Научная статья на тему 'ДИНИЙ ЭКСТРЕМИЗМ ВА ТЕРРОРИЗИМГА ҚАРШИ КУРАШНИНГ ДОЛЗАРБ ЙЎНАЛИШЛАРИ'

ДИНИЙ ЭКСТРЕМИЗМ ВА ТЕРРОРИЗИМГА ҚАРШИ КУРАШНИНГ ДОЛЗАРБ ЙЎНАЛИШЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
4
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Жамият / диний / экстремизм / терроризм / қарши кураш / фуқаролик / халқаро / ҳамкорлик / олдини олиш / профилактика. / Society / religious / extremism / terrorism / combat / civil / international / cooperation / prevention / prevention

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Насриева Дилноза Нарзуллоевна

Мазкур мақолада диний экстремизм ва терроризимга қарши курашнинг долзарб йўналишлари билан боғлиқ масалалар таҳлил этилган. Шунингдек, мақолада жамиятимиздаги диний экстремизм ва терроризмнинг салбий ҳолатлари ва уларнинг олдини олишда стратегик муаммоларни ҳал этиш масалалари ҳам ўрганилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CURRENT TRENDS IN THE FIGHT AGAINST RELIGIOUS EXTREMISM AND TERRORISM

This article analyzes the issues related to the current trends in the fight against religious extremism and terrorism. Also, the article examines the negative situations of religious extremism and terrorism in our society and issues of solving strategic problems in its prevention.

Текст научной работы на тему «ДИНИЙ ЭКСТРЕМИЗМ ВА ТЕРРОРИЗИМГА ҚАРШИ КУРАШНИНГ ДОЛЗАРБ ЙЎНАЛИШЛАРИ»

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

Л* /J

/'vö Л M

— - г Ир • ¿ЯЦЛ

I v„-®,t ï \ ^

\f л

ûW, FINANCE AND APPLIED SÇIENCES

Гч v.u,-!|J»'«iBi)'"""

CURRENT TRENDS IN THE FIGHT AGAINST RELIGIOUS EXTREMISM AND TERRORISM

Nasrieva Dilnoza Narzullovna

Freelance researcher https://doi.org/10.5281/zenodo.13884266

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 25th September 2024 Accepted: 29th September 2024 Online: 30th September 2024

KEYWORDS Society, religious, extremism, terrorism, combat, civil, international, cooperation, prevention, prevention.

This article analyzes the issues related to the current trends in the fight against religious extremism and terrorism. Also, the article examines the negative situations of religious extremism and terrorism in our society and issues of solving strategic problems in its prevention.

СОВРЕМЕННЫЕ ТЕНДЕНЦИИ В БОРЬБЕ С РЕЛИГИОЗНЫМ ЭКСТРЕМИЗМОМ И ТЕРРОРИЗМОМ

Насриева Дильноза Нарзуллоевна

независимый исследователь https://doi.org/10.5281/zenodo.13884266

ARTICLE INFO

ABSTRACT

В данной статье анализируются вопросы, связанные с современными тенденциями борьбы с религиозным экстремизмом и терроризмом. Также в статье рассматриваются негативные ситуации религиозного экстремизма и терроризма в нашем обществе и вопросы решения стратегических задач по их предотвращению.

Received: 25th September 2024 Accepted: 29th September 2024 Online: 30th September 2024

KEYWORDS Общество, религиозный,

экстремизм, терроризм, борьба, гражданский,

международный, сотрудничество, профилактика, предотвращение.

ДИНИЙ ЭКСТРЕМИЗМ ВА ТЕРРОРИЗИМГА ЦАРШИ КУРАШНИНГ

ДОЛЗАРБ ЙУНАЛИШЛАРИ

Насриева Дилноза Нарзуллоевна

Эркин тадцицотчи https://doi.org/10.5281/zenodo.13884266 ARTICLE INFO ABSTRACT

Received: 25th September 2024 Accepted: 29th September 2024 Online: 30th September 2024

Мазкур мацолада диний экстремизм ва терроризимга царши курашнинг долзарб

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

KEYWORDS

Жамият, диний, экстремизм, терроризм, царши кураш, фуцаролик, халцаро,

уамкорлик, олдини олиш, профилактика.

йуналишлари билан боглиц масалалар таулил этилган. Шунингдек, мацолада жамиятимиздаги диний экстремизм ва терроризмнинг салбий уолатлари ва уларнинг олдини олишда стратегик муаммоларни уал этиш масалалари уам урганилган.

Бугунги кунда диний экстремизм ва терроризм муаммосига жахоннинг деярли х,ар бир мамлакатида дуч келиш мумкин. Бу жиноятлар сунгги йилларда халцаро мицёсда трансмиллий жиноят сифатида халцаро ташкилотлар томонидан кенг мухокама цилинаётган мавзулардан биридир. Х,атто, айрим сиёсатчилар томонидан терроризмга глобал инцирозни келтириб чицарувчи омил сифатида хам таъриф берилади. Ушбу масала мураккаб ва ечими цийин булиб, унга жамиятдаги бир касаллик деб царалади1.

