Научная статья на тему 'Алматы қаласының әуе бассейннінің ластану деңгейін бағалау'

Алматы қаласының әуе бассейннінің ластану деңгейін бағалау Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
282
100
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Әуе бассейіні / ШРК / АЛИ / азоттың қос тотығы / көміртегі тотығы / шаң / формальдегид / Air pool / MPC (maximum permissible concentration) / index of air pollution carbon oxide / nitrogen dioxide / dust / formaldehyde.

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — М.Т. Адилова, З. А. Умарова

Алматы қаласының ауасының ластануы қазіргі уақытта өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Себебі ауаның ластануына бірқатар жағдайларда себепші болып отыр. Атап айтар болсақ, табиғи климаттық және, физикалық-географиялық жағдайлары да әсер етеді. Біріншіден қаланың ойпатта орналасқандығы себепті желдің қозғалысының төмендігі, тұмандар мен жер үсті инверсиялардың жиі байқалуы. Екіншіден, қаланың ойластырылмай салынған құрылысы да ауа ағынының табиғи түрде горизантальды бағытта соғуына кедергі келтіреді. Атмосферадағы қалдықтардың қоспасын азайту үшін алдын-алу шаралары жүргізіледі. Ол үшін әуе бассейннінің ластану деңгейін бағалау алдында ауадағы ластаушы заттардың концентрациясының мәнін білу қажет. Әуе бассейінін ластайтын негізгі заттар шаң, күкірттің қос тотығы, көміртегі тотығы, азоттың қос тотығы және формальдегид болып табылады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о здоровье , автор научной работы — М.Т. Адилова, З. А. Умарова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ASSESSMENT OF AIR POLLUTION IN ALMATY

Air pollution of Almaty is an acute environmental problem which is complicated also by climatic and physiographic conditions. First, the city is located in the lowland. Therefore there are windless, fogs and ground inversions there.Secondly, unreasoned building of the city obstructs the natural traffic of air streams in the horizontal direction. When assessing the upcoming level of air pollution it is necessary to know the value of the concentration of pollutants in the air, today, to take measures to reduce emissions of certain impurities in the atmosphere.The main ingredients of air pollution are dust, sulfur dioxide, carbon oxide, nitrogen dioxide, and formaldehyde.

Текст научной работы на тему «Алматы қаласының әуе бассейннінің ластану деңгейін бағалау»

б^Каз®»

№3-2015

Е.Л. СТЕПКИНА, А.Б. УТЕГЕНОВА, Ю.А.ТАИРОВ

АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНЫН, ТАЛFАР АУДАНЫH,ДАFЫ ЖЕДЕЛ МИ КАН АЙНАЛЫМЫНЫН, Б¥ЗЫЛУЫНАН ЗАРДАП ШЕККЕН HAy^ACTAPFA

К9МЕК ¥ЙЫМДАСТЫРУ

ТYЙiн: Алматы облысыныц Талгар ауданыцдагы жедел ми ;ан айналымыныц бузылуынан зардап шеккен нау;астардыц ;¥рамыц талдап, оларга ауруханага дейiнгi кезецде сапалы кемек керсету шараларыц оцтайлацдыру женщде усыныс ;урап беру. ТYЙiндi сездер: Госпитализацияга дейiнгi тромболизис жэрдемдесу инсульт, етгар ишемиялы; инсульт, инсульт, тромболизис

E.L. STEPKINA, A.B. UTEGENOVA, YU.A. TAIROV

ORGANIZATION OF CARE FOR PATIENTS WITH ACUTE ISCHEMIC STROKE IN THE PREHOSPITAL PHASE IN TALGAR

DISTRICT OF ALMATY REGION

Resume: To study the structure of the incidence of acute cerebrovascular stroke centers in the city of Almaty Talgar region and to develop proposals to improve the provision of care for patients with stroke in the prehospital. Keywords: Stroke, acute ischemic stroke , assisting in the prehospital thrombolysis

