Научная статья на тему 'ЕMOTSIONAL INTЕLLЕKT RIVOJLANISHINING РSIXOLOGIK XUSUSIУATLARI'

ЕMOTSIONAL INTЕLLЕKT RIVOJLANISHINING РSIXOLOGIK XUSUSIУATLARI Текст научной статьи по специальности «Психологические науки»

CC BY
52
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Thе Nеw Уork Timеs / koеffitsiеnt / intеllеkt fеnomеni / ontogеnеz bosqichlari / nеvroz / aрatiуa / о‘zini о‘zi anglash. / Thе Nеw Уork Timеs / коэффициент / феномен интеллекта / этапы онтогенеза / невроз / апатия / самосознание.

Аннотация научной статьи по психологическим наукам, автор научной работы — D G. Muxamеdova, N B. Soуimnazarov

bugungi kunda ma’lum darajada shaxsiуat rivojlanishini sеkinlashtiradigan, hissiуotlarni zaiflashtiradigan, hissiу qashshoqlikka olib kеladigan bir qancha omillar mavjud. Bu kabi muammolarga kamroq duch kеlish va oldini olish uchun aуniqsa еmotsional intеllеktning rivojlanishiga alohida е’tibor qaratish kеrak. Mazkur maqolamizda еmotsional intеllеktning rivojlanishi va uning рsixologik xususiуatlari haqida уoritib bеrilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РSУCHOLOGICAL CHARACTЕRISTICS OF THЕ DЕVЕLOРMЕNT OF ЕMOTIONAL INTЕLLIGЕNCЕ

на сегодняшний день существует ряд факторов, которые замедляют развитие личности, ослабляют эмоции, приводят к эмоциональной бедности. Чтобы избежать подобных проблем, особое внимание следует уделять развитию эмоционального интеллекта. В данной статье описывается развитие эмоционального интеллекта и его психологические особенности.

Текст научной работы на тему «ЕMOTSIONAL INTЕLLЕKT RIVOJLANISHINING РSIXOLOGIK XUSUSIУATLARI»

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Original paper

© D.G. Muxamedova1^, N.B. Soyimnazarov2^_

12O'zbekiston milliy universiteti, Toshkent, O'zbekiston

Annotatsiya

KIRISH: bugungi kunda ma'lum darajada shaxsiyat rivojlanishini sekinlashtiradigan, hissiyotlarni zaiflashtiradigan, hissiy qashshoqlikka olib keladigan bir qancha omillar mavjud. Bu kabi muammolarga kamroq duch kelish va oldini olish uchun ayniqsa emotsional intellektning rivojlanishiga alohida e'tibor qaratish kerak. Mazkur maqolamizda emotsional intellektning rivojlanishi va uning psixologik xususiyatlari haqida yoritib berilgan.

MAQSAD: . XXI asrda shaxs o'rganilishi va tadqiq qilinishi bilan bog'liq psixologik talablar birmuncha jadallashib bormoqda. Chunki, inson tom ma'noda ijtimoiy mavjudot bo'lganligi bois, uning shakllanishi va shaxs sifatida taraqqiyoti eng avvalo unga ta'sir etuvchi ob'ektiv va sub'ektiv olamning o'ziga xos imkoniyatlari bilan belgilanadi. Har bir inson o'z maqsadlari yo'lidagi ko'plab to'siqlarni yengib o'tadi, muayyan muammo va vazifalarni hal qilish yo'llarini rejalashtiradi va o'ylaydi. Faol hayotiy pozitsiya, har tomonlama rivojlanishga intilish va shaxsiy o'sish odamlarda bir xil darajada namoyon bo'lmaydi va bu farqni tushunishning kaliti intellektdir.

MATERIALLAR VA METODLAR: psixolog olimlar tomonidan emotsional intellektning tadqiq etilishini 3 bosqichga ajratish mumkin: Birinchi bosqich, XIX asr oxiri XX asr boshlarini o'z ichiga olib, emotsional intellekt tafakkur psixologiyasi ichida tadqiq qilingan. 1920-yildan boshlab esa intellekt psixologiyasida o'rganila boshlandi.

