CC BY
12
ТДУ 378 ТКБ 74.58
Муродов Матурбек Келдибекович,
сармуаллими кафедраи технология^ои иттилоотию коммуникатсиони ва барномарези; Иcмoилoв Шуx¡ратцoн Мамараx^имoвич, н.и.и, сармуаллими кафедраи технологиями иттилооти дар щтисодиёти Донишгоуи давлатии ууцуц, бизнес ва сиёсати Тоцикистон (Тоцикистон, Хуцанд)
Муродов Ма^урбек Келдибекович, старший преподаватель кафедры информационно-коммуникационных технологий и
программирования; Иcмoилoв Шухратджoн Мамарахимoвич, к.э.н., старший преподаватель кафедры информационных технологий в экономике ТГУ ПБП (Таджикистан, Худжанд)
Murodov Maskurbek Keldibekovich, senior teacher of the department of informational-communicational technologies and programming; Ismoilov Shuhratjon Mamarahimovich, c.e.s., senior teacher of the department of informational technology in the economy under the Tajik State University of Law, Business and Politics (Tajikistan,Khujand), E-mail:[email protected]
Вoжаx^oи калиди: фановарщои навоварона, фановарии иттилооти, тахтаи электроны, фановарии телекоммуникатсиони, раванди таълим
Дар мацола моуияти истифодаи самараноки фановарщои навоварона, фановарщои иттилооти дар раванди таълим, имкoниятx;o ва намудцои мухталифи фановарщои муосир мавриди барраси царор дода шудаанд. Тазаккур меравад, ки истифодаи фановарщои навоварона дар рушди илмуои техники ауамияти аввалиндараца дорад. Оид ба рушди фановарщои навоварона дар замони муосир ва зарурияти вориднамоии он дар цама соцацо, аз цумла дар сощи маориф маълумот дода шудааст. Таъкид мешавад, ки мацсади асосии таълим ин омоданамоии мутахассисонест, ки ба талаботи бозори рацобатпазири мещат цавобгу бошанд. Мацола ба ташаккули салоуияти касбии донишцуён равона карда шуда, бо истифодаи фановарщои роёнаи баланд бардоштани савияи дониш, малака, мубодилаи иттилоот дар самти фановарщои иттилооти, такмили омузиши таъминоти барномави дар ин самт ва гайрауоро дарбар мегирад.
Ключевые ^ова: инновационные технологии, информационные технологии, интерактивная доска, телекоммуникационные технологии, процесс обучения
Рассматривается важность эффективного использования инновационных и информационных технологий в образовательном процессе, возможности и различные виды современных технологий. Отмечается, что использование инновационных технологий имеет первостепенное значение в развитии технических наук. Предоставляется информация о развитии инновационных технологий в наше время и необходимости их внедрения во всех сферах, в том числе в систему образования. Отмечается, что основной целью обучения является подготовка специалистов, отвечающих требованиям конкурентного рынка труда. В статье указывается важность работы, направленной на развитие профессиональных компетенций студентов, повышение уровня знаний, навыков, обмена информацией в области информационных технологий с использованием компьютерных технологий, а также на совершенствование обучения работе с программным обеспечением и т.п.
Key words: innovative technologies, information technologies, interactive whiteboard, telecommunication technologies, educational process
ДОИР БА ИСТИФОДАИ ФАНОВАРЩОИ НАВОВАРОНА ДАР РАВАНДИ ТАЪЛИМ
ОБ
ИСПОЛЬЗОВАНИИ ИННОВАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ПРОЦЕ^Е ОБУЧЕНИЯ
USAGE OF INNOVATIVE TECHNOLOGY IN THE PROCESS OF TUITION
№4 (6 9) НОМАИ ДОПИШИ О\ i УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ I SCIENTIFIC NOTES
The article dwells on the importance of effective use of innovative and information technologies in the educational process, possibilities and various types of modern technologies being taken into account as well. It is underscored that the use of innovative technologies is of paramount importance in the development of technical sciences. Information is provided on the development of innovative technologies in our time and the need for their implementation in all areas, including the education system. It is noted that the main purpose of training is to train specialists who meet the requirements of a competitive labor market. The article indicates the importance of work aimed at developing the professional competencies of students, increasing the level of knowledge, skills, exchanging information in the field of information technology using computer technology, as well as improving training in working with software etc.
