CC BY
9UDC502/504
DEMiRYOLU KENARLARINDAKi YABANi OTLARDAN KURTULMANIN
ETKiLi YÖNTEMLERi
ABDIKARIM GULZAT GALYMZHANKYZY
Ekoloji Ara§tirma Enstitüsü'nün önde gelen ara§tirmacisi, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararasi Türk Kazak Üniversitesi, Türkistan, Kazakistan
SYTYSHEVA DiANA ELAMANKYZY
Yüksek lisans ögrencisi, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararasi Türk Kazak Üniversitesi, Türkistan,
Kazakistan
ABSEIT ALTYNBEK SERiKBAYULY
Ekoloji Ara§tirma Enstitüsü'nün Kidemli ara§tirmaci, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararasi Türk
Kazak Üniversitesi, Türkistan, Kazakistan
Özet. Yol kenarlari ve demiryolu hatlari gibi tarim di§i alanlarda istenmeyen bitki örtüsünün ortadan kaldirilmasi önemli bir konudur. Ta§imacilik sürecinin güvenligi ve sürekli i§leyi§ini saglamak endüstriyel altyapilari bitkilerden korunma yöntemlerin etkinligine baglidir. Günümüzde yabanci otlarin kontrolünde ge§itli kimyasal herbisitler kullanilmaktadir. Ancak, bugüne kadar ge§itli bitkileri tamamen yok edebilecek herbisitler bulunamami§tir. Ayrica, yüksek verimli herbisitler mevcuttur ama onlarin yüksek düzeyde toksisitesi nedeniyle, hayvan popülasyonlarina zarar verilemektedir.
Yol kenarlarindaki otlarin a§iri büyümesi, i§lerin kalitesini ve güvenligini olumsuz etkilemenin yani sira estetik algiyi da bozmakta ve hayvanlarin ye§il bitki örtüsüne akin etmesine neden olmaktadir. Bundan dolayi acil durumlar olu§abilmekte ve hayvanlarin hayati da tehlikeye girebilmektedir.
Herbisitlerin etkileri, belirli bitki türlerine ek olarak dogal ve iklim ko§ullarina, topragin verimlilik derecesine de baglidir. Özellikle kuru iklim bölgelerinde, örnegin Kazakistan 'in güneyinde, nem eksikligi nedeniyle bitkilerin kökleri derinlere uzandigi igin onlari yok etmek zor olabilmektedir. Bu gali§mada, kükürt fabrikasinin atiklarini igeren kimyasal olarak i§lenmi§ yeni herbisitler kullanarak yabanci otlari öldürmenin yeni yollari ve yapilan deneysel gali§malarin sonuglari sunulmu§tur.
Anahtar Kelimeler: Demir yollari, Herbisitler, Glifosat, Yabani otlar, Kimyasal zararlilar, Ankor-85 herbisiti, Deve dikeni, Pelin otu.
Giri§
Günümüzde yabanci ot kontrolü ifin ge§itli yontemler bulunmaktadir. Bunlardan biri mekanik yontemdir ve bu yontem yabani otlarin koklerinin kesilmesini i9erir. Herbisit kullanmak yerine yabani otlari temizlemek ifin mekanik yontemle onlemler alinabilir. Ayrica topragin i§lenmesi geri dónü§ü olmayacak §ekilde olmalidir. Birka9 defa kü9ük uygulamalar yaparak bir yillik ve 90k yillik yabani otlarin ortadan kaldirilmasini saglamak mümkündür. Ayrica yabani otlarin 9ogalmasi da azalir. Mekanik temizleme yonteminin etkisini hizli bir §ekilde gozlemlemek i9in mümkün oldugunca sig, maksimum 4-5 cm derinlige kadar i§lem yapilmasi onerilir [1].
Fiziksel yontem. Ekimden once yabani otlarin oldürülmesinde herbisit yerine fiziksel yontemler de kullanilabilir. Günümüzde, sicak buhar uygulamasi gibi yontemler bulunmaktadir. Ne yazik ki, bu tür termal yontemler, yüksek enerji maliyetleri ve nispeten dü§ük verimlilikle anilir. Ba§ka bir sorun ise isinin zemine yalnizca birka9 milimetre kadar nüfuz edebilmesidir. Bu yontem, embriyolari ba§ariyla yok edebilir ancak derin koklü yabani otlara kar§i yeterince etkili degildir [2].
