Научная статья на тему 'Didactic opportunities of technological means in the process of education'

Didactic opportunities of technological means in the process of education Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
368
27
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ПЕДАГОГИКА / ПРАКТИЧЕСКАЯ ПЕДАГОГИКА / УЧЕБНЫЙ ПРОЦЕСС / МЕТОДИКА ОБУЧЕНИЯ / СОВРЕМЕННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ / ТЕХНИЧЕСКИЕ СРЕДСТВА / ДИДАКТИЧЕСКИЕ ВОЗМОЖНОСТИ / УЧЕБНО-МЕТОДИЧЕСКИЕ ЗАНЯТИЯ / СИСТЕМА ТЕХНИЧЕСКИХ СРЕДСТВ ОБУЧЕНИЯ / PEDAGOGY / PRACTICAL PEDAGOGY / EDUCATIONAL PROCESS / THE METHODS OF TEACHING / MODERN TECHNOLOGIES / TECHNOLOGICAL MEANS / TRAINING SESSIONS / THE SYSTEM OF TECHNICAL MEANS OF EDUCATION / ПЕДАГОГИКАИ АМАЛӣ / РАВАНДИ ТАЪЛИМ / МЕТОДИКАИ ТАЪЛИМ / ТЕХНОЛОГИЯИ ЗАМОНАВӣ / ВАСОИТИ ТЕХНИКӣ / ИМКОНИЯТҳОИ ДИДАКТИКӣ / МАШГУЛИЯТҳОИ ТАЪЛИМИЮ-МЕТОДӣ / СИСТЕМАИ ВОСИТАҳОИ ТЕХНИКИИ ТАЪЛИМӣ / ОМӯЗГОР

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Исломов Озод Азимович, Махмудов Исмоилджон Махмуджонович

В статье рассматриваются вопросы использования технических средств обучения в ходе учебного процесса, которые по сегодняшний день являются объектом многочисленных исследований и споров. Отмечается, что актуальность данной проблемы вызвана, прежде всего, возможностями ТСО, позволяющими за короткий промежуток времени передать учащимся большой объем информации. Указывается на наличие двух групп ученых-педагогов, которые имеют свои точки зрения относительно технических средств обучения. Проанализированные труды ученых позволяют выделить несколько этапов появления и развития ТСО. Вместе с тем, авторами подчеркивается, что ТСО, предоставляя большие возможности для повышения эффективности учебного процесса, достижения определенных дидактических задач, не могут оставаться единственным средством обучения, как в средней школе, так и в высших учебных заведениях.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Дидактические возможности технических средств в ходе учебного процесса

The article deals with the use of technological means of education in the course of the teaching process, which to date are the subject of numerous studies and disputes. It is noted that the relevance of this problem is caused, first of all, by the possibilities of technological means of education (TME), which allows a large amount of information to be transmitted to students in a short period of time. The author of the given paper points to the presence of academic educators, who have their own points of view regarding the issue of technological means of education. The analyzed works of scientists allow us to distinguish several stages of the emergence and development of technological means of education. At the same time, the author emphasize that TME (technological mean of education), providing the great opportunities for improving the efficiency of the educational process, achieving certain didactic tasks (objectives) cannot remain the only means of education, both in secondary school and in higher educational institutions.

Текст научной работы на тему «Didactic opportunities of technological means in the process of education»

УДК 371.01 ББК 74.202

О.А.ИСЛОМОВ И.М. МАХМУДОВ

ИМКОНИЯТХОИ ДИДАКТИКИИ ВАСОИТИ ТЕХНИКЙ ДАР РАВАНДИ ТАЪЛИМ

Омузиш ва тахдики илмии имкониятхои дидактикии васоити техникй дар раванди таълим, аз хддафхои мух,им ва аввалиндарачаи мухдккикони сохаи педагогика махсуб меёбад, зеро дар шароити имрузаи чахонишавй ва инкишофи бемайлони илму техника танхо бо дониши замонавй таъмин будани омузгор кифоя набуда, истифодаи самараноки технологиями гуногун яке аз рохдои ноил гардидан ба ма;садхои педагогй ба шумор меравад. Масъалаи методикаи таълими фанхо бо истифода аз васоити техникии таълим (ВТТ) аз солхои 40-уми асри ХХ ди;;ати олимони сохаи педагогикаро чалб менамояд, ки дар ин самт то инчониб як зумра тах;и;оти судманд анчом дода шудааст. Бояд гуфт, ки дар илми педагогикаи ватанй доир ба масоили имкониятхои дидактикии васоити техникаии таълим олимоне чун Г.Т. Гдалина, Л.С. Зазнобина, В.Лаптев, И.М. Шахмаев, Ф.В.Шарипов, Салимова М.К. изгори андеша намудаанд

Аз омузиш ва баррасии асархои илмй ва китобхои таълимиву методй бармеояд, ки новобаста аз умумияти андешахо дар бобати мафхуми "воситахои техникии таълим" миёни олимони сохаи пелагогика баъзе гуногунии андешахо ба назар мерасанд, ки боиси ба амал омадани бахсхои илмй гардидаанд. Дар бобати мухимияти ба як низом овардани таърифу тавсифи мафхумхои марбут ба васоити техникии таълим олимон С.И. Кочетов, В.П. Медведев, В.С. Уманский ва дигарон низ изгори андеша кардаанд. Бо назардошти ин омил асархои олимони сохаи педагогикаро метавон ба ду гурух чудо кард (12;17;24).