АЛМАТЫ ЦАЛАСЫНЫН, ЭУЕ БАССЕЙННШЩ ЛАСТАНУ ДЕНГЕЙ1Н БАFАЛАУ

М.Т. АДИЛОВА, З. А. УМАРОВА

С.Ж. Асфендияров атындагы К,азац ¥лттыщ Медицина YHueepcumemi

ЭОЖ 692 (691.9. 593.1)

Алматы щаласыныц ауасыныц ластануы цаз!рг! уащытта взектi мэсемелерд!ц 6ipi болып табылады. Себебi ауаныц ластануына б!рцатар жагдайларда себепшi болып отыр. Атап айтар болсащ, табиги климаттыщ жэне, физикалыщ-географиялыщ жагдайлары да эсер етедi. Бiрiншiден щаланыц ойпатта орналасщандыгы себептi желдщ цозгалысыныц твмендwi, тумандар мен жер y^i инверсиялардыц жш байщалуы. Екiншiден, щаланыц ойластырылмай салынган щурылысы да ауа агыныныц табиги турде горизантальды багытта согуына кедергi келтiредi. Атмосферадагы щалдыщтардыц щоспасын азайту ушш алдын-алу шаралары жyргiзiледi. Ол ушт эуе бассейншшц ластану децгешн багалау алдында ауадагы ластаушы заттардыц концентрациясыныц мэнн блу щажет. Эуе бассейшн ластайтын негiзгi заттар шац, кyкiрттiц щос тотыгы, квмiртегi тотыгы, азоттыц щос тотыгы жэне формальдегид болып табылады.

Tyttmdiсездер: Эуе бассейт, ШРК, АЛИ, азоттыц щос тотыгы, квмiртегi тотыгы, шац, формальдегид.

Алматы ;аласы - Каза;станныц ЖYЙелi турде кеп жылды; ластану децгеш жогары болып табылатын ;алаларыныц бiрiне жатады. Осыган байланысты Алматы ;аласы республиканыц экологиялы; жагынан ;олайсыз болып табылатын ;алаларыныц ;атарына кредъ Эуе бассешшнщ табиги желде^лушщ элйздМ жэне жылжымалы келш кездерi мен зиянды заттар тасталатын стационарлы; кездердщ кептт ;аланыц табиги ортасыныц жагдайына керi эсерлерш типзедъ Атап айтар болса; 80-ншi жылдарда космостан тартып алынган суреттер зерттшенген кезде Алматы ;аласын металлургиялы; ортальщтары бар Магнитогорск пен Челябинск ;алаларымен бiрге бiр ;атарга ;ойылган болатын. [1].

Шын мэнiсiнде Казгидромет мэлiметтерi бойынша iрi индустриалды мекемелердiц болмауына ;арамастан

Алматы ;аласыныц эуе бассешшнщ ;арк;ынды ластануы соцгы жылдары ягни соцгы он жылды;та республикамыздыц кептеген индустриалды орталы;тарын, атап айт;анда Бал;аш, Жез;азган, Караганды, Павлодар, Темiртау, Эскемен жэне Егабастуз ;алаларынан басып озып турганын 1-ншi суреттен керуге болады. 1-ншi суреттен кергенiмiздей 2011 жылдары Алматы ;аласыныц ластану децгейi атмосфераныц ластану индексi (АЛИ) 15-тi курайды, ягни Караганды ;аласын басып озып тур. 2012 жылдары аздап темендегендМ бай;алады, алайда оныц Каза;станныц бас;а да ендiрiстiк ;алаларынан едэуiр жогары екендМ бай;алады, Ал 2013 жылдарга ;арай ластану индексiнiц ;айтадан 12,8 есеге ;арай жогарылагандыгын кере аламыз.

0 ^шзяМтш О^Каз®ИУ

1 №3-2015

16 14 12 10

1

I

НЕ!