Терроризм келтирадиган зарар барча давлатлар учун тенг. Диний эктремизм, терроризм давлатнинг турли тузилмаларига, жумладан, хуцуц тизимига, ижтимоий-ицтисодий сохддаги ислохотларига хам салбий таъсир курсатади.Шунинг учун халцаро мицёсда терроризмга царши курашиш борасида бир цанча ишлар бажарилган ва хуцуций асос яратилган. Хусусан, Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг "Терроризмга царши конвенция"си(2008 йил 31 октабр), "Ядровий терроризмга царши кураш тугрисида"ги БМТ декларацияси(2005 йил 16 декабр), Европа Кенгашининг "Терроризмни молиялаштиришга нисбатан жиноий жавобгарлик тугрисида"ги конвенцияси (1999 йил 27 январь), шунингдек, 2010 йили Ицтисодий хамкорлик ва тарацциёт ташкилоти доирасида цабул цилинган терроризмга царши кураш буйича Истанбул харакат режаси (2003 йил 10 сентябрь, Истанбул) терроризмга царши халцаро курашнинг хуцуций асосларини яратишда мухим цадам булди.

Юртимизда мазкур муаммонинг долзарблилиги хис этилиб, диний экстремизм ва терроризмга царши кураш буйича Узбекистон Республикасининг бир цанча норматив хужжатлари цабул цилинган.

Узбекистон Республикасининг амалдаги Жиноят кодекси, Жиноят процессуал кодекси, Узбекистон Республикасининг "Терроризмга царши кураш тугрисида"ги цонуни (2000 йил 15 декабръ), Узбекистон Республикасининг "Жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштиришга, терроризмнимолиялаштиришга ва оммавий циргин цуролини тарцатишни молиялаштиришга царши курашиш тугрисида"ги цонуни (2004 йил 26 август),Узбекистон Республикасининг "Экстремизмга царши курашиш тугрисида"ги (2018 йил 30 июль) Конунлари цабул цилинди. Шунингдек, бу билан бевосита ва билвосита шугулланувчи ташкилотлар фаолият юритмоцда. Миллий цонунчилигимизда диний экстремизм ва терроризмнинг турли йуналишларига царши курашга йуналтирилган нормалар мустахкамланган.

Жумладан, терроризм, тайёрланаётган ёки содир этилган терроричилик харакатлари тугрисидаги маълумотлар ва фактларни хабар бермаслик, терроризмни

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йилги Олий Мажлисга мурожаатномаси. https://uza.uz/oz/politics/zbekiston-respublikasi prezidenti-shavkat-mirziyeevning-oliy-25-01-2020

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

молиялаштириш, террорчилик фаолиятини амалга ошириш мацсадида уцувдан утиш каби жиноятлар учун жиноий жавобгарлик белгиланган. Шунга царамай бу муаммо ханузгача долзарблигича цолмоцда.

Дархацицат, мазкур мавзу буйича хамда ушбу иллатнинг криминологик тавсифи жихатидан Узбекистон Республикасининг амалдаги норматив-хуцуций хужжатлари, халцаро шартномалар билан бир цаторда миллий хуцуцшунос олимларимиздан О.Юсупов, А.Хасанов, А.Очилдиев, Н.Жураев, А.Закурлаев, Б.Ахунов, К.Шермухамедов, Ж.Каримов, И.Исмаилов, У.Мамадалиев, К.Комилов, У.Хасанбоев, Г.Кремер2, шунингдек, чет эл хуцуцшунос олимларидан А.Г.Залужный, В.С.Овчинский, О.А.Акопян, В.Л.Сергевнин, М.Олбрайт, С.С.Галченко, В.М.Морозов, М.В.Харкевич, А.Е.Ефремов3 тадцицот ишлари олиб бориб, уз китобларида ёритиб утишган.

Бундан ташцари, У.Кушаев, А.Ахмедов, А.Тулепов, Б.О.Тураев, АДодиров, О.Большаков, Р.Виланд, Ш.Жураев,Ж.Мелицузиев, З.Мунавваров, Х.Мустафо, Г.Аустин, Имора Мухаммад каби миллий ва хорижий хуцуцшунос олимлар узларининг монография, мацола, диссертация ишларида терроризм тавсифини, унга царши кураш усулларини хар томонлама ёритиб утишган4.

Маълумки, Узбекистон давлати мустацилликнинг илк кунлариданоц узининг динга муносабатини аниц ва цатъий белгилаб олинди. Давлатнинг динга муносабати

2Диний баfрикенглик ва мутаассиблик: (юз саволга юз жавоб) /Масъул мухаррир О.Юсупов. -Т.: Тошкент ислом университети, 2019.- 156 б. Диний экстремизм ва терроризмга карши курашнинг маънавий-маърифий асослари: Укув кулланма / Масъул мухаррир А.С.Очилдиев. -Т.: Тошкент ислом университети, 2019. -246 б. Диний мутаассиблик: мохият, максадлар ва олдини олиш йуллари / А.Хасанов, О.Юсупов, К.Шермухамедов ва бошк. - Т.: Моварауннахр, 2013. - 160 б. Жураев Н. Халцаро терроризм ва минтакавий можаролар: Укув кулланма. -Т.:, 2010. -Б. 28. Закурлаев А. Узбекистонда fайрик,онуний фаолият курсатаётган диний экстремистик ва террористик ташкилотлар ва бу ташкилотларни аниклашда хукукни мухофаза килувчи идораларнинг вазифалари ва жамоят ташкилотлари билан хамкорлик: Услубий кулланма. - Т., 2017. Закурлаев А., Ахунов Б. Диний экстремизм ва террорчилик. -Т., Янги аср авлоди, 2014.- Б. 66. Ислом инкилоби остидаги экстремистик ва террорчи уюшмалар (Маълумотлар туплами) / Шермухамедов К., Каримов Ж. - Т.: Моварауннахр, 2014. - 160. б. Исмаилов И., Мамадалиев У. Диний экстремизм ва у билан бомик, жиноятларнинг олдини олиш муаммолари // Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси хузуридаги Тошкент Ислом университетининг илмий-тахлилий ахбороти. - 2013. 4-сон. - Б. 50-53. Комилов К., ^асанбоев У., ^ошимов Н. Диний экстремизм ва халкаро терроризм - жамият тараккиётига тахдид: Маърифий - услубий кулланма. - Т.: Тошкент ислом университети, 2019. Кремер Г. Ислом - дин ва давлат: исломда дин, хукук ва сиёсатнинг узаро муносабати // Ислом ва дунёвий-маърифий давлат. - Т.: Имом ал-Бухорий халкаро жамfармаси, 2013. - Б. 102.