Намояндагони гурухи якум олимон Г.И. Кочетов, С.Г. Шаповаленко ва дигарон мебошанд, ки ба воситахои техникии таълим видеомагнитафонхо, диапроектор ва дигар асбобхои таълимиро дохил мекунанд (12; 28).

Ба гурухи дуюм Л.П. Бобер (4), А.И. Гинайло (8), М.М. Духовнаяро (9) дохил намудан мумкин аст, ки тиб^и консепсияи пешниходкардаи онхо мафхуми "воситахои техникии таълим" мачмуи воситахои махсуси таълимй аз забили видеофилм, диафилм, барномахои МЭ^ ва асбобхое, ки тавассути онхо маълумоти дар он чойгир кардашуда намоиш дода мешавад, ифода мекунад. Ин андешаро Н.С. Полат ыонибдорй намуда, тамоми воситахои таълимие, ки барои хондани иттилооти дар он чойгир кардашуда истифодаи асбобхои махсусро так;озо менамоянд, воситахои техникй меномад. Таърифи пешниходкардаи ин олимонро нисбатан пурра ва мукаммал хисобидан мумкин аст, зеро бидуни асбобхои зарурй, маводи таълимии омодашударо намоиш додан имконнопазир аст (10, 42).

Хдмин тавр, зери мафхуми воситахои техникии таълим донистани мачмуи воситахои техникй ва маводи дидактикии махсусе, ки тавассути онхо маводи дидактикй намоиш дода мешавад, мувофщи мак;сад аст.

Баробари инкишофи илму техника ба раванди таълим воситахои техникии нав ворид шуда истодаанд, ки барои халли масъалахои педагогй мухим арзёбй мешаванд. Имрузхо ВТТ, дар фаъолияти пелагогии омузгор мав^еи мухим пайдо карда, ба таври васеъ истифода шуда истодааст. Метавон таъкид дошт, ки тамоюли мазкур асоси илмй дошта, васоити техникии таълим ба омузгори босалохият имкониятхои васеи дидактикиро фарохам меоварад.

Омузиши имкониятхои дидактикии ВТТ дар илми педагогика дар робита бо таърихи пайдоиш ва инкишофи он сурат мегирад, ки ин омил барои муайян намудани тамоюлхои инкишофи васоити техникии таълим имкон медихад. Дар китобхои олимони сохаи педагогика даврахои инкишофи ВТТ чунин муайян гардидаанд:

1. Давраи ташкилй ва техникй-амалй ( солхои 1869-1933), ки дар ин давра сохтори системаи ВТТ, мав^еи он дар раванди таълим муайян гардида, аввалин воситахои техникии таълим аз забили диапроексияхо, сабти овоз, кинои таълимй ва маводи тавсияй оид ба ташкили фаъолияти педагогй бо истифода аз воситахои техникии таълим муайян гардидаанд.

2. Давраи эмперикй ( с.1934-1949) - идомаи коркарди ^исматхои системаи ВТТ ва ташаккули методикаи истифодаи ВТТ дар раванди таълиму тарбия.

3. Давраи методй (с.1950-1966). Дар ин давра масъалахои мехварии илми педагогикаро муайян кардани асосхои илмии истифодаи ВТТ дар раванди таълим ва коркарди методикаи он

(6;3,17-18; 25, 30;33).

ташкил менамоянд. Хусусан чанбадои методии истифодаи ВТТ аз тарафи олимон С.И.Архангелский, А.М.Гелмонт мавриди пажудиши дамачониба ;арор дода шуд (2;3;7).

4. Давраи дидактикй. Дар ин давра кушиши асосноккунии дидактикии истифодаи ВТТ дар раванди таълим ба назар мерасад. Баррасии масъаладои адамияти дидактикй, равонй ва ташкилии истифодаи ВТТ дангоми тадриси фандо дар асардои илмии С.И. Архангелский (2; 3), А.А. Бобер (4), Г.В. Елохова (12), И.М. Шахмаев (30;34;), С.Г. Шаповоленко (26; 32), Л.В. Чашко (31) ба назар мерасанд.

5. Дар давраи комплексии ма;саднок (аз 1986 инчониб) ВТТ дамчун низоми комплексии дидактикй, яъне инкишофёбанда бадогузорй шудааст. Масъаладои имкониятдои дидактикии ВТТ дар асардои олимон Л. С. Зазнобина, И. И. Исмоилов, С. И. Кочетов, В. Н. Медведев, В. Г. Рижков , В. А. Торшин, В. С. Уманский, И. В. Шевченко баррасй гардидаанд (13; 11; 16; 21;24;28;29; 33).