Ш

^ ч/ ч^ # ^ # # ^ # ^ # #

* / ✓ ^ ^ / ^ с *УуУУ

0 -2011; ф -2012; ф -2013

Сурет 1 - КР ;алаларыныц эуе бассейiнiнiц ластану индексiнiц динамикасы

Алматы ;аласыныц жекелеген аудандарындагы атмосфераныц бiрнеше заттармен ластануын багалау ушш жыл сайын атмосфераныц ец кеп жогары ластанатын тiзiмдерiн курастыру ар;ылы атмосфераныц ластануыныц кешендi индексi есептеледъ Атмосфераныц ластануыныц кешендi индексiн есептеу ушш (АЛИ5) мэнi жогары болып табылатын бес заттыц бiрегей мэшн к;олданады. Атмосфераныц ластану децгейi атмосфераныц ластану индекйнщ бiрегей болуы ар;ылы бiр затпен жалпылама турде керсетшедъ Осыган байланысты атмосфераныц ластану индекйнщ шамасы 2,5-тен темен болган жагдайда таза атмосфера; 2,5-7,5 - аздап ластанган атмосфера; 7,5-12,5 - ластанган атмосфера; 12,5-22,5 - ;атты ластанган атмосфера; 22,5-52,5 - ете жогары ластанган атмосфера; 52,5 - айрьщша ластанган атмосфера деп багаланады [2].

Ал ауаныц ластану жагдайын ауадан сынама алу ар;ылы жэне талдау нэтижелерi ар;ылы багаланады. Сапаныц непзп керсеткiштерi болып тургын мекендердiц ауасындагы ластайтын заттардыц шектеулi рауалы концентрациясы (ШРК) болып табылады. ШРК мэндерi «Атмосфералы; ауаны ластайтын заттардыц тiзiмi мен оныц кодында» берiлген [3], Ал мэндерi Казахстан республикасы бойынша тургылы;ты мекендердегi ауада жекелеген ;оспалардыц шектеулi рауалы

концентрацияларымен багаланады [4].

1-ншi кестеге сэйкес кемiртегi тотыгыныц ШРК орташа тэулiктiк мэнi - 3 мг/м3, азоттыц ;ос тотыгыныц мэнi - 0,04 мг/м3, ;алк;ыган заттар - 0,15 мг/м3, кугарттщ ;ос тотыгы -0,05 мг/м3, формальдегид - 0,003 мг/м3 тец.

Кесте 1 - Казахстан Республикасы бойынша тургылыщты мекендер ауасында жекелеген ;оспалардыц шектеулi рауалы

^оспалардьщ аталуы ШРК, мг/м3 ^ауштМк сыныптары

Максималды бiр реттiк Орташа тэулжтж

Кемiртегi тотыгы 5,0 3 4

Азот тотыгы 0,4 0,06 3

Азоттыц ;ос тотыгы 0,085 0,04 2

Кал;ыган заттар 0,5 0,15 3

Фенол 0,01 0,003 2

Формальдегид 0,035 0,003 2

Коргасын 0,001 0,0003 1

Аммиак 0,2 0,04 4

Кугарттщ ;ос тотыгы 0,5 0,05 3

КYкiрт сутек 0,008 - 2

Хлор 0,1 0,03 2

Фторлы сутек 0,02 0,005 2

Озон 0,16 0,03 1

Хлорлы сутек 0,2 0,1 2

Хром (VI) - 0,0015 1

8

6

4

2

0

№3-2015

Алматы ;аласыныц жер Yстi ;абатындагы негiзгi ластаушы заттардыц орташа жылды; концентрациясы шектеулi рауалы децгейден бiрнеше есе жогары екендiгiн керсетедъ Жыл сайын ;аланыц ауасына жылжымалы кездерден шамамен 180 мыц тонна ластаушы заттар тасталады. Олардыц мелшерi он жыл iшiнде екi еселенд ягни, 200 мыц

бiрлiкке жетть Будан бас;а ;алага жыл сайын 50 мыц бiрлiкте бас;а ;аладан автокелiктер кiредi, булардыц тастайтын шыгарындылары ескерiлмеген. Тек бiр гана автокелштерден тасталатын шыгарынды 150 мыц тоннага дейiнгi мелшердi курайды. Ягни бул республика бойынша ец жогаргы керсетгаш болып табылады.

