CC BY
8INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© M.N. Xojayeva 1H_
1 Namangan davlat pedagogika instituti, Namangan, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: maqolada filologiya ta'lim yo'nalishi talabalarining matn bilan ishlash bo'yicha malakasini oshirish, ularning duch kelayotgan muammolari va ushbu muammolarni hal etish bo'yicha amaliy yechimlar tahlil qilinadi.
MAQSAD: tadqiqotning asosiy maqsadi - filologiya ta'lim yo'nalishi talabalarining matn bilan ishlash ko'nikmalarini rivojlantirish va bu jarayonda tanqidiy pedagogika, o'qish materiallarini diversifikatsiya qilish hamda texnologiyalardan foydalanishning afzalliklarini aniqlashdir.
MATERIALLAR VA METODLAR: tadqiqotda matn bilan ishlash metodologiyasi va filologik ta'lim jarayonida qo'llanishi bo'yicha ilmiy adabiyotlar tahlil qilindi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: natijalar ko'rsatdiki, tanqidiy fikrlash va turli janrlar bilan ishlashga asoslangan yondashuv yordamida talabalar matnni tahlil qilish va tushunish bo'yicha malakalarini sezilarli darajada oshirgan. Shuningdek, texnologiyalarni o'quv jarayoniga integratsiya qilish talabalar o'rtasida matn bilan ishlashga bo'lgan qiziqishni kuchaytirgan.
XULOSA: tadqiqot natijalari shuni tasdiqladiki, matn bilan ishlash bo'yicha metodologiyalarni takomillashtirish filologiya talabalarining akademik va professional muvaffaqiyatlariga hissa qo'shadi.
Kalit so'zlar: filologiya, matn ko'nikmalari, tanqidiy fikrlash, o'qishni tushunish, matn tahlili, pedagogika, ta'limda texnologiya, tilshunoslik.
СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ НАВЫКОВ ТЕКСТОВОЙ РАБОТЫ СТУДЕНТОВ ФИЛОЛОГИ: ПРОБЛЕМЫ И РЕШЕНИЯ_
© М.Н. Ходжаева1И
1 Наманганский государственный институт иностранных языков, Наманган, Узбекистан
Аннотация
Iqtibos uchun: Xo'jayeva M.N. Filologiya ta'lim yo'nalishi talabalarini matn bilan ishlash bo'yicha malakasini oshirish: muammolar va yechimlar. // Inter education & global study. 2024. №9(1). B.415-420.
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №9(1)
Nmiy-nazariyvametodikjurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ВВЕДЕНИЕ: в статье анализируются проблемы и решения, связанные с совершенствованием навыков текстовой работы студентов-филологов, а также их роль в образовательном процессе.
ЦЕЛЬ: основная цель исследования — повысить уровень подготовки студентов-филологов в работе с текстами, используя интеграцию критической педагогики, диверсификацию учебных материалов и современные технологии, а также выявить преимущества таких подходов в формировании текстовых компетенций.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в исследовании был проведён анализ научной литературы по текстовой работе и её применению в образовательном процессе филологических направлений.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: результаты показали, что внедрение критического подхода, расширение репертуара учебных текстов и использование технологически усовершенствованных инструментов значительно повышают навыки анализа, интерпретации и критического мышления студентов.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: результаты исследования подтвердили, что применение современных методик текстовой работы в филологических вузах способствует более глубокому пониманию текстов и улучшению образовательного процесса.
Ключевые слова: филология, текстовые навыки, критическое мышление, понимание прочитанного, анализ текста, педагогика, технологии в образовании, лингвистика.
Для цитирования: Ходжаева М.Н. Совершенствование навыков текстовой работы студентов-филологов: проблемы и решения. // Inter education & global study. 2024. №9(1). С. 415-420.
IMPRОVING TЕXT-WОRKING SKILLS ОF PHILОLОGIСАL STUDЕNTS: PRОBLЕMS АND SQLUTIQNS_
© Malika N. Xodjaeva1®
1 Nаmаngаn Stаtе Instil оf Fоrеign Lаnguаgеs nаmеd аftеr Ubrat, Namangan, Uzbekistan
Annotation
INTRODUCTION: the article analyzes the problems and solutions related to improving the text-working skills of philological students and their role in the educational process.
AIM: the main objective of the study is to enhance the level of philological students' preparation for working with texts by integrating critical pedagogy, diversifying reading materials, and using modern technologies, as well as identifying the advantages of these approaches in developing text-related competencies.
©intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 9(1)
iccl (A
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY _
MATERIALS AND METHODS: the study involved analyzing scientific literature on text-working methodologies and their application in the educational process in philological fields.
