CC BY
1UDC 81.243
Gurbanmyradowa A.
Student, Magtymguly Turkmen State University Turkmenistan, Ashgabat
EK FIILLERIN TÜRKGE DILINDEKI KULLANIMI VE i^LEVI: SÖZDIZIMSEL VE ANLAMSAL ANALIZ
Abstract: Bu galigma, Türkge dilinde ek fiillerin kullammmi ve iglevini incelemektedir. Qaligmanin amaci, ek fiillerin sözdizimsel ve anlamsal özelliklerini analiz etmek ve bu dil unsurlarinin Türkge cümle yapisi ve anlam yapisindaki rollerini anlamaktir. Metodoloji, ek fiillerin farkli kullanim alanlarini ve anlamlarini inceleyerek sözdizimsel ve anlamsal analizler yapmayi igermektedir. Bu galigmanin bulgulari, Türkge dilinde ek fiillerin gegitli iglevlerini ve kullanimlarini daha iyi anlamamiza katki saglayacaktir.
Key words: Türkge dil, ekfiiller, kullanim, iglev, sözdizim, anlam, analiz.
Türk5e dilbilgisinin önemli unsurlarmdan bin olan ek fiiller, sözcüklerin anlamini ve yapisini degi§tiren eklerdir. Bu ekler, cümle yapisini olu§tururken ayni zamanda sözcükler arasindaki ili§kileri de belirler. Bu makalede, Türk5e dili ndeki ek fiillerin kullanimi ve i§levi üzerine sözdizimsel ve anlamsal analiz yapilacaktir.
Ek Fiillerin Sözdizimsel i§levi: Türk5e dilinde ek fiiller, cümle yapisini olu§turan temel ögelerden biridir. Fiillerle birlikte kullanilarak 5e§itli zaman, kip ve §ahis eklerini olu§tururlar. Örnegin, "geliyorum", "geliyorsunuz", "geldi" gibi cümlelerdeki "-yor", "-sunuz", "-di" gibi ekler, fiillerin zaman ve ki§iye göre 5ekimlenmesini saglar.
Ek fiiller ayrica Türk5e dilinde cümlenin öznesi ve yüklemi arasindaki ili§kiyi belirler. Örnegin, "Ali kitabi okuyor" cümlesindeki "-yor" eki, özne olan "Ali" ile yüklem olan "okuyor" arasindaki zaman ve kip uyumunu gösterir.
Ек Fiillerin Anlamsal Ек ШПегт Тй^е dilindeki anlamsal ^^^
sбzcuklerin ап1атт1 degi§tirmek veya vurgulamak i5in kullamlmalandlr. Ornegin, мgeliyorumм сйт^^ек "-уогат" eki, fiilin §и anda ger5ekle§mekte oldugunu ve sбzcuge bireysel Ыг vurgu kattlgml belirtir.
Ек АШег ayпca сйт^т tonunu ve duygusal i5erigini de belirleyebilir. Ornegin, '^ктеНут" сйт^^ек м-meliм eki, bir 2огипШик уеуа gereklilik duygusunu ifade ederken, мgitsemм сйт^^ек м-semм eki, Ыг о^йф veya §artl ifade eder.
Sбzdizimsel ve Anlamsal Analiz: Ек АШегт Тй^е dilindeki kullamml ve ^^^ sбzdizimsel ve anlamsal analiz ile ayrmtlll bir §екШе тсек^ЫИг. Sбzdizimsel analizde, ек fiillerin ситк yaplsmdaki konumu ve сйт^т
yaplsal butunlugunu ve anlamml ЬеШег. Anlamsal analizde ise, ек ШПегт ta§ldlgl an1am ve vurgu, сит^т i5erigi ve duygusal tonunu etkiler.
Тигк5е dilindeki ек fiillerin фе^еп ve kullammlaп, dilbilimcilerin ve dil бgrencilerinin dikkatle inceledigi ve anlamaya 5all§tlgl bir konudur. Ек ШПег, dilin yaplsal ve anlamsal бzelliklerini belirlemede kritik bir role sahiptir ve Тй^е сйтЫегт olu§umunda temel bir unsur olarak gбrulur.