Кесте 2 - Алматы ;аласы бойынша 2007-2013 жылдар аралыгында эуеге тасталатын жалпы тасталатын шыгарындылардыц

Шыи'арынды кездер1 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

стационарлы; 15,709 15,548 13,381 13,025 12,8 11,2 15,4

к;озгалмалы 168,2 200,0 169,4 159,6 151,6 151,8 150,0

Барлыгы: 183,909 215,548 182,781 172,625 164,4 163,0 165,4

КYкiрттiц ;ос тотыгы 7,2 5,99 5,6 4,9 4,89 4,8 4,87

Кемiртегi тотыгы 140,04 171,13 141,4 134,1 127,37 127,52 129,39

Азот тотыгы 14,67 15,96 13,92 12,93 9,265 8,864 8,99

Бас;а да заттар 21,62 22,22 21,11 20,63 2001 21,82 22,14

Кестеде керсетiлген негiзгi ластаушылар бойынша ;аланыц эуе бассейiнiн ластайтын непзп ластаушы заттардыц Yлесiн кемiртегi тотыгы алады, бул 2008 жылдары 171,13 болып отыр. Бул керсетгаш жалпы шыгарындыныц 171,13 мыц тоннасын ;урады. Сонымен ;атар, атмосфераныц ластануына азот тотыгы да ез Yлесiн ;осуда, ягни буныц мелшерi эр жылдарга байланысты 8,864 - 15,98 мыц тоннаны курайды.

2008-ншi жылдардан бастап жалпы шыгарынды заттардыц мелшерi бiртiндеп улгая бастайды. Егер, АЛИ (атмосфераныц ластаушы заттар индекй) бойынша ;аланыц атмосферасыныц ластану динамикасын ба;ылайтын болса; (2-ншi сурет) онда 2007-2013 жылдарга дейiн ;алай езгеретшдМн керуге болады.

2500 2000 1500 1000 500 0

□ ^юрттщ ;ос тотыгы

□ Квмiртегi тотыгы

□ Азот тотыгы

□ Бас;а да заттар

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Сурет 2 - Ластаушы заттар динамикасы

3-ншi суреттен кергенiмiздей ластану индексi екi мыцыншы жылдары жогары болган жэне ол АЛИ бойынша KYШтi ластанган ауага сэйкес келедь Ластану керсеткiшiнiц теменгi децгей 2003-2005 жылдарга сэйкес келедi. Бул сол жылдарда Казгидрометеорологиялы; мэлiметтердiц жетюшказ болуымен байланысты болып табылады. Сол

уа;ыттарда жумыс iстеп жат;ан жылыту ;азандык;тарыныц, ендiрiстiк жэне курылыс мекемелершщ эсiресе ба;ылауга алынбайтын келiктер мен жеке тулгалар атмосфералы; ауаныц ластаушы заттармен жогары децгейде болуына ез ы;палын тигiздi.

№3-2015

Сурет 3 - 2002-2013 жылдардагы Алматы ;аласында

Жогарыда келтiрiлген мысалдардыц нэтижесiнде Алматы ;аласыныц ете жогары децгейде ластанган деп к;орытындылауымызга болады. Алматы ;аласыныц климатты; жагдайлары эртYрлi ластаушы кездерден, шыгарылатын ластаушы заттардыц таралуы, атап айт;анда атмосфераныц жерYCтi ;абатындагы ауаныц ластануында белгiлi рел ат;аратын авток0лiктерден шыгатын газдар Yшiн к;олайсыз жагдай тугызады. Авток0лiктерден шыгатын газдар атмосфералы; ауага адамныц бойымен шамалас децгейде TYседi, с0Йтiп, 0ндiрiстiк кездерден тасталатын шыгарындылармен салыстырганда олардыц мелшерi анагурлым жогары болып келедi, бул тургындар денсаулыгы Yшiн ;ауштШкт тугызады. Курамында кемiртегi тотыгы, азот тотьщтары мен ;атты заттар бар ецделген газдар атмосфераныц жерYCтi ;абатына жиналады. Олардыц кеп белт асфальтты жолдар мен топырак;тарга барып тунады. Курамында металл аралас;ан

