CC BY
22
07 00 15 ИСТОРИЯ МЕЖДУНАРОДНЫХ ОТНОШЕНИЙ И ВНЕШНЕЙ ПОЛИТИКИ 07 00 15 HISTORY OF INTERNATIONAL RELATIONS AND FOREIGN POLICY
ББK 66.4 (5) УДК 327
ЧАРАЁНИ РУШДИ МУНОСИБА ЩОИ Фармонова Дилрухсор Чумабоевна,
ЧУМ^УРИИ ТОЧИКИСТОН н.и.т., дотсенти МДТ «ДДХ ба
БО ТУРКМАНИСТОН ДАР номи акад Б. Гафуров»
СОЛ^ОИ 2002-2012 (Тоцикистон, Хуцанд)
ДИНАМИКА ДАЛЬНЕЙШИХ Фармонова Дилрухсор Жумабоевна,
ВЗАИМООТНОШЕНИЙ РЕСПУБЛИКИ к.и.н., доцент ГОУ «ХГУ им. акад.
ТАДЖИКИСТАН С ТУРКМЕНИСТАНОМ Б.Гафурова» (Таджикистан,
(2002-2012 гг.) Худжанд)
DYNAMICS OF FURTHER Farmonova Dilrukhsor Jumaboevna, RELATIONSBETWEEN candidate of historical science, TAJIKISTAN REPUBLIC Associate Professor of the AND TURKMENISTAN SEI «KhSUnamed after acad.
(2002-2012) B.Gafurov (Tajikistan, Khujand) E-MAIL: dilruh@bk.ru
Калидвожа^о: Чумуурии Тоцикистон, Туркманистон, истицлолияти давлатй, дипломатия, уамкории байнидавлатй, муносибати байналхалцй, созишнома, равобити сиёсй, сиёсати хорицй
Дар мацола оид ба цанбауои рушди муносибати байнидавлатии Чумуурии Тоцикистон бо Туркманистон дар солуои 2002-2012 маълумот оварда шудааст. Идомаи равобити сиёсй, ицтисодй ва фаруангии Чумуурии Тоцикистон бо Туркманистон сауи-фаи нави тадцицотуои илмй буда, дар мацола цанбауои асосии рушди муносибатуои дуцониба ва дурнамои уамкориуои судманди байни ду давлати бо уам дуст мавриди таулил царор дода шудааст. Цайд гардидааст, ки халци тоцик аз замонуои цадим бо халцхои Осиёи Марказй, аз цумла, бо халци туркман алоцауои наздик ва уамкориуои ногусастанй дошта, ин анъанаи неки уамцавориро идома хоуад дод. Тауцици таърихи муносибатуои дуцониба ва уамкориуои мардуми Тоцикистон ва Туркманистон дар даврауои гуногуни таърихй ауамияти бузурги илмй ва амалиро дорад.
Ключевые слова: Республика Таджикистан, Туркменистан, государственная независимость, дипломатия, межгосударственное сотрудничество, международные отношения, соглашения, политическое сотрудничество, внешняя политика
Приведены сведения об аспектах развития взаимоотношений Республики Таджикистан с Туркменистаном с 2002 по 2012 год. Раскрыты политические, экономические и культурные связи и обмен между Республикой Таджикистан и Туркменистаном, являющиеся новой страницей научного исследования. Обсуждаются основные аспекты взаи-
моотношений и двусторонних взаимовыгодных соглашений между дружественными странами. Отмечается, что таджикский народ с древнейших времён имеет тесные связи, братские узы сотрудничества с народами Центральной Азии, в том числе с туркменским народом. Исследованияе двусторонних исторических отношений и народного сотрудничества двух стран указывает на их дружеские отношения, сплочённость, и это единство Таджикистан будет усиленно поддерживать в будущем.
Изучение истории взаимовыгодных отношений и сотрудничества братских народов Таджикистана и Туркменистана на различных этапах истории имеет большое научное и практическое значение.
