Научная статья на тему 'ДУРАГАЙ ШАКЛЛИ УЗУМЛАРНИНГ ҲОСИЛДОРЛИГИ ВА КИМЁВИЙ ТАРКИБИ'

ДУРАГАЙ ШАКЛЛИ УЗУМЛАРНИНГ ҲОСИЛДОРЛИГИ ВА КИМЁВИЙ ТАРКИБИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

23
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Узум / дурагай шакл / ҳосилдорлик / узум боши / шароб

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — А. Н. Маликов, Б. А. Абдуллаева, Ғ. Ҳ. Эватов

Тадқиқотларда узумнинг дурагай шакллари ўрганилиб, ҳосилдорлиги ва қандлилиги юқори бўлган дурагай шакллар аниқланди ҳамда энг яхши вино материаллари тайѐрланадиган дурагайлари илмий асосланган ҳолда ўрганилди

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — А. Н. Маликов, Б. А. Абдуллаева, Ғ. Ҳ. Эватов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ДУРАГАЙ ШАКЛЛИ УЗУМЛАРНИНГ ҲОСИЛДОРЛИГИ ВА КИМЁВИЙ ТАРКИБИ»

Akademik M.Mirzaev nomidagi Bog'dorchilik, uzumchilik va vinochilik

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHID^ILM-FANYUTUQLAR^

ДУРАГАИ ШАКЛЛИ УЗУМЛАРНИНГ ХОСИЛДОРЛИГИ ВА

КИМЁВИЙ ТАРКИБИ

А. Н. Маликов

доцент, Тошкент кимё-технология институти

Б. А. Абдуллаева

доцент, Тошкент кимё-технология институти

F. Х- Эватов

магистр, Тошкент кимё-технология институти

АННОТАЦИЯ

Тадкикотларда узумнинг дурагай шакллари урганилиб, хосилдорлиги ва кандлилиги юкори булган дурагай шакллар аникланди хамда энг яхши вино материаллари тайёрланадиган дурагайлари илмий асосланган холда урганилди. Калит сузлар. Узум, дурагай шакл, хосилдорлик, узум боши, шароб.

Узум махсулотлари ичида шароб алохида урин тутади. Шароб узум шарбати таркибидаги канднинг бижгишидан хосил булган алкогол ичимликдир. Узумдан шароб тайёрланганда унинг таркибидаги канд, органик кислота, минерал, азот, дубил, буёк каби моддалар ва витаминлар шаробга утади. Бижгитиш жараёнида шаробда спирт ва хушбуй моддалар -альдегид, эфир, ацетол бирикмалари хам хосил булади.

Шароб таркибида бу моддаларнинг куп булиши туфайли у жуда кимматли озика булади. ^имматли туйимли ва таъмли хусусиятларидан ташкари, шароб юкори биоэнергетик (бир литр шароб 600 дан 1050 гача калория беради) ва касал пайдо килувчи организмларни кириш, яъни бактерицидлик хусусиятига хам эга. Шунинг билан бирга шароб антиоксик таъсирга хам эга: илон ва бошка захарли хайвонлар чаккан вактда захарлар таъсирини йукотади.

Шароббоп навлардан вино махсулоти тайёрлаш учун узумнинг яроклилик мезонларидан бири бу узум шарбатининг канддлилигига алохида эътибор каратилиши лозим. Х,осил пишгандан сунг, йигиб олинадиган узумнинг етарли микдорда (20-22,0% ва ундан юкори) канд туплай оладиган намуналари хосилидан юкори сифатли енгил

Google Scholar

15-iyun, 2022 Respublika anjumani

22

Akademik M.Mirzaev nomidagi Bog'dorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy-tadqiqot instituti

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHIDA ILM-FAN

(сухой), десерт ва ликёр винолар тайёрланади. Узумдаги гужум шарбатининг тупланган кислота микдори хам катта ахамиятга эгадир. Юкори кислотали намуналар эса, шампан виноси материаллари тайёрлашда кулланилади. Узумнинг кислоталилик даражаси паст булган намуналардан кам кислотали, таъми уткир булган шароблар олинади.

Тадкикот услублари. Тадкикотлар Кибрай "Шароб" илмий экспериментал корхонаси тажриба даласидаги узум коллекциясида олиб борилди. Коллекциядаги навлараро чатиштирилган дурагайлар умум кабул килинган услублар буйича кузатилди ва олинган натижалар Б.Д.Дооспехов услуб ёрдамида амалга оширилди.

Тадкикот натижалари. Куйидаги дурагай шакллардан шароббоп йуналишидаги намуналари танлаб олинди ва уларнинг хосилдорлиги хамда кимёвий таркиби урганилди. Урганилган дурагай шаклдаги узумларда 1 та тупдаги узум бошлар сони уртача 44,6 тани ташкил килди, шундан энг юкориси Гибрид 12-7-31/34 ва Гибрид 12-8-16/20 дурагай шакларида (52 та узум боши) кузатилди, энг кам узум бошлар сони эса Гибрид 12-5-31/34 дурагай шаклида 34 та, Гибрид 12-9-21/25 ва Гибрид 12-11-11/15 дурагай шаклларида 37 та узум бошни ташкил килганлиги аникланди.