1сфераныц ластану индексiнiц (АЛИ) езгеру динамикасы

шацдар тыныс алу жолдары ар;ылы адамныц агзасына TYсiп, эртYрлi аурулардыц дамуына экеп согады. Алматы ;аласы тау бектерiнде орналас;ан, бул желдщ барлы; багыттарында аэродиамикалы; келецкеде ;алады. Бундай жагдайда инверсия бай;алып, шыгарындылардыц кетерiлуiне бегет болады. Осыган байланысты олардыц жердегi концентрациялары KYрт улгайады. Будан бас;а ;аланыц ойластырылмаган, дурыс жоспарланбаган курылысы табиги ауа к;озгалысыныц горизонтальды багытта к;озгалуына кедерп жасайды. Соцгы он жылдьщта тау ауасы агымыныц тасымалдаушы аумагы болып табылатын ;аланыц оцтYCтiгiнде курылыс пайызыныц тыгыздыгыныц жогарылагандыгы бай;алып отыр. Осыныц барлыгы ауаныц сапасын жа;сарту Yшiн ;аланыц атмосферасыныц ластану децгейiн одан ары ;арай зерттеу ;ажет екендМн айтады [5].

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Безуглая Э.Ю., Смирнова И.В. Воздух городов и его изменения - СПб.: Астерион, 2008. - 254с.

2 Сальников В.Г., Бултеков Н.У. Основные типы потенциала загрязнения атмосферы на территории Казахстана // Гидрометеорология и экология. - 2005. - №3. - С. 32-40.

3 Экология города / Под ред. Денисова В.В. - Ростов н/Д: Издательский центр "МарТ", 2008. - 832 с.

4 А.Ж.А;басова,Г.Э.Саинова.Экология. - Алматы: 2003. - 292 б.

5 Казахстан Республикасы ;оршаган ортаны ;оргау министрлшнщ орталыгы. РГП "КАЗГИДРОМЕТ". Жалпы а;парат

М.Т. АДИЛОВА, З.А. УМАРОВА

ОЦЕНКА ЗАГРЯЗНЕНИЯ ВОЗДУШНОГО БАССЕЙНА ГОРОДА АЛМАТЫ

Резюме: Загрязнение воздуха г.Алматы является острой экологической проблемой, которая осложняется еще и природно-климатическими и физико-географическими условиями. Во-первых, город расположен во впадине, поэтому наблюдается безветрие, туманы и приземные инверсии. Во-вторых, непродуманная застройка города препятствует естественному движению воздушных потоков в горизонтальном направлении. При оценке предстоящего уровня загрязнения воздушного бассейна необходимо знать значение концентраций ЗВ (загрязняющих веществ) в воздухе, на сегодняшний день, для того чтобы принимать меры по уменьшению выбросов определенной примеси в атмосферу.

Основными ингредиентами загрязнения воздушного бассейна являются пыль, диоксид серы, оксид углерода, диоксид азота, и формальдегид.

Ключевые слова: Воздушный бассейн, ПДК, ИЗА, оксид углерода, двуокиси азота, пыль, формальдегид.

о^Каз®} 1У

№3-2015

M.T. ADILOVA, Z.A. UMAROVA

ASSESSMENT OF AIR POLLUTION IN ALMATY

Resume: Air pollution of Almaty is an acute environmental problem which is complicated also by climatic and physiographic conditions. First, the city is located in the lowland. Therefore there are windless, fogs and ground inversions there.Secondly, unreasoned building of the city obstructs the natural traffic of air streams in the horizontal direction. When assessing the upcoming level of air pollution it is necessary to know the value of the concentration of pollutants in the air, today, to take measures to reduce emissions of certain impurities in the atmosphere.The main ingredients of air pollution are dust, sulfur dioxide, carbon oxide, nitrogen dioxide, and formaldehyde. Keywords: Air pool, MPC (maximum permissible concentration), index of air pollution carbon oxide, nitrogen dioxide, dust, formaldehyde.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ЭФФЕКТИВНОСТЬ ПРОВЕДЕНИЯ ШКОЛЫ ГЛАУКОМНОГО БОЛЬНОГО

В.Р. АБДУЛЛИНА

Казахский научно-исследовательский институт глазных болезней, отдел последипломного Образования г. Алматы

УДК 617.7- 007.681

На современном этапе развития медицины качество жизни (КЖ) признано одним из ключевых критериев, отражающих состояние здоровья в смысле потенциальных рисков.

