CC BY
12
Вестник Ка^НЖУ №2-2018
ТЕРАПИЯ
THERAPY
УДК 616.052
Н.У. Алекенова, Р.К. Назарбаева, Л.К. Кошербаева
Марат Оспанов атындагы Батыс Казацстан мемлекеттш медицина университетI, Дэлелдг медицина жэне гълыми менеджмент кафедрасы
9КПЕНЩ СОЗЫЛМАЛЫ ОБСТРУКТИВТ1 АУРУЫ БАР НАУKАСТАРFА 93 АУРУЫН БАСЦАРУДЫН, ЭСЕРЛ1Л1Г1
вкпенщ созылмалы обструктивтi ауруы бар науцастарга вз ауруын басцару туралы бшм берудi енгiзу вмiр сапасын жацсартумен цатар, науцастардыц ауруханага тусуд!' азайтып, ауру симптомдарын жецыдетедьвкпенщ созылмалы обструктивтi аурулары бар науцастарды емдеудегi ец KYрделi мэселелершц бiрi науцастардыцалган нусцауларындурыс орындау болып табылады. вкпенщ созылмалы обструктивтi ауруымен ауыратын науцастарга бшм беру багдарламасыныц вмiр сапасы кврсеткiштерiне эсер етуiн зерттеу зерттеудiц мацсаты болып табылады.
вкпенщ созылмалы обструктивтi ауруы бар науцастарга вз ауруын басцару туралы бiлiм беру багдарламасыныц вз ауруын басцаруга тигiзетiн эсерiн багалайтын сауалнама цурастырдыц. Сауалнаманыц 1 блогы науцас туралы жалпы маглумат пен оныц элеуметтiк жагдайы туралы мэлiмет, 2 блогы- денсаулыц сацтау уйымымен байланыс цызметь 3 блогы- вз ауруын басцару туралы бшм децгейь 4 блогы- цауiп факторлары. Сауалнама ею рет ЖYргiзiлдi. Бiрiншi сауалнама бшм беру багдарламасын втюзбес бурын ЖYргiзiлсе, екiншi рет сауалнаманы 3 айлыц бiлiм беру багдарламасыныц тэжiрибелiк сабагынан кейiн вткiздiк. ТYйiндi свздер: вкпенщ созылмалы обсmрукmивmi ауруы, вз ауруын басцару, ауруды басцару туралы багдарлама, вмiр сапасы.
Юр^пе.
Вкпенщ созылмалы обструктивт ауруы бар науцастарга ез
ауруын басцару туралы бшм берудi енпзу емiр сапасын
жацсартумен цатар, науцастардыц ауруханага тYсудi
азайтып, ауру симптомдарын жецыдетедь
Дегенмен кептеген факторлар науцастар мен медицина
цызметкерлершщ цатысуына кедерп кел^редь
Сапалы зерттеулер осындай багдарламалардыц аурудыц
агымына эсерi туралы жацсы сипаттайды.
Жарыц керген ЖYЙелi шолуда екпенщ созылмалы
обструктивт ауруы бар науцастардыц ез ауруын басцаруы
туралы сапалы мэлiметтер науцастар мен медицина
цызметкерлерi тургысынан жинацталган.
Бул ЖYЙелi шолу 31 гылыми мацаланыц нэтижес непзшде
ЖYргiзiлген.
Шолуда науцастардыц екпенщ созылмалы обструктивт ауруына бешмделгеш аныцталган дегенмен ауруды басцару узац Yдерiс болып табылады.[1]
Эмоционалдыц цаеттшктщ мацызы зор.Кецiл ^йдщ бузылуы, депрессия жэне ренжiгiштiк цатар кездеседьСонымен цатар науцастар KYнделiктi емiр салтында кептеген кедергiлердi басынан етюзедШауцасца отбасы тарпынан цолдау кемегiнiц мацызы зор болганымен оныц ауыртпалыгы да бар екеш белгiлi болды. Дэр^ерлердщ науцасца ез ауруын басцару дагдыларын Yйрету эсiресе психоэлеуметтiк цажеттiлiктi цамтамсыз ету Yшiн кеп уацыт керек екеш аныцталган.[2] 8кпенiц созылмалы обструктивт ауруы бар науцастарга ез ауруын басцару тиiмдi жэне дэрi- дэрмекпен емдеумен бiрге цатар ЖYPуi тшс.Сонымен цатар науцастыц ез ауруына деген жэне оны басцару туралы жеке нанымдары мерзiмдi цайта царалуы тшс.Вкпенщ созылмалы обструктивтi ауруы бар науцастар бiркелкi топ болып саналмайды жэне ешбiр медициналыц араласу науцастардыц барлыгына бiрдей тиiмдi бола бермейдi.[3]
Осылайша тэжiрибелiк дэрiгерлер науцастарга тиiмдi кемек керсету Yшiн кебiрек бiлiм алуга муцтаж екенi аныцталды. 8кпенiц созылмалы обструктивт аурулары бар науцастарды емдеудеп ец KYPделi мэселелерiнiц бiрi науцастардыцалган нусцауларындурыс орындау болып табылады.[4]
Комплайнс, немесебешмдшк, соцгы жиырма жылдан астам уацыттан берi талцыланатын тацырып болып отыр. Кептеген пiкiрталастар дэрiгер мен науцас арасындагы царым-цатынастыц дамуы жэне оныц науцастардыц емге бейiмдiлiгiн тYсiнуге, болжауга жэне жацсартуга эсер етуi туралы болып ЖYр.