MUHOKAMA VA NATIJALAR: tuyg'ular orqali biz voqealar, so'zlar va holatlarga munosabat bildiramiz. Agar ular tushunilmasa, sodir bo'layotgan narsa buziladi. Misol uchun, ishda ular sizga eslatma berishdi va siz janjallasha boshladingiz. Natijada, bu nevroz, apatiya va boshqa depressiv holatlarga olib keladi. Shu bilan birga, depressiya tezda yo'qolmaydi: 15-39% odamlarda u bir yildan ortiq davom etadi.

XULOSA: hissiy intellekt fenomeni butun dunyo bo'ylab ko'plab olimlar tomonidan tan olinadi. Hissiy intellektning tarkibiy qismlarini shakllantirish zarurati ham shubhasizdir, bu esa o'z navbatida shaxsning individual rivojlanishiga va kasbiy o'sishiga yordam beradi va uning hayotidan qoniqishga katta ta'sir qiladi. Aytishimiz mumkinki, Emotsional intellekt yuqori bo'lgan insonlar stressni yaxshiroq boshqarish, stressli vaziyatlarda to'g'ri qarorlar qabul qilishlari, ijtimoiy aloqalarni rivojlantirish va jamoalarda samarali ishlash qobiliyatiga

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

еда bo'lishadi. Shuning uchun, Emotsional МеНеЮт rivojlantirish insonning shaxsiy o'sish va рrofеssional hayotida muvaffaqiyatga еrishishida muhim rol o'ynaydi.

Kalit so'zlar: Thе Nеw york Timеs, koB^tsiGnt, ¡п1е!!ек1 fеnomеni, ontogеnеz bosqichlari, nеvroz, apatiya, o'zini o'zi anglash.

Iqtibos uchun: Muxamеdova D.G., Soyimnazarov N.B. Emotsional МеНек rivojlanishining psixologik xususiyatlari. // Inter education & global study. 2024. №9. B.431—438.

ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ РАЗВИТИЯ ЭМОЦИОНАЛЬНОГО

ИНТЕЛЛЕКТА_

© Д.Г. Мухаммедова1Н, Н.Б. Сойимназаров2Н

^Национальный университет Узбекистана, Ташкент, Узбекистан_

Аннотация

ВВЕДЕНИЕ: на сегодняшний день существует ряд факторов, которые замедляют развитие личности, ослабляют эмоции, приводят к эмоциональной бедности. Чтобы избежать подобных проблем, особое внимание следует уделять развитию эмоционального интеллекта. В данной статье описывается развитие эмоционального интеллекта и его психологические особенности.

ЦЕЛЬ: в XXI веке психологические требования, связанные с изучением и исследованием личности, несколько ускорились. Потому что, поскольку человек является буквально социальным существом, его становление и развитие как личности в первую очередь определяется конкретными возможностями объективной и субъективной Вселенной, которые на него влияют. Каждый человек преодолевает множество препятствий на пути к своим целям, планирует и продумывает пути решения тех или иных проблем и задач. Активная жизненная позиция, стремление к всестороннему развитию и личностный рост не проявляются у людей в одинаковой степени, и ключом к пониманию этой разницы является интеллект.

МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: исследование эмоционального интеллекта

Л V ч/

учеными-психологами можно разделить на 3 этапа: первый этап, охватывающий период конца Х1Х-начала XX века, когда эмоциональный интеллект изучался в рамках психологии мышления. А с 1920 года интеллект стал изучаться в психологии.

ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: через чувства мы реагируем на события, слова и обстоятельства. Если их не понять, то происходящее нарушается. Например, на работе вам сделали замечание, и вы начали ссориться. В результате это приводит к неврозам, апатии и другим депрессивным состояниям. При этом депрессия не проходит быстро: у 15-39% людей она длится более года.

ЗАКЛЮЧЕНИЕ: феномен эмоционального интеллекта признан многими учеными во всем мире. Неоспорима и необходимость формирования компонентов эмоционального интеллекта, которые, в свою очередь, способствуют

© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 9

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

индивидуальному развитию и профессиональному росту личности и сильно влияют на удовлетворенность ее жизнью. Можно сказать, что люди с более высоким эмоциональным интеллектом лучше справляются со стрессом, принимают правильные решения в стрессовых ситуациях, развивают социальные связи и более эффективно работают в командах. Следовательно, развитие эмоционального интеллекта играет важную роль в личностном росте и успехе в профессиональной жизни.

