Научная статья на тему 'Экологик вазият кескинлашган ҳудудларда туризмни ривожлантиришнинг ўзига хос хусусиятлари'

Экологик вазият кескинлашган ҳудудларда туризмни ривожлантиришнинг ўзига хос хусусиятлари Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»

CC BY
288
30
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по прочим социальным наукам, автор научной работы — Матяқубов У.

Хизмат кўрсатиш ва сервис соҳасининг ЯИМдаги улушини 49 фоизга етказиш, соҳада банд ходимлар сонини 2010 йил охиригача 2006 йилга нисбатан 2 мартага ошириш вазифаси янги хизмат турларини кўрсатиш бўйича фаолиятни қўллаб-қувватлаш, соҳада кичик бизнесни янада ривожлантириш, ахборот-телекоммуникация хизматлари, транспорт, молия, туризм хизматларини устувор ривожлантириш орқали таъминланади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Экологик вазият кескинлашган ҳудудларда туризмни ривожлантиришнинг ўзига хос хусусиятлари»

Матя^убов У.

Урганч Давлат университети "И^тисодиёт" кафедраси у^итувчиси

ЭКОЛОГИК ВАЗИЯТ КЕСКИНЛАШГАН ^УДУДЛАРДА ТУРИЗМНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ

Хизмат курсатиш ва сервис соцасининг ЯИМдаги улушини 49 фоизга етказиш, соцада банд ходимлар сонини 2010 йил охиригача 2006 йилга нисбатан 2 мартага ошириш вазифаси янги хизмат турларини курсатиш буйича фаолиятни цуллаб-цувватлаш, соцада кичик бизнесни янада ривожлантириш, ахборот-телекоммуника-ция хизматлари, транспорт, молия, туризм хизматларини усту-вор ривожлантириш орцали таъминланади1.

Маълумки, мамлакатнинг ижтимоий-и^тисодий ривожланишида, жахон ми^ёсида узининг муно-сиб урнини эгаллашида туризм сохаси мухим ахамият касб этади.

Президентимиз И.А. Каримов таъкидлаганидек: "Мен туристик бизнес деганда, туризмни шунча-ки ривожлантиришни эмас, балки кенгро^ тушун-чани назарда тутаман. Бунда гап туризм фаолияти билан бевосита богли^ булган хизмат курсатиш ва сервис тармо^ларини ривожлантириш хасида бормоеда. Бу соха тара^иёти мамлакатимизга хорижий туристларни куплаб жалб этиш билан бирга, энг мухими, катта валюта тушумларини таъминлаш билан юртимизнинг и^тисодий ва иж-тимоий ривожига улкан хисса ^ушиши му^аррар"2.

Хозирга келиб туризм жахоннинг ривожлан-ган ва ривожланаётган давлатлари и^тисодиёти-нинг асосини ташкил ^илмоеда. БТТ (Бутунжахон туристик ташкилоти) маълумотлари кура туризм -

1 Узбекистан Республикаси Президента И. А.Каримовнинг 2009 йил-нинг асосий якунлари ва 2010 йилда Узбекистонни ижтимоий-иктисо-дий ривожлантиришнинг энг мухим устивор йуналишларига багиш-ланган Вазирлар Махкамасининг мажлисидаги маърузаси.// Халк сузи, 2010 йил, 30 январ. №21, 3-бет.

2 Каримов И. А., Озод ва обод ватан, эркин ва фаравон хает пировард

максадимиз. Т.8. -Тошкент. :Узбекистон, 2000, 232-б.

жахондаги 40% давлатлар и^тисодининг асосини ташкил ^илиб 350 млн.кишини иш билан таъмин-лаб турибди, 80% давлатларнинг и^тисодиётида сердаромад 5 та йуналишнинг бири хисобланиб, башоратларга кура 2020 йилгача хал^аро туриз-мда усиш 4,1% ни ташкил ^илади. Жумладан, ушбу худудлар буйича: Шар^ий Осиё ва Тинч Океани хавзаларида - 6,1%, Жанубий Осиёда - 6,5%, Я^ин Шареда - 7,1% га тенг булади3.

Келтирилган башоратлардан куриниб турибди-ки, ^итъамиздаги усиш, албатта туризм салохия-тини ошириш буйича дунёнинг биринчи унтали-гига кирувчи мамлакатимизга хам уз таъсирини курсатади. Хусусан, хал^аро туризм дунёнинг бо-ш^а мамлакатлари билан амалга ошириладиган интеграция жараёнларида мухим ахамият касб этади.

Бу жараёнлар Узбекистонни хам четлаб утмай-ди, чунки, мамлакатимиз жахон туризмининг ноёб масканларидан бири хисобланади.