Дар даврабандии мазкур бо вучуди ба таври во;ей муайян гардидани даврадои коркарди илмии масъаладои истифодаи ВТТ, тамоюлдои асосии инкишофи ВТТ ба инобат гирифта нашудааст. Аз ин ну;таи назар мардиладои асосии рушди васоити техникии таълимро бо назардошти имкониятдои дидактикии ондо метавон чунин шард дод.

Дар давраи аввали инкишоф ВТТ тандо ба сифати аёният истифода шудаанд, ки вазифаи асосии ондо татби;и принсипи аёният дар раванди таълим мадсуб меёфт. Талаботи асосй ба асбобдои экраниву овозй дар ин давра аз тарафи мухдккик С.И. Архангелский муайян гардидааст (2; 3).

Дар давраи дувум бо пайдоиши филмдои таълимй, телевизион, радио видеосабтдо воситадои техникии таълим на тандо вазифаи аёниятро ичро менамуданд, балки дамчун сарчашмаи маълумот мавриди истифода ;арор дода шудаанд. А;идаи мазкур дар асардои олимон В. Л. Надюшин, Л.В. Чашко, С.Г.Шаповаленко ба назар мерасанд (22; 30; 26;32).

Дар давраи сеюм бо пайдоиши ВТТ-и замонавй имкониятдои васеи баланд бардоштани сатди маърифати хонандагон фародам меояд, ки ин хусусияти ВТТ-ро аз чумла С.Г. Шоповаленко низ зикр кардааст. Хдмин тавр дар низоми муосири таълим ВТТ хусусиятдои комилан дигарро касб мекунад (26, 3-20).

Бояд гуфт, ки имкониятдои дидактикии истифодаи ВТТ дар раванди таълим дар тад;и;оти И.М. Шахмаев ба таври васеъ баррасй гардидааст, ки мутоби;и а;идадои ин олими воситадои техникии таълим:

- ба хонандагон маълумоти пурра ва да;и;ро оид ба мавзуи нав пешнидод намуда, барои баланд бардоштани сифати таълим мусоидат менамояд;

- ВТТ барои маводи таълимиро ба хонанда ба таври дастрас пешнидод намудан кумак мерасонад;

- самаранокии раванди таълимро таввассути сарфаи ва;т дангоми баёни мавзуи нав таъмин мекунад;

- талаботи хонандагонро ба донишандузй нисбат ба дигар воситадо бештар ;онеъ менамояд;

- омузгорро аз як ;исми кордои техникй озод намуда, барои эчодкорона ташкил намудани раванди таълим кумак мерасонад;

-фаъолияти таълимии омузгор ва хонандаро осон мекунад (30, 123).

Бояд ;айд кард, ки зарурати истифодаи ВТТ дар чараёни таълим аз мураккабии объекти омузиш бармеояд, зеро бо воситаи тахтаи синф ва бур фадмонидани кори технологиядои навтарин, микросхемадо ва чараёндои технологии мураккаб аз имкон берун аст. ВТТ барои муаррифй намудани объектдо, зудурот ва падидадое, ки дар дохили аудитория ба таври во;еи намоиш додан номумкин аст, кумак мерасонад.

Истифодаи самараноки ВТТ шароити кории дам омузгор ва дам хонандаро нисбатан осон менамояд. Ба таври тачрибавй исбот шудааст, ки як филмоскопи оддй метавонад 25 да;и;аи машгулият, кодоскоп бошад - 30-40% ва;ти барои баёни мавзуи нав чудошударо сарфа менамояд. Зиёда аз ин, ВТТ барои пешнидоди маълумоти бештар, муаммогузорй, чалб намудани хонандагон ба кори тад;и;отй, бедор кардани шав;у даваси ондо ва дар мачмуъ шав;овар ва самаранок гузаронидани машгулият шароит фародам меоварад.

Г.Т. Гдалина имкониятдои диактикии ВТТ-ро дар ду чанбаъ - иттилоотй ва равонй-педагогй баррасй менамояд. Л.С. Зазнобина имкониятдои дидактикии воситадои техникии хусусияти аудиовизуалидоштаро дар садедият, ами;ияти дарки мавзуъ, мукаммалии иттилоот, санаднокй арзёбй менамояд (6;13, 63-71).

Омузиш ва тадлили маводи зиёди илмй собит менамояд, ки имконияти дидактикии ВТТ бо назардошти вазифаи иттилоотию маърифатй дар нуктадои зерин зодир мегардад:

- дамчун сарчашмаи иттилоот хизмат мекунад;

- дарачаи аёнии тадрисро баланд мебардорад;

- зудуроти мухталифро дар чараёни инкишоф ва даракат намоиш медидад;

- барои намоиши додисадои дар чойдои дурдаст во;еъбуда ва мушодидаи бевоситаи додисдои дастнорас ва ё хатарнок кумак мерасонад;

- раванддои мухталиф, зудурот ва ё объектдоро абстраксия намуда, дар шакли моделдое, ки дар ондо чанбадои мудимтарин махсус ;айд карда шудааст, пешнидод менамояд;

- додисадоро бо суръати тез ва суст намоиш дода, "ми;ёси ва;тро" вобаста бо ма;сади дарс дигаргун месозад, то ки ба хонандагони чараёни инкишофи додисадо ба таври во;ей ва аён намоиш дода шавад;

- ало;аи гусастанашавандаи назария ва амалияро таъмин менамояд.