3 Злужный А.Г. Право. Религия. Закон. М.: Издательский дом "Научная книга", 2018. Овчинский В.С., Кочубей М.А. Экстремистские организации в США // Журнал российского права. 2019. №6. Сергевнин В.Л. Антитеррорристические стратегии местной полиции и проблема расового профилирования в США / Стратегия национальной безопасности Российской Федерации: теория и практика реализации. Материалы Всероссийской научно-практической конференции. Владимир, 2012. Акопян О.А. Противодействие терроризму. Зарубежный опыт.URL: http://www/nirsi.ru/68. Олбрайт М. Религия и мировая политика. Пер. с англ. М.: Альпина Бизнес букс.2017. Галченко С.С. Понятие терроризма в уголовном праве Англии, США и стран континентальной Европы // Общество и право.2013. № 1 (43). С. 122-124. Ефремов А.Е. Этапы развития законодательства и сравнительного правоведения.2017. № 3 (64). С. 125-135. Морозов В.М. Израиль и средиземноморская безопасность // Международные процессы.2012. Т.10. № 30. С.91-97. Харкевич М.В., Касаткин П.И. Биополитика и религия в эпоху постмодерна // Вестник МГИМО Университета. 2011. № 6. С. 217-222.

4Тинчликни асраш - мукаддас бурч / У.Кушаев, А.Ахмедов, Ш.Жураев ва б.; / Масъул мухаррир А.Очилдиев. -Т.: Тошкент ислом университети, 2009.- 32 б. Тулепов А. Ислом ва акидапараст окимлар. Тулдирилган нашр / Масъул мухаррир Шайх Абдулазиз Мансур. -Т.:Шарк, 2014. - 536 б. ^асанбоев У. Узбекистонда давлат ва дин муносабатлари: диний ташкилотлар, окимлар, мафкуравий курашнинг долзарб йуналишлари. - Т.: Тошкент ислом университети, 2014. - 552 б. Большаков О. История халифата. Т1 - М.: Восточная литература, 2002. -С.94. Виланд Р. Давлат ва дин бирлиги исломнинг катъий талабими? // Ислом ва дунёвий-маърифий давлат. -Т.: Имом ал-Бухорий халкаро жамfармаси, 2003. -Б. 73. Шураев Ш. Бузfунчи даъватчилар. - Т.: Тошкент ислом университети, 2010. - 40 б. Мухаммад Имора. Ал-Ислам вал акаллият // Фикр ал-муслим ал-муасир. - Кохира: Марказ ал-Ахром. 1992. -Б. 76-80. Austin,G.(2018). Extremist or terrorist: spot the difference. Australian Strategic Policy Institute.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

"Mhcoh s^TH;ogcu3 «mai o^MaHgu", "^yHëBHRflHK - gax,pHH.flHK SMac", geraH aHH; TaMoHH^ap acocuga 6e.flrH.flaHgH. By TaMOHH^ 6om ;oMycHMH3 Кoнcтнтyцнfl x,aMga Y36eKHCTOH Pecnyö^uKacuHHHr 2021 HH^ 5 uro^garu "Bu^goH spKHKAHru Ba guHHH TamKH^OT^ap TyFpHcHga"rH YP^-699-COH^H KoHyHga y3HHHHr xy;yK;HH H^ogacuHH TonraH5.

^yM^agaH, Ma3Kyp KoHyHHHr 4-Moggacuga BH^goH spKHH^uruHH TaiMHH^am Maca^acu Ha3apga TyTH^raH 6y^u6, "Bh^^oh эркнн^нгн — 6y $y;apo.flapHHHr xox^araH gHHra s^TH;og ^u^um ëKH x,en ;aicH gHHra s^TH;og ^u^Mac^HK 6yÏHHa Ka^o^aT^aHraH кoнcтнтyцнflвнн xyKyKugup.

Oy;apo gHHra, gHHra s^TH;og ;H^umra ëKH s^TH;og ^u^Mac^HKKa, HÖogaT^apga, guHHH pacM-pycyM^ap Ba MapocHM^apga umTHpoK этнmгa ëKH umTHpoK STMac^HKKa, guHHH Ta^^HM o^umra HHcöaTaH y3 MyHocaöaTHHH 6e^ru^aëTraHga yHH y ëKH 6y Tap3ga Ma^öyp^amra ïy^ KyHu^MaigH.

Bo«ra eTMaraH^apHH y^apHHHr xoxum-upogacura, oTa-oHacuHHHr ëKH ;oHyHHH BaKH^^apuHHHr xoxum-upogacura 3ug Tap3ga guHHH TamKH^oT^apra этнmra Hy^

;yHH^MaHgH.

Y3 guHura s^TH;og ëKH umoHum spKHH^urura HHcöaTaH $a;aT ;oHyHga

Ha3apga Tyra^raH HeK^oB^ap TaTÖu; STH^agu.