Ключевые слова: Иле №w york Timеs, коэффициент, феномен интеллекта, этапы онтогенеза, невроз, апатия, самосознание.

Для цитирования: Мухаммедова Д.Г., Сойимназаров Н.Б. Психологические особенности развития эмоционального интеллекта. // Inter education & global study. 2024. №9. С. 431-438.

РSУCHOLOGICAL CHARACTЕRISTICS OF ^ DЕVЕLOРMЕNT OF ЕMOTIONAL INTЕLLIGЕNCЕ_

© Dilbar G. Muxamedova1®, Navro'zbek B. Soyimnazarov2®

12National University of Uzbekistan, Tashkent, Uzbekistan_

Annotation

INTRODUCTION: today there are a number of factors that slow down personality development, weaken emotions, and lead to emotional poverty. In order to avoid such problems, special attention should be paid to the development of emotional intelligence. This article describes the development of emotional intelligence and its psychological characteristics.

AIM: in the 21st century, the psychological demands associated with the study and research of personality have accelerated somewhat. Because, since a person is literally a social being, his formation and development as a person is primarily determined by the specific possibilities of the objective and subjective Universe that affect him. Each person overcomes many obstacles on the way to their goals, plans and thinks through ways to solve certain problems and tasks. An active lifestyle, a desire for comprehensive development and personal growth do not manifest themselves in people to the same extent, and the key to understanding this difference is intelligence.

MATERIALS AND METHODS: the study of emotional intelligence by psychological scientists can be divided into 3 stages: the first stage, covering the period of the late XIX-early XX century, when emotional intelligence was studied within the framework of the psychology of thinking. And since 1920, intelligence has been studied in psychology.

DISCUSSION AND RESULTS: through feelings, we react to events, words and circumstances. If they are not understood, then what is happening is disrupted. For example, you were reprimanded at work and you started quarreling. As a result, this leads

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

to neuroses, apathy and other depressive states. At the same time, depression does not go away quickly: in 15-39% of people, it lasts more than a year.

CONCLUSION: the phenomenon of emotional intelligence is recognized by many scientists around the world. There is also an undeniable need for the formation of components of emotional intelligence, which, in turn, contribute to the individual development and professional growth of a personality and strongly affect the satisfaction of her life. It can be said that people with higher emotional intelligence cope better with stress, make the right decisions in stressful situations, develop social connections and work more effectively in teams. Consequently, the development of emotional intelligence plays an important role in personal growth and success in professional life.

Key words: ТИе Nеw Уогк T^s, coеfficiеnt, р1лепотепоп of ПеШдепсе, stagеs of ontogеnеsis, nеurosis, apathy, sеlf-awarеnеss.

For citation: Dilbar G. Muxamеdova, Navro'zbеk B. Soyimnazarov (2024) 'Psychological сИага^е^^ of №е dеvеlopmеnt of етю^па! МеШдепсе', Inter education & global study, (9), pp. 431-438 (In Uzbek).

Hissiy intellekt - El (emotsional intellekt) hissiyotlardan oqilona foydalanish va boshqarishdir. Hissiy intellektni his-tuyg'ularning jiddiyligi va ularning namoyon bo'lish kuchidan ajratish kerak. Birinchidan, agar odam, masalan, o'z his-tuyg'ularini zo'ravonlik bilan ifoda etsa va yuqori EQga ega bo'lsa, bu har doim ham uning yuqori Emotsional intellektga ega ekanligini anglatmaydi. Emotsional shaxs (yuqori emotsionallik koeffitsientiga ega) - bu o'z his-tuyg'ularini boshqalarga qaraganda kuchliroq his qila oladigan va ifoda eta oladigan odam, yuqori hissiy intellektga ega bo'lgan odam - bu his-tuyg'ularni aniqlay oladigan va malakali foydalana oladigan odamdir.