Аз ну;таи назари равонию-педагогй ВТТ дар раванди таълим ба омузгор имкон медиданд,

ки:

- боэътибор будани маълумотро собит намояд;

- истифодаи системадо ва усулдои гайрианъанавии таълимро ба род монад ;

- дарачаи азхудкунии мавзуъро аз тарафи хонанда муттасил ба мушодида гирад бардорад

;

- шакл ва усулдои мухталифи ташкили раванди таълимро вобаста ба ма;сади дарс истифода намояд;

- ва;ти таълимро сарфа кунад.

Хдмин тавр, омузиши имконоти мудими воситадои техникии таълим бори дигар мудимияти истифодаи ондоро дар чараёни дарс собит менамояд. Татби;и имкониятдои дидактикии ВТТ-ро олимон инчунин дар вижагидои зерин мебинанд:

- мукаммалии маълумот;

- имконияти бартараф созии сардаддои "ва;т"ва "фазо";

- дарки модияти инкишофи додисадо;

- инъикоси во;еии додисадо;

- гуногунии усулдои тасвир, таъсирнокй.

Гуногунии асбобдо ва тачдизотдои ВТТ, имкониятдои мухталифи функсионалй ва усулдои пешнидоди маълумот тавассути воситадои техникии таълим боис гардидааст, ки таснифот ва гурудбандии ВТТ аз руи аломатдои зерин гузаронида шавад:

- аз руи таъиноти функсионалй ВТТ-ро ба воситадои техникии иттилоотрасон, назорати сатди азхудкунии маводи таълимй, гузаронидани маш;дои мустадкамкунй, таълимй, худомузишй, ёрирасон чудо мекунанд. Воситадои техникии таълимй метавонанд як ва ё якчанд вазифадои функсионалиро ба сомон расонанд.

- аз руи принсипи корашон ВТТ ба воситадои механикй, электромеханикй, оптикй, аудиотехникй, электронй ва таркибй тасниф меёбанд. Вобаста ба шакли таълим ВТТ метавонад ба таври инфиродй, дангоми тадрис дар гуруддои алодида ва инчунин якчанд гуруд истифода шавад. Аз руи тарзи пешнидоди маълумот ВТТ-ро метавон ба воситадои овозй ва экрандор гурудбандй кард. Дар баъзе сарчашмадои илмй ВТТ аз руи таъсирашон ба узвдои диссиёт тасниф мешаванд визуалй, аудио ва аудиовизуалй.

Имруз омузиш ва баррасии чанбадои мухталифи имкониятдои дидактикии васоити техникии таълим, ки то дол адамияти худро гум накардаанд, ба монанди проектор, компутер, асбобдои аудиовизуалй, сабти садо ва гайра, махсусан телевизиондои спутникии таълимй, ки дар замони муосир хеле рушд кардаанду барои баланд бардоштани савияи дониши хонандагон на;ши мудим доранд, аз масъаладои актуалии илми педагогикаи муосир мадсуб меёбад. Бояд зикр кард, ки як гуруд воситадои ёрирасон таълим аз ;абили тахтаи электронй ва механикй , воситадои нусхабардорй, сканер ва гайра бо вучуди воситадои техникии таълим мадсуб ёфтанашон, хусусияти дидактикиро доро нестанд.

Воситаи мудими техникие, ки дар раванди таълими мактабдои муосир ба таври густурда мавриди истифода ;арор дода шудааст, компютер мебошад. Бояд таъкид кард, ки солдои охир ба раванди компютеркунонии мактабдо эътибори чиддй дода шудааст. Аз руи маълумотдо та;рибан 90% мактабдо бо синфдои компютерй таъмин шудаанд, ки барои баланд бардоштани

сатху сифати раванди таълиму тарбия дар мактабхо нак;ши назаррас дорад. Компютер имруз ба сифати:

- предмети омузиш;

- воситаи таълим;

- унсури идоракунии муассисаи таълимй;

- воситаи пешбурди фаъолияти илмй-педагогии омузгор баромад мекунанд.

Ба омузиш ва баррасии компютер хамчун воситаи таълим асархои олимони сохаи педагогика И.И. Антипов, А.Борка, В.Н. Зиновева, Л.А. Кузнетсова, В.В. Лаптев, В.Г. Разумовский, И.Ф. Тализина ва дигарон бахшида шудаанд (1;5;14;15; 17;23; 27).

Дар тах^щоти В.Лаптев ^айд шудааст, ки компютер миёни воситахои техникии таълим чойгохи махсусеро ишгол менамояд. Дар чараёни дарс компютер бар замми он вазифахое, ки воситахои дигари техникй ичро мекунанд, боз чанд вазифахои дигари дидактикиро адо мекунад, ки барои боз хам баланд бардоштани сифати таълим мусоидат мекунад. Аз чумла компютер метавонад хамчун воситаи муошират, муамогузорй, хамчун шарики омузгор дар чараёни таълим, асбоб, манбаи иттилоот баромад намуда, дар баробари ин дарачаи азхудкунии мавзуъро аз тарафи хонанда назорат ва бахогузорй кунад (18,62).