Y36eKucToH Pecnyö^HKacuHHHr кoнcтнтyцнflвнн Ty3yMHHH 3yp^HK öu^aH y3rapTupum, yHHHr cyBepeHHTeTH Ba xygyguH nx^HT^urura nyTyp eTKa3Hm, ^y;apo^apHHHr кoнcтнтyцнflвнн xyKy; Ba spKHKflHKflapHHH KaMcHTum, ypymHH, MH^^HH, up;HH, этннк ëKH guHui agoBaTHH TapFHÖ ^y;apo^apHHHr COF^HFH Ba ax^o;ura

Ta^oBy3 ^y;apo^ap ToTyB^urHHH 6y3Hm, Ba3HHTHH 6e;apop^amTupyBHH

Tyx,MaTgaH uöopaT yigupMa^apHH Tap;aTHm, a^o^u ypTacuga capocuMa yiFoTum x,aMga maxc, ^aMHHT Ba gaB^aTra ;apmu ;apaTH^raH 6om;a ^apaKaT^ap cogup STum Ma;caguga guHgaH $oHga.flaHHmra Hy^ ^yHu^MaigH6", ge6 6epu^raH.

Bu3ra Ma^^yMKH, pecnyö^HKaga MaB^yg guH^ap opacuga uc^oMHHHr MaB;eu HH^o^Tga KaTTa. XycycaH, x,o3Hpru KyHga Y36eKucToH a^o^ucuHHHr cohh 34 M^H.gaH omraH 6y^u6, y^ap 130 gaH 3Hëg MH^aTra MaHcyö ^ucoö^aHagu. Oy;apo^apHHHr 94% gaH 3Hëgu hcaom guHura s^TH;og ;u^agu. ffly 6ouc, hcaom guHH gaB^aTHMH3 Ty6 xa^;^apuHHHr Tapuxura, yTMum Mepocura, MagaHHHTura, py^HHTura HyKyp cuHruö KeTraH. Mc^om guHH ;agpuHT^apu MaM^aKaTHMH3garu pyH 6epaëTraH Ma^HaBHH HHru^aHum ^apaëHH Ba mh^^hh foh Me3oHH maK^^aHumuHHHr SHr My^HM oMH^^apugaH öupugup.

ByryHru KyHga gHHra 6y^raH ;H3u;umHHHr KyHaHuö öopumu r^oöa^^amyB ^apaëH^apHHHHr y3Hra xoc hh^hkoch geHum MyMKHH. 3epo, r^oöa^^amyB gyHëHH 6up 6yTyH Ba hx^ht 6opumu 6u^aH 6up ;aTopga, yHHHr ^ocu^acu cu^aTHga a^oxuga

o^HHraH MH^^aT Ba ^aMHHT^ap gapa^acuga y3-y3HHH aHr^amra 6y^raH HHTH^umHHHr Hy;yp^amyBHra ^aM 3aMHH HpaTMo;ga.

5Y36eKHCTOH PecnyömKacHHHHr 2021 hh^ 5 nrongarn "BnxgoH эркннпнгн Ba ÂHHHH TamKH^OTnap TyrpHCHga"ra ^OHyHH. https://lex.uz/docs/5491534

6 Y36eKHCTOH PecnyörnKacHHHHT 2021 nun 5 urongaru "BUXLOH эркннпнгн Ba guHHH TamKH^OT^ap TyrpHCHga"ra ^OHyHH. https://lex.uz/docs/5491534

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

Афсуски, коммуникация ва информацион технологияларнинг тез суръатлардаги тараккиёти гоявий таъсир утказиш имкониятларининг кенгайишига туртки булиб, геосиёсий максадларга буйсиндирилган, инсон калби ва онги учун курашларнинг янгидан-янги усул ва воситаларининг купайиб бораётгани, айникса, бу борада дин омилидан фойдаланишга уринишларда яккол намоён булмокда. Аксарият холатларда ушбу кураш куролли тус олиб, куплаб халкларнинг бошига фожиали кунларни солмокда.

Дархакикат хозирги кунга келиб диний-экстремистик ташкилотлар кенг тармокли тизимга айланиб улгурди. Бу чукур уйланган стратегиянинг бир кисмидир. Аввало, барча экстремистик ташкилотлар бир тадкикот марказлари, таъбир жоиз булса, "гоявий лаборатория"лар махсули эканини алохида кайд этишимиз лозим.

Биринчи гурух каторига "Таблигчилар" жамоаси ташкилотини киритиш мумкин. Иккинчи гурухлар каторига "Нурчилар", "Х,избут-тахрир" каби диний-экстремистик ташкилотларни киритиш мумкин. Учинчи гурухга эса барча жиходий, сохта "салафий" жамоалар киради.

Диний-экстремистик рухдаги террорчи ташкилотларнинг стратегик максадлари, аввало, гуёки, шариатга асосланган давлат тузиш булиб, бу бир неча боскичда амалга оширилиши режалаштирилган.

Биринчи боскичда ахолини кенг куламда "исломийлаштириш" назарда тутилади. Бунда, аввало, диний илми саёз булган кишилар орасида исломнинг фарзларига амал килиш лозимлиги, бу ишларни бажармаганлар мусулмончиликдан чикиши уктирилади. Шу билан бирга, яширин "хужралар" тузиш ва уларда укиётганларга, диний таълим никоби остида, уз карашларини сингдириш ишлари олиб борилади. Бир карашда бундай "даъват"дан хеч кандай зарар йукдек куриниши мумкин, аслида эса бу "чукур уйланган стратегия"нинг бир кисмидир.