«Комплайно^сшИ замануи медициналыц
эдебиеттерденауцастыц емдiк багдарламага белсендi, ержть толыц цатысуы деген угымды бiлдiредi.
Бронх астмасына ауруды басцару
багдарламаларытолыгымен зерттелген. Бронх астмасына цараганда екпенiц созылмалы обструктивтi ауруларына ЖYргiзiлетiн ауруды басцару дагдыларына Yйрету мацыздылыгы алга толыц цойылмаган зерттелмеген.[5] Осыган орай зерттеудiц негiзгi мацсатыекпенiц созылмалы обструктивт ауруымен ауыратын науцастарга бшм беру багдарламасыныц емiр сапасы керсеткштерше эсер етуiн сауалнама кемегiмен зерттеу болып табылады. Зерттеу мацсаты: Вкпенщ созылмалы обструктивт ауруымен ауыратын науцастарга бшм беру багдарламасыныц емiр сапасы керсеткштерше эсер етуш зерттеу.
Материалдар жэне эдгстерг Зерттеу дизайны проспективтi, сипаттамалы жэне ашыц. Зерттеуге екпенiц созылмалы обструктивт ауруымен диспансерлiк есепте турган 138 науцас кiргiзiлдi. Зерттеуге 73 ер адам, 65 эйел адам цатысты.
Енпзу критершнеекпенщ созылмалы обструктивт ауруымен ауыратын 18 бен 85жас аралыгындагы науцастар. Енпзбеу критериi: 18 жасца дешнп балалар мен жасеспiрiмдер, ЖYKтi эйелдер, жасы 85тен асцан царттар. Вкпенщ созылмалы обструктивт ауруы бар науцастарга ез ауруын басцару туралы бшм беру багдарламасыныц ез ауруын басцаруга типзетш эсерш багалайтын сауалнама цурастырдыц. Сауалнаманыц 1 блогы науцас туралы жалпы маглумат пен оныц элеуметтж жагдайы туралы мэлiмет, 2 блогы- денсаулыц сацтау уйымымен байланыс цызметi, 3 блогы- ез ауруын басцару туралы бшм децгеш, 4 блогы-цауiп факторлары. Сауалнама ею рет ЖYргiзiлдi.Бiрiншi сауалнама бшм беру багдарламасын етюзбес бурын ЖYргiзiлсе екiншi рет сауалнаманы 3 айлыц бшм беру багдарламасыныц тэжiрибелiк сабагынан кешн еткiздiк. Зерттеу нэтижелерг Вкпенiц созылмалы обструктивтi ауруымен ауыратын науцастаргаез ауруын басцару туралы бшм бергеннен кешн олар тыныс алу ЖYЙесiне жацсы эсерiн тигiзетiн жаттыгуларды жасауды YЙрендi (сенiмдiлiк децгейiр<0,001).
