Научная статья на тему 'ФАРҒОНА ВИЛОЯТИНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШИДА ПАХТА-ТЎҚИМАЧИЛИК КЛАСТЕРИНИНГ АҲАМИЯТИ'

ФАРҒОНА ВИЛОЯТИНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШИДА ПАХТА-ТЎҚИМАЧИЛИК КЛАСТЕРИНИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
64
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
кластер / ялпи ички маҳсулот / ялпи ҳудудий маҳсулот / истеъмол товарлари / асосий капиталга киритилган инветициялар / экспорт / импорт

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Йулдашев Мўминжон, Юсубжон Додобоев, Рустамов Бобир

Мақолада Фарғона вилояти мисолида мавжуд 14 та пахта-тўқимачилик кластерларининг вилоят ижтимоий-иқтисодий ривожланишидаги ўрни илмий асосда таҳлил қилиб берилган. Натижада қишлоқ жойларда янги иш ўринлари яратиш, камбағалликни қисқартириш бўйича асосий омиллар белгилаб берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ФАРҒОНА ВИЛОЯТИНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШИДА ПАХТА-ТЎҚИМАЧИЛИК КЛАСТЕРИНИНГ АҲАМИЯТИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

ФАРГОНА ВИЛОЯТИНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИЦТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШИДА ПАХТА-ТУЦИМАЧИЛИК КЛАСТЕРИНИНГ А^АМИЯТИ *Йулдашев Муминжон, 2Юсубжон Додобоев, 3Рустамов Бобир

1"BAXODIR LOG'ON TEKSTIL" МЧЖ пахта-тукимачилик кластерининг тасисчиси, Фаргона Политехника институтининг фахрий профессори 2И;тисод фанлари доктори, профессор 3Магистрант https://doi.org/10.5281/zenodo.8012491

Аннотация. Мацолада Фаргона вилояти мисолида мавжуд 14 та пахта-туцимачилик кластерларининг вилоят ижтимоий-ицтисодий ривожланишидаги урни илмий асосда таулил цилиб берилган. Натижада цишлоц жойларда янги иш уринлари яратиш, камбагалликни цисцартириш буйича асосий омиллар белгилаб берилган.

Калит сузлар: кластер, ялпи ички маусулот, ялпи уудудий маусулот, истеъмол товарлари, асосий капиталга киритилган инветициялар, экспорт, импорт.

Республикамизда амалга оширилаётган ислохотларнинг янги боскичи бугун макроиктисодий баркарорликни, иктисодиётнинг юкори усиш суръатларини таъминлаб, халкимизнинг ижтимоий-иктисодий шароитларини тубдан яхшилашда асосий замин булмокда. Иктисодий ривожланиш тахлили шуни курсатмокдаки, бугунги кунда жахон бозорида конъюнктура кескин узгариб, ракобат тобора кучайиб бормокда. Буни албатта, хисобга олиш ва шу асосда давлатимизни янада баркарор ва жадал суръатлар билан ривожлантириш учун янгича ёндашув ва тамойиллар билан ишлаш талаб этилади. Бу борада Узбекистон Республикаси Президентининг ташаббуси билан ишлаб чикилган ва жахон хамжамияти томонидан алохида эътироф этилаётган 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини янада ривожлантиришнинг бешта йуналиши буйича Х,аракатлар стратегиясида белгиланган устивор йуналишлар ва вазифалар айнан ана шу максадларга каратилганлиги билан ахамиятлидир.

Мамлакатнинг ривожланиши ва кучини белгиловчи куплаб омиллар мавжуд. Бирок, тинчлик ва фаровонликни хеч нарса билан солиштириб булмайди. Сунгги беш йил ичида Узбекистонда амалга оширилган ислохотлар ва янгиланишлар бугун халкаро хамжамият томонидан тан олинмокда. Президент Шавкат Мирзиёевнинг хаётий тажрибаси, унинг адолатли сиёсати, халк интилишлари асосида яшаши - буларнинг барчаси эришилган галабалар учун мустахкам пойдевор булиб хизмат килмокда.