Тара;;иёти илму техника ва давлат аз сатху сифати тахсилоти олй вобастагии калон дорад. Пас аз сохибистиклолии Чумхурии Точикистон дар баробари ба вучуд омадани дигаргунихо дар тамоми сохтору сохахои кишвар, аз он чумла дар сохаи маориф низ аз канор намондааст.
Хукумати Ч,умх,урии Точикистон якчоя бо Вазорати маориф ва илми Чумхурии Точикистон тамоми кушишхоро дар сатхи муайяни баланд бардоштани тахсилот дар тамоми зинахо, аз тахсилоти томактабй то тахсилоти олй дар ин замина ворид шудан ба фазои тахсилоти байналхал;й равона кардааст.
Президенти Ч,умх,урии Точикистон Эмомалй Рахмон дар Паёми хеш ба Мачлиси Олии Ч,умх,урии Точикистон аз санаи 26.12.2019 сол баён карданд: "Дар мархалаи кунунии пешрафти Точикистон ба сохахои илму маориф афзалияти аввалиндарача дода мешавад, зеро онхо дар тахкими пояхои давлати демократй ва ху;у;бунёду дунявй на;ши калидй мебозанд" [7].
Яке аз хадафхо, ин дар тахсилоти олй чорй кардани фановарихои нави тахсил - тахсилоти кредитй мебошад, ки айни хол дар тамоми муассисахои тахсилоти олии кишвар чорй шуда истодааст.
Инноватсия - калимаи лотинй буда, "vatio" маънои "тагйирёбй, навгонй ва чорй кардани навигарй"-ро мефахмонад. Вожаи "инноватсия" (минбаъд навоварй) кулли фаъолиятхои нави илмию техникиро ифода менамояд. Дар забони точикй ба чои "инноватсия" истифодаи навоварй чоиз аст. Навоварй беш аз дусад сол дар истехсолот мавриди истифода ;арор дорад ва ;ариб як аср аст, ки он ба сохаи маориф ва илм рох ёфтааст. Айни хол навоварй дар сохаи маорифи кишвархои мутара;;й чойгохи махсус касб кардааст, ки дар ин раванд кишвари мо низ дар канор нест. Суоле ба миён меояд, ки навоварй дар сохаи илму маориф чй ахамият дорад?
Хусусияти навоваронаи фановарихои таълим, ки хангоми ташкили чараёни таълим дар мактабхои олй истифода бурда мешавад, яке аз роххои баланд бардоштани ра;обатнокии донишгоххо дар давраи муосир гардидааст[2, с 137].
Воридкунии навоварихо ба фаъолияти таълим ба баландсозии сифати омодасозии мутахассисон ва бакалаврон мусоидат манамояд. Дар навбати худ, баланд бардоштани сифат, дастрасй, самаранокии таълим, табиати муттасил ва навоваронаи он, афзоиши фаъолнокии ичтимоии чавонон, чалби онхо дар мухитхои гуногуни таълим омили мухим дар таъмини амнияти миллии кишвар ва афзоиши некуахволии шахрвандон мебошад.
Б.Лихачев фановарии педагогиро хамчун "мачмуи му;аррароти равонй ва педагогй, муайянкунандаи шаклхо, усулхо, метод, усули таълим, воситахои таълимиро муайян мекунад, ин воситахои ташкилй ва методологии раванди педагогй мебошад» [4, с 51] тафсир месозад. А;идаи В.А.Сластенина доир ба фановарии педагогй, ки вай хамчун лоихакашии чиддй ва амалисозии ами;и кафолатдихандаи муваффа;ияти амалхои педагогй" [6, с 17] муайян месозад.
Фаъолияти навоварии муносибати эчодкоронаи омузгорро оид ба азхудкунии шаклхо ва воситахои мавчудаи такмили ихтисоси худ дар бар мегирад.
Омузгор хамчун субъект ва ташкилотчии фаъолияти навоварона дар эчод, татби; ва оммавй гардонидани навигарй иштирок менамояд. Вай бояд мундаричаву мохияти дониш дар илмва тагирёбии анъанавиро тахлил карда тавонад. Мафхуми "инноватсия" бо мафхумхое, аз ;абили раванди навоварй ало;амандии зич дорад. Аз ин ру, бидуни чустучуи мундаричаи ин мафхумхо, фахмидани мундаричаи навоварй гайриимкон аст.