Kaplama katmani ile i§igi engelleme. Yabani otlari yok etmenin en etkili yontemlerinden biri topragi i§ik ge9irmeyen filmle kaplamadir. Bitkiler i§iktan mahrum birakildiginda, zamanla
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
kuruyacaktir. Gunumuzde misir ve sebze turleri ifin biyolojik olarak par9alanabilen ozel filmlerin kullanildigi uygun 9ozumler zaten mevcuttur. Bu filmler yabani otlari bastirmaya ve topragin lsinmasini iyile§tirmeye yardimci olurlar [3]. Bu yontem, sadece bag bah9eler ifin degil, soguk bolgelerde misir yeti§tirmede de etkilidir.
Ara mahsullerle yabanci ot kontrolu. Topragi yabani otlari ve tahillari etkili bir §ekilde bastirabilen, hizli buyuyen bitkilerle kaplamak mumkundur. Mahsul daha sonra se9ici herbisitler tarafindan yok edilebilir [4]. Ancak bu yontem, bazi sorunlarla ili§kilidir. Yani, yeterince yuksek bir yabani ot kontrol etkisine sahip olmak i9in, ortu bitkilerinin 9ok yogun ve tek bi9imli olmasi ve iyi bir tarla kaplamasi saglamasi gerekir. iklimimizde yabani otlari bastiran ortu bitkilerini rotasyona dahil etmek i9in gereken buyume mevsimi yetersizdir [5].
Yabanci ot kontrolunde kullanilan herbisitler. Yabanci otlarin buyuk bir kismini, kultur bitkilerine zarar vermeyen kimyasal herbisitler kullanilarak etkili bir §ekilde kontrol altina almak mumkundur [6].
Modern herbisitler. Organik bile§iklerdir ve esas olarak bitki dokularina ve hucrelerine serbest9e ve hizli bir §ekilde nufuz ederek bunlarin yok olmasina neden olurlar. Toprak herbisitleri kullanildiginda, aktif madde bitkiye fidelerin, koleontillerin kokleri ve canli dokulari yoluyla giri§ yapar; buyume mevsimi boyunca kullanildiginda ise yaprak dokulari yoluyla bitkiye girer. Etkinin ilk a§amasi, kimyasallarin bitkilere temas noktalarindan ortucu dokular araciligiyla girmesidir. ikinci a§ama, metabolizmanin birincil urunleri ve 9e§itli organlardaki lokalizasyonla birlikte hareketidir. U9uncu a§ama, herbisitin belirli organlarda birikmesi veya toksik olmayan bile§iklere donu§mesidir. Herbisitlerin se9icilik prensibi, belirli mahsuller i9in herbisit kullaniminin temelidir ve bitkilerin morfolojik ve anatomik yapisina dayanir [7].
Demiryollarini yabani otlardan temizleme meselesi. Karayollarinda ve demiryollarinda yabani otlarin temizlenmesi buyuk bir sorun haline gelmektedir. Demiryollarinda, balast yuzeyinde istenmeyen bitki ortusunun bulunmasi, demiryolunun maliyetini artirmaktadir. En iyi performans i9in balastin temiz olmasi gerekmektedir. £unku balast yuzeyinde 9im bulunmasi, drenaj ozelliklerini olumsuz etkiler ve toz ve kir ile kirlenmeye katkida bulunur. Ayrica bitki kokleri, kumdaki delikleri doldurarak onlari kirletir ve tikar. Sonu9 olarak, balastin temizlenmesi veya degi§tirilmesi gerekebilir, bu da ray bakim maliyetlerini artirir [8].
Demiryollarindaki raylar, mahsullerdeki ve insanlarin arka bah9elerindeki hassas bitkilere yakin oldugundan, demiryollari herbisitleri ayrim gozetmeksizin puskurtemez. Uygulayicilar ayrica yukseltilmi§ yollarin biti§igindeki hendeklere puskurtme yapmamaya da dikkat etmelidir; 9unku su burada birikebilir ve bazi herbisitler yeralti suyuna sizip kirlenmeye neden olabilir. Demiryolu raylari boyunca yabani ot kontrolune yonelik cografi zorluklar da vardir. Bu nedenle kimyasal yabanci ot mucadele makinelerinin kullanilmasi daha etkilidir. Kimyasal yabani ot olduruculer, suda 9ozunebilen kimyasallari, 9e§itli kimyasal kari§imlari veya bitki emici yaglari puskurterek bitkileri oldurur. Bu yontem 9ok etkilidir. Balast, bitki ortusunu prizmadan 9ikarmak i9in bu tur makinelerden bir veya daha fazla ge9i§le yapilir. Kimyasal ayiklama genellikle hem otoyollarda hem de istasyon yollarinda kullanilir. Yabanci ot ve 9ali kontrolune yonelik kimyasal yontemler yaygindir ve yollarda giderek daha fazla kullanilmaktadir. Ara§tirmalar sonucunda etkili kimyasal bile§ikler bulunmu§ ancak bunlar yalnizca belirli bitki turlerini etkiledigi gibi, bazilari ust uste tum bitkileri yok ettigi i9in genellikle kimyasal otlar olarak adlandirilmaktadir. Bazilari 9iftlik hayvanlari i9in zehirlidir, bazilari ise degildir [9].