Саноатни янада ривожлантиришнинг янги имкониятларини ишга солиш, худудларнинг мавжуд хомашё ва ресурс салохиятидан окилона фойдаланиш эвазига уларни жадал ва мувозанатли ривожланишини таъминлашга каратилган чора-тадбирлар кабул килинаётганини алохида таъкидлаш жоиз. Жумладан, ташки бозорларда ракобатбардош махсулот ишлаб чикарувчи замонавий корхоналарни купайтиришга оид фаол инвестиция сиёсати юритилаётгани, ишлаб чикаришни модернизация килиш, уларни энг замонавий, илгор техника ва технологиялар билан жихозлаш, инновация жараёнларини такомиллаштириш, илм-фан, техника сохаларида янги ишланмаларни яратиш ва жорий килиш, уларнинг хукукий ва иктисодий механизмларини замон талаблари асосида ташкил килишга катта ахамият каратилмокда. Шу билан бирга, бугун яратилаётган имкониятлардан янада самарали фойдаланиш, сифатли, арзон ва харидоргир

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

махсулотлар ишлаб чикариш ва хизматлар курсатишни йулга куйиш асосида хизматлар сохасида миллий брендларни ташкил этиш, ишлаб чикарилаётган товар ва махсулотларни жахон бозорларига "Узбекистонда ишлаб чикарилган" бренди билан олиб чикиш талаб этилмокда. Юкоридагилар билан бир каторда, ижтимоий-иктисодий жараёнларга мамлакатнинг келажакка йуналтирилган максадлари йулида таъсир курсатувчи бошкарув тизимларини, унинг энг илгор усулларини жорий этиш зарур булиб колмокда.

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожатномасида 2020 йил 24 январь куни куйидагиларни таъкидлади: "^ишлок хужалигида фермер ва дехконларнинг манфаатдорлигини ошириш борасидаги урганиш ва изланишларимиз давом этмокда. Сохага илгор технологиялар ва кластер тизими жорий этилмокда.

^ишлок хужалиги сохасини бошкариш тизимини ислох килиш, ер ва сув ресурсларидан окилона фойдаланиш борасидаги илгор технологияларни жорий этиш, озик-овкат хавфсизлигини таъминлаш энг мухим вазифамиздир.

Кейинги йилда кластер усулида пахта етиштиришни камида 52 фоизга етказиш учун 48 та пахта-тукимачилик кластерини ташкил этиш тугрисида карор кабул килинди. Шу билан бирга, галла ва мева-сабзавот кластерлари фаолиятини хар томонлама ривожлантириш керак. Бу соха биз учун нисбатан янги эканини инобатга олиб, уни давлат томонидан куллаб-кувватлаш, жумладан, кредит тизимини соддалаштириш, харажатларни субсидиялаш, ер ажратиш билан боглик тартибларни кайта куриб чикиш талаб этилади".

Маълумки, 2020 йил 4 февраль куни Президент иштирокидаги йигилишда кластерлар фаолиятини ривожлантириш, пахта ва галла етиштиришда давлат буюртмасини боскичма-боскич бекор килиш масалалари мухокама килинди.

^айд этилишича, мамлакатда аграр сохани ислох килиш, унга бозор механизмлари ва замонавий технологияларни жорий этиш борасида изчил чора-тадбирлар амалга оширилмокда. Хусусан, кластер усули йулга куйилди, экин турлари замон талабидан келиб чикиб узгартирилди. Натижада хосилдорлик хам, даромад хам ошмокда. Республикада етиштирилаётган 80 турдан ортик кишлок хужалиги махсулотлари 66 та мамлакатга экспорт килинмокда.

Давлат рахбарининг 2019 йил 23 октябрдаги Фармони билан Узбекистон Республикаси ^ишлок хужалигини ривожлантиришнинг 2020-2030 йилларга мулжалланган стратегияси кабул килинди. Унга мувофик, юкори кушилган кийматли махсулотлар ишлаб чикариш максадида мева-сабзавот кластерлари ташкил этилмокда. 2019 йил 11 декабрда бу борада Президент карори кабул килиниб, барча ташкилий-хукукий асослар яратиб берилди. Утган киска вактда хокимликлар томонидан 86 та шундай кластер ташкил этиш буйича таклифлар шакллантирилди.