DISCUSSION AND RESULTS: the results showed that implementing a critical approach, expanding the repertoire of study texts, and using technology-enhanced tools significantly improved students' skills in text analysis, interpretation, and critical thinking.
CONCLUSION: the study results confirmed that applying modern text-working methods in philological education contributes to a deeper understanding of texts and enhances the overall educational process.
Keywords: philology, text skills, critical thinking, reading comprehension, text analysis, pedagogy, technology in education, linguistics.
Matni tahlil qilish, tushunish va talqin qilish опа-tili fanida asosiy o'rin tutadi, bu o'quvchilardan til, adabiyot va madaniyat haqida chuqur va nozik tushunchalarni shakllantirishni talab qiladi.[1] Biroq, ko'plab talabalar ushbu ko'nikmalar bilan kurashadilar, ularning akadеmik o'sishi va kasbiy tayyorgarligiga to'sqinlik qilishi mumkin bo'lgan qiyinchiliklarga duch kеlishadi. Ushbu muammolarni hal qilish filologiya sohasida talabalarning matn bilan ishlash qobiliyatlarini oshirish, shu orqali ularni ham akadеmik, ham kasbiy kontеkstda muvaffaqiyatga еrishish uchun zarur bo'lgan tahliliy, izohlash va ifodalash qobiliyatlari bilan jihozlash uchun muhim ahamiyatga еga.[2] Ushbu maqolada filologiya talabalarini matnlar bilan ishlashga o'rgatishda uchraydigan umumiy muammolar ko'rib chiqiladi va o'qituvchilar talabalarning natijalarini yaxshilash uchun amalga oshirishi mumkin bo'lgan maqsadli yеchimlar taqdim otiladi. Ko'pgina talabalar tanqidiy tahlil qilish bilan kurashadilar, ko'pincha chuqurroq talqin qilmasdan matnlarga sirt darajasida yondashadilar. Ushbu cheklov tanqidiy fikrlash bo'yicha tuzilgan treningning yo'qligi va tahlildan ko'ra еsda saqlashga e'tibor berish tеndеntsiyasidan kеlib chiqadi.
Talabalarning matnlarga ta'siri ma'lum janrlar yoki lingvistik shakllar bilan cheklanishi mumkin, bu ularning turli yozish uslublari, ritorik vositalar va madaniy kontekstlarga moslashish qobiliyatini cheklaydi. Ushbu tor ta'sir notanish yoki murakkab matnlarni tahlil qilishda qiyinchiliklarga olib kelishi mumkin. Filologiya dasturlari ko'pincha nazariy bilimlarga ustunlik beradi, garchi muhim bo'lsa-da, ba'zan matnni tahlil qilish va sharhlash uchun zarur bo'lgan amaliy ko'nikmalarni soya qilishi mumkin. Bu o'quvchilarning bilimlarini samarali qo'llashga tayyor bo'lmasligi mumkin.[3] Texnologiya matn tahlilini kuchaytirishi mumkin bo'lsa-da, ba'zi talabalar tushunish va talqin qilishda yordam beradigan raqamli vositalar bilan tanish bo'lmasligi mumkin. Bundan tashqari, an'anaviy o'qitish usullari har doim ham ushbu texnologiyalarni o'z ichiga olmaydi, bu
For citation: Malikakhon N. Khojaeva. (2024) 'Improving text-working skills of philological students: problems and solutions', Inter education & global study, (9(1)), pp. 415-420. (In Uzbek).
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY _
talabalarning raqamli matn tahlilini o'rganish imkoniyatlarini cheklaydi. Filologiya yo'nalishi talabalari uchun tilni bilish samarali matn bilan ishlash uchun asosdir. Lug'at, grammatika yoki lingvistik bilimlardagi bo'shliqlar, ayniqsa, tarixiy yoki klassik adabiyotlarda o'quvchilarning matnlarni to'g'ri tushunish va tahlil qilish qobiliyatiga to'sqinlik qilishi mumkin. Ushbu to'siqlarni bartaraf etish uchun o'qituvchilar matn ko'nikmalarini rivojlantirishga har tomonlama yondashuvni rivojlantirish uchun mo'ljallangan bir qator strategiyalardan foydalanishlari mumkin:[4]
1. "Tanqidiy fikrl ash"ni o'quv dasturiga integratsiyalash. O'qituvchilar o'quvchilardan matnlarni so'roq qilish, sharhlash va tanqid qilishni talab qiladigan mashqlarni o'z ichiga olgan holda tanqidiy fikrlashni rivojlantirishi mumkin. Sokratik savol -javob, munozara sessiyalari va aks ettiruvchi jurnallar kabi usullar o'quvchilarda analitik fikrlashni rivojlantirishga yordam beradi.[5] Talabalarni taxminlarga qarshi chiqishga va bir nechta istiqbollarni o'rganishga undash ularning matnlarga bo'lgan munosabatini chuqurlashtiradi va nozik tushunishga yordam beradi. Talabalarni turli janrlar, tillar va tarixiy kontekstlar bilan tanishtirish ularning turli uslublar va madaniy nuanslar bilan tanishishini kengaytiradi. Talabalar turli davrlar, mintaqalar va mualliflarning asarlarini tahlil qilish orqali turli til va adabiy usullarni tanib olish va sharhlash qobiliyatiga ega bo'ladilar. O'qish materiallarining bu kengaytirilgan repertuari nafaqat ularning matn ko'nikmalarini yaxshilaydi, balki murakkab yoki notanish matnlarni tushunishda moslashuvchanlikni rivojlantiradi.