Вкпенщ созылмалы обструктивт ауруымен ауыратын науцастар ез жагдайларыныцауырлыгын багалай алатын болды (р<0,02), сонымен бiргежалпы жагдайныц нашарлап келе жатцанын тани алатын болды(р<0,001). Вкпенiц созылмалы обструктивтi ауруымен ауыратын науцастаргаез ауруын басцару туралы бшм бергеннен кешн жеке цуралдарыныц (спейсер, пикфлоуметр) пайдалану мацсатын тYсiндiре алатын болды (р<0,03). Науцастар YЙде езiн-езi бацылау жэне езiн-езi багалау Yшiн KYнделiк ЖYргiзе бастады (р<0,001). Стрессл азайтуды жэне стресстiк жагдайды бацылауды (жылагыштыц, тiтiркенудi) YЙрендi
Vestnik KazNMU №2-2018
(р<0,001). Нау;астар ез ауруын бас;арубагдарламасына ;атыск;андарына ^анагаттанганы аны;талды(р<0,001). Дэрi-дэрмектердi кунделж^ тура;ты ;абылдауды эдетке айналдырды(р<0,001). Олардыц жагдайы элде;айда жа;сырак; тура;танганы аны; болды (р<0,001). Алгашк;ы медико- санитарлы; кемек децгейiнде дэрiгерлер ез ауруын бас;ару туралы багдарламадан кейiн психологтыц кецесiн тагайындай бастаганы аны;талды (р<0,02), сонымен ;атар нау;астар езге нау;астарга да ез ауруын бас;ару туралы багдарламага ;атысуга усыныстар жасады. (р<0,001). Нау;астар аурудыц себебiнен болатын ас;ынулар туралы кк^рек бiлгендерi аны;талды (р<0,001). Цорытынды. Осылайша, ез ауруын бас;арубагдарламасы бойынша нау;астарды о;ыту тыныс алу жуйесше жа;сартатын жаттыгуларга,ез жагдайларыныцауырлыгын багалауга, жалпы жагдайныц нашарлап келе жат;анын тани алатындыгына,жеке ;уралдарыныц (спейсер, пикфлоуметр) пайдалану ма;сатын тYсiндiре алатындыгына, уйде езiн-езi ба;ылау жэне езiн-езi багалау Yшiн KYнделiк ЖYргiзе алатындыгы сия;ты керсеткiштерге оц эсер еттi. Стрессл азайтуды жэне стресстiк жагдайды ба;ылауга жэнедэр^ дэрмектердi KYнделiктi тура;ты ;абылдауды эдетке айналдырып,жалпы жагдайы элде;айда жа;сыра; тура;танганы аны;талды. Нау;астар аурудыц себебшен болатын ас;ынулар туралы кебiрек бiлгендерi аны;талып, езге нау;астарга да ез ауруын бас;ару туралы багдарламага ;атысуга усыныстар жасады жэне дэрiгерлер ез ауруын бас;ару туралы багдарламадан кешн психологтыц кецесiн тагайындай бастаганы аны;талды.
Тал^ылау.Экпенщ созылмалы обструктивтi ауруымен ауыратын нау;астаргаез ауруын бас;ару туралы бшм бергеннен кейiн олар тыныс алу ЖYЙесiне жа;сы эсерiн тигiзетiн жаттыгуларды жасауды Yйрендi. 8кпенiц созылмалы обструктивт ауруымен ауыратын нау;астар ез жагдайларыныцауырлыгын багалай алатын болды, сонымен бiргежалпы жагдайныц нашарлап келе жат;анын тани алатын болды. Экпенщ созылмалы обструктивт ауруымен ауыратын нау;астаргаез ауруын бас;ару туралы бiлiм бергеннен кейiн жеке ;уралдарыныц (спейсер, пикфлоуметр) пайдалану ма;сатын тYсiндiре алатын болды. Нау;астар Yйде езiн-езi ба;ылау жэне езiн-езi багалау Yшiн KYнделiк ЖYргiзе бастады. Стрессл азайтуды жэне стресстiк жагдайды ба;ылауды Yйрендi. Нау;астар ез ауруын бас;арубагдарламасына ;атыс;андарына
;анагаттанганды;тары аны;талды. Дэрi-дэрмектердi уа;ытылы тура;ты ;абылдауды эдетке айналдырды. Олардыц жагдайы элде;айда жа;сыра; тура;танганы аны; болды.
Ал алгашк;ы медико- санитарлы; кемек децгейшде дэрiгерлерге келетiн болса; олар нау;астарга ез ауруын бас;ару туралы багдарламадан кейiн психологтыц кецесiн тагайындай бастаганы аны;талды, сонымен ;атар нау;астар езге нау;астарга да ез ауруын бас;ару туралы багдарламага ;атысуга усыныстар жасады. Нау;астар аурудыц себебiнен болатын ас;ынулар туралы кебiрек маглумат бiлгендерi аны;талды.
Сонды;тан екпенiц созылмалы обструктивт ауруымен ауыратын нау;астаргаез ауруын бас;ару туралы багдарлама ауру агымы мен болжамына жэне емiр сапасына эсер ететш керсеткiштерге оц нэтиже бередь
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Barrecheguren M, Bourbeau J.Self-management strategies in chronic obstructive pulmonary disease: a first step toward personalized medicine // Curr Opin Pulm Med. - 2018. - №24(2). - Р. 191-198
2 А.Ю.Трофимова, В.П.Колосов.Эффективность образовательного направления у больных хронической обструктивной болезнью легких // Бюллетень. - 2010. - Вып.37. - С.37-41.
