Научная статья на тему 'Донадор уруғларни экадиган мини сеялка экиш аппаратини ишчи қисм ўлчамларини асослаш'

Донадор уруғларни экадиган мини сеялка экиш аппаратини ишчи қисм ўлчамларини асослаш Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
79
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ячейка / диаметр / количество ячеек / наружный диаметр катушки / диаметр семян / расстояние между семенами / длина дуги малого диаметра / высота ячейки / длина дуги между ячейками наружного диаметра витка / угол / cell / diameter / number of cells / reel outer diameter / seed diameter / distance between seeds / small diameter arc length / cell height / arc length between cells of coil outer diameter / angle

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Нормирзаев Абдиқаюм Рахимбердиевич, Нуриддинов Акмалжон Давлаталиевич, Бекмирзаев Шухрат Бекмирза Ўғли

Ушбу мақолада мини сеялка ишчи қисмларининг параметрлари: ғалтак диаметри, уячанинг кенглиги, уячалар узунлиги, кўндаланг кесими, ғалтакдаги уячалар сони, уяча диаметри ва ғалтакнинг ишчи узунлигини аниқлашнинг математик ифодалари келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Нормирзаев Абдиқаюм Рахимбердиевич, Нуриддинов Акмалжон Давлаталиевич, Бекмирзаев Шухрат Бекмирза Ўғли

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Обоснование параметров рабочего органа высевающего аппарата мини сеялки для высева бобовых семян

В данной статье приведены математические выражения для определения параметров рабочих органов мини-сеялки: диаметра катушки, длину ячеек, поперечного сечения ячеек, количество ячеек в катушке, диаметра ячеек и рабочей длины катушек.

Текст научной работы на тему «Донадор уруғларни экадиган мини сеялка экиш аппаратини ишчи қисм ўлчамларини асослаш»

УДК 631.331.53

ДОНАДОР УРУГЛАРНИ ЭКАДИГАН МИНИ СЕЯЛКА ЭКИШ АППАРАТИНИ ИШЧИ ЦИСМ УЛЧАМЛАРИНИ АСОСЛАШ

Нормирзаев Абдикаюм Рахимбердиевич НамМКИ, т.ф.н. доцент. Anormirzayev@gmail.com +99897-251-4409

Нуриддинов Акмалжон Давлаталиевич НамМКИ, т.ф.н.,доцент., akmal.m@list.ru +99894-509-7588

Бекмирзаев Шухрат Бекмирза угли НамМКИ, таянч докторант, shuhratjon 1919@gmail.com +99894-302-5689

Аннотация. Ушбу маколада мини сеялка ишчи кисмларининг параметрлари: галтак диаметри, уячанинг кенглиги, уячалар узунлиги, кундаланг кесими, галтакдаги уячалар сони, уяча диаметри ва галтакнинг ишчи узунлигини аниклашнинг математик ифодалари келтирилган.

Аннотация. В данной статье приведены математические выражения для определения параметров рабочих органов мини-сеялки: диаметра катушки, длину ячеек, поперечного сечения ячеек, количество ячеек в катушке, диаметра ячеек и рабочей длины катушек.

Annotation. This article provides mathematical expressions for determining the parameters of the working bodies of a mini-seeder: coil diameter, cell length, cell cross-section, number of cells in the coil, cell diameter and working length of the drum.

Калит сузлар: уяча, диаметр, уячалар сони, галтакнинг ташки диаметри, уруг диаметри, уруг орасидаги масофа, кичик диамер ёйи узунлиги, уя баландлиги, ташки диаметр ёйи узунлиги, бурчак.

Ключевые слова: ячейка, диаметр, количество ячеек, наружный диаметр катушки, диаметр семян, расстояние между семенами, длина дуги малого диаметра, высота ячейки, длина дуги между ячейками наружного диаметра витка, угол.

Key words: cell, diameter, number of cells, reel outer diameter, seed diameter, distance between seeds, small diameter arc length, cell height, arc length between cells of coil outer diameter, angle.

Республикамиз халк хужалигининг дехкончилик ва чорвачилик сохдси ривожи жуда мухим. Дехкончилик сохдсига доир кейинги йилларда бугдойдан бушаган ерларга такрорий экинлар экиш хдмда дон ишлаб чикаришни ошириш буйича купгина карорлар кабул килинди. Бу борада дон ишлар чикаришда муайян ютукларга эришилди. Бугунги кунда етиштирилаётган мавжуд дон республикамиз ах,олиси талабини тула кондира олади. Аммо дон чорвачиликни ривожлантириш учун х,ам зарур. Бунда донли экинлар биологиясини урганиш, селекция ва уругчилик ишларини кучайтириш, шунингдек, донли ем-хашак экинларни етиштириш технологиясини ишлаб чикиш жуда мух,им.

