“Феълҳои модалӣ “have to,“ “must” ва истифодаи онҳо дар забони англисӣ” Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

"Феъл^ои модали "have to," "must" ва истифодаи он^о дар

забони англиси"

преподаватель Баротова Р.Х, БГУ имени Н. Хусрава Факультет английского языка кафедра методика преподавания иностранных языков

Аннотатсия: Феълуои модали амалеро (уолатеро, равандеро ё ин ки сифатеро) ифода мекунад, ки аз нигоуи гуянда бошад ва баёнкунандаи имконот, уудадори, шаккоки, ицозот, дархост раддия, хоуишот, пешнщод, муайяни, номуайяни ва гайра бошад. Феълуои модали тануо бо масдар истифода мешаванд. Ин ё он маъно шакли коммуникативии цумларо ба дарацаи баланд муайян мекунад ва шакли масдарро низ. Ин яке аз мушкилиуои калон барои навомузони хориции забони англиси ба уисоб меравад, ки онуо дар ин самт бисёр хатогиуо мекунанд

Калидвожах,о: уудадори, хоуишот, пешниуод, мушкилиуои калон, навомузони

Дар забони точикй феълуои модалй вучуд надоранд баъзе эквивалентх,ои феълх,ои модалиро дар забони точикй дарёфт кардан мушкил аст ва ё умуман вучуд надоранд. Мунсосибати гуяндаро ба тарзи гуфтораш модалият меноманд.

А^идаи гуянда метавонад гуногун бошад, яъне гуянда маънох,ои гуногуни модалиро баён кунад. Феълуои модалй ба мисли дигар феълх,о нестанд, амал ё холатро ифода намекунанд, аммо танх,о муносибати гуяндаро ба амал нишон медихднд, ки он дар хдмбастагй бо масдар баён ёфтааст. Ва онх,о шакли "хабари мураккаби пайвасти модалй" - ро мегиранд.

Феълхои модалй амалеро (холатеро, равандеро ё ин ки сифатеро) ифода мекунад, ки аз нигохи гуянда бошад ва баёнкунандаи имконот, ухдадорй, шаккокй, ичозот, дархост раддия, хохишот, пешниход, муайянй, номуайянй ва Fайра бошад. Феълхои модалй танхо бо масдар истифода мешаванд. Ин ё он маъно шакли коммуникативии чумларо ба дарачаи баланд муайян мекунад ва шакли масдарро низ. Ин яке аз мушкилихои калон барои навомузони хоричии забони англисй ба хисоб меравад, ки онхо дар ин самт бисёр хатогихо мекунанд

Аз он сабабе, ки дар забони точикй феълхои модалй вучуд надоранд баъзе эквивалентхои феълхои модалиро дар забони точикй дарёфт кардан мушкил аст ва ё умуман вучуд надоранд.

"Ибораи "have to" ва "must" ба пуррагй маънои якхела доранд. Онхо хатмй ва зарурй будани амалро ифода мекнанд. Дар забони гуфтугуии забони англисй ба чои "must" "have to" бештар истифода бурда мешавад. "Have to" дар замони хозира, гузашта ва оянда истифода мешавад. [Кулиева З. 2007:41]

Феъли модалии "to have to" хамчун феъли модалй, феъли дефектй ба хисоб намеравад ва метавонад хамаи шаклхои нихоиро ба мисли "феълй" дошта бошад.

Мисол: He is an invalid and he has to have a nurse.

Вай маъюб аст ва бояд парастор дошта бошад.

She knew what she had to do.

Вай медонист, ки бояд чй кор кунад.

He frightened her - I had to yield him my last date before Bill came. (F. Scott Fitzgerald).

I shall have to reconsider my position.

Ман бояд мав^еамро дубора андешам.

He is always having to exercise judgment.

Вай бояд хамеша адолатро баркарор кунад (талкин намояд).

My impression was that he was having to force himself to talk.

Таассуроти ман он аст, ки у худашро ба сухан гуфтан бояд водор кунад.

I have had to remind you of writing to tell to her all this time.

Хдмаи ин вакт ман бояд, ки дар бораи навиштан ба у хотирассон мекардам.

The women at barfed had had to be told that an experiment was taking place that day.

Ба заноне, ки норозигй баён мекарданд бояд гуфта мешуд, ки он руз тачриба гузаронида шуд.

"As a matter of fact", he said. I've been having to spend some time with the research people.

"Дар хакикат" гуфт у. "Ман бояд якчанд вактамро бо мухакикон гузаронам.

It wouldn't have been very nice for the David's sons to have to mix with all those people in the smoking room.

Ба писарони Девид хуб намешавад, шояд онхо бо хамаи одамоне, ки дар хонаи тамокукашианд, хамрох шаванд.

Having to work alone, he wanted all his time for his research.

У хамеша барои тахкикаш мехост, ки танхо кор кунад. [Тарчума аз www.text.tr200.biz]

Шакли саволй ва инкории феъли модалии "to have to" бо ёрии феъли ёридихандаи "to do" сохта мешавад.

Мисол: Why do I have to do everything?

Чаро ман хамаи корро бояд ичро кунам?

Did he have to tell them about it?

Бояд, ки y ба онхо дар бораи ин мегуфт?

"That's all right" she said. "I just thought I'd ask. You don't have to explain".

"Хдмааш ху6 аст" гуфт вай. "Ман танхо фикри кардаамро мепyрсам. Ty набояд, ки шарх дихй" (хочат ба шарх додан нест)

There was a grim on his face. He did not have to tell me that he already knew.

Вай анд^хгин буд. Вай ба ман набояд мегуфт, ки y аллакай медонад.

Феъли модалии "to have to" барои баён намудани "^хдадорй" ва "зарурат", ки ба холат гузошта шудааст, хизмат мекунад.

