Научная статья на тему 'ЭЛЕКТР ТАРМОҚЛАРДАГИ ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ИСРОФЛАРНИ ТУЗИЛИШИ'

ЭЛЕКТР ТАРМОҚЛАРДАГИ ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ИСРОФЛАРНИ ТУЗИЛИШИ Текст научной статьи по специальности «Электротехника, электронная техника, информационные технологии»

558
79
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
электр энергия / токлар / қуват исрофи ошмаслик / бошқариш / кучланиш / магнит оқим / элементи / electricity / currents / power dissipation / control / voltage / magnetic flux / element.

Аннотация научной статьи по электротехнике, электронной технике, информационным технологиям, автор научной работы — Аббос Набижонович Жуманов, Аброр Абдинасир Ўғли Курбанов, Карим Хасан Ўғли Қосимов, Жалолов Самандар Хусанович

Президентимиз томонидан инқирозга қарши чоралар дастурида белгилаб берилган комплекс тадбирлар бири бу: Элeктрo энeргeтикa тизимини мoдeрнизaция қилиш, энeргия истeъмoлини кaмaйтириш вa энeргия тeжaшнинг сaмaрaли тизимини жoрий этиш чoрaлaрини aмaлгa oшириш. Электроэнергетика тизимини модернизация қилиш, энергия истеьмолини камайтириш ва энергия тежашнинг самарали тизимини жорий этиш чораларини амалга ошириш. Иқтисодиѐтимизнинг рақобатдошлигини янада кучайтириш, аҳоли фаровонлигини юксалтириш кўп жиҳатдан бизнинг мавжуд ресурслардан, биринчи навбатда, электр ва энергия ресурсларидан қанчалик тежамли фойдалана олишимизга боғликдир

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по электротехнике, электронной технике, информационным технологиям , автор научной работы — Аббос Набижонович Жуманов, Аброр Абдинасир Ўғли Курбанов, Карим Хасан Ўғли Қосимов, Жалолов Самандар Хусанович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

STRUCTURE OF WASTE ELECTRICITY IN ELECTRIC NETWORKS

One of the comprehensive measures outlined by the President in the anti-crisis program is the implementation of measures to modernize the energy system, reduce energy consumption and introduce an effective energy saving system. Take measures to modernize the energy system, reduce energy consumption and introduce an effective energy saving system. Further strengthening of the competitiveness of our economy, improving the wellbeing of the population largely depends on how efficiently we can use the available resources, primarily electricity and energy resources

Текст научной работы на тему «ЭЛЕКТР ТАРМОҚЛАРДАГИ ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ИСРОФЛАРНИ ТУЗИЛИШИ»

ЭЛЕКТР ТАРМО^ЛАРДАГИ ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ИСРОФЛАРНИ

ТУЗИЛИШИ

Аббос Набижонович Жуманов

Жиззах политехника институти

Аброр Абдинасир ^ли Курбанов

Жиззах политехника институти

Карим Хасан ^ли ^осимов

Жиззах политехника институти

Жалолов Самандар Хусанович

Жиззах политехника институти

АННОТАЦИЯ

Президентимиз томонидан инцирозга царши чоралар дастурида белгилаб берилган комплекс тадбирлар бири бу: Электро энергетика тизимини модернизация цилиш, энергия истеъмолини камайтириш ва энергия тежашнинг самарали тизимини жорий этиш чораларини амалга ошириш. Электроэнергетика тизимини модернизация цилиш, энергия истеьмолини камайтириш ва энергия тежашнинг самарали тизимини жорий этиш чораларини амалга ошириш. Ицтисодиётимизнинг рацобатдошлигини янада кучайтириш, ах,оли фаровонлигини юксалтириш куп жихдтдан бизнинг мавжуд ресурслардан, биринчи навбатда, электр ва энергия ресурсларидан цанчалик тежамли фойдалана олишимизга богликдир.

Калит сузлар: электр энергия, токлар, куват исрофи ошмаслик, бошцариш, кучланиш, магнит оцим, элементи [6].

STRUCTURE OF WASTE ELECTRICITY IN ELECTRIC NETWORKS

ABSTRACT

One of the comprehensive measures outlined by the President in the anti-crisis program is the implementation of measures to modernize the energy system, reduce energy consumption and introduce an effective energy saving system. Take measures to modernize the energy system, reduce energy consumption and introduce an effective energy saving system. Further strengthening of the competitiveness of our economy, improving the well-being of the population largely depends on how efficiently we can use the available resources, primarily electricity and energy resources.

