Научная статья на тему 'ЭЛЕКТРОН ДАРСЛИКЛАР ТУЗИЛМАСИ, УНИ ЯРАТИШ АЛГОРИТМИ ВА МАЪЛУМОТЛАР БАЗАСИ ИНФОЛОГИК МОДЕЛИ'

ЭЛЕКТРОН ДАРСЛИКЛАР ТУЗИЛМАСИ, УНИ ЯРАТИШ АЛГОРИТМИ ВА МАЪЛУМОТЛАР БАЗАСИ ИНФОЛОГИК МОДЕЛИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
245
39
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Тузилма / таркибий тузилиш / структура / модулли тизим / электрон дарсликларни яратиш босқичлари.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Жавлон Гулямов, ФайЗулла Рахимов

Мақолада электрон дарслик тушунчаси, тузилмаси, афзалликлари ёритилган. Шунингдек, электрон дарсликни яратиш алгоритми келтирилган. Электрон дарслик компонентлари таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЭЛЕКТРОН ДАРСЛИКЛАР ТУЗИЛМАСИ, УНИ ЯРАТИШ АЛГОРИТМИ ВА МАЪЛУМОТЛАР БАЗАСИ ИНФОЛОГИК МОДЕЛИ»

Т

ТОйИНЕЫТ Г1АУ1_ДТ ТЙЛНЗРОРТ иМ^ЕНЁНЁТ!

Ташкентский гссударстмнчый транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

ЭЛЕКТРОН ДАРСЛИКЛАР ТУЗИЛМАСИ, УНИ ЯРАТИШ АЛГОРИТМИ ВА МАЪЛУМОТЛАР БАЗАСИ ИНФОЛОГИК МОДЕЛИ

Жавлон ГУЛЯМОВ,

Тошкент давлат транспорт университети, Транспортда ахборот тизимлари ва технологиялари кафедраси

катта уцитувчиси, Файзулла РАХИМОВ, Тошкент давлат транспорт университети 2-курс магистранти 001: Ьирв://с101.0га/10.47689/978-9943-7818-0-1-рр133-136

Аннотация: Мацолада электрон дарслик тушунчаси, тузилмаси, афзалликлари ёритилган. Шунингдек, электрон дарсликни яратиш алгоритми келтирилган. Электрон дарслик компонентлари таулил цилинган.

Калит сузлар: Тузилма, таркибий тузилиш, структура, модулли тизим, электрон дарсликларни яратиш босцичлари.

КИРИШ

Электрон дарслик - янги ахборот-компьютер технологиялари асосида ва ю^ори илмий ва методологик даражада яратилган давлат таълим стандарти мутахассисликлари ва йуналишларининг муайян у^ув фани (ёки бир неча фан)га тула мос келган асосий у^ув электрон ма^сулоти ^исобланади.

АСОСИЙ КИСМ

Тузилма умумий ^абул цилинган тушунча булиб, ("тузилма" сузи лотинча struktura сузига мос келади, "тузиш", "жойлаштириш", "тартиблаш" каби маъноларни билдиради) объектнинг бутунлигини таъминлайдиган тургун ало^алар бирикмасидир. Электрон дарслик таркибий тузилишини модулли тизим асосида ^уриш ма^садга эришишни осонлаштиради. У^ув материаллари ало^ида ажратилган модулларда берилади. Электрон дарсликнинг модулли тузилмаси анъанавий у^итиш тизимида ^улланиладиган модулли технологияга, дарслик ва у^ув ^улланмаларнинг модулли тузилишига асосланади. Модуллар автоном куринишдаги у^ув материали булиб, у мазмуний ва метамаълумотлар ^исмларидан тузилган. Модулли дарсликнинг бош^арув тизимини *осил ^илиш учун модуллар орасида узаро богланишлар таъминланиши керак. Модулли тузилма асосида дарслик ва у^ув ^улланмаларнинг *амда таълим жараёнида модулли у^итиш технологиясининг ^улланилиши у^итиш нархини 30-60 %га, ва^тини 20-40 % га камайтиришга *амда узлаштириш самарадорлигини оширишга эришиш мумкин [1,2].

ж

ТОЙНКЕЫТ ОАУ1_ДТ ТЙДЫЁРйЙТ иЬНУЕЙЙНГП

Ташкентский государственный транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

|■-1

Электрон даре ли к

Дарслик Маъруза маги и ёкн л а шрий ыатфнш

г Ч Анимация Лабораторий лшлари на амалнй кшшулот

Видео ц_ Маю к да уасалалар т ул-ьамн

Куши мча маълумотг ТЕСТ

Овозли шар.ч Суровнома - энциклопедия

1-расм. Электрон дарслик тузилмаси.

Мавжуд электрон дарсликлар модулли ва турли таркибий тузилишларининг та^лили *амда утказилган изланишлар асосида биз томондан электрон дарсликлар таркибий тузилмаси ишлаб чи^илди (1-расм).

Электрон дарсликни яратиш алгоритми ^уйидаги бос^ичларни уз ичига олади (2-расм).

1. Ишлаб чи^ишнинг ма^сад ва вазифаларини ани^лаш.