Фаргона вилоятининг ижтимоий-иктисодий курсаткичлари кейинги турт йилда, яъни 2016-2020 йилларда кескин усди. Масалан, 2016 йилда Узбекистон Республикаси буйича ялпи ички махсулот хажми 199325,1 млрд. сумни ташкил этган булса, бу курсаткич 2015 йилга нисбатан 107,8 фоизга усган. Шундан Фаргона вилояти буйича 2016 йилда ялпи худудий махсулот хажми 13927.9 млрд. сумни ташкил этган ва 2015 йилга нисбатан 107,6 фоизга усган. Шундан, Фаргона вилоятининг республика микёсидаги улуши 7,0 фоизни ташкил этган. Шунингдек, 2017 йилда Узбекистон Республикаси буйича ялпи ички махсулот хажми 249136,4 млрд. сумни ташкил этган ва 2016 йилга

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

нисбатан 105,3 фоизга усган. Фаргона вилояти буйича бу курсаткич 16773,1 млн. сумни ташкил этган ва 2016 йилга нисбатан 104,0 фоизга усган. Фаргона вилоятининг республика микёсида улуши 6,7 фоизни ташкил этган. 2018 йилда Узбекистон Республикасида ялпи ички махсулот хажми 407751,5 млрд. сумни ташкил этиб, 2017 йилга нисбатан 105,1 фоизга усган. Фаргона вилояти буйича бу курсаткич 2018 йилда 25181,2 млрд. сумни ташкил этиб, 2017 йилга нисбатан 103,9 фоизга усган. Натижада, Фаргона вилоятининг республика микёсида улуши 6,2 фоизни ташкил этган. Шунингдек, 2019 йилда Узбекистон Республикасининг ялпи ички махсулот хажми 511838,1 млрд. сумни ташкил этиб, 2018 йилга нисбатан 105,6 фоизга усган. Фаргона вилоятининг 2019 йилдаги ялпи худудий махсулот хажми 32943,3 млрд. сумни ташкил этиб, 2018 йилга нисбатан 105,4 фоизга усган. 2019 йилда Фаргона вилоятини республика микёсидаги улуши 6,4 фоизни ашкил килган.

Бундан куриниб турибдики, Фаргона вилоятининг Узбекистон Республикаси микёсида ялпи худудий (ички) махсулоти улуши 2015 йилда 7,1 фоизни ташкил этган булса, бу курсаткич 2019 йилда 6,4 фоизни ташкил этган, яъни 0,7 фоизга камайган. Бундан куриниб турибдики, Узбекистон Республикасининг бошка вилоятларида ялпи худудий (ички) махсулот хажми ортиб бораётганидан далолат бермокда.

Шунингдек, Узбекистон Республикасида саноат махсулотларни ишлаб чикариш хажми 2016 йилда 111267,2 млрд. сумни ташкил этган ва 2015 йилга нисбатан бу курсаткич 106,0 фоизга купайган. Бу холат Фаргона вилоятида, яъни 2016 йилда саноат махсулотларни ишлаб чикариш хажми 8103,6 млрд. сумни ташкил этган ва 2015 йилга нисбатан 106,3 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилоятини улуши республикаси микёсида 7,3 фоизни ташкил этган.

Узбекистон Республикасида 2016 йилда жами булиб, 47359,2 млрд сумлик истеъмол товарлар ишлаб чикарилган. Шу даврда Фаргона вилояти хам 3274, 0 млрд сумлик истеъмол товарлар ишлаб чикарилган ва бу курсаткич 2015 йилга нисбатан 109,2 фоизга купайган. Натижада, Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 6,9 фоизни ташкил этган. 2017 йилда бу курсаткич республика буйича 56159,4 млрд. сумни ташкил этган ва 2016 йилга нисбатан 102,7 фоизга купайган. Фаргона вилоятида хам бу курсаткич 2017 йилда 3571,4 млрд. сумга етган ва 2016 йилга нисбатан 101,0 фоизга купайган. Пироворд натижада, Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 6,4 фоизни ташкил этган. Узбекистон Республикаси буйича 2018 йилда 84329,2 млрд. сумлик истеъмол товарлар ишлаб чикарилган ва 2017 йилга нисбатан 115,9 фоизга купайган. Шунингдек, Фаргона вилоятида хам 2018 йилда жами булиб, 4568,1 млрд.сумлик истеъмол товарлар ишлаб чикарилиб, бу курсаткичлар 2017 йилга нисбатан 103,2 фоизга усган. Натижада, Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 5,4 фоизни ташкил этган. 2019 йилда Узбекистон Республикасида жами булиб, 111494,3 млрд. сумлик истеъмол товарлар ишлаб чикарилган булиб, бу курсаткич 2018 йилга нисбатан 112,1 фоизга усган. Шунингдек, 2019 йилда Фаргона вилоятида 6332,1 млрд сумлик истеъмол моллар ишлаб чикарилиб, бу курсаткич 2018 йилга нисбатан 109,4 фоизга усган. Натижада, Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 5,7 фоизни ташкил этган.

