Научная статья на тему 'Эколого-гигиенический мониторинг загрязнения атмосферного воздуха на заболеваемость бронхо-легочной системы жителей г. Актобе (за период 2013 - 2015 гг. )'

Эколого-гигиенический мониторинг загрязнения атмосферного воздуха на заболеваемость бронхо-легочной системы жителей г. Актобе (за период 2013 - 2015 гг. ) Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
114
91
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
АТМОСФЕРАЛЫқ АУАНЫң САПАСЫ / ЭКОЛОГИЯЛЫқ ЖАғДАЙ / қОЛқА-өКПЕ ЖОЛДАРЫНЫң АУРУЛАРЫ / КАЧЕСТВО АТМОСФЕРНОГО ВОЗДУХА / ЭКОЛОГИЧЕСКАЯ СИТУАЦИЯ / БРОНХО-ЛЕГОЧНЫЕ ЗАБОЛЕВАНИЯ / QUALITY OF ATMOSPHERIC AIR / ECOLOGICAL SITUATION / BRONCHOPULMONARY DISEASES

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Бермагамбетова С.К., Үсенов Н.К., Каримов Т.К., Зиналиева А.Н., Нагыметова А.Б.

По показателям загрязнения атмосферного воздуха г. Актобе относится к группе высокой степени загрязненности. В г. Актобе из года в год наблюдается рост промышленных выбросов, удельный вес которых принадлежит к промышленным предприятиям. В последние годы также наблюдается динамический рост загрязнения среди обитания автотранспортом. По данным научных исследований загрязнения окружающей среды являются основным фактором широкого распространения заболеваний бронхо-легочной системы у населения.В данной статье приводятся эколого-гигиенические мониторинговые данные, указывающие на зависимость роста бронхо-легочных заболеваний среди населения от состояния атмосферного воздухаАқтөбе облысының атмосфералық ауаның ластану көрсеткіштері бойынша ең жоғарғы дәрежелі ластану Ақтөбе қаласында болып табылады. Ақтөбе қаласының өндіріс тастамаларының тұрақты өсуі байқалады және ластаушы заттардың көп бөлігі кешенді өндіріс мекемелерінің үлесінде.Соңғы жылдары автокөліктердің қоршаған ортаны ластау жағдайы барынша үдеп барады. Ақтөбе қаласында соңғы үш жылда жалпы автокөліктер саны қарқынды өсуде. Ғылыми зерттеу нәтижелерінде кең таралған тыныс алу жолдарының аурулары қоршаған ортаның ластануының салдарынан болып табылады. Мақалада Ақтөбе қаласының атмосфералық ауасының ластану деңгейіне және халық арасында қолқа-өкпе аурушаңдығы көрсеткіштеріне экологиялық-гигиеналық мониторинг жүргізілдіIndicators of atmospheric air pollution of Aktobe refers to the high degree of pollution group. In Aktobe, from year to year there is an increase in industrial emissions, the share of which belong to the industrial enterprises.In recent years, there has also been a dynamic increase in environmental pollution of vehicles According to scientic research, environmental pollution is the main factor in the widespread of diseases of the bronchopulmonary system in the population.The authors of the article present ecological and hygienic monitoring data, which indicate the dependence of the growth of bronchopulmonary diseases among the population in the conditions of atmospheric air.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о здоровье , автор научной работы — Бермагамбетова С.К., Үсенов Н.К., Каримов Т.К., Зиналиева А.Н., Нагыметова А.Б.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Эколого-гигиенический мониторинг загрязнения атмосферного воздуха на заболеваемость бронхо-легочной системы жителей г. Актобе (за период 2013 - 2015 гг. )»

УДК 614.7:616.23.24.(574.13)

АЦТЭБЕ ЦАЛАСЫНЫЦ АТМОСФЕРАЛЫЩ АУАСЫНЫЦ ЛАСТАНУЫНА ЖЭНЕ Т¥РГЫНДАР АРАСЫНДАГЫ ЦОЛЦА-вКПЕ АУРУШАНДЫГЫНА ЭКОЛОГИЯЛЫЩ-ГИГИЕНАЛЫК; МОНИТОРИНГ (2013 - 2015 ж.ж.)

