Научная статья на тему 'ДОРИ ВОСИТАЛАРИ БИЛАН ЕТКАЗИЛГАН ЗАРАР УЧУН ЖАВОБГАРЛИК'

ДОРИ ВОСИТАЛАРИ БИЛАН ЕТКАЗИЛГАН ЗАРАР УЧУН ЖАВОБГАРЛИК Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
Контрафакт / фарматсевтика / фармасевтика жинояти / жавобгарлик / тавсиялар / тадбиркорлар / дори / фармакологик назорат. / Counterfeiting / pharmaceuticals / pharmaceutical crime / liability / recommendations / entrepreneurs / drug / pharmacological control.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Cаидов Шохруххон Музаффарович, Қодировагўзал Қодир Қизи

Ушбу мақолада контрафакт дори воситаларини ишлаб чиқариш учун жавобгарлик масалалари, сифатсиз дори воситаларининг сотуви ва уларни қабул қилиш оқибатлари, алоҳида бўғин сифатида фарматсевтика ишлаб чиқариш жараёнини тартибга солиш, дунёда сохта дорилар сонини назорат қилишнинг асосий элементлари ҳақида сўз юритилиб, мавзу доирасида бир неча таклифлар илгари сурилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

LIABILITY FOR DAMAGES CAUSED BY DRUGS

This article discusses the issues of responsibility for the production of counterfeit drugs, the sale of low-quality drugs and the consequences of their acceptance, the regulation of the pharmaceutical production process as a separate link, the main elements of controlling the number of fake drugs in the world, and several proposals are put forward within the framework of the topic.

Текст научной работы на тему «ДОРИ ВОСИТАЛАРИ БИЛАН ЕТКАЗИЛГАН ЗАРАР УЧУН ЖАВОБГАРЛИК»

é

Ws,

ARTICLE INFO

LIABILITY FOR DAMAGES CAUSED BY DRUGS Saidov Shokhrukhkhon Muzaffarovich

Head of the Department of Legal science of NUU, Doctor of Philosophy

in Legal Sciences (PhD) E-mail: shoxruxxonsaidov793@gmail.com Qodirova Guzal Qodir qizi National university of Uzbekistan, Departmant of social science, Jurisdiction: business law 2nd year student https://doi.org/10.5281/zenodo.11118516

ABSTRACT

Received: 30th April 2024 Accepted: 06th May 2024 Online: 07th May 2024 KEYWORDS Counterfeiting, pharmaceuticals, pharmaceutical crime, liability, recommendations, entrepreneurs, drug,

pharmacological control.

This article discusses the issues of responsibility for the production of counterfeit drugs, the sale of low-quality drugs and the consequences of their acceptance, the regulation of the pharmaceutical production process as a separate link, the main elements of controlling the number of fake drugs in the world, and several proposals are put forward within the framework of the topic.

ДОРИ ВОСИТАЛАРИ БИЛАН ЕТКАЗИЛГАН ЗАРАР УЧУН ЖАВОБГАРЛИК

Cаидов Шохруххон Музаффарович

Мирзо Улугбек номидаги Узбекистон Миллий университети "Хукукий фанлар" кафедраси

мудири в.б Кодирова Гузал Кодир кизи Узбекистон Миллий университетининг Юриспруденция: бизнес хукуки йуналиши 2-босцич талабаси https://doi.org/10.5281/zenodo.11118516

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 30th April 2024 Accepted: 06th May 2024 Online: 07th May 2024 KEYWORDS

KoHmpafiaKm, fiapMamceemuKa, fiapMaceemuKa wuHonmu, Maeo6eapAUK, maecuRAap, mad6upKopAap, dopu,

fiapMaKOAOsuK Ha3opam.

Ушбу мацолада контрафакт дори воситаларини ишлаб чицариш учун жавобгарлик масалалари, сифатсиз дори воситаларининг сотуви ва уларни цабул цилиш оцибатлари, алощда бугин сифатида фарматсевтика ишлаб чицариш жараёнини тартибга солиш, дунёда сохта дорилар сонини назорат цилишнинг асосий элементлари уацида суз юритилиб, мавзу доирасида бир неча таклифлар илгари сурилган.