Лекин, Гибрид 12-5-31/34 шаклида узум бошлар сони энг кам булишига карамасдан узум бошининг катталиги (720 г) хисобига битта тупдаги хосилдорлик юкори курсатгичга эга булди (24,5 кг). Битта тупдаги хосил микдорини энг юкори Гибрид 12-5-26/30 дурагайида 25,9 кг булди. Энг кам хосилдорлик эса Гибрид 12-3-21/22, Гибрид 12-3-1 ва Гибрид 12-11-11/15 дурагай шаклларида мос равишда 7,0-8,5 кг атрофида булди (жадвал).

Урганилган дурагай шакллардан тупланган маълумотлар асосида Гибрид 12-5-1/5 ва Гибрид 12-5-26/30 дурагайлари тулик пишган вактда 25,4-25,6 % канд туплади. Бунда ушбу дурагай шакллардаги гужум шарбатининг титрланадиган кислоталилиги 4,3-3,4 г/л ни ташкил этди. Канд ва кислотанинг бундай нисбати сифатли десерт шароб материаллар тайёрлаш учун кулай хисобланади. Энг паст канд туплаган Гибрид 12-5-31/34 дурагайи 20,1 % булди. Ушбу намунада гужум шарбатининг кислоталилиги 3,3 г/л ни ташкил этди.

Кислоталилиги энг юкори булгани Гибрид 12-3-11 дурагайида 5,4 г/л булганлиги аникланди. Колган барча шаклларнинг кандлилиги уртача 23,9 % ва кислоталилиги 4,2 г/л булди (график).

Google Scholar

Respublika anjuman

15-iyun, 2022

Akademik M.Mirzaev nomidagi Bog'dorchilik, uzumchilik va vinochilik

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHID^ILM-EANYUTUQLAR^

Дурагай шаклли узумларнинг хосилдорлиги ва кимёвий таркиби

Дурагай шакллар Бир тупдаги узум бошлар сони, Бир тупдаги ^андли-лиги, % Кислоталилиги,

дона х,осил, кг г/л

Баян ширей (б1;) 51 21,9 22,4 5,3

Гибрид 12-3-11 47 20,7 24,7 5,4

Гибрид 12-4-15/18 45 20,2 23,0 4,4

Гибрид 12-5-1/5 51 21,9 25,4 4,3

Гибрид 12-5-16/20 43 19,3 23,2 3,8

Гибрид 12-8-26/3 48 19,7 25,2 3,7

Гибрид 12-9-21/25 37 13,7 23,5 3,5

Гибрид 12-7-31/34 52 13,0 24,6 4,2

Гибрид 12-5-31/34 34 24,5 20,1 3,3

Гибрид 12-3-21/22 47 7,0 25,3 4,5

Гибрид 12-3-1 45 7,6 22,7 3,7

Гибрид 12-5-26/30 45 25,9 25,6 3,4

Гибрид 12-11-34 43 20,2 24,8 3,7

Гибрид 12-11-11/15 37 8,5 23,4 4,3

Гибрид 12-8-16/20 52 14,0 22,3 4,2

30

25

20

15

10

25,4 25 2

1,7 25,2

23,2

24,6

23,5

^андлилиги, %

23,4

22,3

5,3 5,4

4,2 4,5 4,3 4,2 3,8 3,7 3,5 4,2 33 _ 3,7 3,7 , 4,2

1ПШ1

II

Кислоталилиги, г/л

□ Баян ширей ф) ■ Гибрид 12-3-11 □ Гибрид 12-4-15/18 □ Гибрид 12-5-1/5 ■ Гибрид 12-5-16/20

□ Гибрид 12-8-26/3 □ Гибрид 12-9-21/25 □ Гибрид 12-7-31/34 □ Гибрид 12-5-31/34 □ Гибрид 12-3-21/22

□ Гибрид 12-3-1 □ Гибрид 12-5-26/30 «Гибрид 12-11-34 «Гибрид 12-11-11/15 «Гибрид 12-8-16/20

Дурагай шаклдаги узумларнинг кимёвий таркиби

Google Scholar

15-iyun, 2022 Respublika anjumani

23

5

0

24

Akademik M.Mirzaev nomidagi Bog'dorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy-tadqiqot instituti

ytadq^

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 MEVACHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHIDA ILM-FAN

Хулоса ва таклифлар

Урганилган дурагай шакллардан тупланган маълумотлар асосида Гибрид

12-5-1/5 ва Гибрид 12-5-26/30 дурагайлари тули; пишган вактда канд микдори 25,4-25,6 % га тенг булди. Бунда ушбу дурагай шакллардаги гужум шарбатининг титрланадиган кислоталилиги 4,3-3,4 г/л ни ташкил этди. Канд ва кислотанинг бундай нисбати сифатли десерт шароб материаллар тайёрлаш учун кулай хисобланади. Ушбу дурагай шаклларни кучатларини купайтириб, ишлаб чикаришга жорий этиш тавсия килинади.

REFERENCES

1. Темуров Ш. Узумчилик. «Узбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти. Тошкент - 2002.

2. Доспехов Б.Д. Методика полевых опыта. - М.: Колос, 1986.

Google Scholar

Respublika anjuman

15-iyun, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.