Научная статья на тему 'ФИЗИК ХОДИСАЛАРНИНГ ЧИЗИКЛИ РЕГРЕССИЯ ТАХЛИЛИ'

ФИЗИК ХОДИСАЛАРНИНГ ЧИЗИКЛИ РЕГРЕССИЯ ТАХЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Психологические науки»

CC BY
72
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Ключевые слова
Гей-Люссак / Шарл / регрессия / виртуал лаборатория. / Gay-Lussac / Charles / regression / virtual lab.

Аннотация научной статьи по психологическим наукам, автор научной работы — Мирзақулов Абдурасул Мелиқўзиевич, Мирзаҳалилова Наргиза Иномжон Қизи

Физик ходисаларнинг чизикли регрессия тахлили асосида ўрганш ўқувчиларнинг илмий тдқиқот соҳасида лаёқатлрининг ривожлантиришга омил бўлади. қонуниятларни виртуал лаборатория тажрибаларини ўтказиш асосида иқтидорли, лаёқати юқори бўлган ўқувчиларга ўтказилган тажриба натижаларига асосланиб муносабатни аниқлаш топшириғи берилиши мумкин.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по психологическим наукам , автор научной работы — Мирзақулов Абдурасул Мелиқўзиевич, Мирзаҳалилова Наргиза Иномжон Қизи

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

LINEAR REGRESSION ANALYSIS OF PHYSICAL PHENOMENA

The study of physical phenomena on the basis of linear regression analysis is a factor in the development of students' abilities in the field of scientific research. on the basis of conducting virtual laboratory experiments of the laws, gifted, gifted students may be given the task of determining the attitude based on the results of the conducted experiments.

Текст научной работы на тему «ФИЗИК ХОДИСАЛАРНИНГ ЧИЗИКЛИ РЕГРЕССИЯ ТАХЛИЛИ»

ФИЗИК ХОДИСАЛАРНИНГ ЧИЗИКЛИ РЕГРЕССИЯ ТАХЛИЛИ Мирзакулов Абдурасул Меликузиевич

Фаргона давлат университети, физика-математика фанлари номзоди Мирзах,алилова Наргиза Иномжон кизи

Фаргона давлат университети магистранти https://doi.org/10.5281/zenodo.6677653 Аннотация. Физик ходисаларнинг чизикли регрессия тахлили асосида урганш уцувчиларнинг илмий тдцицот сощсида лаёцатлрининг ривожлантиришга омил булади. цонуниятларни виртуал лаборатория тажрибаларини утказиш асосида ицтидорли, лаёцати юцори булган уцувчиларга утказилган тажриба натижаларига асосланиб муносабатни аницлаш топшириги берилиши мумкин.

Калит сузлар: Гей-Люссак, Шарл, регрессия, виртуал лаборатория.

ЛИНЕЙНЫЙ РЕГРЕССИОННЫЙ АНАЛИЗ ФИЗИЧЕСКИХ ЯВЛЕНИЙ Аннотация. Изучение физических явлений на основе линейного регрессионного анализа является фактором развития способностей учащихся в области научных исследований. на основе проведения виртуальных лабораторных опытов законов одаренным, одаренным учащимся может быть поставлена задача определить отношение по результатам проведенных экспериментов.

Ключевые слова: Гей-Люссак, Шарль, регрессия, виртуальная лаборатория.

LINEAR REGRESSION ANALYSIS OF PHYSICAL PHENOMENA Abstract. The study ofphysical phenomena on the basis of linear regression analysis is a factor in the development of students' abilities in the field of scientific research. on the basis of conducting virtual laboratory experiments of the laws, gifted, gifted students may be given the task of determining the attitude based on the results of the conducted experiments. Keywords: Gay-Lussac, Charles, regression, virtual lab.

КИРИШ

Замонавий таълим тизимида анъанавий таълимдан уцувчиларнинг шахсий кобилиятларини таракккиёти принципини амалга оширадиган инновацион таълимга утиш макксадга мувофикдир.