Ilgari inson hayotining intellektual tomoni shaxsiyatning hissiy tarkibiy qismiga qarshi edi. Endi ma'lum bo'lishicha, hissiyot bilimning maxsus turi sifatida insonga atrof-muhit sharoitlariga muvaffaqiyatli moslashish imkonini beradi va aql toifasi bilan bog'liq. Tuyg'ular va intellekt amaliy yo'nalishda birlasha oladi. Bu integratsiya shaxsning barkamol rivojlanishi uchun zarurdir. Hissiy intellekt hissiyotlarni va hissiy bilimlarni tushunish qobiliyatini rivojlantirishga yordam beradi. Emotsional intellekt bo'yicha psixolog olimlarimiz tomonidan turli tadqiqotlar olib borilmoqda.

Emotsional intellekt tushunchasini 1990-yilda tadqiqotchilar Dj.Meyer va P.Soloveylar ilk bor fanga kiritdilar. Ularning izdoshlari sifatida D. Goleman tan olinadi. Chunki, D.Goleman o'z davrida matbuot va turli ilmiy kongresslarda "Emotsional intellekt" tushunchasi bilan bog'liq ko'plab chiqishlari bilan barchaning e'tiboriga tushgan edi.

N. Andreeva, T.P.Berezovskaya, O.l. Vlasova, G.G. Garskova, N.V.Kovriga, A.I. Lobanov, D.V. Lyusin, M.A. Manoilova, A.S. Petrovskaya, E.L. Nosenko, G. V. yusupova va boshqa olimlar emotsional intellekt rivojlanishi bo'yicha tadqiqotlar tashkil etishgan. Ularning ta'sir etuvchi omillari borasidagi izlanishlarini keltirib o'tish lozim. Hissiy intellekt fenomeni tobora ko'proq tadqiqotchilar tomonidan o'rganilmoqda.

© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 9

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Hozirgi vaqtda hissiy intellektning barcha nazariyalari va tushunchalari ikkita asosiyga to'g'ri keladi: Aralash modellar (R. Bar-On, D. Goleman, R.E. Boyatzis, K.V. Petrides, A. Furnham va boshqalar) va Qobiliyat modellari (J.D. Mayer, P. Salovey, D. R. Karuzo), Konstruksiya ilmiy-uslubiy darajada (D.V.Ushakov, D.V.Lyusin, E.A.Sergeenko, I.N.Andreeva, A.S.Petrovskaya), shuningdek, bir qator ishlarda amaliy-amaliy kontekstda (M.A.Manoilova, G.V. yusupova, I.A.Egorov, O.V.Belokon, T.A.Pankova, E.V.Eroxina, D.V.Nenashev, I.S.Stepanova E.A.Xlevnaya, L.D.Kamishnikova, A.K.Kravtsova va boshqalar) ish olib borganlar.

Hissiy intellektni o'rganish hissiy kompetentsiya nazariyasini yaratgan D.Goleman

(1995), hissiy intellektning kognitiv bo'lmagan nazariyasini ishlab chiqqan R. Bar -On

(1996), J. Meyer, P. Salovey va D. Caruso , hissiy-intellektual qobiliyatlar nazariyasini nashr etdilar (1993). Keyinchalik psixologiyada Emotsional intellekt kontseptsiyasining rivojlanishiga eng katta hissa qo'shib, Lusin (2000) hissiy intellektning ikki komponentli nazariyasini taklif qilgan.

Bir qator mualliflar ma'lum bir faoliyat turining muvaffaqiyatida Emotsional intellektning rolini maqsadli ravishda o'rganishdi. Xususan, A.S.Petrovskaya (2007) ishi shaxsning Emotsional intellekt va boshqaruv faoliyati natijalari o'rtasidagi bog'liqlikni aniqladi. I.A. Egorov (2006) tashkilot rahbarlarining yuqori Emotsional intellekt koeffitsienti va boshqaruv samaradorligi o'rtasidagi munosabatni o'rnatdi.

T.P. Berezovskaya (2008), S.P. Derevyanko (2008), I.S. Stepanov (2010) maxsus treninglar orqali Emotsional intellektni rivojlantirish imkoniyatini isbotladi. Shu bilan birga, hozirgi kunga qadar ushbu muhim shaxs konstruktsiyasining ontogenetik shakllanishi bo'yicha empirik tasdiqlangan ma'lumotlar yo'q. Adabiyotda faqat umumiy ko'rsatkichlar mavjud, uning shakllanishi uchun fon sharoitlari - ota-onalarning Emotsional intellekt darajasi, temperament turi, oila daromadlari darajasi va boshqalar.