Хамин тавр, имрузхо компютер на танхо хамчун воситаи техникй, балки хамчун воситахои мухими татбщи технологияхои иттилоотй, ки симои чомеаи муосирро муаррифй менамояд, баромад мекунад.

Истифодаи компютер хангоми тадрис имкон медихад, ки алок;аи мута^обила дар чараёни дарс таъмин гардад, фардикунонии раванди таълим ба рох монда шавад; дарачаи аёнии таълим баланд бардошта шавад; дарёфт, хифз, пешниход ва тачдиди иттилоот амалй гардад; модели ходисахо ва зухуроти мавриди омузиш к;арордодашуда созмон дода шавад; кори якчояи гурух ба таври самаронок ташкил карда шавад.

Ба хамин тартиб, имруз воситаи техникии таълим метавонад хамчун аёният, манбаи муста^или иттилоот ва созмондихандаи раванди таълиму тарбия баромад кунад.

ПАЙНАВИШТ:

I. Антипов, И. Н. Содержание и методы обучения программированию в средних учебных заведениях: Дис. д-ра пед. Наук/ А И. Н.нтипов. - М., 1987. - 300 с.

2 . Архангельский, С. И., Овакимян Ю. О. Теоретические проблемы эффективного применения технических средств обучения/ С. И.Архангельский// . - В сб.: Условия и методы эффективного применения технических средств обучения в школе и вузе. - Киров, 1981. - С. 5-10.

3. Архангельский, С. И. Элементы теории, техника и методика применения учебного кино средней и высшей школе: / С. И.Архангельский // Доклад о работах, представленных в качестве дис. д-ра пед. наук. - Л., 1963.- 55 с.

4. Бобер Л. И. Анализ деятельности преподавателей в условиях применения технических средств обучения: Дис. канд. пед. Наук/ Л. И. Бобер. - Л., 1975. - 85 с.

5. Борка, А. Компьютеры в обучении: чему учит история / А.Борка // Информатика и образование, 1990, № 5. -С. 110-118.

6. Гдалина Г.Т. Вариативность использование аудиовизуальных средств обучение в прецессе изучение педагогических дисциплин: Дис.канд.пед.наук/ Г.Т.Гдалина. - СПб.1996, - 187 с.

7. Гельмонт, А. М. Кино на уроке. Кино как наглядное пособие и общая методика его применения/ А. М.Гельмона. - М.: AH РСФСР, 1961. - 102 с.

8. Гинайло, А. И. Политехническая направленность курса «Технические средства обучения»: Дис. канд. пед. Наук/ А. И.Гинайло. - М., 1985. - 278 с.

9. Духовная, М. М. Формирование у студентов педагогических умений в использовании технических средств обучения в школе: Дис. канд. пед. Наук/ М. М.Духовная. -Л.. 1974.-246 с.

10. Дистанционное обучение / Под ред. Полат Н.С. - М.: В.тадос, 1998. 192 с.

II.Исмаилов, И. Н. Проблемы комплексного использования технических средств и программных материалов для повышения эффективности обучения физике в средней школе: Дис. канд. пед. Наук/ И. Н.Исмаилов. - Баку, 1980. - 176 с.

12.Елохова, Г. В. Деятельность педагогических коллективов кафедр в условиях применения

технических средств обучения: Дис. канд. пед. Наук/ Г. В.Елохова. -Л., 1979.-210с 13.3азнобина, Л.С. Использование видеозаписи в учебно-воспитательном процессе общеобразовательной школе/ Л.С. Зазнобина// Эфирное телевидение и видеозапись в школах и вузе. - М., 1982. - С.63-71.

14.Зиновьева, В. Н., Шмаргун Н. И. Гармонизация визуальной информации // Теория и практика применения ТОО и ЭВМ в средней и высшей школе: Межвузовский сборник научных трудов/ В. Н.Зиновьева. - Калуга: КГПИ им. К. Э. Циолковкого, 1992. -С. 19-23.

15. Кузнецов, А. А. Развитие методической системы обучения информатике в средней школе: Дис. д-ра пед/ А. А.Кузнецов.- наук в форме научного доклада. - М.. 1988. - С. 85-98.

16.Кочетов, С. И. Комплексное методическое обеспечение учебного процесса средствами обучения/ С. И.Кочетов. - М: Высшая Школа, 1986. -61 с

17.Лаптев, В. В. Теоретические основы методики использования современной электронной техники в обучении физике в школе: Дис. д-ра пед. Наук/ В. В.Лаптев.-Л., 1989.-399 с.

18.Лаптев, В.В. Современная электронная техника в обучение физике в школе/ В.В.Лаптев. - Л.: ЛГПИ, 1988.- 84с.