Мактаб физика курсида укувчиларнинг интеллектуал салох,иятларини ривожлантиришга омил була оладиган куплаб илмий тадкиккот мавзулари мавжуд. Физик ходисаларнинг чизикли регрессия тахлили асосида урганш укувчиларнинг илмий тдкиккот сохдсида лаёкатлрининг ривожлантиришга омил булади. Уларнинг айримларини намуна сифатида келтирамиз.

ТАДЦЩОТ МЕТОДОЛОГИЯСИ

Маълумки, Гей-Люссак конуни узгармас босимда солиштирма хджми билан абсолют хдроратини узаро богликлигини урнатади, яъни узгармас босимда идеал газнинг бир х,ил хджмли микдори абсолют хдроратга нисбатан тугри пропорционалда узгаради.

еки

V=Vo(1+at)

Гей-Люссак конуни ру координат тизимида абсцисса укига параллел тугри чизик;ни тасвирлайди. Бу тугри чизи; изобар деб юритилади. Узгармас босимда кечадиган жараён эса изобарик жараён деб аталади.

Шарл конуни идеал газни солиштирма хджми узгармас булганда босмини хдроратга богликлигини урнатади, яъни идеал газни солиштирма хджмини узгармас х,олатида, уни абсолют босими абсолют хдроратига тугри пропорционалда узгаради.

ёки P=Pc(1+yt)

Юкоридаги конуниятларни виртуал лаборатория тажрибаларини утказиш асосида иктидорли, лаёкати юкори булган укувчиларга утказилган тажриба натижаларига асосланиб

I

Г = а =

!7 3"С

муносабатни аниклаш топшириги берилиши мумкин.

Укувчи куйидаги виртуал лабраторияни бажариши шарт.

Ушбу виртуал лаборатория ишини дарс давомида мукаммал бажарган ва урганган деб х,исоблаймиз. Изобарик ёки изохорик жараён оркали босим ёки хджмнинг температурага чизикли богланишини, чизикли конуниятни, чизикли прогрессияни укувчи томонидан илмий тадкикот сифатида урганишига жалб килинади.

I

у=а =

273 С

Укувчининг мустакил илмий тадк;ик;от фаолиятида коэффициентни такрибий аниклаш ва -2730 С даги идел газ х,олатини башорат килишга укувчининг аклий фикрлашини ривожланишига йуналтирилади.

Укувчи изобарик ёки изохорик жараён учун тажриба утказади. Тажриба натижаларига асосан жадвал ва графиклари шакллантирилади.

P(at m) 0 K P/T to C (P-P0)/(P0*t)

0.7 00 0.002 333 27 0

0.76 24 0.002 345 51 0.00168

0.79 44 0.002 296 71 0.00181

0.82 65 0.002 246 92 0.00186

0.87 89 0.002 236 11 6 0.00209

0.94 18 0.002 248 14 5 0.00236

1.01 49 0.002 249 17 6 0.00244

1.07 84 0.002 210 21 1 0.002078

1.12 97 0.002 253 22 4 0.00199

1.21 40 0.002 240 26 7 0.00172

1.30 73 0.002 269 30 0 0.00157

1.37 10 0.002 245 33 7 0.00143

1.43 39 0.002 238 36 6 0.00134

Жадвалдан куринадики, назарий жихдтдан урганилган формулалар виртуал лабораторияни бажариш давомида конуниятнинг тасдиги кузатилади.

Р/Т киймат фарклари тажрибадаги улчаш хатолиги сифатида каралиши мумкин. Укувчи томонидан изохорик жараён учун утказилган тажрибалар асосида босимнинг температурага богликлик графигини чизиш оркали идеал газ босиминиг температурага чизикли богликлигини визуал ифодалаган булади.

P{atnn)

=i

300

500

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Графикдан куринадики, изохорик конун чизикли, олинган тажриба натижалари чизик атрофида жойлашган. Бу улчаш хатолиги деб каралади. Физик катталикнинг аниклигини таъминлашда тажрибани такрор ва такрор бажариш зарурияти мавжуд. Такрор ва такрор бажарилган тажриба натижаларини тах,лил килишда укитувчи укувчига илмий тадкикот асосларини ургатиш боскичига утади.