Иккинчи боскичда энди "исломийлаштирилган" ахолида хукумат, мавжуд конституциявий тузум, расмий диний тузилмалар ва уламоларга нисбатан норозилик кайфиятини уйготиш ва шу оркали ижтимоий-сиёсий вазиятни бекарорлаштириш кузланади. Унда ахоли орасида "имонли" ва "имонсиз", "мусулмон" ва "кофир", "ислом диёри" ва "куфр диёри" каби тушунчаларни кенг ёйиш, диний экстремистик рухдаги варака, адабиёт, видео ва аудио тасмаларни таркатиш оркали динлараро ва миллатлараро муносабатларни кескинлаштириш асосий максад хисобланади.

Учинчи боскичга келиб, тупланган "жамоат"ни мавжуд хукуматни агдариш ва "ислом давлатини" тузишга даъват этилади. Бунда, "жиход", "шахидлик" гояларини таргиб килиш, яширин гурухлар тузиш ва унинг аъзоларини махсус (даъват, купорувчилик ва х.к.) тайёргарликдан утказиш, аёллардан иборат ячейкаларни кучайтириш ва охир-окибат террор воситаларидан фойдаланган холда максадга эришиш кузланади.

Тахлил республикамизга турли ДЭО тарафдорлари томонидан таргибот-ташвикот ишлари утказиш учун республикамиз худудига диний экстремистик мазмундаги махсулотларни олиб киришга каратилган харакат фаоллашаётганидан далолат беради. Биргина жорий йилнинг 1 июнига кадар утган давр ичида Дин ишлари буйича кумитанинг экспертиза булимига турли давлат идоралари томонидан 800 дан зиёд

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

диний мазмундаги материаллар такдим этилди. Ушбу материалларнинг салмокли кисмини акидапарастлик гоялари йугирилган махсулотлар ташкил этади. Уларнинг аксарияти хозирги кунда Ирок ва Сурияда фаолият юритаётган террористик ташкилотлар сафига кушилишни даъват этувчи чакириклар ва видеороликлар ташкил этади.

Айни вактда, бундай материаллар билан хукукни мухофаза килувчи идоралар ходимлари томонидан кулган олинганлар ичида энди вояга етган усмирлар мавжуд экани биздан алохида эътибор талаб килади.

Шу нуктаи назардан, мустакил хаётни бошлаётган ёшларимизни турмушда уларни огир синовлар кутиб тураётгани, хусусан, бизнинг юртимиз, халкимизга дуст булмаган, сохта гоялар билан хали хаётий тажрибага эга булмаган усмирларимизни оиласи ва Ватанидан айириб олиб, уз манфаатлари йулида курбон килишдек гараз максадлар эга кучлар борлигидан огохлантиришимиз бизнинг бурчимиз хисобланади.

Диний экстремистик окимларнинг жамиятимиз баркарорлигига тахдиди республикамиздаги ижтимоий сиёсий вазиятни бекарорлаштириш, динлараро ва миллатлараро муносабатларни кескинлаштириш, фукароларни, айникса, ёшларни куролли тукнашувлар руй бераётган худудларда фаолият юритаётган террористик гурухларга жалб килиш каби харакатларда, шунингдек, мамлакатимизда террорчилик харакатлари содир этиш учун сукилиб киришга уринишларда намоён булмокда.

Юкорида кайд этилган холатлар хушёрликни кулдан бой бермаслик, хамиша огох булиб яшаш заруратини яна бир марта курсатмокда. Бу эса уз навбатида, диний экстремизм ва терроризмга карши курашда халкаро майдонда куп ва икки ёклама хамкорликни кучайтириш, БМТ, Шанхай хамкорлик ташкилоти каби халкаро ва минтакавий ташкилотларнинг фаолиятини самарадорлигини ошириш масаласини катъий килиб кун тартибига куймокда.

Маълумки, Узбекистон катор минтакавий ташкилотлар доирасида кабул килинган экстремизм ва терроризмга карши курашга каратилган шартномаларни бажаришда фаол катнашиб келмокда. Терроризмга карши кураш, уни бартараф этиш масалаларига оид сиёсий-хукукий хужжатлар БМТ, Мустакил Давлатлар Х,амдустлиги, Шанхай хамкорлик ташкилоти доираларида имзоланган.

Хозирда Узбекистон БМТнинг терроризмнинг олдини олиш ва унга карши курашга каратилган асосий 13 та хужжатини ратификация килган. БМТ Хавфсизлик кенгаши Аксилтеррористик кумитаси томонидан Узбекистоннинг терроризмга карши курашдаги халкаро хамкорлиги юксак бахоланади.

Шунингдек, Узбекистон АКШ, Россия, Хитой, Марказий Осиё республикалари каби катор мамлакатлар билан халкаро терроризмга карши курашда самарали хамкорлик килиб келмокда.

Уз навбатида, жамиятимизда диний экстремизм ва терроризм мафкураси таркалишини олдини олишда профилактик ва тушунтириш ишлари савияси ва таъсирчанлигини тизимли равишда кучайтириб бориш бугунги куннинг хаётий мухим масаласига айланди.

Хозирги кунда республикамизда диний экстремизм ва терроризмга карши курашда давлат ва фукаролик жамиятининг самарали хамкорлиги йулга куйилган.