Х,озирги вактда кишлок хужалиги ва унинг агросаноат мажмуаси миллий иктисодиётни асосий тармоклари каторига киради. Чунки, бу сох,а хдлкнинг озик-овкатга булган эх,тиёжини кондиришдек улкан вазифани ва ахолини бандлигини таъминлашда сезиларли уринга эга.

Мах,сулот ишлаб чикариш ва улар таннархининг тах,лили шуни курсатмокдаки, кишлок хужалиги мах,сулотлари ишлаб чикариш билан шугулланувчи корхоналар

узларига зарур техникаларни ишлаб чикарилган махсулотлари нархларига мос булмаган тарзда кутарилиши билан дуч келмокдалар. Шунинг учун механизациялашни купрок куллаш билан энергия ва ресурсларни тежайдиган технологиялардан фойдаланиш такоззо этмокда.

Кейинги йилларда кишлок хужалигида такрорий экинларни уз вактида экиш ва далаларга юза ишлов бериш ишларини олиб бориш долзарб булиб бормокда. Бу ишларни бажариш учун экиш агрегатлари етишмаслиги яккол куриниб колди.

Юкоридагилардан келиб чиккан холда, дуккакли экинларни етиштиришда энг энергия тежовчи технология - бу уругларни эгатга белгиланган экиш чукурлигида ва узунлиги буйича тенг таксимлашдир. Бу шартларни аник экиш аппаратига эга булган сеялкалар оркали бажариш мумкин. Тадкикотларимиз шуни курсатдики, биз танлаб олган мини сеялкамизнинггалтакли экиш аппаратида уругларни уруг ячейкасига эркин тушиши ва ундан экиш новига утиши олдимизга куйилган асосий вазифалардан биридир. Экинлардан юкори хосил олишни агротехник талабларидан бири дуккакли экинларни экишда уругларни ораликларини бир-хиллигини, экишда уругларга шикаст етишини олдини олишни таъминлашдир. Уругларни улчамидан 1,5-2 мм катта холда тайёрланган уячалар галтакли экиш аппарати катор узунлиги буйича дуккакли уругларни экишда уругни оралик масофасини бир-хил тартибда тушишига жавоб беради.

Уругларнинг уячаларга аник холда тушишини ва уячалардан экиш новига эркин утишини таъминлаш шартидан келиб чикиб, экиш галтагининг параметрларини аниклаш керак (1-расм).

1-расм. Галтакли экиш аппарати уялар сонини аниклаш схемаси.

Ор - галтак ташки диаметри; - уяча остидан утувчи кичик диаметр; 1С - уруглар

орасидаги масофа; d -уруг диаметри; 1у - уяча остидан утувчи кичик диаметрдаги уяча

ёйи узунлиги; Ь я -уя узунлиги; Ря — -галтак ташки диаметридаги уялар орасидаги ёй узунлиги; «-галтак кичик диаметр ид а кушни уячалар деворларининг бир-бирига тегиб турувчи сиртларидан утувчи радиуслар хосил килган бурчак; С1 -уруг ва уяча орасида

коладиган тиркиш.

Экиш ишларини олиб боришда галтакдаги уячалар сони асосий курсаткич сифатида курилади. Бу курсаткич галтак ва уруг диаметрларидан келиб чикиб аникланади [1].

ny = f (Df , dw) (1)

Бу ерда: DF - галтак диаметри, мм; dур — уруг диаметри, мм; ny — галтакдаги уячалар сони, дона.

Уя узунлиги Lя , Ря галтак ташки диаметридаги уялар орасидаги ёй узунлиги ва

Df галтак ёйининг умумий узунлиги ёрдамида экиш галтаги диаметрини аниклаш имкони мавжуд. Бунинг учун бошлангич маълумот сифатида уруг диаметрини аниклашдан бошлаш максадга мувофикдир ва диаметрни аниклашда куйидаги ифодадан фойдаланилади [2].

d = Syfab (2)

Бу ерда: a, b — уругнинг улчамлари, мм.

Уруг галтакда жойлашиш учун уяча улчамлари аник холда тайёрланиши керак. Чунки, уяча уруг диаметридан кичик тайёрланса, уруг уячага зич жойлашиши хисобига шикастланиш ва уяга тикилиши хисобига экиш ишларида агротехник талаблар бузилишига олиб келади. Галтакдаги уяча диаметрини D уруг диаметри билан асосланган куйидаги ифодасидан фойдаланиб аниклаш мумкин [3]:

D = d (1 + cosa) (3)

Уз навбатида уячанинг узунлиги L0 уругнинг диаметри ва уяча девори орасидаги коладиган кушимча жой йигиндисига тенг булади.