Бугунги кунда махсулотларни калбакилаштириш, "тадбиркорлик"нинг бир шакли булиб колди десак хато килмаймиз. Сабаби, дуконларимизга, дорихоналарга куз ташласак турли номдаги махсулотларни курамиз ва аксар холда уларни бир-биридан

é

UIF = 8.1 | SJIF = 7.899

www.in-academy.uz

a^param rçHHHH xucoöflaHagH. YHap "TagöupKopflap" x,aMMa HapcaHHHr yggacugaH HHrçumagu. Xox y gopu BOCHTacH öyflcHH, xox o3Hrç-oBrçaT ëKH khhhm öapHacu yHyH KOHTpa^aKT umflaö HHrçapaBepaguflap. McTe^MoflHHflapHHHr xyrçyrçflapu Ba y oprçaflH Kefluö HHrçaguraH o^uöaT^ap эca, gapoMag TonumgaH KeHuHru ypuHra, öaflKH yHgaH KeHuHrucura xaM Tymuö rçoflagu. Xym y3H KOHTpa^aKT HHMa?

KoHTpa^aKT - MaxcyfloTflapHH ^a^öaKH^amTupum öuflaH öofahk;, ^HpuörapflHKHHHr öup maKflH. Ymöy HorçoHyHHH ^ao^HAT ropuTHmHHHr Kyn ycyflflapu MaB^yg. ffly^apgaH öupu öy - gopu BOCHTa^apuHH ^a^öaKH^amTupum xucoöflaHagH. K^oHyHHHflHrHMH3ga CH^aTCH3 ëKH ^a^öaKH^amTupu^raH gopu BocuTaflapuHH ëxyg thööhh öyroMflapHH yTKa3um Marçcaguga umflaö HHrçapum, TaHëpflam, o^um, carçflam, Tamum ëKH yTKa3um yHyH Ma^Mypufi Ba ^hhohh ^aBoörap^HK öe^ru^aHraH. EyHgaH Tamrçapu HCTe^MO^HH^apHHHr XaëTH ëKH cofahfh xaB$cH3flHru Taflaöflapura ^aBOö öepMaHguraH TOBap^apHH yTKa3Hm MarçcagHHH Ky3flaö umflaö HHrçapum, carçflam, Tamum ëxyg yTKa3Hm ëKH TagöupKopflHK ^ao^HHTHHH gaB^aT pyHxaTugaH yTMacgaH ^yga Kyn Ha3opaT rçHflHHMaHguraH gapoMag o^um Kaöu ^hhohh xoflaTflapra xaM ^aBoörap^HK MaB^yg. Euporç, ^aBoörap^HK Hopa^apu xap rçaHHa öeflruflaHMacHH, ymöy ^ao^HHT öuflaH myFyflflaHyBHHflap yHpaö Typuögu. Ymöy Maca^a gyHë MHrçëcuga rfloöafl xucoöflaHagH. Caöaöu y HHcoHflap yflHMH ëKH Ty3aTHö öyflMac coFflHrçgaru y3rapum^apra oahö KeflyBHH HupuK Taxguggup. ^yHë CTaTHCTHKacura rçapaHguraH öyflcaK, 2021 Huflga 6000 ra arçuH ^apMaTceBTHKa ^hhohth rçaHg этнflгaн. Ey 2020 Huflra HHcöaTaH 38 $ou3ra Kyn. Энг KaTTa parçaMflap эca ^hmo^hh AMepHKaga (2,442), Ocuëga (1,747), arçuH fflaprçga (705), EBponaga (374) xucoöflaHagH. ^CCTHHHr Ma^yMoTflapura Kypa, ypTa Ba nacT gapoMagflH MaMflaKaTflapga MyoMaflaga öyflraH gopu BocHTa^apHHHHr 10 $oh3h cu$aTœ3 ëKH rçafl6aKHflamTHpHflraH. AflöaTTa öy aHHrç HKyHHH parçaMflap эмac. Caöaöu cu$aTcu3 gopu MaxcyfloTflapu umflaö HHrçapum, coram öuflaH öofahk; ^HHo^TflapHHHr aHHrçflaHMaraHflapu aHHrçflaHraHflapugaH Kyn öyflumu MyMKHH.