19.Лапчик, М.П. Информатика и технология: компоненты педагогического образовани./ М.П. Лапчик// Информатика и образование, 1992, №1. - С. 3-6

20.Манахов, В.М. Рубцов В.В. Психолого - педагогические проблемы новой информационной технологии как средство учеюной деятельности/В.М. Манахов// Информатизация школьного образования: Монографический сборник // Под ред. В.М.Монахова и Д.Штихта, - Москва -Берлин, 1990.-152

21.Медведев, В. П. Особенности влияния комш1ексного применения технических средств обучения на результативность учебно-гюзнаващльной деятельности студентов: Дис. канд. пед. Наук/ В. П.Медведев.- Л., 1979. -231 с.

22.Надюшин В.Л. Технические средства обучения в профессионально- технических учебных заведениях: Метод, пособие для проф. тех. учеб. заведений/ В.Л.Надюшин. - Минск: Вышзйнан школа, 1983. - 143 с.

23.Разумовский В. Г. Проблемы компьютерного обучения/ В.Г.Разумовский. - №4.: Знание, 1986. -61 с.

24.Рыжков В. Г. Формирование интереса к профессии у учащихся ПТУ на занятиях спец дисциплин техническими средствами обучения и проблемными ситуациями: Дис. канд. пед. наук. - Челябинск, 1991.-203 с.

25.Салимова, М.К. Педагогические особенности подготовки будущих учителей к использованию инновационных технологий обучения. Дис. канд. пед. Наук/ М.К.Салимова. - Худжанд, 2012. - 163 с.

26.Словарь терминов школьного оборудования / Под ред. С.Г. Шаповаленко.-М.: НИИ ШОТСО, 1980.-154с.

27.Талызина И.Ф. Управление процессом усвоения знаний/ И.Ф.Талызина. - М.: МГУ, 1984.-344 с.

28.Торшин, В. А. Комплексное применение экранно-звуковых средств обучения с целью совершенствования профессионально методической подготовки учителя физики: Дне. канд. пед. Наук/ В. А.Торшин.- Челябинск, 1984. - 166 с.

29.Уманский, В. С. Применение технических средств в учебном процессе средних профтехучилищ/ В. С.Уманский.- М.: Высшая школа, 1981. 19 с.

30.Шахмаев, И.М. Дидактические проблемы применения технических средств обучения в средней школе/ И.М.Шахмаев. - М.:Педагогика, 1973, - 268 с.

31.Чашко, Л.В. - Эффективность применения аудиовизуальных средств обучния / Л.В. Чашко// Советская педагогика, 1976. №1. - С.30-33

32.Шаповаленко, С. Г. Вопрос теории создания средств обучения и использование их в общеобразовательных школах, и вопросы теории и практики создания и использования средств наглядности для обучения учащихся/ С. Г.Шаповаленко. - М: НИИ ШОГСО ЛП11 СССР, 1980. - С. 3-20.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

33.Шарипов, Ф.В., Педагогика и психология высшей школы. Учебное пособия/ Ф.В.Шарипов. -М.:Логос 2012. - 418 с.

34.Шахмаев, Н. М. Дидактические проблемы применения технических средств обучения в средней школе/ Н. М.Шахмаев. - М.: Педагогика, 1973. - 268 с.

35.Шевченко. И. В. Комплексное использование технических средств обучения и новых информационных технологий как фактор интенсификации учебного процесса в ВУЗе: Дис, канд. пед. Наук/ И. В.Шевченко. - Саратов, 1997. -259 с.

REFERENCE:

1. Antipov, I. N. The meaning and the methods of teaching programming in secondary schools: Dis. Dr. Ped. Sciences'/ I. N.Antipov. - M., 1981. - 300 p.

2. Arkhangelskiy, S. I., Ovakhimyan Y. O. Theoretical problems of effective application of technical training. - In sat.: Conditions and methods of effective use of technical means of education at school and University/ S. I.Arkhangelskiy. - Kirov, 1981. - 510 p.

3. Arkhangelskiy, S. I., Elements of the theory, technique and methods of application of educational cinema in secondary and high school: Report on the works presented as Dis. Dr. Ped. Sciences'/ S. I. Arkhangelskiy. - L.- 1963. - 55 p.

4. Bober, L. I. Analysis of teachers ' activity in the conditions of application of technical means of training: Dis. Cand. Ped. Sciences'/ L. I.Bober. - L., 1975.

5. Borka, A. Computers in education: what does history teach us/ Borka, A. // Informatics and Education, 1990, No. 5. -P. 110-118.

6. Gdalina, G. T. Variation of using audiovisual media study in the process of teaching of pedagogical disciplines: Dis. Cand. Ped. Sciences'/ G. T.Gdalina. -1996, - 187 p.

7. Gelmona, A. M. Movies in the classes. Movies as a visual aid and a general method of its application/ A. M.Gelmona. - M.: 1961. -102 p.

8. Genilo, A. I. Polytechnic orientation course "Technical aids of training". Dis. Cand. Ped. Sciences'/ A. I.Genilo. - M., 1985. - 278 p.

9. Dukhovnaya, M. M. Students' formation of pedagogical skills in the use of technical means of education at school: Dis. Cand. Ped. Sciences'/ M. M.Dukhovnaya. - L. 1974. - 246 p.