2016 йилда Узбекистон Республикасида кишлок, урмон ва балик хужаликларида жами булиб, 48431,1 млрд. сумлик махсулот ишлаб чикарилган булиб, бу курсаткич 2015 йилга нисбатан 106,6фоизга усган. Шунингдек, 2016 йилда Фаргона вилоятида хам бу

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

курсаткич 4032,4 млрд. сум махсулот ишлаб чикарилган ва 2015 йилга нисбатан 105,9 фоизга усган. Натижада, 2016 йилда Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 8,3 фоизни ташкил этган. 2017 йилда Узбекистон Республикасида жами булиб, 69504,2 млрд. сумлик махсулот ишлаб чикарилган ва 2016 йилга нисбатан бу курсаткич 102,0 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилоятида хам бу курсаткич 6018,8 млрд. сумлик махсулот ишлаб чикарилган ва 2016 йилга нисбатан бу курсаткич 103,3 фоизга усган. Натижасида, бу сохада Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 8,7 фоизни ташкил этган. 2018 йилда Узбекистон Республикасида жами булиб 199537,4 млрд. сумлик кишлок, урмон ва балик хужалиги махсулотлар ишлаб чикарилган булиб, бу курсаткич

2017 йилга нисбатан 100,3 фоизга усган. Шунингдек, 2018 йилда Фаргона вилоятида 16391,4 млрд. сумлик кишлок, урмон ва балик хужаликлар махсулотлари ишлаб чикилган булиб, бу курсаткич 2017 йилга нисбатан 101,7%га усган. Натижада 2018 йилда Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 8,2%ни ташкил этган. Шунингдек, 2019 йилда Узбекистон Республикаси буйича кишлок, урмон ва балик махсулотлари 224288,8 млрд. сумлик ишлаб чикарилган булиб, бу курсаткич 2018 йилга нисбатан 202,5%га усган. 2019 йилда Фаргона вилоятида кишлок, урмон ва балик махсулотлари 19442,8 млрд. сумлик ишлаб чикилган булиб, бу курсаткич 2018 йилга нисбатан 104,2% усган. Натижада, 2019 йилда Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 8,7%ни ташкил этган.

2016 йилда Узбекистон Республикаси буйича асосий капиталга киритилган инвестициялар хажми 49476,8 млрд. сумни ташкил этган булиб, бу курсаткич 2015 йилга нисбатан 109,6%га усган. Шунингдек, Фаргона вилоятида 2016 йилда асосий капитал инвестициялар хажми 2346,8 млрд. сумни ташкил этиб, бу курсаткич 2015 йилга нисбатан 103,2% усган. Натижада, Фаргона вилоятининг республика микёсидаги улуши 4,7%ни ташкил этган. Шунингдек, 2017 йилда Узбекистон Республикасининг асосий капиталга киритилган инвестициялар хажми 60719,2 млрд. сумни ташкил этган булиб, бу курсаткич 2016 йилга нисбатан 107,1%га усган. Шунингдек, Фаргона вилояти буйича 2017 йилда бу курсаткич 2377,4 млрд. сумни ташкил этган булиб, 2016 йилга нисбатан 96,2 фоизга усган. Натижада, Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 3,9 фоизни ташкил этган.

2018 йилда Узбекистон Республикасининг асосий капиталга киритилган инвестициялар хажми 107333,0 млрд. сумни ташкил этган булиб, бу курсаткич 2017 йилга нисбатан 118,1 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилояти буйича 2018 йилда асосий капиталга киритилган инвестициялар хажми 4978,4 млрд. сумни ташкил этиб, бу курсаткич 2017 йилга нисбатан 146,6 фоизга усган. Натижасида, Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 4,6 фоизни ташкил этган. 2019 йилда Узбекистон Республикаси буйича асосий капиталга киритилган инвестициялар хажми 189924,3 млрд. сумни ташкил этган булиб, бу курсаткич 2018 йилда 133,9 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилояти буйича 2019 йилда асосий капитал киритилган инвестициялар хажми 9164,2 млрд. сумни ташкил этиб, бу курсаткич 2018 йилда нисбатан 140,1 фоизга усган. Натижада Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 4,8 фоизни ташкил этди.