Навоварй як ;исми мухими амалия ва назария мебошад, ки ба баланд бардоштани сифати объекти ичтимоию фархангй нигаронида шудааст. Доир ба пайдоиши мохияти ин назарияи гояхо, равишхо ва андешахои мухталиф мавчуданд.
№4(69) 2021
i НОМАИ ДОНИШГОХ i УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ i SCIENTIFIC NOTES
Онхо дар асоси ташаббус ва навоварихо тахия карда мешаванд, барои рушди мундаричаи таълим инчунин рушди низоми маориф дар мачмуъ таъсири мусбат мерасонанд. Фановарихо, шаклхо ва усулхо дар сохаи навоваронаи фаъолият ё истехсолот, муносибати нав ба халли масъала ё истифодаи раванди нави технологй натичаи охирин мебошанд, ки метавонанд ба муваффа;ияти назаррас оварда расонанд.Омузиши чандрасонай (мултимедия) фановариест, ки ба истифодаи фаъолонаи воситахои чандрасонаии муосир дар раванди таълим асос ёфтааст.
Дар дарсхои чандрасонай оид ба азхудкунии иттилооти таълимй ду чузъи нав зарур аст: роёна ва нармафзор, ки дар он маълумоти таълимй дар шакли матн, тасвирхои гуногуни визуалй, диаграмма, расм, чадвал, видеомавод, аниматсия ва эффектхои садой вучуд доранд.
Натичаи истифодаи фановарихои чандрасонай пеш аз хама таваччух ба фан мебошад, ки он ба афзоиши шумораи донишчуёни дар олимпиадахо ва мусоби;ахои сатххои гуногун иштироккунанда оварда мерасонад. Ташкили машгулиятхо бо истифода аз фановарии чандрасонай шав;у хаваси донишчуёнро баланд мегардонад. Навигарихои дарс донишчуёнро ба худ чалб мекунанд, дар синф дар давоми чунин машгулиятхо мухити муоширати во;ей ба вучуд оварда мешавад, ки дар он таълимгирандагон мекушанд, ки фикрхоро "бо суханони худ" баён кунанд. Дар натича онхо супоришхоро бо омодагй ичро намуда, ба маводи мавчуда таваччух зохир мекунанд. Донишчуён муста;илона кор карданро бо адабиёти таълимй, маълумотй ва дигар сарчашмахо дар ин мавзуъ меомузанд, оид ба омодагй ва хохиши ичрои супоришхои иловагй шав; пайдо мекунанд.
Дарсхои чандрасонай дар раванди таълим имкониятхои зеринро дорад:
• афзоиши хавасмандй ва фаъолияти маърифатй;
• баланд бардоштани сифати таълим;
• дар бораи падидахо ва равандхои омухташудадодани маълумоти мукаммалтар ва боэътимод;
• баланд бардоштани на;ши аёният дар раванди таълим;
• озод намудани омузгор аз баъзе корхои техникии марбут ба назорат;
• баланд бардоштан раванди дарс;
• баланд бардоштани муста;илияти донишчу;
• ами;тар кардани дарачаи малака ва малакахои амалй;
Истифодаи фановарихои муосир дaр мaoриф, бaрoи тaшaккули шaхcияти донишчуён шароити мусоидро фарохам оварда, ба талаботи муосир чавобгу мебoшaд.