Rivojlanish dinamikasining aniq tavsifi, shuningdek, uning ko'rsatkichlarining balog'at yoshidan oldingi ontogenez bosqichlarida muayyan faoliyatning muvaffaqiyati bilan bog'liqligi, afsuski, adabiyotda topilmaydi. Shu bilan birga, o'smirlik va erta balog'at yoshi, mutaxassislar (xususan, I.S. Kon) fikriga ko'ra, hissiy-kognitiv o'zaro ta'sirni shakllantirishning asosiy omillaridan biridir. Aynan shu davrda hissiy soha barqarorlik va to'liqlik xususiyatlariga ega bo'ladi. Afsuski, shaxsiyat rivojlanishining ushbu bosqichida Emotsional intellektning tabiati haqidagi ma'lumotlar kamdan-kam uchraydi va parchalanadi (Andreeva, 2005).

Genetik darajadagi IQdan farqli o'laroq, inson o'z hayoti davomida hissiy zakovatini boshqarishi va kuchaytirishi mumkin. Shuni anglab yetish zarurki, ijtimoiy qobiliyat ko'rsatkichi - mantiqiy fikrlash yoki matematik muammolarni hal qilish qobiliyatidan ko'ra, shaxsiy muvaffaqiyat uchun muhim ahamiyatga ega. 1950-yilda Avraam Maslou kabi gumanistik psixologlar odamlar o'zlarining hissiy kuchlarini qanday qurishlari mumkinligini tasvirlaydilar.

1980-yillarda olimlar tafakkurda emotsiyalarning rolini empirik tadqiq etishdi. Izlanishlarning ikkinchi bosqichida, tadqiqotchilar emotsiyaning kognitiv sohaga ta'sirini

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

aniqlashga intilishdi. Bu yo'nalishda tadqiqot olib borgan olimlar qatoriga M.Arnold, R.Lazarus, S.Shexter, A.Ellisni kiritish mumkin. Uchinchi integrativ bosqich deb atalib, u muammoni metakognitiv psixologiya doirasida o'rganilishi bilan xarakterlidir. Emotsional intellektni o'rganishga qaratilgan har bir bosqich batafsil o'rganishga ko'mak berish bilan birga uni amaliyotga tadqiq etish, o'lchash uchun kerakli metodikalarni ishlab chiqishga asos bo'lgan.

1995-yilda Hissiy intellekt tushunchasi psixolog Daniel Golemanning "Emotsional intellekt" kitobini nashr etgandan keyin mashhur bo'ldi. Ushbu kitob bir yarim yil davomida "The New york Times" nashriga ko'ra eng ko'p sotilgan kitoblar ro'yxatida qoldi. 2006-yilda 5 000 000 nusxa allaqachon o'ttiz turli tillarda sotilgan va u ko'plab mamlakatlarda bestseller bo'lgan. Daniel Goleman bu hissiy intellektni insonning his-tuyg'ularini boshqarish qobiliyati, ya'ni bu his-tuyg'ular to'g'ri va samarali ifodalanishi uchun tavsiflaydi. Golemanning so'zlariga ko'ra, hissiy intellekt ishdagi muvaffaqiyatning eng katta bashoratidir.

Hissiy intellekt o'zining va boshqa odamlarning his-tuyg'ularini, niyatlarini, motivatsiyasini, istaklarini tan olish va uni boshqarish qobiliyatidir. Ko'nikma, amaliy muammolarni hal qilishga, hayotda va ishda maqsadlarga erishishga yordam beradi. Rivojlangan hissiy intellektga ega odamlar boshqa odamlar bilan muzokaralar olib borish, qaror qabul qilish va salbiy holatlarga to'g'ri javob berish imkoniyatiga ega.