Узбекистон Республикасида 2016 йилда жами булиб, 29265,8 млрд. сумлик курилиш пудрат ишлари бажарилган булиб, бу курсаткич 2015 йилга нисбатан 112,5 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилоятида 1968,4 минг. сумлик курилиш пудрат ишлари бажарилган булиб 2015 йилга нисбатан 111,0 фоизга усган. Натижада, Фаргона вилоятининг улуши Республика микёсида 6,7 фоизни ташкил этган. Шунингдек, 2017

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

йилда Узбекистон Республикаси буйича курилиш пудрат ишлари бажарилган хажми 34060,8 млрд. сумни ташкил этган булиб, бу курсаткич 2016 йилга нисбатан 105,6 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилоятида 2017 йилда жами булиб, 2187,6 млрд. сумлик курилиш пудрат ишлари бажарилган булиб, бу курсаткич 2016 йилга нисбатан 105,9 фоизга усган. Натижада, Фаргона вилоятининг улуши республикаси микёсида 6,4 фоизни ташкил этган. Шунингдек, 2018 йилда Узбекистон Республикаси буйича курилиш пудрат ишлари бажарилган хажми 47260,7 млрд. сумни ташкил этган булиб, бу курсаткич 2017 йилга нисбатан 109,9 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилояти буйича хам бу курсаткич 2682,7 млрд. сумни ташкил этган булиб, бу курсаткич 2017 йилга нисбатан 109,6 фоизга усган. Натижада, Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 5,7 фоизни ташкил этган. Шунингдек, 2019 йилда Узбекистон Республикаси буйича курилиш пудрат ишлари бажарилган хажми 68854,4 млрд. сумни ташкил этган булиб, бу курсаткич 2018 йилга нисбатан 119,0 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилоятида хам 4065,5 млрд. сумлик курилиш пудрат ишлари амалга оширилган. усган. Натижада, Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 8,2 фоизни ташкил этган.

Узбекистон Республикасида 2016 йилида жами булиб 90991,7 млрд. сумлик хизматлар курсатиш бажарилган булиб, бу курсаткич 2015 йилга нисбатан 112,5 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилоятида 5900,0 млрд. сумлик хизматлар курсатиш бажарилган булиб, бу курсаткич 2015 йилга нисбатан 116,4 фоизга усган. Натижада Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 6,5 фоизга усган. Шунингдек, Узбекистон Республикаси 2017 йилда 116795,7 млрд. сумлик хизматлар курсатиш бажарилган булиб, бу курсаткич 2016 йилга нисбатан 108,9 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилоятида 7562,9 млрд. сумлик хизматлар курсатиш бажарилган булиб, бу курсаткич 2016 йилга нисбатан 104,3 фоизга усган. Натижада Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 6,5 фоизни ташкил этган. Шунингдек, Узбекистон Республикасида 2018 йилда 146836,3 млрд. сумлик хизматлар курсатиш бажарилган булиб, бу курсаткич 2017 йилга нисбатан 108,4 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилоятида 9120,6 млрд. сумлик хизматлар курсатиш бажарилган булиб, бу курсаткич 2017 йилга нисбатан 108,5 фоизга усган. Натижада Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 6,2 фоизни ташкил этган. Шунингдек, Узбекистон Республикасида 2019 йилда 190356,0 млрд. сумлик хизматлар курсатиш бажарилган булиб, бу курсаткич 2018 йилга нисбатан 112,5 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилоятида 11280,0 млрд. сумлик хизматлар курсатиш бажарилаётган булиб, бу курсаткич 2018 йилга нисбатан 109,4 фоизга усган. Натижада Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 5,9 фоизни ташкил килади.