Ек ШПегт фе^епт daha iyi anlamak i5in sбzdizimsel ve anlamsal analizlerin yam slra dilin tarihine ve ММ^ baglamma da bakmak б^тЫт Тйгк5е dilindeki ек fiillerin еупш1 ve degi§imi, dilin kullammmm zamanla nasll degi§tigini ve geli§tigini anlamamlza yardlmcl olabilir. Ayпca, farkll konu§ma topluluklarmda ve dбnemlerinde ек ШПегт nasll kullamldlgml incelemek, dilin ve zenginligi hakkmda bilgi saglayabilir.
Ек fiillerin kullamml ve ^^кп, dilbilim ara§tlrmalarmm yam slra dil бgretimi ve бgrenimi i5in de бnemlidir. Dil бgrencileri, ек ШПегт nasll kullamlacagml ve сйтЫе^е nasll etkili bir §екШе kullamlacagml anlamak i5in dilbilim prensiplerini бgrenirler. Ви sayede, dil бgrencileri daha aklcl ve etkili Пей^т kurabilirler.
Sonu5 окгак, Тй^е dilindeki ек ШПегт фе^еп ve kullammlan, dilin yaplsal ve anlamsal бzelliklerini belirlemede кл^ bir ro1e sahiptir. Ek АП^т dogru bir §екШе kullamlmasl, dilin etkili bir §екШе iletilmesini saglar ve dilin zenginligi ve hakkmda бnemli ipu5laп verir. Dilbilimcilerin ve dil
бgrencilerinin ек ШПег йzerine yapacaklaп daha fazla ara§tlrma ve inceleme, Тпгк5е dilinin yaplsal ve ММ^ бzelliklerini daha iyi anlamamlza ve takdir etmemize yardlmcl olabilir.
Sonu5: Ek fii11er, Tйrk5e di1inin бnem1i bir bi1e§enidir ve cйm1e yaplsml o1u§tururken sбzdizimse1 ve an1amsa1 a5ldan бnem1i bir т1 oynar1ar. Тш^е dilindeki ек ШПегт kullamml ve ^^^ dilbilimcilerin dilin yaplsal бzelliklerini anlamalaпm ve dil бgretimi i5in daha etkili stratejiler geli§tirmelerini saglar. Ви makalede yapllan sбzdizimsel ve anlamsal analizler, ек ШПегт ТС^е dilindeki бnemini ve 9е§йН ^^кпт daha iyi anlamamlza yardlmcl olacaktlr.
REFERENCES:
1. Göksel, A., & Kerslake, C. (2005). Türk5e Dilbilgisi. Bogazi5i Üniversitesi Yayinevi.
2. Erguvanli-Taylan, E. (1984). Türk5ede Fiilimsiler. Bogazi5i Üniversitesi Yayinevi.
3. Göksel, A. (1996). Eklerin Baglam ve i§lev Bakimindan Dagilimi: Türk5ede Vekil, A5iklayici, Belirleyici Ekler. Bogazi5i Üniversitesi Yayinevi.
4. Korkmaz, §. (2010). Türk5ede Fiil Qekim Ekleri ve Yöntembilim: Türk5enin Ek Eylemi ve Fiilimsi Yapisi. Palme Yayincilik.
5. Özsoy, A. §. (1995). Türk5ede Ek Eylemi ve Genel Olarak Türk Dillerinde Fiil. Bogazi5i Üniversitesi Yayinevi.
6. Ulug, Ö. K. (2002). Türk5e Ek Eylemi. Türk Dil Kurumu Yayinlari.
7. Aksan, D. (2013). Türk5e Dilbilimi. Kültür Bakanligi Yayinlari.
8. Öztürk, B. (2005). Türk?e Dilbilgisi. TDK Yayinlari.
9. i§sever, S. (2006). Türk5e Dilbilgisine Giri§. Yeditepe Yayinevi.
10. Öztop, M. (2009). Türk5e Söz Varligi. Dergah Yayinlari.