10.Distance learning / edited by Polat N. S. - M.: V. Tados, 1998. -192 P.

11.Ismailov, I. N. Problems of complex use of hardware and software materials to improve the efficiency of teaching physics in high school: Dis. Cand. Ped. Sciences'/ I. N.Ismailov. - Baku, 1980.

- 176 p.

12.Yelochova, G.V. The activity of pedagogical staff of departments in the conditions of application of technical means of training: Dis. Cand. Ped. Sciences'/ G.V.Yelochova. - L.-1979.-210c

13.Zaznobina, L. S. The use of video in the educational process in secondary schools / L. S. Zaznobina // Terrestrial television and video in schools and universities. - M., 1982. - P. 63-71.

14.Zinovieva, V. N., Shmargun, N. I. Harmonization of the visual information / V. N.Zinovieva // Theory and practice of the LLP and of computers in secondary and high school: Interuniversity collection of scientific papers. - Kaluga: KGPI after K. E. Tsiolkovsky, 1992. - P. 19-23.

15. Kuznetsov, A.A. Development of methodical system of teaching Informatics in secondary school. Dis. Dr. Ped. Science in the form of a scientific report/ A.A.Kuznetsov. - M., 1988.

16.Kochetov, S. I. Complexive methodological support of the educational process by means of training/ S. I.Kochetov. - M: High School, 1986. -61p.

17.Laptev, V. V. Theoretical bases of methods of using the modern electronic equipment in teaching physics at school: Dis. Dr. Ped. Sciences'/ V. V Laptev.- L., 1989.-399 p.

18.Laptev, V. V. Modern electronic technology in teaching physics at school/ V. V.Laptev. - L.: lgpi, 1988. 84c.

19.Lapchik, M. P. Informatics and technology: components of pedagogical education. / M. P. Lapchik // Informatics and education, 1992, No. 1. - P. 3-6

20.Manachov, V. M. Rubtsov V. V. Psychological and pedagogical problems of new information technology as a means of educational activity / V. M. Manachov / / Informatization of school education: Monographic collection / / edited by V. M. Monakhov and D. Shtikhta, - Moscow-Berlin, 1990.

21.Medvedev, V. P., The peculiarity of influence of complex usage of technical means of training on effectiveness of educational and informative activities of students: Dis. Cand. Ped. Sciences'. L/ V. P.Medvedev.- 1979. - 231 p.

22.Nadyushin, V. L. Technical means of training in vocational and technical schools: The method, the aid for professional technical education, institutions/ V. L.Nadyushin. - Minsk: High School, 1983.

- 143 p.

23.Razumovsky, V. G. The problems of computer training/ V. G.Razumovsky. - N4.: Knowledge, 1986. - 61 p.

24.Ryzhkov, V. G. The formation of interest in the profession among students of vocational schools in the classroom of technical means of training and problem situations: Dis. Cand. Ped. Sciences'/ V. G.Ryzhkov. - Chelyabinsk, 1991- 203 p.

25.Salimova, M. K. Pedagogical features of preparation of future teachers for use of innovative technologies of training. Dis./ M. K. Salimova// Cand. Ped. Sciences'. - Khujand, 2012. - 163 p.

26.Glossary of school equipment / edited by S. G. Shapovalenko - M., 1980.

27.Talyzina, I.F. Management of the learning process/ I.F. Talyzina. - M.: Moscow state University Publ., 1984. - 344 p.

28.Torshin, V.A. Complex application of screen-sound means of training for the purpose of improvement of professional methodical preparation of the teacher of physics: / V.A. Torshin.- Dis. Cand. Ped. Sciences'. Chelyabinsk, 1984. - 166 p.

29.Umanskiy, V. S. The use of technical means in the educational process of secondary vocational and technical schools./ V. S. Umanskiy.- M.: High School, 1981. - 19 p.

30.Shakhmaev, I. M. Didactic problems of application of technical means of training in secondary

school/ I. M. Shakhmaev. - M.: Pedagogy, 1973, - 268 p. 31.Chasko, L. V. - The efficiency of audiovisual means of/ L. V. Chasko // the Soviet pedagogics, 1976. No. 1. - P. 30-33

32.Shapovalenko, S. G. The question of the theory of creation of means of training and their usage in secondary schools/ S. G. Shapovalenko // The questions of the theory and practice of creation and use of means of visibility for training of pupils. - M., 1980. - P. 3-20. 33.Sharipov, F.V. Pedagogy and Psychology of High Education. Textbook/ F.V.Sharipov. - M.: Logos 2012. - 418 p.

34.Shakhmaev, N. M. Didactic problems of application of technical means of education in secondary

school/ N. M.Shakhmaev. - M.: Pedagogy, 1973. - 268 p. 35.Shevchenko, I. V. Complex use of technical means of training and new information technologies as a factor of intensification of educational process in High School: Dis. Cand. Ped. Sciences'/ I. V.Shevchenko. - Saratov, 1997. - 259 p.