Боиси ;айд аст, ки ташаккули салохияти иттилоотй яке аз хадафхои таълим аст, аммо дар айни замон, он воситаи пешбарандаи раванди таълим мебошад. Азбаски салохияти иттилоотй мухим мебошад, ташаккули он дар хама сатххои тахсилот ба амал меояд, дар холе ки принсипхои давомнокй ва омузиш риоя карда мешаванд. Муайян кардан лозим аст, ки дар хар як мархилаи таълим кадом салохиятхо ташаккул меёбанд. Яъне зарур аст, ки салохиятхои калидй, байнисохавй ва мавзуиро тахия намоем, бо ин рох метавон мундаричаи таълимро дар равиши салохиятдор муайян кард. Пурсиши донишчуён нишон дод, ки та;рибан 50% -и пурсидашудагон ба осонй дар интернет бо почтаи электронй кор мекунанд. Хамин тари;, сатхи омодагии довталабон аз сифр то касбй фар; мекунад. Fайр аз он, нобаробарии иттилоотии донишчуён торафт аёнтар мегардад: зиёда аз 60% донишчуён сохиби компютер хастанд, бо;имонда ба ин фановарй ба хисоби миёна дар як хафта 1-4 соат дастрасй доранд. Аз гуфтахои боло хулоса баровардан мумкин аст, ки салохияти иттилоотиро на аз руи намоши ягона, балки дар асоси сатхи тайёрии ибтидоии донишчуён тахия кардан лозим аст. Аз ин ру, зарурати омухтани мафхумхои бунёди ва равишхои методологй дар омузиши фановарихои иттилоотй вучуд надорад. Хамин тари;, раванди таълим бояд на аз руи принсипи "тугмаро пахш намоед -шумо натичаро ба даст меоред", балки аз вазифаи дар наздашон истода, мачмуи усулхои имконпазири халли масъалахо ва муайян кардани усули оптималй сохта шавад. Рушди ин салохиятхо бидуни донистани асосхои бунёдии информатика гайри имкон аст. Хусусан дар бораи на;ши омузгор дар ташаккули салохияти иттилоотии донишчуён истода гузаштан лозим аст. Тавре, ки пурсиши довталабон нишон дод, та;рибан 60% пурсидашудагон сабаби асосии суст будани омодагии иттилоотиро аз сатхи пасти тачрибаи омузгоронй информатика мешуморанд.
Дар ин холат, омузгор метавонад дониши зарурии ин мавзуъро ба донишчу супорад, аммо дар бораи равиши салохиятдор сухан рондан лозим намеояд. Барои ба даст овардани сатхи касбии салохияти иттилоотй, бояд шароити таълими кори тахассусй дар компютер фарохам
№4 (6 9) НОМАИ ДОПИШИ О\ » УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ » SCIENTIFIC NOTES
ов арда шавад . Комилан возех аст, ки донишчу бояд малакаи кор бо тачхизот ва нармафзори муосиртарин дошта бошад, ки ба фаъолияти касбии ояндаи у мувофи; бошад. Ч,алби донишчуён ба кори муста;илона бо унсурхои фаъолияти илмй бо истифодаи фаъоли фановарихои иттилоотй мухим аст . Инчунин талаб карда мешавад, ки татби;и принсипи давомнокй ва фаъолнокй таъмин карда шавад.Яке аз воситахои муосири таълим ин тахтаи электронй мебошад. Тахтаи электронй барои экрани компютерро калонхачм тасвир намудан хизмат мерасонад. Ин тачхизот дар раванди таълим ахамияти зиёд дорад, чунки хонанда гуфтаи омузгорро мешунавад, хам мебинад ва хам шав;и у барои аз худ кардани техникаи муосир зиёд мегардад. Инчунин, дарс барои омузгор дар шакли бойгонй хифз мешавад, чунки дарсеро, ки мегузаронад, дар хотираи компютер онро сабт менамояд ва минбаъд ва;тро барои навиштан ва сохтани мавод сарф намекунад. Масалан хангоми истифода бурдани тахтаи электронй дар дарси фановарии иттилоотй, чунин омилхои самаранокии машгулиятхоро ;айд наудан мумкин аст:
-та;симоти босамари ва;т;
-бедор кардани шав;у зав;и донишчуён оид ба техникаи муосир; -тарзи истифодаи техникахои хозиразамон; -тамошои тасвирхои илмй- тах;и;отй.