Ья=й-2сл (4)

Бу ерда: ^-уруг ва Уяча орасида коладиган тирк;иш тирк;иш, мм.

Юкоридагилардан келиб чикиб, келтириш мумкинки, экиш аппаратидаги уяларга уругни тушишини таъминлашда уруг узунлиги, кенглиги ва унинг шакли улчамлари алохида ахдмиятда эга хисобланади. Бу келтирилган курсаткичлар экиш аппарати галтагида хосил килинган уяча улчамларига мослиги таъминланиши лозим. Шу сабабли дукакли уругларни улчамлари хар-хил булганлиги учун хам (а > b >с) уя баландлиги ва уруг улчамлари орасидаги богланишни тавсифловчи курсаткич сифатида куйидаги богланишдан фойдаланиш мумкин [4]:

bmax ^ H < 2amin (5)

Бунда: bmax - уругнинг кенглигини энг катта киймати, мм.

amln - уруг кундаланг кесими энг кичик киймати, мм

Уя баландлиги Н уругни куриниш холатидан келиб чик;к;ан холда аникланади. Келтириш мумкинки, галтакда хосил килинган уячага битта энг катта диаметрга эга булган уруг жойлашиши мумкин, лекин икки дона минимал улчамдаги уруг жойлашмаслик шартидан келиб чик;иб ифодаларни ёзиш мумкин. 1-расмда курсатилганидек, уругнинг радиуси г ни уруг кундаланг кесими орасидаги богланиш

билaн ифoдaлaб, r < 2bmln дeб ^apacaK, y x,oлдa yячa бaлaндлигини aниклaш учун 5 ифoдaни кyйидaгичa ёзиш мумкин:

2dmln > r + Cl < 2bmin (б)

Бу epдa: dm„, -ypyFнинг энг кичик диaмeтpи, мм bmm -ypyF кeнглиги, мм.

Faлтaк aйлaниш вaктидa yядaги ypyF дeвopгa тeгиб шикaстлaнишини олдини олиш максадида уячадан коладиган тирк;иш уругнинг узунлиги Хшах нинг энг катта yлчaми кyйидaги тeнгликни кaнoaтлaнтиpиши кepaк:

с > L < 2a (7)

max max max

(7) ифoдaдaн кypинидики, уя yлчaмлapини ypнaтишдa кyйидaги тeнгликдaн фoйдaлaниш мумкин бyлaди.

bmax = b + АС , amax = a + АС , l,_ = ly + Aci (8)

Бу epда: bmax, amax , ly Ba lmax -ypyF ^нилит, кyндaлaнг кeсими, ypyF узунлиги Ba yячa узунлиги , мм;

Ас1 - ypyF yячaдa жoйлaшиши учун ypyF билaн уя узунлиги Ba кeнглиги opaсидaги

KOлaдигaн т^киш yлчaми, (с1 гa тeнг), мм.

(4) ифoдaдaн кypинaдики, ypyF yячaгa тушиш жapaёнидa ypyFнинг yлчaми ypyF уясининг yлчaмидaн кaттa 6улшни боис, yячa yлчaмлapини x,исoблaшдa yнгa энг гатта ypyF yлчaмидaн кaттa, лeкин иккитa энг кичик ypyF yлчaмидaн кичик кaбyл килиш лозимдир.

2- раем. Галтакли экиш аппаратида уругни уяга тушиш схемаси.

Н- Faлтaкдaги ypyF уясининг бaлaндлиги, мм.

УруFлар ва уячаларнинг улчамлари

1-жадвал

УpyF номи b L a Ас К^бул килиниши

мaкaжyxopи 9- 10,1 13,1-14,1 5-5,5 1.6 10,1x15x5,5

ловия 7,5-8,3 15, 2-20,5 6,8-8,4 1,6 8,5x21x8,5

мош 4,1-5,2 5,5-8 4,1-5,5 1,4 5,2х8х5,5

нухот 7,5-9 9,0-10,5 7-8,5 1,5 9х10,5х8.5

У холда 8 ифодани уруг турлари буйича куйидагича хисоблаймиз:

Маккажухори учун уячанинг кенглиги Ьтах = Ь + А^ = 10,1 +1,6 = 11,7 « 12мм

уянинг узунлиги /тах = 1у + Ас1 = 14,1 +1,6 = 15,7 « 16мм кундаланг кесими атах ■

а + Ас = 5,5 +1,6 = 7,1« 8мм

Долган дуккакли экинлар учун мос равишда улчамларни ёзамиз.