2. Nazariyani amaliy qo'llash bilan muvozanatlash. Nazariya va amaliyot o'rtasidagi tafovutni bartaraf etish uchun filologiya dasturlari matnga izoh berish, guruh muhokamalari va amaliy tadqiqotlar kabi ko'proq amaliy mashg'ulotlarni o'z ichiga olishi kerak. Nazariyani amaliy qo'llash talabalarga lingvistik tushunchalarni bevosita matnlarga qo'llash imkonini beradi, nazariy asoslar haqidagi tushunchalarini mustahkamlaydi, shu bilan birga ularning tahliliy ko'nikmalarini rivojlantiradi. Talabalardan matnlarni mustaqil izohlash va baholashni talab qiladigan topshiriqlar matn ishiga bo'lgan ishonchini oshiradi. Matnni tahlil qilish dasturlari, muvofiqlashtirish dasturlari va onlayn annotatsiya platformalari kabi raqamli vositalar talabalarning matnlar bilan ishlash qobiliyatini sezilarli darajada oshirishi mumkin. O'qituvchilar texnologiyani o'quv dasturiga integratsiyalashlari, talabalarni Voyant Tools, AntConc va boshqa lingvistik dasturlar kabi vositalardan foydalanishga o'rgatishlari kerak. Ushbu manbalar talabalarga mavzular va so'z chastotalarini kuzatishdan stilistik naqshlarni o'rganishgacha bo'lgan matnni chuqur tahlil qilish imkonini beradi.[6] Talabalarni ushbu vositalar bilan tanishtirish orqali o'qituvchilar ularga zamonaviy filologiyada tobora dolzarb bo'lgan raqamli ko'nikmalarni rivojlantirishga yordam berishlari mumkin. Tilni bilishdagi kamchiliklarni bartaraf etish uchun o'qituvchilar lug'atni rivojlantirish, grammatikani tekshirish va tarixiy til shakllarini kontekstual tahlil qilishga qaratilgan tilni boyitish mashg'ulotlarini o'tkazishlari mumkin. Seminarlar, intensiv o'qish mashg'ulotlari va lug'atni rivojlantirish mashqlari o'quvchilarning asosiy til ko'nikmalarini mustahkamlaydi, ularga matnlarga ravonlik va ishonch bilan yondashish imkonini beradi.[7] Filologiya talabalarining ehtiyojlariga
Ilmiy-nazariyvametodikjurnal ISSN 2992-9024 (online)
Научно-теоретический и методический журнал 2024, №9(1)
Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
moslashtirilgan tillarni bilish dasturlari ularning matnlarni sharhlash va tahlil qilish qobiliyatini sezilarli darajada oshirishi mumkin.
Amaliy ilovalar strategiyalari maqsadli tadbirlar va o'quv rejasiga mos keladigan kurs komponentlari orqali amalga oshirilishi mumkin. Bunga misollar kiradi:
Matnni hamkorlikda tahlil qilish loyihalari: Talabalar murakkab matnlarni birgalikda tahlil qiladigan guruh loyihalarini belgilash hamkorlikda o'rganish va muammolarni jamoaviy hal qilishga undaydi, o'quvchilarning tanqidiy fikrlash va talqin qilish ko'nikmalarini rivojlantiradi.
O'qishlar bo'yicha haftalik mulohaza insholari: Talabalardan qisqa insholarda o'qiganlari haqida mulohaza yuritishlarini talab qilish faol ishtirok etishga yordam beradi va ularga shaxsiy talqinlarni rivojlantirishga, tanqidiy fikrlashni kuchaytirishga imkon beradi.
Raqamli asboblar bo'yicha tematik seminarlar: Matnni tahlil qilish uchun maxsus raqamli vositalar bo'yicha seminarlar o'tkazish amaliy tajribani ta'minlaydi va talabalarga turli tahliliy yondashuvlar bilan tajriba o'tkazish imkonini beradi.