3 Мещерякова Н.Н. Качество жизни - важнейший интегральный показатель состояния здоровья // Пульмонология и аллергология. - 2005. - №2. - С. 37-39.
4 Jutkowitz E, Nyman JA, Michaud TL, Abraham JM, Dowd B.For what illnesses is a disease management program most effective?J // Occup Environ Med. - 2015. - №57(2). - Р. 117-123.
5 Yang IA, Brown JL, George J, Jenkins S, McDonald CF, McDonald VM, Phillips K, Smith BJ, Zwar NA, Dabscheck E.COPD-X Australian and New Zealand guidelines for the diagnosis and management of chronic obstructive pulmonary disease: 2017 update // Med J Aust. - 2017. - №207(10). - Р. 436-442.
6 Yoo KH, Chung WY, Park JH, Hwang SC, Kim TE, Oh MJ, Kang DR, Rhee CK, Yoon HK, Kim TH, Kim DK, Park YB, Kim SH, Yum HK . Short-term Evaluation of a Comprehensive Education Program Including Inhaler Training and Disease Management on Chronic Obstructive Pulmonary Disease // Tuberc Respir Dis. - 2017. - №80(4). - Р. 377-384
7 Blackmore C1, Johnson-Warrington VL, Williams JE, Apps LD, Young HM, Bourne C, Singh SJ.Development of a training program to support health care professionals to deliver the SPACE for COPD self-management programInt // J Chron Obstruct Pulmon Dis. - 2017. -№12. - Р. 1669-1681.
8 С. А. Пупышев, И. М. Акулин, Л. В. Куколь. Определение мотивационного потенциала пациентов для участия в программах самоуправления заболеванием (self-management) при хронической обструктивной болезни легких // Вестник санкт-петербургского университета. - 2016. - С.73-79.
Вестник Ка^ЖМУ №2-2018
Н.У. Алекенова, Р.К. Назарбаева, Л.К. Кошербаева
Западно- казахстанский государственный медицинский университет имени Марата Оспанова Кафедра доказательной медицины и научного менеджмента
ЭФФЕКТИВНОСТЬ САМОУПРАВЛЕНИЯ БОЛЕЗНЬЮ У БОЛЬНЫХ С ХОБЛ
Резюме: Внедрение самоуправления хронической обструктивной болезнью легких ( ХОБЛ )с помощью образовательной программы может улучшить качество жизни , уменьшить частоту госпитализаций, а также улучшить симптомы. Одна из самых важных проблем при ведении больных с ХОБЛ следование их полученные рекомендациями от лечащего врача. В связи с этим, целью нашего исследования явилось изучение эффективности образовательной программы у больных ХОБЛ с помощью метода анкетирования.
Нами разработан опросник для оценки влияния образовательной программы на больных ХОБЛ. Опросник содержит 4 блока: 1 блок содержит паспортную часть и социальное положение, 2 блок- уровень сотрудничества со здравоохранением, 3 блок- уровень знание по самоуправлению заболеванием, 4 блок- факторы риска. Анкетирование проводилось дважды. Первое анкетирование проводилось до создания и функционирование образовательной программы. Второеанкетированиебылопроведенопосле 3-хмесяцев.
Ключевые слова: Хронические обструктивные болезни легких, самоуправление, программа управление заболеванием, качество жизни.
га
N.U. Alekenova, R.K. Nazarbaeva, L.K. Kosherbaeva
West Kazakhstan State Medical University named after Marat Ospanov Department of Evidence-Based Medicine and Scientific Management
EFFECTIVENESS OF SELF-MANAGEMENT OF THE DISEASE IN PATIENTS WITH COPD
Resume: The introduction of self-management of chronic obstructive pulmonary disease (COPD) through an educational program can improve the quality of life, reduce the frequency of hospitalizations, and improve symptoms.
One of the most important problems in managing patients with COPD is following their recommendations from the attending physician. In this regard, the purpose of our study was to study the effectiveness of the educational program in patients with COPD using the method of questioning.
We developed a questionnaire to assess the impact of the educational program on COPD patients. The questionnaire contains 4 blocks: 1 block contains the passport and social status, 2 block-level of cooperation with health, 3 block-level knowledge on self-management of the disease, 4 block-risk factors. The survey was conducted twice. The first questioning was conducted before the creation and functioning of the educational program. The second survey was conducted after 3 months.
Keywords: chronic obstructive pulmonary disease, self-management, disease management program, quality of life