Узбекистон Республикасида 2016 йилда жами булиб, 12570.2 млрд. сумлик экспорт бажарилган булиб, бу курсаткич 2015 йилга нисбатдан 100,5 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилоятида мазкур йилда 470,6 млрд. сумлик экспорт бажарилган булиб, бу курсаткич 2015 йилга нисбатан 111,6 фоизга усган. Натижада Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 3,7 фоизни ташкил этган. Шунингдек, Узбекистон Республикаси 2017 йилга 13953,8 млрд. сумлик экспорт бажарилган булиб, бу курсаткич 2016 йилга нисбатан 115.4 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилоятида 515,8 млрд. сумлик экспорт бажарилган булиб, бу курсаткич 2016 йилга йилда 129,3 фоизга усган. Натижада Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 3,7 фоизни ташкил этган.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

Шунингдек, Узбекистон Республикаси 2018 йилга 14253,9 млрд. сумлик экспорт бажарилган булиб, бу курсаткич 2017 йилга нисбатан 113,5 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилояти 511,0 млрд. сумлик экспорт бажарилган булиб, бу курсаткич 2017 йилга нисбатан нисбатан 99,4 фоизга усган. Натижада Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 3,6 фоизни ташкил этган. Шунингдек, мамлакатимизда 2019 йилда 17441,7 млрд. сумлик экспорт бажарилган булиб, бу курсаткич 2018 йилга нисбатан 124,7 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилоятида 574,1 млрд. сумлик экспорт бажарилган булиб, бу курсаткич 2018 йилга нисбатан 118,6 фоизга усган. Натижада Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 3,3 фоизни ташкил этган.

Узбекистон Республикасида 2016 жами 12115,3 млрд, сумлик импорт бажарилган булиб, бу курсаткич 2015 йилга нисбатан 97,6 фоизга ошган. Шунингдек, Фаргона вилоятида 645,8 млрд. сумлик импорт бажарилган булиб, бу курсаткич 2015 йилга нисбатан 118,0 фоизга усган. Натижада Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 7,8 фоизни ташкил этган. Шунингдек, Узбекистон Республикасида 2017 йилда 13008,3 млрд. сумлик импорт бажарилган булиб, бу курсаткич 2016 йилга нисбатан 107 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилоятида 791,1 млрд. сумлик импорт бажарилган булиб, бу курсаткич 2016 йилга нисбатдан 85,0 фоизга усган. Натижада Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 6,1 фоизни ташкил этган. Шунингдек, Узбекистон Республикасида 2018 йилда 19555,2 млрд. сумлик импорт бажарилган булиб, бу курсаткич 2017 йилга нисбатан 139,6 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилоятида 863,4 млрд. сумлик импорт бажарилган булиб, бу курсаткич 2017 йилга нисбатан 198,3 фоизга усган. Натижада Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 4,4 фоизни ташкил этган. Шунингдек, Узбекистон Республикасида 2019 йилда 24276,1 млрд. сумлик импорт бажарилган булиб, бу курсаткич 2018 йилга нисбатан 124,9 фоизга усган. Шунингдек, Фаргона вилоятида 843,4 млрд. сумлик импорт бажарилган булиб, бу курсаткич 2018 йилга нисбатан 97,0 фоизга усган. Натижада Фаргона вилоятининг улуши республика микёсида 3,5 фоизни ташкил этган.

Бизнинг такикотларимиз натижалари шуларга шохид булмокдаки, 2016-2019 йилларда Узбекистон Республикасида, жумладан, Фаргона вилоятида ижтимоий-иктисодий ривожланиш сураътлари йилдан-йилга ортиб бормокда. Бу асосан, Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиеёвга окилона доно иктисодий сиёсий тадбирларни амалга оширилаётган сайъи харакатлари туфайли амалга оширилмокда.

Шу билан бирга Узбекистон Республикаси буйича 2016 йилга нисбатан 2019 йилда Ялпи худудий (ички)махсулот хажми 2,56 мартага купайган. Шунингдек, саноат махсулотларни ишлаб чикариш хажми хам 2,97 мартага, истеъмол товарлар ишлаб чикариш хажми 2,35 мартага купайган.