Madaniyatlararo o'qish dasturlari: Bir nechta madaniy kontekstdagi matnlarni o'z ichiga olgan o'qish ro'yxatlarini taklif qilish o'quvchilarning talqin qilish ko'nikmalarini kengaytirib, ularni yanada moslashuvchan va madaniy jihatdan xabardor qiladi.[8]
Xulosa. Filologiya yo'nalishi talabalarining matn malakasini oshirish ularning o'quv va kasbiy muvaffaqiyatlari uchun zarurdir, chunki bu ko'nikmalar ularning lingvistik va adabiy ekspertizasining asosini tashkil qiladi. Cheklangan tanqidiy fikrlash, turli xil o'qish materiallarining etishmasligi va amaliy qo'llashning etarli emasligi kabi umumiy muammolarni hal qilish orqali o'qituvchilar o'quvchilarni matnlar bilan chuqur shug'ullanish uchun zarur bo'lgan ko'nikmalar bilan jihozlashlari mumkin. Texnologiyani integratsiyalash, o'qish tanlovlarini kengaytirish va tanqidiy fikrlash mashqlarini kiritish matn ko'nikmalarini rivojlantirishga har tomonlama yondashish imkonini beradi. Ushbu maqsadli yechimlar orqali filologiya talabalari matnni tahlil qilishda ko'proq malakaga ega bo'lishlari mumkin, matnlarni tanqidiy tushuncha va madaniy sezgirlik bilan sharhlash va baholashga qodir. Bu yaxshilanishlar ularni nafaqat kelajakdagi ilmiy izlanishlarga tayyorlaydi, balki tilshunoslik va adabiyotning kengroq sohasiga mazmunli hissa qo'shish imkonini beradi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Mirzayeva, Oynisa Shermat qizi. "FILOLOGIYA FANLARINI RIVOJLANTIRISH YO'LIDAGI TADQIQOTLAR." Educational Research in Universal Sciences 2.5 (2023): 499-507.
2. Irgasheva, Nasiba. "FILOLOGIYA FANLARI TA'LIMI MAZMUNIDAGI YANGILIKLAR." Theoretical aspects in the formation of pedagogical sciences 3.12 (2024): 140-145.
3. Mashhura, Qurbonova. "BOSHLANG'ICH TA'LIMDA MATNLAR BILAN ISHLASHDA USULLARI." Ustozlar uchun 55.2 (2024): 158-163.
©intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 9(1)
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY _
4. Shukurovna, Haqulova Gulnora. "ONA TILI DARSLARIDA MATN BILAN ISHLASH." Ta'lim innovatsiyasi va intеgratsiyasi 18.2 (2024): 67-71.
5. Farxodovna, Fozilova Mohigul. "TIL TA'LIMIDA MATN BILAN ISHLASH ORQALI О 'QUVCHILAR MA'NAVIYATINI SHAKLLANTIRISH." Konfеrеnsiyalar| Сonfеrеnсеs. Vol. 1. No. 10. 2024.
6. Sirojiddin o'g'li, Salohiddinjon Sayfiyеv, and Rahimjonov Masrur Nugmanovich. "Ona tili darslarida matn bilan ishlash."Modеrn еducation and dеvеlopmеnt 12.3(2024):5-18.
7. Sateva, Zilola. "O 'ZBEK TILINI IKKINCHI TIL SIFATIDA О 'QITISHDA MATN BILAN ISHLASHNING О 'ZIGA XOS XUSUSIYATLARI." QUALITY OF TEACHER EDUCATION UNDER MODERN CHALLENGES 1.1 (2023): 405-409.
8. To'ymurodovna, Nazarova Dilnavoz. "ONA TILI DARSLARIDA MATN BILAN ISHLASHNING INNOVATSION USULLARI." Нaучный Фoкуc 1.2 (2023): 655-663.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
Xojayeva Malikaxon Nosirjon qizi, mustaqil tadqiqotchi [Ходжаева Маликахон Носиржон кизи, незaвиcимый иccледoвaтель,] [Malika N. Xodjaeva, independent researcher]; manzil: Namangan viloyati, To'raqo'rg'on tumani, "Yangiobod" MFY, Saodat ko'chasi, 28-uy, [адрес: Узбекистан, Нaмaнгaнcкaя oблacть, Турaкургaнcкий рaйoн, МФЙ «Янгиoбoд», улицa Caoдaт, дoм 28], [address: Uzbekistan, Namangan region, Turakurgan district, "Yangiobod" MCG, Saodat street, house 28].