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

Давлат амалдаги цонунларимизга зид равишда конституцион тузумга царши гурухларнинг фаолиятини аницлайди ва уларга чек цуяди.

Таъкидлаш жоизки, ДЭО аъзолари диний эътицоди ёки дунёцараши учун эмас, балки Узбекистон Республикасининг Жиноят Кодекси ёки Маъмурий жавобгарлик тугрисидаги Кодекси ва бошца цонунларимизда аниц белгиланган жиноий ишларни содир этгани ва цонунбузарлиги учун жазога тортилади. Алданиб оцимга кириб долган шахс уз вацтида хатосини англаб етиб, пушаймон булса ва жиноятни очишга ёрдам берса, Жиноят Кодексининг тегишли моддасига кура жавобгарликдан озод этилади.

Жамият ОАВ, маънавият йуналишда фаолият юритадиган тузилмалар, жамоат ва диний ташкилотлар орцали фуцароларни ацидапараст гояларнинг таъсирига тушиб цолишини олдини олишга царатилган профилактик ва тушунтириш ишларини амалга оширади.

Хоссатан, Дин ишлари буйича цумита, Тошкент ислом университети, Узбекистон мусулмонлари идораси, "Махалла" хайрия жамоат фонди, Республика Маънавият таргиботи маркази давлат идоралари ва манфаатдор ташкилотлар билан хамкорликда х,ар йили диний экстремизм ва терроризмга царши кураш йуналишида дастур асосида тизимли фаолият юритмоцдалар. Таргибот ва тушунтириш ишлари ОАВ, Интернет, теле ва радиодастурлардаги чицишлар, уцув муассасалари, махалла фуцаро йигинлари, турли ташкилот ва корхоналарда маърифий тадбирлар утказиш шаклларида амалга оширилмоцда.

Олимлар ва уламоларимиз, соха мутахассислари томонидан ацидапарастликнинг турли куринишларини фош этувчи цулланмалар нашр этилиб, ахолининг кенг цатламлари ичида тарцатилмоцда.

Уламоларимиз жума маърузаларида, чегара худудларда даврий равишда ташкил этилаётган учрашувларда мутаассиб даъватчиларнинг сохта даъволарини далиллар билан фош этиб, ахолини, айницса, ёшларни алдовларга учмасликка чацирмоцдалар.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Жумладан, жорий йилнинг утган даври ичида Дин ишлари буйича цумита УМИ, ТИУ, "Махалла" хайрия жамоат фонди ва уцув муассасалари билан хамкорликда 200 дан зиёд маърифий тадбирлар ташкил этди7. ДИК, ТИУ, УМИ интернет сайтларига мавзуга оид юздан зиёд мацолалар жойлаштирилди.

Шу билан бирга, диний экстремистик гурухлар, жиходий жамоа ва уларнинг даъватчилари томонидан олиб борилаётган таргибот-ташвицот ишларининг тобора кенгайиб бораётгани республикамиздаги давлат ва жамоат ташкилотларининг аксилтаргибот ишларини фаоллаштириши, уларни янги, таъсирчан ва оммабоп усул ва шаклларни амалга оширишни тацазо этмоцда.

Экстремизм ва терроризмга царши кураш давлатларнинг доимий эътиборини, унинг олдини олиш ва бартараф этишга царатилган куп циррали сиёсатни амалга оширишда сабрлилик ва собитликни талаб этади. Шаклланиб, кенг тармоц отган экстремизм ва терроризмга царши курашмаган давлатлар заифлашиб, уз халци ва мамлакати осойишталиги ва барцарор ривожланишини хавф остида цолдиради. Дархацицат, экстремизм ва терроризм бир-бири билан боглиц булган ягона

7 https://www.gazeta.uz/2021/02/04

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

жараённинг бирин-кетин ривожланадиган боскичларидир. Шундай экан, экстремизм ва терроризм глобал микёсга чиккан хозирги шароитда, давлат унга карши курашда ички ва ташки омилларнинг таъсирини хисобга олган холда, мувозанатлаштирилган стратегияни илгари суриши керак.

Айни пайтда экстремизм ва терроризм билан боглик таъкикланган хар кандай фаолият Марказий Осиёда асосий тахдидлардан бири булиб колмокда. Бунда биринчи навбатдаги вазифалардан бири минтака давлатлари ва халкаро хамжамиятнинг саъй-харакатларини бирлаштиришни такозо этмокда.

Шу муносабат билан Узбекистон Республикасида хам "2021-2026-йилларга мулжалланган экстремизм ва терроризмга карши курашиш буйича Узбекистон Республикаси Миллий стратегияси"8ни (кейинги уринларда Миллий стратегия) кабул килиниши мазкур ноконуний фаолиятни мамлакатимиз ва кушни давлатларда нафакат авж олишини балки, ушбу фаолиятга карши курашишга каратилган чора-тадбирларни узида мужассамлаштиради хамда бир катор устувор йуналишлар ва асосий вазифаларни амалга ошириш зарурлигини талаб этади.