Хднгоми гузариши мавзуъхои таълимй аз фанхои алгебра, физика, химия ва дигар фанхо барои навиштани мисолу масъалахо дар тахтаи синф ва;ти бисёр сарф мешаад. Имруз бошад, омузгор метавонад на;шаи яксоатаи дарси худро, ки мисолу масъалахо ва дигар маводхоро дар бар мегирад, тавассути слайд сохта, бовоситаи тахтаи электронй намоиш дихад. Дар ин маврид барои омузгор гузаштани дарс хам осон мегардад ва хам сарфакорию сифатнокй бештар мушохида мегардад.Дар шароити имруза ;ариб хамаи синфхонахои муассисахои таълимй, толорхои лексионию семинарй ва мачлисгоххо бо тахтаи электронй, компютер ва проекторхо мучаххаз шудаанд. Тавассути онхо мо маълумоти гуногун, аз ;абили хабар, расму графикахои гуногун, тасвирхои видеой ва аудиосадохоро ба сомеон мерасонем. Онхо ба гайр аз вазифаи намоишдихй ва муаррифй, хамчунин, барои сохтани моделхои мухталиф низ истифода мешаванд. Тахтахои электронй истифодаи барномахои мухталифро низ та;озо менамояд. Аз чониби дигар, худи донишчуён низ аз машгулиятхо дилгир намешаванд, зеро кор дар тахтаи электронй барояшон шав;овар мебошад. Дар мачмуъ фановарихои навтарин дар кашидани расм, хуруфчинии матнхо, сохтани диаграммахо, интишори иттилоот аз дискхо ба омузгор кумак мерасонанд. Бахрабардории васеи онхо шав;у рагбати донишчуёнро на танхо ба фанни омузонидашаванда, балки ба фановарихои чадид низ зиёд менамояд. Фикрронии донишчуро сай;ал дода, хисси эчодкориро дар вучуди онхо бедор мекунад[3, с.137]. Омузгоронро лозим аст, ки рагбати донишчуро нисбат ба донишандузй аз фанхои тахассусй ва дигар фанхои мухталиф пурзур намоянд. Истифодаи фановарии иттилоотй дар раванди таълим барои омузгор бенихоят имконияти васеъро пешниход менамояд. Тачхизоти техникй барои гузаронидани машгулиятхо ва баён намудан фикр кумаки зиёд мерасонад. Масалан, намоишомахо ё слайдхо, видеонаворхо, халлу фасли масъалахо - тавассути тахтаи электронй ё проектор амалй мешаванд. Яъне ин тачхизот имкон медихад, ки дарачаи дастрасии дарс афзуда, раванди он аёнй шавад, зеро донишчуён дар ин гуна машгулиятхо хам мебинанду хам мешунаванд ва бо воситаи тахтахои электронй масъалахоро низ хал менамоянд. Истифодаи тахтаи электронй раванди таълимро самаранок ва ди;;ати хонандаро ба худ чалб менамояд. Тахтаи электронй ба омузгор имкон медихад, ки зуд ба хонандагон маводи ба мавзуъ дахлдоштаро нишон дихад ва инчунин бо пайдо шудани саволхо, омузгор маводро дар тахтаи электронй тагйир дода, ба саволхо чавоб дихад. Тахтаи электронй имкони дарсгузариро васеъ мекунад, ки дар натича имконияти ба дарс воридкунии видео, аудио, графикахо, диаграммахо, схемахо пайдо мешавад. Аз ин сабаб дар барномахои таълимии муассисахои таълимй ба омузиши технологияхои инноватсионй эътибори хоса зохир карда мешавад. Дар хулосаи мацола баён намудан мумкин аст, ки иcтифoдаи фановарихои навоварона дар машгулиятxlo чунин имкoниятх^oрo дoрад:
1. Истифодаи самаранокии ва;тро таъмин мекунад;
2. Сифати раванди таълимро бехтар мегардонад;
3. Кори муаллимро осон мегардонад;
4. Ди;;ати хонандаро чалб менамояд;
5. Дониши фикрй ва техникии хонандаро зиёд мекунад;
6. Мафкураи техникии донишчуро баланд мегардонад;
№4(69) 2021
• НОМАИ ДОНИШГО^ • УЧЁНЫЕ ЗАПИСКИ • SCIENTIFIC NOTES
7. Кор бо фановарии муосирро пурзур мекунад;
8. Донишчуро барои фикрронй чалб мекунад;
9. Донишчуро барои муста;илона кор кардан тал;ин мекунад;
10. Хдлли бехтарини масъаларо муайян мекунад;
11. Барои исботи тасди;от воситаи бехтарин мебошад.