Keywords: electricity, currents, power dissipation, control, voltage, magnetic flux, element.

КИРИШ

Электр энергияни узатишда хар бир электр тармок элементда энергия исрофи булади. Х,ар хил тармок элементларидаги исрофни ташкил этувчиларни урганиш ва бахолаш учун исрофни камайтириш йулидаги у ёки бу тадбирларни амалга ошириш, электр энергия исрофини тузилиши тахлил ;илинади.

Электр энергияни мавжуд (хисобий) AWхис энергиясини тармокга келувчи электр энергия ва истеъмолчиларга келган энергия фарки билан аникланади. Бу исрофлар табиатни турли ташкил этувчларни: тоза физик характерга эга тармок элементларидаги исрофлар, книмстанциялардаги ва электр энергияни узатиш учун курилмани ишлаши учун электр энергия харажати, электр энергияни хисобга олиш асбобларни хатоликлари хамда электр энергияни угрилаш, пул туламасли ёки хисоблагич курсатгини тулив туламаслик окибатида келиб чикади [1].

МЕТОДОЛОГИЯ

Исрофларни ташкил этувчиларни турли критерияларга булиш мумкин: исрофни характерига (узгармас, узгарувчан), кучланишлар синфига, элментлар гурухига, ишлаб чикаришнинг булимларига ва бошкалар. Физик табиати ва хакикий исрофларни кийматлар сонини хисобга олиб, уларни туртта ташкил этувчиларга ажратишимиз мумкин:

1) Электр энергияни АЖТ техник исрофлари, электр тармокларида электр энергияни узатишда содир булувчи, электр курилмаларни ва утказгич симларидаги физик ходисалар юзага келтирувчи.

2) Нимстанцияни шаусий эутиёжлардаги электр энергия сарфи АЖш.э, Нимстанциянинг технологик курилмаларни учун зарурий ишни таъминлаш ва нимстанцияда урнатилган трансформаторларни хисоблагичларни куриш оркали.

3) асбобларни улчашдаги хатоликларни орцали юз берувчи электр энергия исрофлари (асбоблар хатолиги) АЖулчаш;

4) Тижорат исрофлари АЖК, электр энергияни угрилаш, маиший истеъмолчиларни хисоблагич курсатгичларини тугри эмаслиги ва бошка сабабларга энергияни истеъмолини назорат тадбирини сабаблари оркали [2]. Уларни кийматлари хакикий (хисобот) исрофини ва биринчи учта ташкил этувчиларни йигиндиси билан аникланади:

АЖк =АЖ,исоб - АЖх - АЖш.э- АЖРчов (1)

Исрофнинг структурасини ташкил этувчиларни биринчи учтаси тармоцларда электр энергия узатишда жараёнидаги технологик талаблардан ва асбоблар хисобида киришини ва кетишини курсатади.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Ушбу ташкил этувчиларни технологик исрофлар деб таърифлаймиз. Туртинчи ташкил этувчи тижорат исрофлари булиб, узини "инсон омили" сифатида намоён цилади: онгли равишда айрим абонентларни хисоблагичларни курсатгичларни узгартириш орцали электр энергияни угрилашлари, хисоблагич курсатгичларни тулиц ёки цисман туламаслиги ва бошцаларни мисоли куришимиз мумкин.

Электр цисмларни исрофлари физик ва ицтисодий характерга эга булиш мумкин [3].

Электр энергияни техник исрофлар йигиндисига, нимстанцияни шахсий эхтиёжлар учун электр энергия сарфига ва ицтисодий исрофларга электр энергияни физик исрофлари деб атаймиз. Бу ташкил этувчилар хацицатдан хам тармоцдаги энергия физик тацсимланиш билан боглицдир. Шу билан бирга физик исрофларни биринчи икки ташкил этувчилари тармоцлардаги электр энергияни узатиш технологиясига, учунчи эса узатилган электр энергиясини назорат мицдор технологиясига талуцди.

Ицтисодий жихдтдан нимстанциянинг шахсий эхтиёжлар учун энергия сарфи истеъмолчиларга электр энергияни цолган цисмини етказилиб берувчи электр тармоцларни сарфидан хеч хам фарц цилмайди.