С.К. БЕРМАГАМБЕТОВА, Н.К. YCEHOB, Т.К. КАРИМОВ, |А.Н. ЗИНАЛИЕВА, А.Б. НАГЫМЕТОВА, Л.У. НИАЗАЛИНА, А.Б. КУЛБАЕВА, УЖ. АХМЕТОВА

Марат Оспанов атындагы Батыс Казахстан мемлекетгiк медицина университетi, Актебе, Казахстан

Кэсiби аурулармен гигиеналык пэндер кафедрасы Бермагамбетова С.К. - м.г.к., доцент; YceHOB Н.К. - м.г.м.;

Каримов Т.К. - м.г.д., профессор;

Зиналиева А.Н. - м.г.к., доцент м.а.;

Нагыметова А.Б. - окытушы;

Ниазалина Л.У. - ага окытушы;

Кулбаева А.Б. - окытушы, e-mail:anon_88@mail.ru;

Ахметова У.Ж. - окытушы

Аннотация. Актебе облысынын атмосфералык ауанын ластану керсетшштер1 бойынша ен жогаргы дэрежел1 ластану Актебе каласында болып табылады. Актебе каласынын енд1р1с тастамаларынын теракты есу1 байкалады жэне ластаушы заттардын кеп белт кешенд1 енд1р1с мекемелершщ Yлесiнде. Сонгы жылдары автокелiктердiн коршаган ортаны ластау жагдайы барынша YДеп барады. Актебе каласында сонгы Yш жылда жалпы автокелiктер саны каркынды есуде. FbrnbE^ зерттеу нэтижелерiнде кен таралган тыныс алу жолдарынын аурулары коршаган ортанын ластануынын салдарынан болып табылады. Макалада Актебе каласынын атмосфералык ауасынын ластану денгейiне жэне халык арасында колка-екпе аурушандыгы керсеткiштерiне экологиялык-гигиеналык мониторинг жYргiзiлдi.

Heeisei свздер: атмосфералыц ауаньщ сапасы, экологиялыц жагдай, цолца-вкпе жолдарынын, аурулары.

взектШп: Актебе каласы елiмiздегi дамыган енеркэсштж орталыктарынын 6ipi болып табылады. вкшшпа - ендiрiс кездершен шыгатын ластаушы заттардын 94,1%-ы тазартусыз шыгарылады. К^аладагы т^ргын уй аймактарынын Heri3ri атмосфералык ауаны ластаушы факторларына металлургия (кара жэне тYCтi) жэне энергетикалык кэсiпорындары жатады. Коршаган ортанын ластануында жалпы калалык енеркэсiп нысандарынын iшiнде ен iрi Yлесi АК «Актебе хром косындылар зауыты»- 36,4%-га дейiн, одан кейiн - (АК ТНК Казхром филиалы) Актебе феррокорытпа зауыты - 28,4%-га дейiн, Актебе жылу электр орталыгы (ЖЭО)15% курайтындыгы дэлелденген. Каланын негiзгi Yш компанияларынын жалпы шыгарындылары ластаушы заттардын 79,81%-ын курайды. Актебе каласындагы барлык ластаушы заттар шыгаратын енеркэсiптер солтYCтiк-батыс аймагында 87,8%, онтYCтiк-шыFыс аймагында 5,89% жэне каланын орталык ауданында 2,69% шоFырланFан [1,2]. Автокелiктер белiп шьн-аратын зиянды химиялык косылыстардын саны шамамен 200-дей болады. СонFы жылдары автокелштердщ коршаFан ортаны ластау жагдайы барынша YДеп барады.