Keywords: Tajikistan Republic, Turkmenistan, state independence, diplomacy, interstate cooperation, international relations, agreements, political collaboration, foreign policy
In her article the author adduces the information concerned with the aspects of the development of relations between Tajikistan Republic and Turkmenistan from 2002 to 2012. Political, economic and cultural ties and exchange between Tajikistan Republic and Turkmenistan which is a new page in scientific research are disclosed in the article by the author. She discusses the main aspects beset with mutual relations and bilateral mutual beneficial agreements between friendly countries. It is underscored that the Tajik people from ancient times have close fraternal ties of cooperation with the peoples of Central Asia, including Turkmenian people. The study of bilateral historical relations and national cooperation between the two countries indicates to their friendly relations, solidarity under which Tajikistan will strengthen this unity in the future. Studying the history of mutually beneficial relations and cooperation between the fraternal peoples of Tajikistan and Turkmenistan at various stages of history is of great scientific and practical importance.
Солхои 2002-2012 давраи мухимтарини рушди муносибатхо миёни Чумхурии Точикистон ва Туркманистон ба шумор мераванд. Сафархои расмии Президенти Туркманистон ва Президенти Чумхурии Точикистон ба ин муносибатхо такони чиддй бахшиданд. Чумхурии Точикистон ба рушду тавсеаи хамкории Туркманистон дар иктисодиёти Точикистон манфиатдор мебошад. Хукуматхои мамлакатхо тавас-сути оптимизатсияи кооператсияи саноатй, чалби сармоягузорихои Туркманистон ба азхудкунии манбаъхои гидроэнергетикии Точикистон, коркарди хамачонибаи пахта ва дигар махсулоти кишоварзй, азхудкунии конхои металлхои нодир ва асил, гузаронидани корхои иктишофи геологй ва минералогй дар худуди мамлакати мо иктидори хамкории иктисодии тарафхоро таквият бахшиданд.
Дар солхои 2002 - 2003 зимни гуфтушунидхои Туркманистону Точикистон чониб-хо фарохам овардани заминаи зарурии хукукии хамкорихои дучониба ва минтакавй ва тавсеаи онро дар заминаи муносибатхои мутакобилан судманди ду кишвар мухокима карданд. Таъкид гардид, ки истифодаи самараноки имкониятхои мавчудаи хамкорй, захирахои азими энергетикй ва захирахои маъданй имкон медиханд, ки Туркманистон ва Точикистон муносибатхои худро ба сатхи сифатан нав бароранд.
Дар соли 2004, дар гуфтушунидхои расмй аз тамосхои пайвастаи рохбарияти олии ду кишвар, мулокотхои пурсамар дар сатхи вазорату идорахои марбута, инчунин бунёди заминаи мусоиди хукукй ва шартномавй барои хамкорихои бисёр-чонибаи Туркманистону Точикистон изхори каноатмандй карда шуд.
Яке аз натичадои мудимми кори якчояи сохтордои дахлдори ду кишвар дар солдои 2004-2005 огози интиколи неруи барк, аз Туркманистон ба Точикистон ва таъсиси як комиссияи байнидукуматй оид ба дамкоридои иктисодй эълон карда шуд. Ондо инчунин издори итминон карданд, ки масъаладои тадвили мадсулоти нафтй ва гази моеъ аз Туркманистон ба Чумдурии Точикистон далли худро меёбанд. [9] Дар чараёни гуфтушуниддои дайатдои расмй бо иштироки сарони давлатдо маросими имзои санаддои дучониба доир гардид. Баёнияи муштараки Туркманистон ва Точи-кистон, Конвенсия байни Туркманистон ва Чумдурии Точикистон дар бораи канора-гирй аз андозбандии дукарата аз фоида ва се созишномаи байнидукуматй оид ба дифзи мутакобилаи маълумоти махфй, даракати давой ва дамлу накли байнал-милалии автомобилй ба имзо расиданд.
Президенти Туркманистон С.А.Ниёзов 27-уми январи соли 2005, дангоми супо-ридани эътимоднома ба Сафири Чумдурии Точикистон дар Туркманистон К. Коим -додов, эълон кард, ки 50% карзи мавчудаи Точикистон дар назди Туркманистон сокит ва кисми бокимондаи он тачдиди сохтор карда мешавад. Бояд кайд кард, ки Чумдурии Точикистон карзи давлатие, ки бо дуччатдои расмй тасдик шудааст, надо-рад. Дама уддадоридои карзии мавчуда ба фаъолияти субъектдои хочагидории Та-рафдо дахл доранд. Далли ин мушкилот тавассути бастани созишномадои дучониба байни субъектдои содибкории Тарафдо имконпазир буд. [6]
Дар муносибатдои байни Туркманистон ва Чумдурии Точикистон якчанд самт-дои афзалиятнок муайян карда шуданд. Самти афзалиятноки дамкоридои Туркма-нистон ва Чумдурии Точикистон дамкоридои тичоративу иктисодй буда, тамоюли болоравии пайваста доранд. Аз соли 2007 инчониб тамоюли мусбат дар афзоиши савдо мушодида мешавад, аммо бинобар таъсири омилдои зиёд, аз чумла окибатдои будрони чадонии молиявию иктисодй, нишондидандадои савдои Туркманистон ва Точикистон ба таври назаррас кодиш ёфтанд.