2. Электрон дарсликнинг тузилмасини ишлаб чи^иш.

3. Дарсликнинг булимлар (модуллар) ва мавзулар буйича мазмунини ишлаб чи^иш.

4. Электрон дарсликнинг ало^ида тузилма са^наларини тайёрлаш.

5. Дастурлаштириш.

6. Синовдан утказиш.

7. Электрон дарслик мазмунини синов натижалари буйича такомиллаштириш.

8. Фойдаланиш учун услубий ^улланма тайёрлаш.

Максад ва вазифаларини аниклаш. Электрон

дарсликларни яратишнинг йуналтирувчи ну^таси булиб, ахборот технологияларидан фойдаланиладиган дидактик максад ва вазифалар ^исобланади.

У^итиш ма^садларига богли^ равишда электрон дарсликнинг ^уйидаги турлари булиши мумкин:

Ю^оридаги расмда электрон дарсликларни яратиш технологиясининг намунавий куриниши келтирилган.

Т

ТОйИНЕЫТ Г1АУ1_ДТ ТЙЛНЗРОРТ иМ^ЕНЁНЁТ!

Ташкентский гссударстоенчый транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

Реал во^еликда эса ушбу технология ^ушимча функциялар билан кенгайтирилиши мумкин.

Хулоса. У^ув жараёнида муста^ил таълимни самарали ташкил ^илишда турли ахборот электрон дарсликларни яратишга ало^ида а^амият бериш талаб этилади. Чунки муста^ил таълим ,асосан, таълим олувчининг муста^ил урганишига асосланган у^ув фаолияти ^исобланади. ^озирги даврда муста^ил таълим учун электрон дарсликлар яратишда замонавий ахборот технологияларнинг урни бе^иёсдир.

^уйида электрон дарслик маълумотлар базаси инфологик модели келтирилди (3-расм). Талабаларни тестдан утказиш учун талаблар, фанлар, тест натижалари, тест топшири^лари, тест утказилган ва^т каби маълумотлар узаро богланган *олда ани^ланган [3,4].

3-расм. Электрон дарслик инфологик модели.

fr

TDSHKENT DAVLAT TRANSPORT UNIVERSITÄT I

Ташкентский государственный транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. А.А. Абду^одиров, А.Х. Пардаев, Масофали у^итиш назарияси ва амалиёти, Монография, Тошкент: Фан, 2009. - Б. 146.

2. М.Арипов ва бошщалар, Ахборот технологиялари, У^ув ^улланма, Тошкент: Ношир, 2009. - Б. 368.

3. Тайлакова Д.Н. Технология моделирования и создания электронного учебника [Текст] / Д.Н. Тайлакова // Молодой ученый. - 2013. - № 5. - С. 772775.

4. Вендров А.М. CASE-технологии. Современные методы и средства проектирования информационных систем. - М.: Финансы и статистика, 2012. -С. 176.

НУТК СИГНАЛИНИ ТАНИБ ОЛИШ МАСАЛАСИДА

ВЕЙВЛЕТ-ТАХЛИЛ

Сайёра ИБРАГИМОВА,

Рацамли технологиялар ва сунъий интеллектни ривожлантириш

илмий-тадцицот институти E-mail: snibragimova@mail.ru Шерзод АБДУЛЛАЕВ, Рацамли технологиялар ва сунъий интеллектни ривожлантириш

илмий-тадцицот институти DOI: https://doi.org/10.47689/978-9943-7818-0- 1-pp136-138

Аннотация: Турли вацт шкалалари ва турли хил сигнал улчамлари шкалаларидан цушимча маълумот олиш нутцни аницлашнинг аницлигини ошириши мумкин. Нутцни аницлаш тизимларини цуришда юзага келадиган энг муцим масалалардан бири бу таснифлаш учун ишлатиладиган хусусиятлар базасини аницлашдир. Нуллаш цоидасининг самарадорлиги ва пировардида нутцни аницлаш муаммосини цал цилиш сифати хусусиятларни тугри танлашга боглиц Ушбу мацола вейвлет-тацлил ёрдамида хусусиятларни ажратиб олишга багишланган булиб, нутц сигналларини тацлил цилишда вейвлет алмаштириши ва Фурье алмаштириши уртасидаги асосий фарцларни цисцача куриб чицилади.

Калит сузлар: информатив белгилар, Фурье алмаштириши, вейвлет алмаштириши, вейвлет-тацлил, нутц сигнали, локал максимум.

Маълумки, сунгги йилларда чет элларда нут^ сигналларини автоматик таниб олиш тизимлари жадал ривожланмовда. Биро^ Узбекистан Республикаси давлат тилидаги нут^ сигналларини автоматик таниб олиш масалалари етарли даражада ишлаб чи^илмаган. Нутцни автоматик таниб олиш тизимларининг энг му;им масалаларидан бири нут^ сигналига ишлов бериш ва информатив белгиларини ажратиб олиш масаласи ;исобланади. Нут^ сигналларини математик ^айта ишлашдан фойдаланилган ;олда автоматик таниб олиш усулларини ишлаб чи^иш ;озирда нут^ маълумотларининг ташувчиси булган товуш тул^инларининг

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.