Бу сохдда укувчи олдига катор изохорик ва изобарик жараён билан боглик булган илмий тадкикот йуналишлари укитувчи томонидан шакллантириб, укувчини мустакил илмий тадкикот килишга, аклий кобилиятини устиришга имкон берувчи мух,итни яратади.

1. У=Уо(1+Ш), Р=Ро(1 + 14) формулалардаги коэффициентларни чизикли регрессия асосида тадкикот олиб бориш

2. Чизикли регрессияга асосланиб башорат килиш тафаккурини ривожлантириш, яъни изохорик ёки изобарик жараёнида температура пасайиши билан абцисса укини кесишгандаги идеал газ холатини тах,лил килиш ва абсолют температурани укувчи томонидан кайта кашф этилиши.

3. Виртуал лабораторияни кайта ва кайта бажариш натижасидаги олинган натижаларни статистик тадкикотларни олиб боришни урганиш.

Албатта укувчини илмий тадкикот ишларга йуналтириш оркали интеллектуал салох,иятини ривожлантиришда укитувчига катта маъсулият юкланган булади. Укитувчи илмий маслахдтлар бериши учун, укувчига илмий рах,барлик килиши учун шу сохдда юкори савияли мутахассис булмоги зарур.

Укитувчи Гей-Люсак ва Шарль конунларини чизикли регрессиянинг вакили эканлигини ургатади. У=Уо(1+Ш)

Р=Ро(1+^) формулалардаги а коэффициент чизикниннг киялигини ифодалайди ва узгармас катталикка эга. а коэффициент барча идеал газлар учун бир кийматли булади

Жумладан:

Виртуал тадкикотни утказаётган укувчи берилган температурада босимнинг узгариб турганини визуал куради. Шу нуктаи назардан физик катталикларнинг уртача кийматини куйидаги формулалар билан аниклаш мумкин [60].

Укувчи томонидан улчанаётган изохорик жараён учун босимнинг уртача квадратик хатолигини (УКХ) куйидаги формула билан х,исоблаши мумкин.

Укх

Чизикли регрессияда энг кичик квадрат модели кенг кулланилади. Унинг изохорик жараёндаги формуласини куйидагича ифодалаш мумкин.

МУ^ОКАМА

Укитувчи укувчининг илмий фаолиятини янада ривожлантиришда чизикли регрессиянинг чизикли корреляция коэффициентларини бах,олаш хакида илмий билимларни чукурлаштирилиши тадкикотчининг интеллектуал салох,иятини самарадорлигига муносиб х,исса кушади.

Бу сохдда чизикли регрессия учун энг кичик квадратлар усули билан чизикли корреляция коэффициентларини бах,олашда куйидаги тенглама системасини ечиш зарур булади.

Юкоридаги тенгламалар системасини а га нисбатан ечилса куйидаги ифода келиб

чикади.

Ушбу формула изохорик жараён учун чизикли регрессиянинг коэффициетини аниклаш формуласидир. ХУЛОСА

Илмий изланишга жалб килинган укувчининг виртуал лаборатория натижларига асосланиб юкорида келтирилган формула асосида х,исоблаш ва тах,лил килиш оркали аклий тафаккурлари ривожлантирилади.

Изохорик ва изобарик жараёнларни чизикли регрессия асосида тах,лили физикани янада чукуррок урганиш, укувчининг интеллектуал салох,иятини усишига, илмий тадкикотнинг мазмунини англашга, математик билим савиясини ортишига ва укувчиларнинг физика сохдсидаги илмий кашфиётлар килишига булган орзу хдвасини шакллантиради.

Фойдаланилган адбиётлар

1. Клевицкий В.В. Учебный физический эксперимент с использованием компьютера как средство индивидуализации обучения в школе: Дис. канд. пед. наук: 13.00.02: Москва, 1999. - 247 c.

2. Абдурахманов К.П., Хамидов В.С. Физика фанини уцитишда ахборот технологиялари ресурслари. Физикани укитишнинг замонавий муаммолари. Республика Олий укув юртлари аро илмий - услубий семинар материаллари, 2007 й.5май:4-5б.

3. Трухин А.В. Об использовании виртуальных лабораторий в образовании // Открытое и дистанционное образование. 2002. № 4 (8).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.