Соли 2009 мубодилаи мол байни ду кишвар 63,9 миллион долларро ташкил дод. Он сол, молдои арзишашон 500000 доллар аз Чумдурии Точикистон ба Туркманистон интикол дода шуданд. Ва молдо ба маблаги 63,4 миллион доллар аз Туркманистон ба Чумдурии Точикистон ворид карда шуданд. Аз чумла, аз Ч,умдурии Точикистон ба Туркманистон ба маблаги 254,1 дазор зарфи шиша, ба маблаги 103,7 дазор мадсулоти алюминий, ба маблаги 44,1 дазор доллар картошка ва пиёз ба Туркманистон содирот гардид.[1, 278] Дар навбати худ, аз Туркманистон ба Точикистон ба маблаги 9,4 миллион нафт ва мадсулоти нафтй, ба маблаги 48,8 миллион кувваи барк, ба маблаги 6,7 миллион равган ва семент ба маблаги 0,9 миллион доллар ворид карда шуд. Дар соли 2011 гардиши мол байни ду кишвар нисбат ба дамин давраи соли гузашта такрибан 60% афзоиш ёфтааст ва дар соли 2012 гардиши мол байни Туркманистон ва Точикистон беш аз 208 миллион долларро ташкил додааст [1, 304].
Маълумоти дар боло овардашуда, мутаассифона, ба иктидори мавчудаи ду кишвар мувофикат намекунанд. Бо бузургидои мутлак дачми савдо байни Туркма-нистон ва Чумдурии Точикистон хеле паст аст. Бинобар ин, ба кишвардо зарур аст, ки бо назардошти имкониятдои мавчуда тавсеаи доираи содирот ва воридоти мутакобиларо баррасй кунанд. Бо ин максад, дукуматдо ва идорадои содавй бояд бадри вусъат бахшидан ба дамкоридои муштарак чидду чадд намоянд, равобити мустакими байни субъектдои содибкорй ва чомеадои содибкоронро дамачониба давасманд гардонанд. Инчунин дар оянда барои рушди муносибатдои дучониба истифодаи тачриба ва имкониятдои Туркманистон дар коркарди кондои газ дар
Чумдурии Тоцикистон ба максад мувофик аст. Истифодаи тацрибаи Туркманистон дар баркарорсозй ва эдёи инфрасохтори ицтимой ва иктидори истедсолии иктисодй ба манфиати тамоми мардум, тадкими истиклолияти миллй тавсия дода мешавад.
Содаи дуюми афзалиятноки муносибатдои Туркманистон ва Чумдурии Тоцикистон дамкорй дар содаи наклиёт мебошад. То имруз дамкории комил миёни ду давлат дар содаи наклиёт баркарор шудааст.
Содаи афзалиятноки сеюми муносибатдои Туркманистон ва Ч,умдурии Тоцикистон дамкоридои фардангй ва гуманитарй мебошанд. Туркманистон ва Чумдурии Тоцикистон робитадои дерини анъанавй дар содадои фарданг, илм ва маориф доранд, ки аз цумлаи афзалиятдои рушди муносибатдои дуцониба ба дисоб мераванд. Ондо ба решадои амики таърихй, мероси бойи фардангии халкдои туркман ва тоцик асос ёфтаанд. Фарданг ва санъат дар кишвардои мо ба сатди нави рушд баромаданд. Дар ин сода дамчун чорабинидои мунтазами фардангй, ки дар солдои охир амалй гар-диданд, ба такмили муносибатдо дар самти мазкур мусоидат намуданд [2].