Дар забони точикй мо метавонем хамчун мачбур, водор, бояд тарчума кунем.

Бо ин маъно, ин феъли модалиро дар хамбастагй бо масдари оддй, дар хамаи намуди чумлахо: тасдщй, саволй ва инкорй дидан мумкин аст. [Тарчума аз www.abc-english-grammar.com].

Мисолхо:

I'm afraid you will have to go to the court.

Метарсам, шумо мачбур мешавед, ки ба суд мурочиат кунед.

Did he have to do it?

Бояд y ин корро (ичро) кунад?

He did not have to do it.

У набояд, ки ин корро (ичро) кунад.

If you go abroad, no matter how you're travelling, you have to go through the customs. (M. Spark).

Агар ки шумо ба хорич равед, новобаста аз тарзи саёхататон, бояд шумо аз назорати гумрукй гузаред.

The negotiations might fail. In that event the government would have to decide what to do. (Morning Star).

Гуфтушунид метавонад ба нокомй рох ёбад. Дар чунин холат бояд хукумат чорае андешад.

I have to revise other ideas about her. (F. Scott Fitzgerald)

Ман бояд акидахоро дар бораи у аз назар гузаронам.

Дар чумлахои инкорй "to have to" "зарурат набудан" (absence of necessity) - ро ифода мекунад.

Мисол: You don't have to go there.

Рафтани шумо ба он чо зарурат надорад.

You mustn't go there.

Шумо набояд ба он чо равед. [Тарчума аз www.referatwork.ru]

Дар забони гуфтугуии англисй барои ифода кардани "ухдадорй" ва "зарурат" инчунин "have (has) got to" истифода карда мешавад. Ба мисли феъли модалии "to have to" ин хам дар хама намуди чумлахо дар хамбастагй бо масдари оддй истифода мешавад.

Мисол: He has got to go right now.

Худи хозир бояд вай равад.

Has he got to go right now?

Оё вай бояд худи хозир равад?

He hasn't got to go just yet.

Вай набояд худи хозир равад.

Ин хамбастагй, инчунин дар замони гузашта низ дарёфт карда мешавад, аммо на он кадар серистеъмол аст.

Мисол: He had got to sell his car

Вай бояд мошинашро мефурухт.

A few drops begun to fall. "We'd better take shelter", she said.

Чакрахои борон ба боридан сар кард. "Бехтараш бояд мо пинхон шавем", гуфт у.

She didn't like to say that she thought they had better not play cards when the guest might come in at any moment.

Тарчума: Ба вай маъкул набуд, ки акидаашро вай гуяд, бехтараш онхо набояд киморбозй кунанд, хангоме ки хар лахза метавонист мехмонхо оянд.

Ибораи "had better" бо масдар бе хиссачаи "to" истифода мешавад.

Мукоисаи ин феъл дар забони англисии Амрикой ва Бритониёгй:

You've got to be kidding - American English

You've got to be joking - British English [Тарчума аз www.studentbank.ru]

Феъли модалии "to have to" ба феъли модалии "must" шабохат дошта, аммо начандон ичроиши амалро хатмй медонад. Ин назар ба "must" каме муътадилтар ба хисоб меравад.

Мавзуи додашуда дорои ахбороти муфассал оиди истифодашавии феълхои модалй "have to," "must" дар забони англисй ва тарзи дурусти тарчума кардан ба забони точикй мебошад.

Модалияти забони англисй на танхо бо феълхои модалй нишон дода мешаванд. Модалият метавонад бо маънохои гуногуни лингвистикй (забоншиносй) ифода ёбад. Дар гуфтори вокей (in actual speech) хамаи шаклхои ифодакунандаи модалият якчоя мешавад, то маъноро равшану возех

гардонад. Аммо дар хар холат, якчанд шакли асоси (leading form) муносибати маънои асосиро нишон медиханд.

Руйхати адабиёти истифодашуда

1. Н. ТуЙFунов, Ф. Сангинов "Грамматикаи забони англисй", Душанбе 2010, 184 сах.

2. Насрулло Х,абиб "Сарф ва нахви забони англисй", Душанбе 2008, 136 сах.

3. Кулиева З. "Грамматика" Душанбе 2007

4. Абдусалом Мамадназаров "Фарханги англисй - точикй", нашри такмилшудаи сеюм, Душанбе 2011, 1016 сах.

5. Парвона Чдмшедов "Фарханги точикй ба англисй" Душанбе 2008

6. Сатская П.Н., Чдмшедов П., Алидодхонова К., "Забони англисй", китоби дарсй барои синфи 11, Душанбе 2003

7. К. Н. Качалова, Е. Е. Израилевич. "Практическая грамматика английского языка с упражненими и ключами", Москва 2012, 720 ст.

8. "Грамматика английского языка: Морфология". Кобрина, Корнеева, Осовская и др. С-П., 1999.

9. "Грамматика английского языка. Пособие для студентов педагогических институтов." Под ред. Ильиша.

10. "Learn to read science". Н.И. Шахова и др. "Наука", 1980.

11. "The English verb. A new grammar for every one". А.К. Кравченко, Л.В. Ушакова и др. Иркутск, 1997.

12. "Modality in Modern English". Е.М. Гордон и др. М., 1968.

13. "Модальные глаголы в английском языке". Е.А. Зверева.

Руйхати сомона^ои истифодашуда

1. www.knowledge.allbest.ru

2. www.abc-english-grammar.com

3. www.engmaster.ru

4. www.bestreferat.ru

5. www.studentbank.ru

6. www.referatwork.ru

7. www.text.tr200.biz

8. www.docus.me

9. www.lovelanguage.ru

10.www.iceltefl.com

11.www.xreferat.com

12.www.usefulenglish.com