Хар бир мамлакат и^тисодиётида хал^аро туризм ^уйидаги мухим вазифаларни бажаради:

- мамлакат и^тисодиётига валюта тушумини жалб ^илиш;

з www.world-tourism.org, 3-р.

- ишсизликни камайтириш;

- иктисодиётнинг туризм билан боглик булган янги тармокларини шакллантириш;

- хизмат курсатиш сохаларида ишсизликни камайтириш, ахоли даромадини орттириш ва тур-муш даражасини устириш.

Мамлакатимизнинг экологик вазият кескинлаш-ган Орол ва орол буйи (Коракалпогистон Респуб-ликаси, Хоразм вилояти) худудларида туризм со-хасини ривожлантириш, туризм бозорини шакллантириш мухим масалалардан бири хисобланади.

Экологик вазият кескинлашган худудларда ту-ризмни самарали ривожлантиришнинг имконият-ларини урганиш натижасида маълум булдики, бу худудлардаги туристик ресурслар ва имконият-лар бошка худудларга (вилоятларга) таккослаган-да юкори курсаткичларга эга эканлиги аниклан-ди.

Шу нуктаи назардан олиб караганимизда, экологик вазият кескинлашган худудларга аввало ил-мий туризм сохасидаги мутахассислар ва олим-лар кизикишади. Бу кизикишнинг чегаравийлиги икки куринишда булиши мумкин:

a. Экологик вазият кескинлашган табиий ша-роитдаги минтакага эга булган давлатлардаги эко-логлар, биологлар, географлар узларининг турли максадларини амалга ошириш учун экологик вазият кескинлашган шароитни куриш, уз тадкикот-лари нуктаи-назаридан ушбу худудларга сафар-ларга чикади.

b. Экологик вазият кескинлашган худудларга бошка давлатлардаги экологлар, олимлар ва мутахассислар кизикишади. Хрзирги вактда чет эл-лик туристларнинг аксарият кисми ёз мавсумида Орол денгизи буйи худудларига келиб-кетишмок-да. Бу ташрифларнинг тобора кучайиб бораётган-лигининг асосий сабабларидан бири экологик вазият кескинлашган худудларда (Коракалпогис-тон Республикаси, Хоразм вилояти) халкаро ан-дозаларга жавоб берадиган 2 та халкаро туристик маршрутнинг ишлаб чикилганлиги ва амалда харакатланаётганлиги хисобланади.

Хоразм вилояти экскурсия ресурсларининг технологик захираси буйича Республикамизда иккинчи уринда 75,9% ни, экскурсия ресурсларининг зичлиги буйича биринчи уринни 16,9% ни, тарихий-маданий экскурсия ресурслари буйича биринчи 89,7% ни эгаллаб турибди1.

Демак, вилоятда самарадор туризмни шакл-лантиришдаги мухим йуналишларидан бири бу

1 Голышева Е.В, Оценка использования ресурсного потенциала туризма Узбекистане. //Актуальные проблемы туризма -2009. Т., 83 стр.

туристик ресурсларга, халкаро талабларга ва ички туризм талабларига жавоб берадиган туристик маршрутлар ишлаб чикиш бу шароитда самарали туризмни ривожлантиришнинг мухим йуналишларидан бири хисобланади.

Яна шуни алохида таъкидлаш лозимки, экологик вазият кескинлашган шароитда туризм сама-радорлигини ошириш йулларини тадкик килиш, аниклаш ва истикболини белгилашда бу худудларда яшаётган халкларнинг азалий урф-одатла-ри, миллий уйинлари ва хунармандчилик санъат турларини туризмга таклиф килиш ва туризм ри-вожида фойдаланиш йулларини ишлаб чикиш бу худудлардаги ахолини хам туризмга кизиктира-ди, хам махаллий мехнат ресурсларини иш билан таъминлайди2.

Экологик вазият кескинлашган шароитдаги худудларда туризм сохасидаги самарадорликка эришишда биринчидан, туристик объектларда хизматлар курсатиш инфратузилмаларини, иккин-чидан барча мухандислик коммуникация тармок-ларини хозирги давр талаблари асосида ташкил килиш бугунги кунда кечиктирилмайдиган мухим вазифалардан хисобланади.