Актебе каласында соцгы Yш жылда жеке меншiк автокел^ер саны каркынды есуде [3]. Коршаган ортадагы антропо-техногендiк факгорлардын эсерiнен, Актебе каласы республикамыздагы 20 каланын шшен атмосфералык ауаныц ластану экологиялык мониторинпнщ мэлiмеггерi бойынша Алматы, Караганды, Шымкенттен кейiнгi 4-орын алады. Республика бойынша атмосфералык ауаныц ластану индекс 5,5 - 6,0 болды. Бул керсетшш кала тургындары мен когамда алацдаушылык тугызуда [4,5]. Актебе каласында аурушандык керсетк1ш бойынша ересектер арасында бiрiншi орында - тыныс алу мYшелерiнiн аурулары, екiншi орында - несеп, жыныс жYЙесiнiн аурулары, Yшiншi орында - жаракат жэне улану. Жасеспiрiмдер арасында алгашкы орында - тыныс алу мYшелерiнiн аурулары, екiншi орында -терi жэне терiастылык май аурулары, Yшiншi орында жаракат жэне улану болды. Балалар арасындагы керсетшш, бiрiншi орында - тыныс алу мYшелерiнiн аурулары, оныц iшiнде созылмалы бронхит, бронх демiкпесi болды, екiншi орында - терi жэне терiастылык май аурулары, кезбен оныц косалкы аппаратыныц аурулары, тертiншi орында - кулак

аурулары болса, бесiншi орында инфекциялык жэне паразитгiк аурулары екеш дэлелдендi. Осы аталган аурушандык бойынша атмосфералык ауа жагдайы арасында коррелециялык талдау жYргiзу нэтижесiнде, б^л керсетшштердщ арасында кYшi жагынан тYрлi дэрежелi корреляциялык байланыстар бар екендiгi аныкталды [6,7].

Каладагы автокелiктер санынын есу^ металлур-гиялык, жылу энергетикалык кемiрлi салалардын жэне т.б. кеп келемдеп iрi кэсiпорындардын орна-ласканы, онын коршаган ортаны ластауы жэне адам денсаулыгына каупiнiн сандык сипаты казiргi танда езектi мэселелердiн бiрi болып табылады. Коршаган ортаны ластаудын халыкка кауiптi денгейi мен эдiсi жешндеп эдеби мэлiметтердiн карама-кайшылыгы осы мэселенщ жан-жакты зертгелуiн кажет етедi.

Зерттеу максаты. Актебе каласынын 2013-2015 жылдардагы атмосфералык ауанын ластану денгейiне, колка-екпе жYЙелерiнiн аурушандылык динамикасы-нын непзп керсеткiштерiн экологиялык-гигиеналык т^ргыдан сараптама жасау.

Зерттеу материалдары мен эдктерк «Актебе облыстык экологиялык департаментшен» жэне РМК «Казгидромедтен» 2013-2015 жылдардагы Актебе каласынын атмосфералык ауасынын ластануынын непзп сандык-сапалык керсеткiштерiнiн мэлiмет-терi жиналды. Актебе облыстык Денсаулык сактау баскармасыньщ статистика белiмiнен 2013-2015 жж. аралыгындагы колка-екпе аурушандыгынын керсет-кiштерi алынып эпидемиологиялык ретроспективтi талдау жасалды. Актебе каласынын атмосфералык ауасынын ластану денгешн аныктау Yшiн РМК «Каз-гидромедтен» алынган деректердiн ШРЕК-тен асу мелшерш аныктау кажет. Оны аныктау Yшiн алдымен эр кауiптiлiк класы бойынша ластаушы заттардын ШРЕК-тен асатын орташа мелшерi келесi формула бойынша накты концентрацияны айга, жылга ШРЕК-ке белу жолымен есептелiнедi [8];

Корт.= Сорт./ШРЕК

Атмосфералык ауанын ластану дэрежесш аныктау Yшiн (1-кесте), кауiптiлiк кластары бойынша айга, жылга бiрнеше заттардын ШРЕК-тен асу мел-шерiнiн суммарлы керсеткiшi (Ксум) мелшерi келесi формула бойынша эр кауштшк класына аддитивпк коэффицентiн (К) кебейтiп, барлык орташа суммалар-ды косу жолымен аныкталады.