Намояндагони Вазорати кишоварзй ва дифзи табиати Чумдурии Тоцикистон дар моди феврали соли 2007 дар Корпоратсияи давлатии «Туркманпахта» дар бораи цудо кардани 120 тонна тухмии пахта барои эдтиёцоти хоцагидои цумдурй созишнома ба имзо расониданд [9].
18 майи соли 2007 вазири кордои хориции Чумдурии Тоцикистон Д. Зарифй Са-фири Фавкулода ва Мухтори Туркманистон дар Душанбе А. Гундогдиевро кабул на-муд, ки дар цараёни он масъаладои дамкоридои Тоцикистону Туркманистон мавриди баррасй карор гирифтанд [3, 78]. Моди майи соли 2007 намояндагони содибкорони вилояти Сугди Тоцикистон барои харидани равгани тозаи пахта ба намояндагии тицоратии Туркманистон муроциат карданд. Моди июни соли 2007 содибкорон ба шадри Ашкобод омада, оид ба тадвили 900 тонна равгани пахта шартнома ба имзо расониданд. Дар аввали моди июн аз цониби содибкорони тоцик аз шадри Душанбе оид ба фиристодани 1000 тонна равгани тозаи пахта дархост ирсол гардид, ки нати-цааш хуб арзёбй гардидааст. Ч,ониби Туркманистон дархости содибкорони пойтахти Тоцикистонро низ ицро карданд [9] . ^айд кардан ба маврид аст, ки дамкоридои содибкорони алодида дар густариши муносибати байни ду давлати бо дам дуст накши махсус дошта, дар густариши равобити иктисодй таъсири мусбат мерасонанд.
4 июни соли 2007 Президенти Туркманистон Г. Бердимудамедов вазири энергетика ва саноати Чумдурии Тоцикистон Ш.Гуловро ба дузур пазируфт, ки дар рафти он табодули афкор оид ба дурнамои муколамаи байнидавлатй, роду самтдои муноси-батдои байни Чумдурии Тоцикистон ва Туркманистон сурат гирифт. Ш. Гулов вазъи иктисодии Тоцикистонро мухтасар тавсиф намуда, ба масъаладои таъминоти барк таваццуд зодир кард. Дар натица оид ба интиколи кувваи барк аз Туркманистон ба Чумдурии Тоцикистон ба маблаги 1-1,2 миллиард кВт / соат дар тули 5 сол шартнома ба имзо расид. Асосан ин неруи барк ба заводи алюминийи тоцик дода мешавад. Дар ин самт кордои муайян ба анцом расонида шуданд, вале мутаассифона аз моди декабри соли 2009 ба сабаби низоми ягонаи энергетикии Осиёи Марказиро тарк кардани Ч,умдурии Узбекистан ва тавассути каламраваш манъ кардани интиколи кув-ваи барк аз Туркманистон ба Чумдурии Тоцикистон тадвили неруи барк мавкуф гу-зошта шуд. Худи дамон руз дайати дукуматии Чумдурии Тоцикистон дар Девони Ва-зирони Туркманистон ва Вазорати энергетика ва саноат гуфтушуниддо анцом дод [7].
Дайати Чумдурии Тоцикистон бо родбарии Раиси ОАДК Самиев Ш. 28 июни соли 2007 барои гуфтушунид оид ба масъаладои энергетикй ба Ашкобод ташриф
овард. Корпоратсияи давлатии баркии Туркманистон «Туркманэнерго» ва ОАДК «Барки Точик» санади мукоиса ба имзо расониданд, ки тибки он карзи ширкати точик дар назди бахши энергетикаи Туркманистон то 1 июни соли 2007 4962657.84 доллари ИМА-ро ташкил додааст. Ч,ониби Точикистон ба чониби Туркманистон варианти пардохти карзро барои 5 сол пешнидод кард. Бо дарназардошти мушкилоти таъминоти неруи барк чонибдо гуфтушунидро оид ба хариди неруи барки Туркманистон барои эдтиёчоти заводи алюминийи точик дар давраи тирамоду зимистон ба андозаи 1 миллиард кВт / соат дар давоми 5 сол идома доданд [9].