R.Bar On fikricha, emotsional intellekt atrof muhit talablari va bosimi bilan yaxshi kelishishga ta'sir qiluvchi kognitiv bo'lmagan qobiliyatlar va malakalar yig'indisidir. R.Bar Ongning muhim yutug'i emotsional intellekt nazariyasi va amaliyotidagi 1996-yildagi EQni o'lchash so'rovnomasi (Emotional Quotient Inventory -EQi)ni ishlab chiqqani bo'ldi. Dastlab so'rovnoma psixologik xotirjamlik determinanti nazariyasini empirik teshirish maqsadida ishlab chiqilgan. Asta-sekin muallif emotsional intellekt (individning atrof muhit talablarini muvaffaqiyatli engish qobiliyatiga ta'sir ko'rsatuvchi kognitiv bo'lmagan bilim, malakalar) va psixologik xotirjamlik (emotsional salomatlik)ning o'zaro bog'lik murakkab konsepsiyalarga miqdoriy baholash va operatsional ta'rif berish uchun nazariy eklektik va ko'p omilli yondashuvini rivojlantirdi. Ushbu so'rovnomada emotsional intellektning beshta asosiy komponenti taqdim etilgan: ichki shaxsiy - emotsiyalar haqidagi bilimlar, emotsiyalarni tushunish va ifodalash qobiliyati (emotsional o'zini anglash, tirshqoqlik/chidamlilik, o'zini hurmat qilish, mustaqillik, o'zini faollashtirish); shaxslararo -o'zgalar hissiyotlarini anglash, tushunish, qabul qilish qobiliyati (empatiya, ijtimoiy mas'uliyat, shaxslararo munosabat); moslashuvchanlik - o'zgaruvchan sharoit va vaziyatlarga o'z hissiyotlarini, o'ylari va xulq-atvorini moslashtirish, shuningdek, bu o'zgarishlarni boshqarish qobiliyati (realistiklik, qayishqoqlik, muammoni hal etishlik); stressni boshqarish - (stressda barqarorlik, impulsivlikni nazorat qilishlik); umumiy kayfiyat - (optimizm, baxt); bu so'rovnomaning afzalligi, uning ishonchlililik darajasi va validligi yuqoriligida, shuningdek, uning bolalar va 6 yoshdan 18 yoshgacha bo'lgan o'smirlarni testlashtirish mumkin bo'lgan variantiga egaligida bo'ldi.

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

D.V. Lyusin lemotsional intellektni tadqiq qilar ekan uni bir tomondan insonning kognitiv qobiliyatlari, boshqa tomondan shaxslilik xususiyatlari bilan bog'liqligini ta'kidlagan.

A.V. Karpov va A.S.Petrovskaya fikricha, emotsional intellekti yaxshi rivojlangan odam har doim emotsional nostabil bo'lgan holatlarga ro'paro keladi shu bilan bunday vaziyatlarga to'g'ri munosabatda bo'la oladi. Psixologiyada emotsional intellekt fenomeni keng qamrovli bo'lib, uni shaxs jamiyatda shug'ullanadigan har bir faoliyatiga u yoki bu ta'sirini o'tkazishi tabiiy. Shunday bois shaxs emotsional intellekti shakllanishi hamda rivojlanishida faoliyatlarning tutgan o'rnini tadqiq qilish ahamiyatlidir.

Hissiy МеНеЮ tajribaviy va stratеgik bo'lgan ikkita alohida sohadan iborat. Tajribaviy tomon insonning reaktsiyasini o'lchash va hissiy signallarni manipulyatsiya qilish qobiliyati bilan bog'liq. Tajribali tomon ostidagi birinchi bo'lim hissiy idrok bilan shug'ullanadi, bu o'z his-tuyg'ularidan xabardor bo'lish va boshqalarga to'g'ri ifoda еtish qobiliyatidir. Tajribali tomonning hissiy assimilyatsiyasi ostidagi ikkinchi tarmoq - shaxs tomonidan boshdan kеchirilgan turli xil his-tuyg'ularni aniqlash qobiliyati. Biror kishi buni anglagandan so'ng, u o'zining fikrlash jarayoniga ta'sir qiladigan his-tuyg'ularni tahlil qila oladi. Boshqa tomondan, st^gik tomon hissiyotlar yoki o'tmishdagi tajriba natijasida bo'lmasligi mumkin bo'lgan his-tuyg'ularni tushunish va boshqarish bilan shug'ullanadi.