Хулоса, фановарихои навоварона имкон медихад, ки мухассилин навгонихои илмию
фановарии пеш;адамро хубтар аз худ намоянд, ба дастовардхо ноил гарданд ва хамчун
мутахассисони ба бозори мехнати чахонй ра;обатпазир ба камол расида парчамбардор ва
муаррифгари Точикистони азиз бошанд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Андреев, А.В. Практика электронного обучения с использованием Moodle- Таганрог: /А.В. Андреев, С.В, Андреева, И.Б.Доценко.-Изд-во.ТТИ ЮФУ, 2008-146 с.
2. Брыксина, О.Ф. Конструирование урока с использованием средств информационных технологий и образовательных электронных ресурсов/ О.Ф. Брыксина// Информатика и образование.- 2014 .-№5.
3. Fаюров Х.Ш., Муродов М.К., Татби;и технологияи чандрасонай барои баланд бардоштани сифати тахсилот дар муассисахои миёнаи умумй /Х.Ш^аюров,М.К.Муродов//Номаи донишгохи ДДХ ба номи академик Б^афуров № 2 (59) 2019 с, с 136-142
4. Исмоилов Ш.М., Муродов М.К., Набиева М.А. Роль информационно-коммуникационных технологий и в частности мультимедиа в процессе обучения//Мачмуи ма;олахои конференсияи илмй - тад;и;отй байналмилалии «Служение науке» (8 февраль 2021г.) ш.Петрозаводск, Федератсияи Руссия. - С.51-59.
5. Красильникова, В.А. Становление и развитие компьютерных технологий обучения: Монография/ В.А. Красильникова. - ОГУ, Оренбург. М.: ИИО РАО, 2002. -176 с.
6. Монахов, В.М Проектирование и внедрение новых технологий обучения/В.ММонахов// Сов. Педагогика, 2013, № 7,-С.17-24.
7. Паёми Пешвои миллат, Президенти Ч,умхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон ба Мачлиси Олии Ч,умхурии Точикистон, 20 январи соли 2016, шахри Душанбе, URL: http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=22938.- охири бознигарй 22.03.21.
8. Смолянинова,О.Г.Разработка мультимедийных электронных учебников в среде ТООЬВООК: учеб. / О.Г. Смолянинова//Пособие с грифом УМО Педобразования РФ.-Красноярск: Изд. КрасГУ, 2002.- 109 с.
9. Смолянинова, О.Г. Мультимедиа для ученика и учителя/О.Г.Смолянинова//ИНФО.- 2002.- № 2.- С. 43-48.
REFERENCES:
1. Andreev, A.V. Practice of e-Learning Using Moodle-Taganrog:/A.V.Andreev,S.V.Andreeva, I.B.Dotsenko.-TIT SFU,2008.-146 p.
2. Bryksina, О^. Designing Lesson Using Information Technology Tools and Ed^at^a! Electronic Resources. / OF.F. Bryksina // Informatics and Education. - 2014. - №5
3. Gayurov H. Sh., Murodov M.K., Multimedia technology implementation aimed at qualification of education at comprehensive schools// scientific notes № 2 (59) 2019, 136-142 p
4. Ismoilov Sh.M., Murodov MK, Nabieva MA The role of information and communication technologies and the specificity of multimedia in the learning process // Proceedings of the International Scientific Conference "Science" (February 8, 2021). Petrozavodsk, Russian Federation. - С. 51-59.
5. Krasilnikova, V.A. The Formation and Development of Computer Technology Training: Monograph / V.A. Krasilnikova. - OSU, Orenburg. - M.: IIRO RAO, 2002. - 176 p.
6. Mornkhov, V.M. Designing and Introduction of New Learning Technologies, / V.M Monakhov // Soviet Pedagogy, 2013, № 7, - P. 17-24.
7. Smolyaninova, O.G. Development of Multimedia Electronic Textbooks of TOOLBOOK: / O.G. Smolyaninov // manual stamped with UMO Pedagogy RF.-Krasnoyarsk:Krasnoyarsk State University,2002.-109 p.
8. Smolyaninova, O.G.Multimedia for Student and Teacher/O.G.Smolyaninov//INFO.-2002.-№ 2.-P.43- 48.
9. The Message of the Leader of Nation, Tajikistan Republic President Honorable Emomali Rahmon to the Supreme Council under Tajikistan Republic, January 20, 2016, Dashanbe, URL: http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=22938 (date of request: 22.03.21).