Дар давраи мавриди тадкик, бо назардошти рушди босуръати сохтмон Туркманистон ба маводи сохтмоне, ки дар Чумдурии Точикистон истедсол карда мешаванд, аз чумла кубур, арматура, плитадои мармарй, алюминий ва маснуоти он эдтиёчи калон дошт. Колиндои точикй дар Туркманистон хеле серхаридоранд. Дар бозордои Ашкобод талабот ба меваю сабзавоти аз Точикистон воридшуда нисбат ба мадсулоти шабеди дигар кишвардо бештар аст. Мутаассифона, дар Туркманистон тандо ду корхонаи муштараки Точикистону Туркманистон - «Мелиоратор» ва «Мавлони Азиз» ба кайд гирифта шудаанд, ки хеле суст фаъолият мекунанд. Дар таъсиси корхонадои муштарак дар Туркманистон, Чумдурии Точикистон аз дигар кишвардои Осиёи Марказй кафо мондааст.
Дар нимсолаи аввали соли 2007 тавассути Намояндагии тичоратии Чумдурии Точикистон дар Туркманистон ширкати туркии «Чирчи Груп» ба содибкорони хусусии Точикистон ба микдори 1000 тонна сузишвории дизелии Л-09-62 фиристод, Еайр аз ин ба ширкати давлатии давопаймоии Чумдурии Точикистон керосини авиатсионии ТС-1 ба микдори 2000 тонна ва ба ширкати давопаймоии Сугд 2200 тонна интикол дода шуд. Ба заводи алюминийи Точикистон 32.000 тонна кокси нафт содир карда шуд [9].
7 сентябри соли 2007 вазири кордои хоричии Ч,умдурии Точикистон Д. Зарифй ба Туркманистон ташриф оварда, бо Президенти Туркманистон Г. Бердимудамедов мулокот намуд. Дар чараёни мулокот масъаладои дурнамои рушди муносибатдои байнидавлатй, роду самтдои дамкоридои тарафайн баррасй шуданд. Дамчунин, сафари мазкур дар таквияти кордо оид ба омодагй ба сафари расмии Президенти Туркманистон ба Чумдурии Точикистон адамияти хоса дошт. Бо дарназардошти ин, чонибдо дар самти такмили заминаи дукукии дар ду чониб омодагй диданд. Дангоми ин сафардо 11 санади мудим ба имзо расид, ки барои рушди минбаъдаи дамкоридо байни ин кишвардо адамияти бузург доштанд [8].
Мудимтар аз дама дар ин гуфтушуниддо таъсиси комиссияи дучонибаи байниду-куматй оид ба дамкоридои тичоративу иктисодй буд, ки ба рушди бомуваффакияти дамкоридои мутакобилан судманди иктисодй, илмию техникй ва фардангй мусоидат мекунад.
Нахустин сафари расмии Президенти Туркманистон Г. Бердимудамедов ба Ч,ум-дурии Точикистон 4-5 октябри соли 2007 доир гардид, ки огози мардалаи нави рушди муттасили дамкоридои байнидавлатй гардид. Дар чараёни сафар сарони давлатдо масъаладои рушди дамкоридоро баррасй карданд ва тарафдо шаш санади мудимро ба имзо расониданд. Натичаи мудимтарини ин сафар имзои Шартномаи дустй ва дамкорй миёни Туркманистон ва Чумдурии Точикистон буд, ки самтдои бунёдии дамкоридои Туркманистон ва Чумдурии Точикистонро муайян карданд. Президенти Чумдурии Точикистон Э. Радмон издор дошт, ки "Точикистон ба рушди дамачонибаи муносибатдо бо Туркманистон манфиатдор аст ва барои тадким ва тавсеаи дамкори-
дои мутакобилан судманд аз тамоми имконоти мавцуда истифода мекунад". "Туркманистон муносибатдои дустй ва бародарии худро бо Тоцикистон кадр мекунад",- гуфт дар навбати худ Президенти Туркманистон Г.