Шунингдек, кишлок, урмон ва баликчилик хужаликларни ишлаб чикариш хажми 4,63 мартага ошган, бу жуда кувонарли хол, чунки кишлок сохасининг ахамиятини, айникса 2020 йил пандемия шароитида барча инсоният яхши тушуниб олди ва кишлок хужалик сохасининг иктисодиётини прогрессив сохаси эканлигига амин булишди. Шунингдек, республика буйича асосий капиталга киритилган инвестициялар хажмини хам 3,83 мартага, курилиш пудрат ишлари хажми хам 2,35 мартага, чакана савдо хажми 1,86 мартага, хизмат курсатиш хажми 2,09 мартага купайган. Ташки савдо айланмаси 2019 йилда 41717,8 млн. А^Ш долларни ташкиллаган, 2016 йилда бу курсаткич 24685,5 млн.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

А^Ш долларини ташкиллаган эди, яъни 2019 йилда 1,68 мартага купайган. Аммо минус 6834,4 млн. А^Ш доллар сальдо билан якунлаган. Шунинг учун Узбекистон Республикаси мехнаткашларини олдида турган вазифалардан бири купрок экспортбоб махсулотларни ишлаб чикариш жахон бозорига ракобатбардош махсулотлар етказиб бериш лозим. Шу билан биргаликда мамлакатимизда купрок импорт урнини босадиган махсулотлар ишлаб чикариш керак. Бунинг учун махаллийлаштириш, диверсификациялаш лозим. Жахон бозорига хомашё сотмасдан, тайёр махсулотларни ишлаб чикаришимиз керак.

1-жадвал

ФарFOна вилоятида 2016-2019 йилларда ижтимоий-иктисодий ривожланиш

курсаткичлари

Ииллар

Иктисодий-ижтимоий курсаткичлар 2019 йилда

2016 2017 2018 2019 2016 йилга нисбатан усиш

Ялпи худудий (ички) махсулот, млрд. сум 13922,9 16773,1 25181,2 32943,3 2,3

Саноат махсулотлари хажми, млрд. сум 8103,2 9612,7 12832,5 19490,5 2,4

Истеъмол товарлари хажми, млрд. сум 3274,0 3571,4 4568,1 6332,1 1,9

^ишлок, урмон ва бали; хужаликлари махсулотлари, млрд. сум 4032,4 6018,8 16391,4 19442,8 4,8

Асосий капиталга киритилган инвестициялар хажми, млрд. сум 2346,8 2377,4 4978,4 9164,2 3,9

курилиш пудрат ишлари хажми, млрд. сум 1968,4 2187,6 2682,7 4065,5 2,06

Чакана савдо айланмаси хажми, млрд. сум 7654,4 9250,9 11212,4 13515,0 1,7

Хизматлар курсатиш хажми, млрд. сум 5900,0 7562,9 9120,6 11280,0 1,9

Экспорт, млн. А^Ш доллари 470,6 515,8 511,0 574,1 1,2

Импорт, млн. А^Ш доллари 945,8 791,1 863,4 843,4 0,8

Ташки савдо айланмаси хажми, млн. А^Ш доллари 1416,4 1306,9 1374,4 1417,5 1,0

Сальдо -475,2 -275,4 -352,4 269,3 0,56

Жадвални тахлилидан шулар маълум булмокдаки, Фаргона вилоятида 2016-2019 йиллар мобайнида ялпи худудий (ички) махсулот ишлаб чикариш 2,3 мартага, саноат махсулотлари хажми 2,4 мартага, истеъмол товарлар ишлаб чикариш хажми 2,4 мартага, саноат махсулотлари хажми 2,4 мартага, истеъмол товарлар ишлаб чикариш хажми 1,9 мартага, кишлок, урмон ва балик хужаликлари махсулотлари 4,8 мартага, асосий капиталга киритилган инвестициялар 3,9 мартага, курилиш пудрат ишлари 2,06 мартага, чакана савдо айланмаси 1,7 мартага, хизматлар курсатиш хажми 1,9 мартага купайган.

Шунингдек, экспорт хажми хам 1,2 мартага, импорт хажми эса 0,8 мартага усган. кейинги вактларда Фаргона вилоятида импорт урнини босувчи махсулотларни ишлаб чикариш билан биргаликда, жахон бозорига купрок харидоргир махсулотлар ишлаб

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

чикарилаётганидан далолат бермокда. Фаргона вилоятида ташки савдо айланмаси хажми хам ортиб бормокда, яъни 1,05 мартага купайган. Аммо ташки савдо айланмаси хали хам манфий сальдо билан якунланяпти. Бу шундан дарак бермокдаки, Фаргона вилоят мехнаткашлари янада хам купрок экспортбоб махсулотлар ишлаб чикишлари керак. Бунинг учун барча тармокларга, яъни сохаларга кластер ёндашувини ташкиллаш керак. Шу билан биргаликда ишлаб чикариш жараёнларига ракамли иктисодиётни жорий этиш керак. Мулкни давлат тасаруфидан чикариб, купрок давлат-хусусий шерикчилик тамойилларини жорий этиш керак. Бу дегани, барча сохаларга инновацион жараёнларни жорий этишни такозо килмокда.