^yHëga coxTa gopuflap cohhhh Ha3opaT rçuflumHHHr acocuH эfleмeнтflapнgaн öupu öy TapTHöra coflumgup. YHga aHHurçca, afloxuga öyFHH cu^araga ^apMaTceBTHKa umflaö HHrçapum ^apaëHHHH Tapraöra coflum MyxHM. MpraMH3ga xaM öy öopaga öup rçaTop umflap aMaflra omupuflMorçga. XycycaH, Y3öeKHcToH PecnyöflHKacu npe3ugeHTHHHHr 21.01.2022 HHflgaru "2022-2026 Huflflapga PecnyöflHKaHHHr ^apMaTceBTHKa TapMoFHHH ^agafl puBo^^aHTupumra oug rçymHMHa Hopa-Tagöupflap TyFpHcuga"rH nO-55-coH^H ^apMoHH, 23.01.2024-HHflgaru "OapMaTceBTHKa coxacuHH TapTHöra coflum öyHHHa rçymHMHa Hopa-Tagöupflap TyFpHcuga"rH nO-20-coH^H ^apMoH^apuHHHr K;aöyfl rçHflHHraHflurHHH KeflTHpuö yTHmuMH3 MyMKHH. nO-20-coH^H ^apMoH öuflaH gopu BocHTaflapugaH ^oHga^aHum öuflaH öoFflнrç пoтeнцнafl xaB^-xaTap^apHH Te3Kop aHHrçflam Ba yflapra ^aBoö öepumra rçapaTHflraH, xaflrçapo cTaHgapTflap Taflaöflapu acocuga ^apMaKoflorHK Ha3opaT th3hmh goupacuga "3apyp ^apMaKo^oruK Ha3opaT aMaflHëTH — TBn" cTaHgapTH ^opuH этнflgн. EyHraHa MaMflaKaTHMH3ga "3apyp umflaö HHrçapum aMafluëTH (rMn)", "3apyp gucTpHöroTop^HK aMaflHëTH (r^n)" Ba "3apyp ^apMaTceBTHKa (gopuxoHa) aMaflHëTH (rnn)" Taflaöflapu xaM MaB^yg эgн.

Œrçopuga öh3 ucTe^Mo^HH^apra eTKa3HflaguraH 3apap öopacuga Kynporç KoHTpa^aKT umflaö HHrçapuflaguraH gopu BocuTaflapu xarçuga cy3 ropHTgHK. ^eKHH öyryHru KyHga

EURASIAN JOURNAL OF ACADEMIC RESEARCH

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz

расмий руйхатдан утган компаниялар томонидан сифатсиз дори воситалари ишлаб чицарилиш ва уларни сотувга чицариш каби холатлар кузга ташланмоцда. Мисол сифатида, "Док-1 Макс" дори воситаси сотуви ва унинг огир оцибатлари хацида айтиб утишимиз мумкин. Ушбу дори воситасидан болаларнинг бевацт хаётдан куз юмиши, бир цанчасининг ногирон булиб цолганлиги холатлари кузатилган. "Соглицни сацлаш вазирлиги текширувларига кура, Хиндистоннинг Марион Биотеч Пвт. Лтд компаниясига тегишли "Док-1 Макс" таблетка ва сиропи Узбекистонда 2012 йилдан руйхатга олиниб, шу йилдан савдога чиццан. Фарматсевтика тармогини ривожлантириш агентлиги маълум цилишича, хар бир дори сериялари текширилиб, уларга мувофицлик сертификати берилган. Узбекистонга ушбу препарат Курамах Медисал МЧЖ томонидан импорт цилинган". Лаборатория текшируви натижаларига кура, ушбу дори воситаси серияси таркибида этиленгликол моддаси хам мавжуд булиб, у меъёридан ортиц хисобланган. Бунинг ортидан Курамах Медисал МЧЖнинг лицензияси бекор цилиниб, ушбу холатга сабабчи булган мансабдорларга жиноий жавобгарлик белгиланган. Ушбу жиноий цилмишнинг ортидан нафацат болалар улими келиб чиццан, балки бу холат тиббиёт тизими, умуман олганда сертификатлаштириш, рухсат бериш ва лицензиялаш тизимида бир цанча иллатларнинг мавжудлигини яна бир курсатиб берди. Хусусан, "Газета.уз" нашрига кура, "Док-1 Макс"ни беморларга тавсия цилиш учун шифокор ва дорихоначиларга пул тулаб келинган", "Док-1 Макс" сиропи цайта руйхатдан утказилаётганда ГМП сертификати булмаса хам, сотувига рухсат берилган". Суд иши сунгида ушбу холат билан боглиц жиноят иши доирасида судланувчиларга нисбатан тегишли жазо чоралари ва жабрланувчиларга компенсация мицдорлари белгиланган. Ушбу холат жиноий жавобгарлик келтириб чицариши мумкинлиги билан бир цаторда фуцаролик хуцуцига хам дахлдор хисобланади. Сабаби, дори воситаларини харид цилиш бевосита олди-сотди шартномаси объекти дейишимиз мумкин. Дори воситаларининг сифатсизлиги эса шартнома мажбуриятлари бузилганлигини курсатади. Шартнома мажбуриятлари фуцаролик хуцуци тартибга соладиган муносабатлар цаторига киради ва унинг бузилиши билан боглиц холатлар ушбу хуцуц сохасида курсатиб утилган.