Бердимудаммадов ва таъкид кард: "Мо ин сиёсатро идома ва рушд ходем дод." Президенти Чумдурии Тоцикистон сафари нахустини радбари олии давлати Туркманистонро ба Тоцикистон "руйдоди мудим" номида, таъкид дошт, ки дар таърихи муносибатдои нави ду халк, анъанадои дустии кавй ва эдтироми дамдигар идома ходанд кард [4]. Бо иштироки президентдои Тоцикистон ва Туркманистон Э. Радмон ва Г. Бердимудаммадов ва дайатдои цонибдо 4 октябри 2007 музокироти Тоцикистону Туркманистон баргузор гардид. Дар ондо, дар катори самтдои асосии муносибатдои дуцониба чунин содадо, мисли наклиёт, энергетика, саноати сабук ва хурокворй, аз цумла истедсол ва коркарди пахта, пуст ва пашм, мева ва сабзавот, инчунин хизматрасонй ва фарданг номбар гардиданд. Ч,онибдо зарурати баргузории руздои фарданги дамдигарро дар ду кишвар таъкид карданд. Рушди дамкоридои минтакавй низ яке аз самтдои афзалиятноки муноси-батдои дуцониба номида шуд. Ба гуфти Э. Радмон Осиёи Марказй дамчун бозори ягона метавонад таваццуди бештари сармоягузорони хорициро ба худ цалб кунад [3, 226]. Зимни гуфтушуниддо ба далли масоили марбут ба истифодаи самараноки захи-радои обию энергетикии Тоцикистон таваццуд зодир карда шуд. Ч,онибдо масъаладои амнияти минтакавй ва байналмилалй, авзои кунунии Афгонистон ва цанбадои мухталифи дамгироии цадониро матрад намуданд. Пас аз анцоми гуфтушуниддои расмй маросими имзои шаш санади мудими дамкорй баргузор гардид:
- Аддномаи дустй ва дамкорй миёни Чумдурии Тоцикистон ва Туркманистон;
- Созишнома миёни Дукумати Чумдурии Тоцикистон ва Дукумати Туркманистон дар бораи дамкорй дар содаи фарданг ва санъат;
- Созишнома дар содаи маориф;
- Созишнома оид ба пешбурд ва дифзи сармоягузоридо;
- Созишнома аз руи принсипдо ва самтдои асосии дамкории тицоративу иктисодй ва илмию техникй;
- Созишнома миёни Вазорати кишоварзй ва дифзи табиати Ч,умдурии Тоци-кистон ва Вазорати кишоварзии Туркманистон дар бораи дамкорй дар содаи кишо-варзй [3, 226-227].
Бояд кайд кард, ки аввалин сафари расмии Президенти Туркманистон ба Тоци-кистон огози мардилаи нав дар муносибатдои ду кишвар мебошад ва имзои Шартно-маи дустй ва дамкорй руйдоди мудими таърихй мадсуб мегардад. Имзои санаддои мудим заминаи боэътимоди сиёсиву дукукиро барои густариши робитадои мутако-билан судманд ва тадкими муносибатдои хуби ду кишвари дамсоя ба сатди баландтар мебардоранд.
Президенти Чумдурии Тоцикистон Эмомалй Радмон иттилоъ дод, ки дар цараёни ин сафар байни сохтордои дахлдори ду кишвар дар бораи интиколи дамасолаи 1,2 миллиард кВт/ соат неруи барк аз Туркманистон ба Тоцикистон тавофук досил гардид ва масъалаи интиколи он тавассути каламрави Узбекистон ба цумдурии мо ба мувофика расонида шуд [3, 227].
Туркманистон омода аст бо Тоцикистон дамкориро дар дама самт аз руи эъти-моду дамдигарфадмй идома дода, равобити ду кишварро, ки таърих ва анъанадои муштарак доранд, доир ба масъаладои асосии сиёсати минтакавй ва байналмилалй устувор созад. Ч,анбадои рушди минбаъдаи дамкоридои дуцонибаи содавй дар мар-кази диккати сарони дар ду давлат карор доштанд.
31
Х,амин тавр, равобити дучонибаи Точикистону Туркманистон аз руи принсипдои эътимод, дусни тафодум ва шарикии тичоратй асос ёфтааст, ки ба ондо муколамаи доимии сиёсй дар сатди олй мусоидат мекунад.
Самтдои афзалиятноки дамкории ду кишвар индоянд: истедсол, интикол ва транзити кувваи барк, мадсулоти нафтй, мадсулоти металлургияи ранга; алокаи наклиётй; саноати нассочй; кишоварзй ва коркарди саноатии мадсулоти он.
Муносибатдои ду давлат дар содаи дамкоридои фардангй ва гуманитарй, сайёдй ва санъат рушд намуда, дар асоси ин муносибатдо Донишгоди давлатии Махтумкулй ва Донишгоди миллии Точикистон дамкориро ба род монда аст.