Ксум = Корт. 1 кл. х N + Корт. 2 кл.хК + Корт. 1 кл. хК

N - аддитивтшк (косылу) коэффициентi

1 класс Yшiн = 1,0

2 класс Yшiн = 1,5

3 класс Yшiн = 2,0

4 класс Yшiн = 4,0

Кесте 1. Атмосфералык ауанын ластану дэрежес келесi критерийлер бойынша багаланады (Ксум): [8]

№ п/п Атмосферанын ластану дэрежес Атмосфера ластануынын суммарлык керсеткiшi (К ) 4 сум'

1 Р^ксат етшген 1 ден темен

2 ЭлСз 1 - 3

3 Орташа 3 - 10

4 Кушп 10 - 25

5 вте жогары 25 - 50

Зерттеу нэтижелерi мен талкылаулар: Актебе каласында атмосфералык ауага ластаушы токсикант-тар стационарлык жэне жылжымалы кездерден шыга-ды. Теракты жэне жылжымалы кездерден атмосфералык ауага шыгарылатын зиянды заттардын мелшерi (2-кесте) жыл сайын теракты керсеткiштi керсетiп ке-ледг Сонгы 2015 жылы жылжымалы кездерден шыга-тын ластаушы заттар 92,3 мын тоннага ескен. Сон-дыктан, атмосферага эсерлi тYрлi зиянды химиялык, биологиялык коспалармен газдардын кепшiлiгi осы каланын аумагына шогырланып, есiмдiктердi, суды, жер ресурстарын жалпы коршаган ортаны ластауда. Казгидромет мэлiметi бойынша республиканын ен-дiрiс ошактары орналаскан елдi мекендердiн эрбiр шаршы километрiне жылына орта есеппен 1,13 тонна зиянды заттар тYсетiнi дэлелденген.

Кесте 2. Актебе каласында ластаушы заттардын коршаган ортага шыгару динамикасы (мын. тонна).

Онын iшiнде жалпы керсетшш Жылдар

2013 2014 2015

269,3 260.9 260,4

Стационарлык кездерден 178,3 169.5 168,1

Жылжымалы кездерден 91,0 91.4 92,3

Каладагы т^ргын Yй аймактарынын непзп атмос-фералык ауаны ластаушы факторларына металлургия (кара жэне тYCтi) энергетикалык кэсшорындары жэне автокелiктер жатады. Коршаган ортанын ластануын-да жалпы калалык енеркэсiп нысандарынын iшiнде ен iрi Yлесiн АК «Актебе хром косындылар зауыты», (АК ТНК Казхром филиалы) Актебе феррокорытпа зауыты жэне Актебе жылу электр орталыгы (ЖЭО) алады. Темендегi 3-кестеден осы Yш енеркэсш ны-сандарынын атмосфералык ауаны ластаушы заттарды шыгаратын Yлесi керсетiлген. Б^нда ен жогаргы кер-сетк1ш Актебе феррокорытпа зауыты, сонгы ек1 жыл-да езгерiссiз калган.

Индустриялы дамыган калаларда атмосфераны ластайтын негiзгi кездер ендiрiс орындары мен автокелiктер болса, ал соцгы жылдары Актебе каласы автокелiктерiнiн саныныц артуы да ауаныц ластануына Yлесiн косуда (4-кестеде). Себебi, автокел1к жагатын жанармайдыц толык жэне бiркелкi жанбауында. Оныц 15%-ы гана автокелiк козгалысына шыгындалады, ал 85%-ы ауаны ластайды. вкiнiшке орай, тYтiн шыгаратын (выхлопной) газдармен жэне облыска экелiнiп жаткан бензин сапасын катты бакылау жолы элi де камтылмаган. Автокелiк мэселеС, елiмiздiн баска да калалары сиякты Актебе каласыныц да автокелiк саны каркынды есуде. 2013 жылмен салыстырганда 2015 жылы 20,4 % -га ескен.

Кесте 3. Актебе каласындагы ipi енеркэсштердщ 2013 - 2015 жж атмосфералык ауага ластаушы заттар-ды шыгару Yлесiнiн керсеткiштерi.

9ндiрiс атаулары Жылдар

2013 2014 2015

Актебе хром косындылары зауыты 0.8 0.822 0.746

Актебе феррокорытпа зауыты 3.0 5.7 5.7

Актебе жылу электр орталыгы 2.7 1.7 1.53

РМК «Казгидрометтщ» акпаратын талдау барысында (1-сурет) 2013-2015 жж аралыгында Актебе каласында атмосфераныц ластану динамикасыныц езгеруiн байкауга болады. Актебе каласыныц атмосфералык ауасыныц курамындагы зерттеуге алынган ластаушы заттардыц Yш жылдык керсеткiштерi бойынша, салыстырмалы тYPде азот диоксидi, кYкiрттi сутек, азот оксидi жогары болды. Хром керсетк^ уш жылдык бойынша езгерiссiз болган. Зерттеуге алынган ластаушы заттардыц барлыгы дерлiк ШРЕК-тен жогары болды.