Birinchi tarmoq hissiy tushuncha - murakkab his-tuyg'ularni aniqlash qobiliyati va bu murakkab his-tuyg'ular orasidagi harakatlarni aniqlash qobiliyati. St^gik tomon ostidagi ikkinchi bo'lim, his-tuyg'ularni boshqarish - ma'lum bir vaziyatga bеrilgan hissiyotning foydaliligini hal qilish qobiliyati va shu bilan uni rad yoki qabul qilish qobiliyatidir.

Rivojlangan hissiy МеНе^ еga odam harakatlar yoki his-tuyg'ularga еmas, balki sabablarga javob bеradi. Bu unga tanqidni to'g'ri qabul qilishga, boshqa odamlarni tushunishga va ularga adеkvat munosabatda bo'lishga yordam bеradi. Hissiy МеНе^ еga bo'lgan odamlarning ruhiy salomatligi, ish samaradorligi va yеtakchilik qobiliyatlari yaxshilanadi. Shu bilan birga, yеtakchilik qobiliyatining 67% qismi hissiy ^еНе^ to'g'ri kеladi. Bu tеxnik bilim va IQdan ikki marta muhimroqdir. Buni Egon Zеhndеr tadqiqoti tasdiqlaydi. Ular 515 ta yuqori martabali rahbarni tahlil qilib, еmotsional int^^ti rivojlangan odamlar muvaffaqiyatga еМ^Н yuqori еkanligini aniqladilar.

Hissiy ^l^ga ilmiy qiziqish ortib bormoqda, tadqiqot yo'nalishlari ham kеngaymoqda. Bu kuzatuvni 2013-yilda (Nyu-york, AQSh) Hissiy МеНеЮ bo'yicha Xalqaro kongress ma'lumotlari tasdiqlaydi - 35 mamlakatdan 500 dan ortiq ishtirokchilar, hissiy МеНеЮ sohasidagi tadqiqotlarning turli yo'nalishlari: biznеs, xodimlarni boshqarish, ta'lim, ijtimoiy-hissiy o'rganish, hissiy МеНеЮт baholash va o'lchash, ijtimoiy va madaniyatlararo aspеktlar, mijozlar bilan individual ishlashda hissiy ^^^dan foydalanish va tеrapiya, tibbiyot va salomatlik, ijodkorlik va o'zini o'zi anglash va boshqalar.

ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES

1. Gorman, Daniol. Emotional intеlligеncе. Nеw york: Bantam Books, 1995. Р. 359.

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

2. Мауег, J. D., Ва^е, S. G., & Robеrts, R. D. Human abilife Emotional ^еШдепсе. Annual Rеviеw of Psychology, 2008. 59, 507-536.

3. Киселева Татьяна Сергеевна. Эмоциональный интеллект как жизненный ресурс и его развитие у взрослых (Диссертация на соискание ученой степени кандидата психологических наук) Москва - 2014.

4. Андреева И.Н. Эмоциональный интеллект: исследование феномена // Вопросы психологии. -2006. —№3 — С.78-86.

MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]

HMuxamedova Dilbar Gafurjanovna, рsixologiya kafеdrasi mudiri, рrofеssor, рsixologiya fanlari doktori, [Мухамедова Дильбар Гафуржановна, заведующая кафедрой психологии, профессор, доктор психологических наук], [Dilbar G. Muxamedova, Head of the Department of Psychology, Professor, Doctor of Psychological Sciences]; manzil: 100174, Toshkent shahar, Olmazor tumani, Universitet ko'chasi, 4-uy [100174, г. Ташкент, Алмазарский район, ул. Университетская, д. 4], Address: 100174, Tashkent city, Almazor district, University street, 4th house].

HSoyimnazarov Navro'zbek Baxtiyor o'g'li, psixologiya yo'nalishi 1-kurs magistr talabasi, [Соимназаров Наврузбек Бахтиер оглы, направление психологии студент 1 курса магистратуры], [Navro'zbek B. Soyimnazarov, The direction of psychology is a 1st year graduate student]; manzil: 100174, Toshkent shahar, Olmazor tumani, Universitet ko'chasi, 4-uy [100174, г. Ташкент, Алмазарский район, ул. Университетская, д. 4], Address: 100174, Tashkent city, Almazor district, University street, 4th house].

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.