Юкоридаги максадлардан келиб чиккан холда, куйидагилар "Миллий стратегиянинг устувор йуналишлари этиб белгиланди:

ватанларварлик, анъанавий кадриятлар ва багрикенглик мафкурасини таргиб килиш;

вояга етмаганлар ва ёшлар орасида экстремизм ва терроризм гоялари таркалишининг олдини олиш;

аёллар хукукларини химоя килиш хамда уларнинг экстремизм ва терроризмга карши курашишдаги ролини кучайтириш;

узок муддат хорижда булган фукароларни экстремизм ва терроризм гоялари таъсиридан химоя килиш;

Интернет жахон ахборот тармогидан экстремистик ва террорчилик максадларда фойдаланишга карши курашиш;

фукаролик жамияти институтлари ва оммавий ахборот воситаларини экстремизм ва терроризмга карши курашишга кенг жалб килиш;

экстремистик ва террорчилик харакатларини содир этганлик хамда уларни молиялаштирганлик учун хукукий таъкиб ва жавобгарликка тортиш чораларини такомиллаштириш;

экстремизм ва терроризмга карши курашиш сохасидаги норматив- хукукий базани такомиллаштириш;

ушбу сохадаги халкаро ва минтакавий хамкорликни ривожлантириш"9. ХХ асрнинг охирларида экстремизмнинг турли куринишлари дунёнинг куп мамлакатларида, хусусан, Якин Шарк ва Марказий Осиё минтакасида хам узини намоён эта бошлади. Турли диний экстремистик ташкилотлар ("Хизб ут тахрир", "Узбекистон

8 Узбекистон Республикаси Президентининг "2021-2026 йилларга мулжалланган экстремизм ва терроризмга карши курашиш буйича Узбекистон Республикаси Миллий стратегиясини тасдиклаш тугрисида"ги ПФ-6255-сон Фармони. 01.06.2021 й. https://lex.uz/docs/5491626

9 Узбекистон Республикаси Президентининг "2021-2026 йилларга мулжалланган экстремизм ва терроризмга карши курашиш буйича Узбекистон Республикаси Миллий стратегиясини тасдиклаш тугрисида"ги ПФ-6255-сон Фармони. 01.06.2021 й. https://lex.uz/docs/5491626

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

ислом харакати", "Ироц ва Шом ислом давлати") янгидан мустацилликни цулга киритган дунёвий давлатларга тахдид солишни бошладилар. Улар вацтинчалик цийинчиликларни рукач цилиб, ахолини, айницса, ёшлар онгини ацидапарастлик гоялари билан захарлашга уриндилар. Фарзандларни йулдан уришга, уз ота-онасига, ака-укасига, узи тугилиб усган Ватанига, царши цуйишга харакат цилдилар. Энг ачинарлиси шундаки, бу оцимлар хали хануз уз мацсадларига эришишда онги шаклланиб улгурмаган, тажрибасиз, гур ёшларни уз тузогига илинтириб, улардан узларининг гаразли мацсадлари йулида фойдаланмоцдалар.

Хозирги вацтда экстремизм ва терроризм халцаро хавфсизликка, шу жумладан Марказий Осиёда асосий тахдидлардан бири булиб цолмоцда. Экстремизм ва терроризм хавфи хамда тахдидларига царши курашиш Узбекистон Республикаси учун биринчи навбатдаги вазифалардан бири булиб, минтаца давлатлари ва халцаро хамжамиятнинг саъй-харакатларини бирлаштиришни тацозо этади. Узбекистон Республикаси хар томонлама уйланган тинчликсевар, прагматик ва изчил ташци сиёсатни олиб бориб, экстремизм ва терроризмнинг умумий тахдидларига царши курашишда барча давлатлар билан тенг хуцуцли ва узаро манфаатли хамкорлик учун очицдир.

Узбекистон Республикасининг ташци сиёсати давлатларнинг суверен тенглиги, куч ишлатмаслик ёки куч билан тахдид цилмаслик, чегараларнинг дахлсизлиги, низоларни тинч йул билан хал этиш, бошца давлатларнинг ички ишларига аралашмаслик, хавфсизликнинг булинмаслиги, уз хавфсизлигини бошца давлатлар хавфсизлиги хисобига мустахкамлашга йул цуйилмаслиги, халцаро мажбуриятларни виждонан бажариш, халцаро хуцуцнинг умум эътироф этилган норма ва тамойилларини хурмат цилиш принципларига асосланади.

Республикамизда Президентимиз бошчилигида хукуматимиз томонидан экстремизм ва терроризмга царши кураш борасида жахон хамжамияти учун намуна булиши мумкин булган самарали ишлар цаторида цуйидагиларни цайд этиш лозим:

тугри йулдан адашганларни ижтимоий реабилитация цилиш ва уларни соглом хаётга цайтариш мацсадида мазкур шахслар билан кенг жамоатчиликни жалб этган холда тушунтириш-профилактика ишларини тизимли ташкил цилиш, уларни махсус руйхатдан чицариш буйича механизм яратилди. Мазкур механизмнинг самараси сифатида ацидапарастлик гоялари таъсирига тушган 16 мингдан зиёд фуцароларнинг ички ишлар органларининг махсус хисобидан чицарилиши жамиятда катта ижобий резонанс берди;

ёшларни илм-маърифатга ургатиш, уларга ислом динининг инсонпарварлик мохияти, ислом маданиятининг асл цадриятларини етказиш, маърифий ислом таълимоти, буюк аждодларимизнинг улкан маънавий меросини чуцур урганиш, жамиятда диний ва миллий багрикенглик ва хамкорликни мустахкам царор топтириш орцали ахоли, айницса, ёшларда ацидапараст гояларга нисбатан мустахкам маънавий химоя цобиги шакллантириш мацсадида Имом Бухорий ва Имом Термизий халцаро илмий-тадцицот марказлари фаолияти йулга цуйилди. Самарцандда хадис ва калом илми мактаби, Бухорода тасаввуф мактаби, Кашцадарёда ацида мактаби, Фаргонада ислом хуцуци (фицхи) илмий мактаблари очилди. Шунингдек, республикада мавжуд