Темендеп есептiн керсеткiшi бойынша, Актебе каласыныц атмосфералык ауаныц зерттеуге алынган непзп ластаушы заттардыц (^юрт диоксидi, кемiр-тегi оксидi, азот диоксидi, азот оксид^ кYкiрттi сутек, формальдегид, хром) багалау критерийi бойынша Yш

жылдык керсетк1ш бойынша орташа дэрежелi ластану болган.

2013 жыл: Ксум= 0,6x2,0+0,02x4,0+0,75x1,5+0,15x2,0

+ 0,375 x1,5 + 0,92 x 1,5 + 0,33 x 1 = 4,9;

2014 жыл: Ксум= 0,2x2,0+0,179 x4,0+0,55x1,5+0,21x

2,0 +0,25 x1,5 + 0,3 x 1,5 + 0,33 x 1 = 3,5;

2015 жыл: Ксум= 0,2x2,0+0,20 x4,0+0,475x1,5+0,16x

2,0+0,25 x1,5 + 0,4 x 1,5 + 0,33 x 1 = 3,5.

Кептеген гылыми деректерде атмосфералык ауаныц ластануы, ен алдымен, коршаган ортамен тiкелей байланыста болатын тыныс алу жYЙесiне эсерi дэлелденген. Ауа ластаушы факторлардын тыныс алу мYшелерiне нуксан келтiрушi эрекеп вирусты жэне бактериалды агенттерден коргану жYЙесiн темендетуге, аскынган жэне созылмалы кабынудын пайда болуына мYмкiндiк тугызады. Атмосфералык ластаушы заттардын басым белт тыныс алу жYЙесiне эсер етед^ Тыныс алу жYЙесiнiн патологиясы 40 -60% осы экологиялык факторлардын эсерiмен тiкелей байланысты [9, 10, 11, 12]. Осыган байланысты, непзп экологиялык-гигиеналык зерттеулерiмiзге Актебе каласыныц тургындары арасында жиi кездесетiн колка-екпе аурушандыгыныц керсеткiштерi алынды.

Кесте 5. 2013-2015 жж Актебе каласыныц тургындары арасында кездесетш колка-екпе аурушандыгыныц керсетк^ (100 мьщ тургынга шакканда)

Нозология бойынша Жылдар

2013 2014 2015

Тыныс алу мушелершщ аурулары 19377,2 18667,1 19197,3

Экпе кабынуы 418,3 387,3 296,6

Бронх демшпеС 54,9 57,6 58,5

Созылмалы жэне аныкталмаган бронхит. Эмфизема. 398,9 370,1 317,6

Актебе каласынын тургындары арасындагы колка-екпе аурушандык класы бойынша, (5-кесте) бакылау кезвде алгашкы орында тыныс алу муше-лерiнiн аурулары болды жэне аталган керсетк1ш эр жылда ауыткып отырды. 100 мын тургынга шаккан-дагы керсетк1ш бойынша 2014 жылы 18667,1 болса,

Кесте 4. Актебе каласынын пайдаланылатын автокелж куралдарынын бiрлiк саны

2013 2014 2015

Жалпы келш саны Сонын iшiнде Жалпы келш саны Сонын iшiнде Жалпы келж саны Сонын iшiнде

Занды тулгалар Жеке тулгалар Занды тулгалар Жеке тулгалар Занды тулгалар Жеке тулгалар

105500 25000 80500 125000 30000 95000 155000 36200 118800

б^л нэтиже 2015 жылы 2,8%-га жогарылаган. Экие кабынуы аурушандыгы 2013 жылмен салыстырган-да 2015 жылы 29,1%-га темендеген. Бронх демiкиесi бойынша 100 мын т^ргынга шакканда 2013 жылы 54,9 жагдай пркелсе, 2015 жылы б^л керсеткiш 6,5%-га жогарылаган. Созылмалы жэне аныкталмаган бронхит, эмфизема нозологиялары бойынша жыл сайын темендеуi байкалады. 2013 жылы 100 мын т^ргынга шакканда 398,9 т^ргын ауырса, б^л керсетк1ш 2015 жылы 20,4%-га темендеген.