Вилоятга чет эллик туристларнинг окими купай-иши кутилиши муносабати билан туризм сама-радорлигини оширишда туристик инфратузилма-лар яратишдаги куйидаги долзарб масалалар уз ечимини кутмоеда:

• халкаро туризмда Хоразм кадимий калъа-ларига бориладиган йуллар талаб даражасида таъ-мирлаш;

• вилоятнинг туманларидаги туризм объект-ларида инфратузилма тизимларини яратиш;

• туризмга ихтисослашган махсус транспорт инфратузилмасини яратиш;

• вилоятда туристларни, айникса, чет эллик туристларни жалб килишнинг мухим воситаси булган туристлик ва туроператорлик тармокларини шакллантириш (вилоятда мазкур ишлар билан битта туристик ташкилот шугулланади);

" халкаро туризм талабларига жавоб берадиган сервис хизматларини шакллантириш;

Истикболда, Хоразм вилоятида туристик хиз-матларнинг вилоят ялпи худудий махсулотидаги улушини купайтириш, туристик хизматлар соха-сида янги иш уринларини очиш, сохага хорижий инвестицияларни кенг жалб этиш учун куйидаги-ча чора-тадбирларни куриш максадга мувофик деб уйлаймиз:

Биринчидан, вилоятда сайёхлик ахборот инф-

2 Хайитбоев Р., Сатторов А. Туристик маршрутларни ишлаб чикиш технологиям. Самарканд -2009 йил. 45-бет

ратузилмасини шакплантириш, яъни, сайёхлик буйича вилоят реклама марказини ташкил этиш, вилоятнинг сайёхлик манбалари тугрисида маъ-лумотлар яратиш, минта^анинг сайёхлик имкони-ятлари тугрисида умумлашган маълумотларни жахон андозалари даражасида турли тилларда буклетлар ва китобчалар шаклида чоп этиш;

Иккинчидан, вилоятда туристик имкониятла-рини ташкил ^илиш, бунда, махаллий туризмни ривожлантириш ва оммалаштириш ма^садида "Туризм кунлари", "Туризм хафталиги" мавзуида туристик маданий-маърифий тадбирларни ташкил этиш, Республика ва хал^аро сайёхлик ярмарка-ларида, анжуманларида иштирок этиб, Узбекис-тон миллий туристик брендини таргибот ва таш-ви^отини кенгайтириш;

Учинчидан, вилоятга туристларни олиб келиш ва кутиб олиш тизимини шакллантириш билан богли^ тадбирларни амалга ошириш, яъни туристларни келиши билан богли^ булган харажатлар-ни камайтириш йулларини излаб топиш, туристик махсулотларни интернет(онлайн) ор^али со-тилишини ташкил этиш тизимини яратиш;

Туртинчидан, вилоятда янги туристик хизмат турларини яратиш, бунда "Экотуристик марказ" ташкил этиш, жахондаги етакчи бош^арув компа-ниялари ва фирмаларни мехмонхона бизнеси ва

менежменти сохасидаги тажрибаларини ижодий урганган холда уларни вилоят туризм сохасига кенг жорий ^илиш;

Бешинчидан, туризм инфратузилмасини ривож-лантириш буйича Хозарасп, Урганч, Гурлан ва Шовот туманлари худудларида туристларни ^абул ^илиш учун кемпинглар, мотеллар ташкил этиш, шунингдек, янги сайёхлик инфратузилмалар ва йуналишларни ташкил ^илишда хал^аро ташки-лотлар сармояларини жалб этиш;

Олтинчидан, туризм сохасида фаолият юрита-ётган ходимлар малакасини ошириш ва ташаб-бусларни ^уллаб-^увватлаш, асосан, туризм соха-си ходимларини ^айта тайёрлаш ишларига хори-жий мутахассисларни жалб ^илиш, хорижий тил-ларни мукаммал биладиган ёшлар хисобига махаллий хамрох-таржимон (гид экскурсовод)лар сафини кенгайтириш лозим.

Кайд ^илиб утилган чора тадбирлар, Хоразм вилоятида туризмни бар^арор ривожлантириш-нинг мухим устувор йуналишларидан бири булиб хисобланади.

АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Узбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг 2009 йилнинг асо-сий якунлари ва 2010 йилда Узбекистонни ижтимоий-и^тисодий ривожлан-тиришнинг энг мухим устивор йуналишларига багишланган Вазирлар Махка-масининг мажлисидаги маърузаси.// Хал^ сузи, 2010 йил, 30 январ. №21, 3-бет.

2. Каримов И.А. Озод ва обод ватан, эркин ва фаравон хаёт пировард ма^са-димиз. Т.8. -Тошкент. Узбекистон, 2000, 232-б.

3. Голышева Е.В, Оценка использования ресурсного потенциала туризма Узбекистане. //Актуальные проблемы туризма -2009. Т., 83 стр.

4. Хайитбоев Р., Сатторов А. Туристик маршрутларни ишлаб чи^иш технологи-яси. Самарканд -2009 йил. 45-бет.

5. Интернет маълумотлари: www.world-tourism.org, 3-р.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.