Мамлакатимизда цилмиш учун жазо муцаррар эканлиги аниц. Лекин бизнинг асосий мацсадимиз уша цилмишларнинг содир этилишини олдини олиш хисобланади. Юцоридаги холатлар бизда цон-цонимизгача сингиб кетган таниш-билишлик, цоидаларга тулиц риоя этмаслик каби салбий иллатларнинг машъум оцибатларини курсатиб берди. Биргина туман, шахар шифохоналарининг узида аксар шифокорлар беморларга фирмалар томонидан ишлаб чицарилган циммат дориларни ёзиб, камига цайси дорихонадан олишини хам айтиб утишади. Дори махсулотлари цимматлиги сабаб, маблаги етарли булмаганлар урнига таркиби ухшаш ёки бир хил, бази холларда ишонарсиз булган дори махсулотларини цабул цилади. Кейин эса, "Одамларнинг узи айбдор бошцасини олмасин эди", деб уз хатти-харакатларини хаспушлашга уринишади. Шундай вазиятларда Американинг Президенти Р.Рейганнинг: "Биз хар сафар цонун бузилганида, цонун бузувчи эмас, балки жамият айбдор деган фикрни рад этишимиз

EURASIAN JOURNAL OF ACADEMIC RESEARCH

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz

KepaK. X,ap öup maxc y3 xapaKaTflapu yHyH y3H ^aBoörap", geraH ranflapu öeнxтнëp ëgra Keflagu.

^opu-gapMoH MaxcyfloTflapu coTyBHHH TapTHöra coflyBHH TamKHfloTflap yflapHHHr ^ao^HHTH öuflaH öofahk; xy^^aTflamTHpum umflapuga öup rçaTop KaMHHflHKflapra Hyfl rçyHgu. ^hhoht xyrçyrçuga эxтнëтcнзflнк cu^araga KypuflyBHH y3-y3Hra umoHHm ëKH öenapBoflHK HaTH^acuga oFHp oKuöaTflap Kefluö HHrçumura caöaöHH öyfluö rço^agu^ap.

Ymöy Marçofla goupacuga gopu BocuTaflapu aHflaHMacu coxacu Ba ^aBoörap^HK Macaflaflapuga TaKflH^flapuMHH khphthö yTHmuM 3apyp geö xucoöflaHMaH.

EupHHHHgaH, rorçopugaru Kaöu xoflaTflap HHa TaKpopflaHMacfluru yHyH, gopu BocHTaflapu umflaö HHrçapum, yflapHHHr ^aoflHHTH öuflaH xapaKaTflapHH aMaflra omupumra pyxcaT öepum Ba acocuHcu тнööнëт th3hmh coxacuHH rçarauH Ha3opaTra oflum 3apyp geö xucoöflaHMaH. EyHHHr yHyH Mac^yfl opraHflap TerumflH TeKmupyBflapHH yTKa3Hmga y3 umflapura HHcöaTaH Mac^y^gop^HKHH xuc этнmflapн, KoppyncuoH xoflaTflapra aëBcH3 rçapmu öyflHmflapu ao3hm. Тнööнëт TH3HMHgaru öapHa öyFHHflapga эfleктpoн peTcenT öepum th3hmhhh ^aga^^amTupum, xap öup mu^oKop y3H ë3aëTraH peTcenTHra Mac^yfl экaнflнгн afloxuga öe^ru^aHumu, KHMra rçaHgaH peTcenT ë3HflaëTraHflHrH, caöaöflapu, KacaflflHK xoflaTflapu KypcaTHö yTHflraH Maxcyc TH3HM HpaTHflumu Ba yHHHr ^ao^HHTH Ha3opaTra oflHHumu gapKop. AHa myHga rçaHcu öeMopra rçaHoH, KHM ToMoHHgaH, rçaHcu KacaflflHK yHyH rçaHgaH peTcenT ë3HflraHflHru $aKTH xap rçaHoH MaB^yg öyflagu. EeMop peTcenT acocuga gopu MaxcyfloTHHH xapug rçuflraHHga y3-y3HgaH y rçaHcu gopuxoHagaH oflHHraHH aBToMaTHK rçaHg этнö öopuflagu. KymHMHa paBHmga gaBofloBHH mu^oKop ToMoHHgaH öeMopHHHr ymöy gopu BocHTacura HHcöaTaH peaкцннcн rçaHgaH экaнflнгн xarçuga xaM Ma^yMoT^ap KupuTHm Hyflra rçyHuflca, xap rçaHgaH gopu TaBcHH этyвнн тнööнëp xogHMuga öeMopHHHr rçaHcu BocHTara rçaHgaH peaкцннcн öopfluru xarçuga Ma^yMoT öyflagu. th3hm aflöaTTa peafl BarçT pe^HMuga umflaHgu.

