 2009.
7. Akbarov I.A. Musiqa lug'ati. Toshkent, "O'qituvchi", 1997.
8. Цыпин Г.М. Шопен и русская пианистическая традиция. М., 1990
1. www.tdpu.uz
2. www.pedagog.uz
3. www.ziyonet.uz
4. www.edu.uz