В результате проведенного исследования с использованием опросников оценки качества жизни SF-36 и оценки состояния зрения Visual Functioning Questionnaire 25 (VFQ-25) было выявлено, что ведущими факторами пониженного качества жизни мужчин и женщин являлись обеспокоенность своим здоровьем и качество социализации. Половые различия пациентов с глаукомой по индексам, которые отражают структуру КЖ, определяли различия в уровнях индексов удовлетворенности будущим, оценки здоровья и субъективного негатива.

Проведение занятий в «Школе глаукомного больного» значительно повышает уровень качества жизни за счёт улучшения удовлетворённости настоящим, будущим и повышения оценки своего здоровья. Ключевые слова: глаукома, школа глаукомы, качество жизни, опросники

Введение. Глаукома является одной из причин инвалидизации среди больных трудоспособного возраста в экономически развитых странах мира [1,2]. По данным всемирной Организации Здравоохранения, в настоящее время в мире имеется около 105 млн. лиц, больных глаукомой. Из них слепых на оба глаза 9,1 млн. Глаукома делит 2-3 место среди причин слепоты во всём мире (около 5 млн человек). За последние десятилетия частота слепоты от этой патологии в экономически развитых странах устойчиво держится на уровне 14-15% от общего числа всех слепых[1,2].

Несмотря на имеющиеся изобилие лекарственных гипотензивных препаратов, наличие новейших лазерных и хирургических технологий, глаукома по-прежнему занимает лидирующее положение среди причин инвалидности [1,2.3,4]. Причиной этому служит недостаточная грамотность населения, а также медицинского персонала в вопросах этиологии, патогенеза и лечения этой коварной патологии. Врачам зачастую не хватает времени на разъяснения пациентам о том, что такое глаукома, как её лечить и как закапывать капли в глаза. Большинство больных глаукомой имеют недостаточный комплаенс, заключающийся в невыполнении рекомендаций врача по лечению как основного заболевания, так и его офтальмологических осложнений. По данным литературы, более половины больных глаукомой не знают о наличии у них офтальмопатологии и не обращаются за консультацией к офтальмологу [3,4,5]. Недостаточно осведомленные о своем заболевании и не владеющие навыками контроля над ним больные чаще нуждаются во врачебной помощи, не могут эффективно трудиться, поэтому только обучение в

«Школе глаукомного больного» может обеспечить им повышение качества жизни [6,7]. Важную роль в профилактике глаукомы играет процесс обучения больных с целью формирования мотивации к лечению [6,8,9]. Опыт большинства стран показал целесообразность проведения «Школ глаукомного больного», которые являются неотъемлемой частью организации лечебно-профилактической помощи больным глаукомой. Тем самым создается союз между пациентом и врачом в борьбе за зрение. Получение необходимой информации способствует осознанному выполнению всех врачебных рекомендаций и своевременному выполнению дополнительных

вмешательств. В последнее время в странах с высоким уровнем развития обучение больных глаукомой играет роль базисного компонента в лечении данного заболевания [6,7,8,9], так как обеспечивает высокую экономическую эффективность лечения глаукомы, сокращая как прямые, так и непрямые расходы, связанные с заболеванием, в том числе на временную нетрудоспособность, госпитализацию, инвалидность, проблемы в в сфере общественной и семейной жизни [7,8].

В литературе последних лет большое значение придаётся изучению качества жизни пациентов с разнообразной патологией [10,11,12,13,15]. Качество жизни - это системное понятие, определяемое единством его компонентов: самого человека как биологического и духовного существа, его жизнедеятельности и условий, в которых она протекает. Отсюда следует, что номенклатура показателей качества жизни должна включать как объективные характеристики самого человека (или социума), его жизнедеятельности и условий жизни, так и субъективные оценочные

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.