MKKHHHHgaH, cu$aTœ3 ëKH K;aflöaKHflamTHpHflraH gopu BocuTaflapuHH ëxyg thööhh öyroMflapHH yTKa3Hm Marçcaguga umflaö HHrçapum, TaHëpflam, oflum, carçflam, Tamum ëKH yTKa3Hm, gopu BocuTaflapuHH ëKH thööhh öyroMflapHH gopuxoHaflapgaH Ba yflapHHHr ^HflHaflflapugaH Tamrçapuga peaflнзaцнн rçuflum TapTHöHHH öy3raHflHK yHyH aBBafl Ma^MypuH пperogнцнн öeKop k;hahhhö, ymöy rçuflMHmHH cogup этгaнflap Y3öeKHcToH PecnyöflHKacu ^hhoht KogeKcuHHHr TerumflH Moggacu öuflaH TyFpugaH TyFpu ^aBoörap^HKKa TopTHflumu Ha3apga TyTHflumu ao3hm. HyHKH ymöy Macaflaga энг aBBaflo HHcoHflap coFflHFH Typagu. ^HflMum yHyH ^a3o Hopacu rçaT^uH öyflMac экaн, yHH öy3Hflum xoflaTflapu KynaHuö öopaBepagu. HuMa yHyH öH3ga nopa oflum, öepum, BocuTaHHflHK rçuflum ^HHoHTflapuga Ma^MypuH пperogнцнн Hyrç? Caöaöu, ymöy ^HHoHT^ap KaTTa orçнöaтflapнн KeflTHpuö HHrçapumu MyMKHH Ba myHHHr yHyH TyFpugaH TyFpu ^hhohh rçuflMHm cu^aTHga öaxoflaHagu.

YHHHHHgaH oHflaHH gopu MaxcyfloTflapu coTHm ^ao^HHTH öopacuga Ha3opaTHH KyHaHTHpum ao3hm. KoHTpa^aKT umflaö HHrçapyBHHflap Ba flнцeнзннcнз gopu BocHTaflapu umflaö HHrçapyBHHflap Kyn xoflga oHflaHH caBgo öuflaH myFyflflaHraH xoflga y3

é

Ws,

References:

1. Y36eKHCTOH Pecnyö^HKacH ^hhoht KogeKcu. https://lex.uz/docs/-111453

2. Y36eKHCTOH Pecnyö^HKacu Ma^Mypufi ^aBoörap^HK Typpucugaru KogeKcu. https://lex.uz/docs/97664

3. Y36eKHCTOH Pecnyö^HKacu npe3ugeHTHHHHr "2022 — 2026 Hu^apga pecnyö^HKaHHHr $apмaцeвтнкa TapMOFHHH ^aga^ puBo^aHTupumra oug KymuMHa Hopa-Tagöup^ap TyFpucuga" nO-55-coH^u OapMOHu. https://lex.uz/docs/5834287

4. Y36eKucTOH Pecnyö^uKacu npe3ugeHTuHuHr "Oapмaцeвтнкa cox,acuHu Tapraöra co^um 6yHuHa KymuMHa Hopa-Tagöup^ap TyFpucuga" nO-20-coH^u OapMOHu. https://lex.uz/uz/docs/6774915

5. ra3eTa.y3 HHru^uK^ap cafiTu. https://www.gazeta.uz/

6. https://www.pharmaceuticalcommerce.com/

7. https://www.interpol.int/

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.