Электр энергияни цуйиб юбориб, хисобга олинмаган фойдали хажми хам юцорида келтирилган икки ташкил этувчиси ицтисодий исрофлар хисобланади. Буни хам электр энергияни угрилаш деб аташ мумкин. Шундай цилиб, юцорида келтилган туртта исрофларини ташкил этувчиларни ицтисодий жихат бир хил деб царасак булади.

Электр энергияни техник исрофларини цуйдаги структура ташкил этувчилар сифатида тацдим этиш мумкин:

Нимстанция цурилмаларни юклама исрофи. Уларга куч трансформатораларида ва линиялардаги хамда улчаш ток трансформаторлардаги, юцори частотали тусгич - алоца ва ток чекловчи реакторлардаги исрофлар талуцлидир. Ушбу хамма элеменлар линияни таркибида булиб, шунинг учун исроф улардан утаётган цувватга боглиц.

Салт ишлаш исрофи куч трансформаторлардаги электр энергия исрофи компенсацияловчи курилмаларда (КК), кучланиш трансформаторларида, ЮЧ -алока богланган курилма ва хисоблагичлар, хамда кабел линияларни изоляциясидаги исрофлар киради [4].

Иклимий исрофлар икки куринишдаги исрофларни намоён килади: тож исрофлари ва нимстанция хамда хаво линиясини изоляторлардаги токни окиш. Иккови хам оби хдво шароитига боглик.

Энерго таъминловчи ташкилот электр тармокларида техник исрофларни кучланишни уч погонасида хисобланиши керак.

35 кВ ва ундан юкори кучланишли таъминлаш тармокларида; 6 - 10 кВ урта кучланиш таксимлаш тармокларида; 0,38 кВ паст кучланиш таксимлаш тармокларида.

Туман электр тармоклари (ТЭТ) ва нимстанция электр тармоклари (НЭТ) лар томонидан эксплутатция килинувчи 0,38 - 6 - 10 кВ таксимлаш тармоклари, таъминлаш манбасидан истеъмолиларга электр энергия узатувчи хамма занжирларнинг йигинди исрофини сезиларли исрофларни улушини ташкил этади. Бу ушбу эксплутатция килинувчи тармокларни махсус тизимини ташкил этиб келади: куп сонли элементларни, тармокланган схемани, хисобга олиш асбобларни етарли таъминламаганлиги, элементларни нисбатан кам юкланганлиги ва бошкалар [5].

ХУЛОСА

Хрзирги кунда хар бир ТЭТ ва НЭТ энерго тармокларини 0,38 - 6 - 10 кВ тармокларидаги техник исрофлар ой давомида хисобланиб кейин йиллиги кушилади. Олинган исрофлар киймати келаси йил учун режалаштирилган норматив исрофларга фойдаланилади.

Кейин электр энергияни техник исрофларни структура ташкил этувчиларни батафсил курамиз [6].

REFERENCES

1. Караев Р.И.,Волобрынский А.В. Электрические сети и энергосистемы. М. Транспорт ,1989, 316с.

2. Электрическая часть станций и подстанций - Ним ред. Васильева А.А. - М.: Энергия, 1980.

3. Каримов Х.Г. ва бошк. Электр тармоклари ва тизимлари. Укув кулланма. Тошкент, ТошДТУ, 1996.

4. Гаюпов Т. Ш. Электр тармоклари ва тизимларига доир мисол ва масалалар. Укув кулланма, Тошкент, ТошДТУ, 2006.

5.Nabijonovich J. A. Renewable energy sources in Uzbekistan //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2020. - Т. 10. - №. 11. - С. 769-774.

6. Sultanov M. M. et al. FITTING THE SPECTRA OF PIONS, KAONS, PROTONS, AND ANTIPROTONS IN RELATIVISTIC CU+ CU COLLISIONS //Euro-Asia Conferences. - 2021. - С. 96-98.

7. Саъдуллаев Т. М., Курбанов А. А., Сайлиев Ф. О. Построение математической модели гидротехнологических установок в программе MATLAB //Проблемы технико-технологических систем и физико. - 2020. - С. 29.

8. Саъдуллаев Т. М., Курбанов А. А., Сайлиев Ф. О. ПЕРСПЕКТИВНОЕ РАЗВИТИЕ ВЕТРОЭНЕРГЕТИКИ В УЗБЕКИСТАНЕ //ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНАЯ НАУКА: МЕХАНИЗМЫ, ТРАНСФОРМАЦИИ, РЕГУЛИРОВАНИЕ. - 2020. - С. 48-50.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.