Кайд кардан ба маврид аст, ки бинои мактаби миёнаи умумии ба номи Махтумкулй, ки дар ассотсиатсияи хочагидои дедконй Эргаш Султанови нодияи Ч,иликули вилояти Хатлон сохта шудааст, аз чониби Туркманистон бунёд гардидааст, ки идомаи анъанаи неки дамчаворй миёни ду давлат мебошад [5].
Ба назар мерасад, ки дар тули дадсоладои охир равобити дар ду кишвар чараё-ни муътадили мусбати дамкорй доранд, ки ба густариши дамкоридо миёни ин ду давлати бо дам дуст ва мардумони ду кишвар такони чиддй мебахшанд.
Равобити дучонибаи Точикистону Туркманистон дар пояи меъёрдои байналми-лалй ва манфиатдои тарафайн ба род монда шуда, рушди муносибатдои дучониба ва родандозй намудани дамкорй дар содадои гуногуни истедсолот миёни ду кишвари дамчавор дар оянда низ идома хоханд ёфт.
Пайнавишт:
1. Государственный комитет статистики Республики Таджикистан. Таджикистан в цифрах - 2009. Душанбе.- Под ред. М.Ш. Шабозова. -342с.
2. Государственное информационное агентство Туркменистана (TDH) -http://www.turkmenistan.gov.tm; //Нейтральный Туркменистан. 2012. 25 августа
3. Дипломатия Таджикистана. Ежегодник - 2007 год. Внешняя политика Республики
Таджикистан: хроника и документы./ Под общей редакцией Хамрохона Зарифи. Составители Д. Назриев и др. - Душанбе, «Ирфон», 2010.-304 с.
4. Кулаков Д., Официальный визит Президента Туркменистана в Республику Таджикистан. //Народная газета.-10.10.2007.
5. Официальный сайт Министерства иностранных дел Туркменистана. Итоги официального визита Президента Туркменистана в Республику Таджикистан. http://www.mfa.gov.tm/ru/news-ru/1507-2014-05-07-05-09-52 (дата обращения: 12.03.2019)
6. Пребывание Э.Рахмона в Ашхабаде. //Народная газета. 2007,21 февраля.
7. Президент Туркменистана принял министра энергетики и промышленности Республики Таджикистан // Нейтральный Туркменистан. 04.06.2007
8. Сафарирасмии Эмомалй Рахмон ба Туркманистон // Чумуурият.- 2007.-13 декабря
9. Текущий архив Министерства экономического развития и торговли Республики Таджикистан. Отчёт о проделанной работе Торгового представительства Республики Таджикистан в Туркменистане за 2007г. - Л. 2-3.
Reference Literature:
1. State Statistics Committee of Tajikistan Republic. Tajikistan in Figures/ under the editorship of M.Sh. Shabozova. - 2009. - Dushanbe. - 342pp.
2. State News Agency of Turkmenistan () - http://www.turkmenistan.gov.tm; Newspaper «Neutral Turkmenistan». 2012, August 25.
3. Diplomacy of Tajikistan. Annual - 2007. Foreign Policy of Tajikistan Republic: Chronicles and Documents/ under the editorship of Hamrokhon Zarifi. Compiled by D. Nazriev et al. -Dushanbe: Cognition, 2010. - 304pp.
4. Kulakov D. Official Visit of the President of Turkmenistan to Tajikistan Republic. Narod-naya Gazeta. 10.10.2007.
5. The Official Website of the Ministry of Foreign Affairs of Turkmenistan. Results of the Official Visit of the President of Turkmenistan to Tajikistan Republic. http://www.mfa.gov.tm/ru/news-ru/1507-2014-05-07-05-09-52 (Date of request: 03/12/2019)
6. E. Rahmons Arriving in Ashgabat. People's Newspaper. 2007, February 21
7. The President of Turkmenistan Received the Minister of Energy and Industry of Tajikistan Republic // Neutral Turkmenistan. 06/04/2007
8. Official Visit of Emomali Rahmon to Turkmenistan // The Republic. - 2007. - December 13
9. The Current Archive of the Ministry of Economic Development and Trade of Tajikistan Republic. Progress Report on the Trade Representation of Tajikistan Republic in Turkmenistan for 2007 - Sheets 2-3.