Ловия учун

~ 10мм ; а_ « 10мм ; = 23мм

6,4 « 7мм

Мош учун

а____ = 6,9 « 7мм ; I

•> тах

9,4 ® 10мм

Нухот учун

Ьтах = 10,5 ~ 11мм ; атах = 10мм ; 1тах = 12мм

Олинган натижалар буйича галтакда уруг учун уячалар хосил килинади.

Экиш аппаратидаги галтак диаметри катталигини аниклаш хам асосий курсатикчлардан бири булиб, бу курсаткични тугри хисоблаш экиш ишларини бажаришда ортикча уруг сарфини олдини олишга имкон беради. Гаалтак диаметрини аниклашда куйидаги ифодадан фойдаланиш максадга мувофикдир [5].

тШ ур+2с,)

А =-;-+ 4 с.

(9)

Бу ерда: п0 -галтак юзасидаги уячалар сони, дона. Шур -уруг диаметри, мм.

Уяча остидан утувчи кичик диаметрни 1- расмга кура галтак, уя диаметри ва уруг хамда уя орасидаги тиркиш айирмас оркали аникланади.

Ш (10)

7 ва 8 ифодаларни инобатга олиб, уяча остидан утувчи кичик диаметр ифодасини куйидагича ёзиш мумкин

Шкр = В - С1

^ = ^ ур + + 3с - Ш

кр

Ж

(11)

Экиш аппаратида галтакдаги уячалар сонини аниклашда галтакнинг диаметри ва уячалар баландлиги оркали аниклаш максадга мувофикдир.

Ж

(12)

п =

тах

агевт

В* Ш - 2Н

уя

(11) ифодадан куринадики, галтакли экиш аппаратида уячалар сонини аниклашда галтакдаги уячалар йули сони, уячалар улчамлари ва гурухдаги уячалар сони курсаткичлари буйича чекловларни куриш мумкин. Дуккакли уругларни доналаб экишда

Ь

уруглар ва уячалар орасидаги масофа экиш тезлиги ва экиш аппаратидаги уячалар сонидан келиб чикиб белгиланади.

Бундан келиб чикиб айтиш мумкинки, уругларни маълум шакл, диаметр ва чукурликда доналаб уячаларга экиш учун галтакнинг чизикли тезлиги критик кийматдан паст булиши керак [6].

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Галтакнинг ишчи узунлиги юкорида келтирилган барча курсаткичларни уз ичига

олади:

ly = 2жЯ (13)

Галтакдаги уячалар кадамини галтак диаметри оркали аниклаш максадга мувофикдир. Бунинг учун галтакнинг ишчи узунлигини галтакдаги уячалар сонига таксимлаш билан амалга оширамиз.

ly

Р = — (14)

n

max

(12) ва (13) ифодалардан келиб чикиб, галтакда уячалар кадамини куйидагича ифодалаш мумкин:

p = 2R arcsin-D--(15)

Р d - 2H уя

Хулоса килиб айтганда, юкоридаги аналитик х,исоб-китоблардан келиб чикиб, донадор уругларни экадиган мини сеялканинг галтак диаметри 70 мм, уячалар сони 5 та, хдмда уруглар ва уячаларнинг улчамлари 1-жадвалда келтирилган катталиклар буйича аникланди.

АДАБИЁТЛАР

1. Ю.А. Тырнов, А.В. Балашов, В.П. Белогорский, С.П. Стрыгин Диск для капсулированных семян [Текст] // Сельский механизатор, 2012. №4. - С. 9

2. Маматов Ф.М. Кишлок хужалик машиналари. "Фан" нашриёти. 2007й 220 б

3. Цыбулевский, В. В., Матущенко, А. Е., & Полуэктов, А. А. (2021). Определение размеров отверстий ячеек высевающего диска. Известия Оренбургского государственного аграрного университета, 3 (89), 112-115 б.

4. Рудаков Г.М. Технологические основы механизации сева хлопчатника, Тошкент. Фан. 1974, 73-б

5. Фирсов А. С. Параметры и режимы работы пневматического высевающего аппарата под мелкосеменные культуры. Диссертация на соискание учёной степени кандидата технических наук.Тверь -2015г 63- б.

6. Горячкин В.П. Собрание сочинений в 3-х томах - М.: Колос, т. 2-459 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.