^орытынды. Зерттеу нэтижелерш

корытындылай келе, Актебе каласынын ендiрiс орындарынын шыгаратын калдыктарынан жэне автокелжгердщ санынын керсеткiшi артыи, одан шыгатын зиянды заттардын эсерiнен атмосфералык ауадагы химиялык зиянды косындылардын жиынтык денгейi гигиеналык регламенттерден жогарылаганы байкалып, атмосфералык ауанын ластану индексiнiн колайсыздыгын тудырып отырганы аныкталды. Актебе каласынын колка-екие аурушандык керсеткiштерi зерттелген жылдарда эртYрлi денгейде ауыткыи отырганы аныкталды. Актебе каласы бойынша колка-екпе аурушандыгынын шщде, тыныс алу жуйесшщ аурулары алдынгы орынды алады. Одан кешнп орында созылмалы жэне аньщталмаган бронхит, эмфизема аурушандыгы болса, Yшiншi орында екие кабынуы аурушандыгы болды. Тертiншi орында бронх демiкиесiнiн керсетк^ болды. Баска нозологиялармен салыстырганда тыныс алу мYшелерi жэне бронх демiкпесiнiн аурушандыгы бойынша сонгы жылдары жогарылаганы аныкталды. Эдебиеттер тгзгмг:

1. Засорин, Б.В. Определение реальной химической нагрузки нанаселение урбанизированных территорий за счет загрязнения воздушной среды / Б.В. Засорин, Г.И. Карашова, А.Ж. Искаков, Т.Ш. Сарсенбаева // Материалы конф.: Проблемы медицины труда и промышленной токсикологии в Казахстане. - Караганда, 2006. - С. 151-154.

2. Утешова, Л.Ш. Накопление химических веществ в почвена территории города Актюбинска / Л.Ш. Утешова, А.Т. Калдыбаева, Л.С. Ермуханова, Д.Г. Жолдыбаева, М.С. Жумагазиева, Г.И. Карашова // Материалы конф.: Нефть и здоровье. - Уфа, 2007. - С. 167-170.

3. Шакирзянова, Р.А. Характеристика загрязнения атмосферного воздуха города Актобе / Р.А. Шакирзянова, Б.В. Засорин, Г.Т. Нурфаизов, Г.А. Бердешева, З.Ж. Акбалаева, В.Ж. Сатбаева //

Гигиена труда и медицинская экология. - 2009. -№3(24). - С. 71-78.

4. Каримова, И.Т. Приоритетные экологические проблемы Актюбинской области / И.Т. Каримова, А.А. Мамырбаев, Т.К. Каримов // Материалы конф.: Актуальные проблемы современной теоретической, клинической медицины и медицинского образования. - Актобе. - 2007. - С. 49-52.

5. Жакашов, Н.Ж. Тенденции изменения выбросов в атмосферный воздух Актюбинской области / Н.Ж. Жакашов, Ж.А. Айбасова, К.А. Суюнгараев // Вестник КазНМУ им. Д. Асфендиярова. - Алма-ты. - 2011. - №1. -С. 239-242.

6. Засорин, Б.В. Риск здоровью населения от воздействия факторов среды обитания урбанизированных территорий / Б.В. Засорин, К.К. Сабыр, А.Ж. Искаков // Монография. -Актобе, 2009. - С. 41-87.

7. Имангазина, З.А. Индустриялды каладагы техно-гендi жуктеменщ онкологиялык аурушандылык керсетшштерше эсерi / З.А. Имангазина // авто-реф. диссерт. м.г.м. - Актебе, 2013. - 9-14 Б.

8. Шарбаков, А.Ж. Коршаган орта нысандары мен халык денсаулыгын багалау жэне зерттеудщ за-манауи эдютерг оку-эдютемелш к¥ралы / А.Ж. Шарбаков, Ж.А. Молдашев, С.Ж. Мусабаева [т.б.] // Актебе, 2012. - Б. 27-30.

9. Тихомиров, Ю.П. Оценка риска влияния факторов окружающей среды на здоровье населения в условиях крупного центра химической промышленности / Ю.П. Тихомиров, М.П. Грачева, Т.В. Бадеева // Гигиена исанитария. - 2007. - №6. - С. 26-28.