Имкониятхои дидактикии васоити техники дар раванди таълим

Вожа^ои калиди: педагогика, педагогикаи амалй, раванди таълим, методикаи таълим, технологияи замонавй, васоити техникй, имкониятхои дидактикй, машгулиятхои таълимию-методй, системаи воситахои техникии таълимй, омузгор

Мацола ба яке аз мавзуъхои асосии методологияи таълими замони муосир бахшида шуда, фарогири мухимтарин масъалахо ва матлабхои мубрами раванди таълим мебошад. Таъкид шудааст, ки бо пешрафти босуръати раванди цахонишавии таълиму тадрис нацши истифодаи воситахои техникии инноватсионй хеле назаррас аст.

Тазаккур меравад, густариши техника василаи мухимеро цихати пешрафти тадрис дар мактабхои миёнаву олй фарохам овард. Собит гардидааст, ки васоити техникии таълим ба омузгори босалохият имконияти васеи дидактикиро фарощм меоварад, ки ин нуцта дар мацола бо истифодаи ацидахои олимон-педагогон асоснок карда шудааст. Хамчунин дар мацола даврахои инкишофи ВТТ, зарурати истифодаи ВТТ дар цараёни таълим ва истифодаи самараноки он аз цихати илми барраси гардида, назарияхои олимон бамаврид истифода шудааст.

Муаллифон дар мавриди истифодаи босамари проектор, компутер, асбобхои аудивизуали, сабти садо, студияи телевизиощои спутникии таълими ва цанбахои мухталифи имкониятхои дидактикии васоити техникии таълим иттилоот ва андешахои мухими дастуриро пешкаш намудаанд

Дидактические возможности технических средств в ходе учебного процесса

Ключевые слова: педагогика, практическая педагогика, учебный процесс, методика обучения, современные технологии, технические средства, дидактические возможности, учебно-методические занятия, система технических средств обучения В статье рассматриваются вопросы использования технических средств обучения в ходе учебного процесса, которые по сегодняшний день являются объектом многочисленных исследований и споров.

Отмечается, что актуальность данной проблемы вызвана, прежде всего, возможностями ТСО, позволяющими за короткий промежуток времени передать учащимся большой объем информации. Указывается на наличие двух групп ученых-педагогов, которые имеют свои точки зрения относительно технических средств обучения.

Проанализированные труды ученых позволяют выделить несколько этапов появления и развития ТСО. Вместе с тем, авторами подчеркивается, что ТСО, предоставляя большие возможности для повышения эффективности учебного процесса, достижения определенных дидактических задач, не могут оставаться единственным средством обучения, как в средней школе, так и в высших учебных заведениях.

Didactic opportunities of technological means in the process of education

Key words: pedagogy, practical pedagogy, educational process, the methods of teaching, modern technologies, technological means, training sessions, the system of technical means of education

The article deals with the use of technological means of education in the course of the teaching process, which to date are the subject of numerous studies and disputes.

It is noted that the relevance of this problem is caused, first of all, by the possibilities of technological means of education (TME), which allows a large amount of information to be transmitted to students in a short period of time. The author of the given paper points to the presence of academic educators, who have their own points of view regarding the issue of technological means of education.

The analyzed works of scientists allow us to distinguish several stages of the emergence and development of technological means of education.

At the same time, the author emphasize that TME (technological mean of education), providing the great opportunities for improving the efficiency of the educational process, achieving certain didactic tasks (objectives) cannot remain the only means of education, both in secondary school and in higher educational institutions.

Маълумот дар бораи муаллифон:

Исломов Озод Азимович, доктори илмуои педагоги, профессор, мудири кафедраи нацшакашй, геометрияи тасвири ва методикаи таълими Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б.¥афуров,(Цумцурии Тоцикистон, ш. Хуцанд) E-mail: Ozjdi_55@mail.ru Махмудов Исмоилцон Ма^мудцонович, унвонцуи кафедраи педагогикаи ицтимои ва касбии Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б.¥афуров,(Чущурии Тоцикистон, ш. Хуцанд) E-mail: ismoil_sugd@mail.ru Сведение об авторах:

Исломов Озод Азимович, доктор педагогических наук, профессор, заведующий кафедры черчения, начертательной геометрии и методики перподование Худжандского государственного университета имени академика Б.Гафурова (Республика Таджикистан, г Худжанд) E-mail: Ozjdi_55@mail. ru

Махмудов Исмоилджон Махмуджонович, соискатель кафедры социальная и профессиональная педагогики Худжандского государственного университета имени академика Б.Гафурова, (Республика Таджикистан, г Худжанд)E-mail: ismoil_sugd@mail.ru Information about the authorS:

Islomov Ozod Azimovich, Doctor of Pedagogy, Professor, The Chair of Drawing, Descriptive Geometry and Methods of Teaching Department of Khujand State University after academician Bobojon Gafurov,(Tajikistan, Khujand) E-mail: Ozjdi_55@mail.ru

Mahmudov Ismoiljon Mahmudovich, The researcher of Social and Professional Department of Khujand State University after academician Bobojon Gafurov,(Tajikistan, Khujand), E-mail: ismoil_sugd@mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.