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

диний конфессия рахбарлари хамда барча дин вакилларига кенг имкониятлар яратиб берилмокда;

хар йили Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг диний экстремизмга карши кураш, миллатлараро ва конфессиялараро хамкорликни янада кучайтиришга йуналтирилган комплекс тадбирлар дастури кабул килинади. Ушбу дастур доирасида давлат ва жамоат ташкилотлари, махалла йигинларида, ахолининг турли катламлари орасида экстремизм ва терроризм билан боглик тахдидларнинг олдини олишга каратилган семинар, учрашув ва давра сухбатлари утказиш йулга куйилган;

акидапарастлик гоялари таркалишини олдини олиш учун ОАВ ва бошка ахборот етказиш воситаларидан самарали фойдаланишга ургу берилмокда;

хориждаги мехнат мигрантлари, талабалар ва вактинча истикомат килаётган ватандошларимизни экстремистик окимлар таъсирига тушиб колишини олдини олиш юзасидан зарур тадбирлар амалга оширилмокда.

Барча саъй-харакатларга карамасдан хозирги кунда экстремизм ва терроризм дунё хавфсизлигига тахдид солувчи асосий хатарлар каторида колмокда. Шу муносабат билан, ушбу салбий ходисаларга карши курашиш нафакат миллий даражада, балки халкаро микёсда хал килиниши зарур булган умумий муаммодир.

Хулоса килиб айтганда, Узбекистон экстремизм ва терроризм тахдидлари ва зарарларини бошидан кечирган мамлакат хисобланади. Юртимизда ушбу иллатларга карши курашиш, олдини олиш буйича жахон хамжамиятига намуна була оладиган даражада узига хос тажриба шаклланган. Хусусан, Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев таъбири билан айтганда: "Бугунги кунда иклим узгаришлари, экологик муаммолар, радикализм, экстремизм ва терроризм, одам савдоси, наркотрафик каби тахдидлар бизнинг мамлакатимизда хам ечилиши зарур булган долзарб вазифалар хисобланади. Бундай муаммоларни хал этишда куч ва имкониятларни бирлаштириш, бу борадаги барча саъй-харакатларни уйгунлаштириш лозим"10.

Юкорида кайд этилганлардан келиб чиккан холда, шунингдек, юртимизда ижтимоий-маънавий ва диний вазиятнинг баркарорлигини таъминлаш, турли диний экстремистик окимларга карши курашни янада фаоллаштириш хамда аёллар ва ёшларни ёт гояларга кушилиб кетишининг олдини олиш максадида диний соха ходимлари куйидагиларга ахамият каратиши зарур хисобланади:

жойларда фукаролар ичида дин билан боглик жараёнлардан доимий равишда бохабар булиб юриш, вазиятнинг баркарорлигини таъминлаш буйича мутасадди ташкилот ва идоралар билан амалий хамкорликни янада мустахкамлаш;

укув муассассалари, махалла йигинлари, корхона ва ташкилотларда ёшларни дунёвийлик, ватанпарварлик рухида тарбиялашга каратилган амалий чора-тадбирлар ва маънавий-маърифий ишларнинг таъсирчанлигини ошириш;

10 Шавкат Мирзиёев. "Янги Узбекистон тараккиёт стратегияси асосида демократик ислох,отлар йулини катъий давом эттирамиз" Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси К,онунчилик палатаси ва Сенатининг кушма мажлисидаги нутк. 2021 йил 6 ноябрь. // www.president.uz

APPLIED SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.984 www.in-academy.uz

таълим муассасаларида "Тинчлик энг олий неъмат", "Исломда экстремизм ва терроризмга урин йук", "Диний-экстремистик о;имлар - давлат ва жамиятга тахдид" каби мавзуларда давра сухбати ва семинар-машгулотлар сон ва сифатини ошириш, тадбирларда диний экстремистик ва террористик гурухларнинг асл киёфасини фош этувчи, жиноятлари акс этган видеотасвирлардан фойдаланиш;

жойларда масжид ва алохида уйларда (хужраларда) но;онуний диний таълим бериш холатларига бархам бериш юзасидан тушунтириш ишлари тизимли утказиш;

махаллий ОАВда диний экстремизм ва миссионерлик гояларининг жамиятга тахдиди ха;ида давра сухбатларида иштирок этиш, хал;аро терроризм хамда диний экстремизм гоялари замирида гаразли геосиёсий ма;садлар ётганлиги, а;идапарастлар исломни бузиб тал;ин килишларини асосли тарзда фош этувчи чи;ишларни купайтириш;

динийэкстремистик о;имлар таркибида содир этган жинояти учун жазо утаган, хозирда тузалиш йулига кирган ва амнистия туфайли озодликка чи;;ан шахслар билан утказиладиган тарбиявий ишларда катнашиш, уларга а;идапарастликнинг асл мохияти ва зарарли о;ибатларини тушунтириш билан ижобий таъсир утказишга ургу бериш.

Тинчликни асраш хушёрлик ва огохликни талаб килади. Шу нуктаиназардан, глобаллашув жараёнлари шиддатли тус олган хозирги замонда хал;имизда, айни;са, ёшларда миллий гурур, ифтихор туйгусини янада чукурро; шакллантириш, ёт гоялардан са;ловчи мафкуравий иммунитет шакллантириш Узбекистондек буюк Ватанимиз келажагига узини маъсул хисобловчи барча юртдошларимизнинг мухим вазифаси булиб ;олади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.