10. Рембовский, В.Р. Медико-гигиенические аспекты оценки здоровьянаселения / В.Р. Рембовский, Л.А. Могиленкова // Гигиена и санитария. - 2008.

- №2. - С. 46-49.

11. Унгуряну, Т.Н. Риск для здоровья населения от химических веществ, загрязняющих атмосферный воздух, в городе с развитой целлюлозно-бумажной промышленностью / Т.Н. Унгуряну, С.М. Новиков, Р.В. Бузинов // Гигиена и санитария.

- 2010. - №4. - С. 21-23.

12. Синицын, И.С. Оценка влияния загрязнения атмосферного воздуха города Ярославля на заболеваемость органов дыхания / И.С. Синицын // Ярославский педагогический вестник (Естественные науки). - 2011. - №1. - Т.3. - С. 190-194.

РЕЗЮМЕ

ЭКОЛОГО-ГИГИЕНИЧЕСКИЙ МОНИТОРИНГ ЗАГРЯЗНЕНИЯ АТМОСФЕРНОГО ВОЗДУХА НА ЗАБОЛЕВАЕМОСТЬ БРОНХО-ЛЕГОЧНОЙ СИСТЕМЫ ЖИТЕЛЕЙ Г. АКТОБЕ (ЗА ПЕРИОД 2013 - 2015 гг.)

С.К. БЕРМАГАМБЕТОВА, Н.К. УСЕНОВ, Т.К. КАРИМОВ, А.Н. ЗИНАЛИЕВА,

А.Б. НАГЫМЕТОВА, Л.У. НИАЗАЛИНА, А.Б. КУЛБАЕВА, У.Ж. АХМЕТОВА

Западно-Казахстанский государственный медицинский университет имени Марата Оспанова, Актобе, Казахстан

Кафедра гигиенических дисциплин с профессиональными болезнями Бермагамбетова С.К. - к.м.н., доцент; Усенов Н.К. - к.м.н.;

Каримов Т.К. - к.м.н., профессор;

Зиналиева А.Н. - к.м.н., и.о. доцента;

Нагыметова А.Б. - преподаватель;

Ниазалина Л.У. - старший преподаватель;

Кулбаева А.Б. - преподаватель, е-таП:апоп_88@таЛ.т;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Ахметова У.Ж. - преподаватель.

По показателям загрязнения атмосферного воздуха г. Актобе относится к группе высокой степени загрязненности. В г. Актобе из года в год наблюдается рост промышленных выбросов, удельный вес которых принадлежит к промышленным предприятиям. В последние годы также наблюдается динамический рост загрязнения среди обитания автотранспортом.

По данным научных исследований загрязнения окружающей среды являются основным фактором широкого распространения заболеваний бронхо-легочной системы у населения.

В данной статье приводятся эколого-гигиенические мониторинговые данные, указывающие на зависимость роста бронхо-легочных заболеваний среди населения от состояния атмосферного воздуха.

Ключевые слова: качество атмосферного воздуха, экологическая ситуация, бронхо-легочные заболевания.

SUMMARY

ECOLOGICAL AND HYGIENIC MONITORING OF THE INCIDENCE OF THE BRONCHOPULMONARY SYSTEM OF THE POPULATION AND AIR QUALITY IN AKTOBE (2013 - 2015)

S.K. BERMAGAMBETOVA, N.K. USENOV, T.K. KARIMOV, A.N. ZINALIYEVA,

A.B. NAGIMETOVA, L.U. NIAZALINA, A.B. KULBAYEVA, U.ZH. AKHMETOVA

West Kazakhstan Marat Ospanov State Medical University, Aktobe, Kazakhstan

Department of occupational diseases and hygienic disciplines S.K. Bermagambetova - c.m.s., Associate Professor; N.K. Usenov - c.m.s.;

- c.m.s., Professor;

T.K. Karimov

A.N. Zinaliyeva - c.m.s., Associate Professor; A.B. Nagimetova - teacher; L.U. Niazalina - senior teacher; A.B. Kulbayeva - teacher, e-mail:anon_88@mail.ru; U.Zh. Akhmetova - teacher. Indicators of atmospheric air pollution of Aktobe refers to the high degree of pollution group. In Aktobe, from year to year there is an increase in industrial emissions, the share of which belong to the industrial enterprises.In recent years, there has also been a dynamic increase in environmental pollution of vehicles.