Юкоридагиларнинг ижобий натижаси уларок, Фаргона вилояти Фаргона тумани Логон кишлогида "Baxodir Log'on Tekstil" МЧЖ ^К томонидан ташкил этилди ва буни негизида 31 та корхона ташкил этиб, умумий хисобда 16 356 иш урни яратилди.

Булар куйидагилардир: "Строй монтаж Инвест" МЧЖда 700 та, "Янги Авлод курилиш Инвест" МЧЖда 800 та, "Жиззах Трест 21" МЧЖда 700 та, "Фер Дор Комплект" МЧЖда 150 та, "^увасойтаъмиркурилишгишт" МЧЖда 200 та, "Fergana Vibropress Tensil" МЧЖда 210 та, "Логон Агросаноат Люкс" ХКда 275та, "Махсус Полимер Пласт" МЧЖ ^Кда 325та, "Fergana Oceana Tekstile" МЧЖ ^Кда 375 та, "Fergana Oceana Tekstile" МЧЖ ^К кластерининг Фаргона туманидаги булимида (доимий 1096, мавсумий 5000) 6096 та, "Baxodir Log'on Tekstil" МЧЖ ^Кда 1200 та, "Baxodir Log'on Tekstil" кластер Ёзёвон тумани, пахтани кабул килиш пунктлари, Логон пахтани кайта ишлаш заводларида 700 та, "Baxodir Log'on Tekstil" МЧЖ ^К кластери ^ува туманидаги пахтани кайта ишлаш заводи, 2 та пахта кабул килиш пунктларида 1700та, Фаргона тумани Логон кишлоги "Vodiy Shoes" пойафзал фабрикасида 450 та, Андижон вилоят Мархамат тумани "Vodiy Shoes" пойафзал фабрикасида 150 та, Андижон вилоят Мархамат тумани "Royal Thai Branch" тукимачилик корхонасида 450 та, "Royal Dizayin Loyiha" МЧЖда 100та, "Мирзалар Метан Сервис" МЧЖда 75та, "Пакана Метан Сервис" МЧЖда 75 та, "Мадад Инвест Банк" АТБда 100 та, "Central Festival" савдо кунгилочар мажмуасида 150 та, Фаргона вилоят Сух тумани "Сух Намунаси" тикувчилик корхонасида 150 та, ^ашкадарё вилояти ^арши шахри "Маданият текстил" корхонасида 150та, "Jacob Pfeiffer Ferghana" цемент ишлаб чикариш корхонасида янги курилиш мавсумий ишчилари билан 500 та, Зомин цемент" цемент ишлаб чикариш корхонасида янги курилиш мавсумий ишчилари билан 75та, "Зомин махсус плита" МЧЖда 150 та, "Raksana" ресторани ва гузаллик согломлаштириш марказида 80 та, "Madagaskar" болалар богчасида 40 та, Тошкент шахар "Botanic butik hotel" мехмонхонасида 30 та, Фаргона тумани Логон кишлоги "Шокир Ота" махалла гузарида 50 та, Жиззах вилояти Зомин тумани "Зомин" чойхона мажмуасида 50 та иш уринлари яратилди.

Бугунги кунда короновирус пандемияси сабабли ишлаб чикариш корхоналари технологик ускуна-жихозларини тулик ишга тушириш учун чет эллик мутахассисларни келишига йул очиб берилса, корхоналар тулик кувват билан ишлаши натижасида янги иш уринлари сони янада ортиб боради.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. 2019 йил, 28 декабрь. Халк сузи.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ACTUAL ISSUES OF AGRICULTURAL DEVELOPMENT: PROBLEMS AND

SOLUTIONS

JUNE 6-7, 2023

2. Шавкат Мирзиёев. ^ишлок хужалигида кластерлар фаолиятини ривожлантириш. Халк сузи. 2020 йил, 5 февраль.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.