According to scientific research, environmental pollution is the main factor in the widespread of diseases of the bronchopulmonary system in the population.

The authors of the article present ecological and hygienic monitoring data, which indicate the dependence of the growth of bronchopulmonary diseases among the population in the conditions of atmospheric air.. Keywords: the quality of atmospheric air,ecological situation,bronchopulmonary diseases.

УДК 613.2-053.6

ИЗУЧЕНИЕ РАСПРОСТРАНЕННОСТИ УПОТРЕБЛЕНИЯ РАЗЛИЧНЫХ ФАСТ-ФУДОВ ПОДРОСТКАМИ 12-13 ЛЕТ

А.С. ОСПАНОВА1, А.С. КЕРИМКУЛОВА2, Т.Х. РЫМБАЕВА1, А.М. МАРКАБАЕВА1

'Государственный медицинский университет г. Семей, Семей, Казахстан 2Медицинский университет Астана, Астана, Казахстан

Оспанова А.С. - PhD докторант специальности «Медицина»,

моб. тел.: +77751768116, e-mail: Ainur-85-@mail.ru;

Керимкулова А.С. - к.м.н., профессор кафедры Семейной и доказательной медицины, моб. тел.:+77027251200, e-mail: k-aiman@yandex.ru;

Рымбаева Т.Х. - к.м.н., ассистент кафедры Последипломного и дополнительного образования, моб. тел.:+77779999159, e-mail: t_rymbaeva@mail.ru;

Маркабаева А.М. - PhD доктор, ассистент кафедры Общей врачебной практики, моб. тел:+77014239399, e-mail: akbaian-mark@mail.ru.

Аннотация. В данной статье представлены результаты одномоментного поперечного исследования подростков 12-13 лет г. Семей. Путем анкетирования изучалась распространенность употребления различных фаст-фудов подростками 12-13 лет, в зависимости от пола и этнической принадлежности.

Результаты исследования выявили, что подростки довольно часто употребляют фаст-фуды, наибольшее предпочтение отдано пицце и донеру, меньше всего кириешкам и чипсам. По национальному признаку в большей степени подростки-казахи употребляют наиболее широко распространенные фаст-фуды - пиццу и донер, чипсы и кириешки, картофель фри, тогда как подростки русской национальности больше употребляют гамбургеры, чизбургеры.

Ключевые слова: подростки, нездоровое питание, фаст-фуд.

Введение. Одним из ведущих факторов формирования здоровья детей и подростков является питание. Ответственность за выбор рациона питания детей лежит на родителях [1, 2], многие из которых выбирают нерациональное питание. Пищевые привычки формируются уже в детском возрасте, соответственно ребенок, который употреблял нездоровую пищу, в том числе и фаст-фуды, подвергается дополнительному риску возникновения неинфекционных заболеваний. Подростковый возраст - это второй после младенчества период бурного роста и развития организма ребенка. Этот внезапный рывок роста и других изменений связан с гормональными, когнитивными и эмоциональными изменениями, которые делают подростка особенно уязвимым в этот период его жизни. В это время возникает повышенный спрос на калории и питательные вещества за счет резкого увеличения роста и раз-

вития за короткий период времени. И в этот же период существенно меняется образ жизни, а вместе с ним и пищевые привычки подростков. Они чувствуют себя взрослыми и самостоятельными, начинают по своему усмотрению выбирать блюда и продукты, расширяя или, наоборот, сужая здоровые варианты своего рациона [3]. Типичная диета нынешних подростков включает в себя сладкие газированные напитки, пиццу, чипсы и другие фаст-фуды, и содержит недостаточное количество фруктов, овощей и продуктов из цельного зерна [4-6]. Одним из важнейших способов обеспечения снижения риска проблем со здоровьем, которые возникли в детстве, улучшение привычки правильного питания [7].

Материалы и методы исследования. Проведено одномоментное поперечное исследование подростков 12-13 лет, обучающихся в 5, 6, 7, 8-х классах, в

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.