Herbisitlerin etkilerine ili§kin ara§tirmalar, uzun vadeli izleme, yeniden test etme ve onceki 9ali§malardan elde edilen verileri kullanan 9e§itli kimyasallarin etkilerine ili§kin 9ali§malarla yakin zamanda geni§ledi. Bu 9ali§malar, bitkilerle ba§ etmenin yollarindan birinin bakim oldugunu ve surekli dikkat gerektirdigini ortaya koymaktadir. Bu tur 9ali§malarin gecikmesi, a§iri 9im buyumesine ve 9ok yillik yabani otlarin olu§masina neden olabilir. Ayrica ara§tirmalar, en pahali yontemlerle bile tek bir tedavinin bitkilerin kalici olarak yok edilmesini saglayamayacagini gostermi§tir [10-11].
Arsenik bileçikleri, toprak sterilizatörü olarak da kullanilan son derece etkili kontakt herbisitlerdir, ancak kullanimlari çiftlik hayvanlarini, insanlari ve yaban hayatini zehirleme riski taçidigindan büyük özen gerektirir. Sodyum klorür genellikle oldukça etkili bir kontakt ot ilaci veya toprak sterilizatörü olarak kabul edilir, ancak uygulandiktan sonra kuruyan çimlerde meydana gelen birçok yangin nedeniyle artik kullanilmamaktadir. Bununla birlikte, sodyum klorür, kalsiyum klorür ve borat bazli birçok kimyasal bileçik, bitkilerin kontrolünde etkili bir araç olabilir. Ayrica, bunlarin kullanimi yangin açisindan tehlikeli degildir ve metal korozyonuna neden olmaz [12-13].
Emici herbisitler, yapraklara uygulandiktan sonra bitkinin geçirgen dokusu (floem) tarafindan emilen kimyasal türlerini içerir. Bu tür herbisitler, 2,4-D ve 2,4,5-T gibi bileçikleri, sodyum, amonyak ve amino tuzlarini içerebilir.
Toprak sterilizatörleri, bazi kimyasallarla içlendikten sonra topragin verimsiz hale gelmesine neden olabilir. Toprak kisirligi, geçici olarak bir yil veya daha kisa süreli olabilecegi gibi, uzun süreli de olabilir ve topragin kalici olarak kisirlaçtirilmasi olarak kabul edilir. Sterilizatörler arsenik, bor ve üre bileçiklerini veya sinirli kullanimda petrol kalintilarini ve sodyum klorürü içerebilir. Bu kimyasallarin etkili bir çekilde çaliçabilmesi için bitki köklerinin beslendikleri bitki katmanini tamamen absorbe etmeleri ve köklerin öldürecek kadar uzun süre toprakta kalmalari gerekir. Toprak sterilizatörlerinin etkinligi, bunlarin filtrelenebilirligine, bitki türüne, toprak tipine ve iklim koçullarina baglidir [14-15].
Endüstriyel alanlardayabani otlari temizleme yöntemi. Geliçtirilen bulu§, ula§im, boru hatlari ve enerji alanlari gibi tarim di§i alanlardaki istenmeyen bitki örtüsünün ortadan kaldirilmasinda kullanilabilir. Örnegin, demiryollari ve otoyollarin bölünme bölgelerinde bu yöntem uygulanabilir. Bitkilerin yok edilmesi içlemi için, Ankor-85 herbisit içeren bir çaliçma sivisina antifriz, örnegin etilen glikol, eklenir. Eklenen antifriz miktari, i§lem sirasindaki hava sicakligina bagli olarak degiçir ve çaliçma sivisinin %3 ila 15'i arasinda olabilir. Teknik sonuç, herbisitlerin etkinligini arttirmak ve ayni zamanda yabani otlarin herbisitlerle etkili bir §ekilde kontrol edilme süresini iki katina çikarmaktir. Önerilen bulu§, ulaçim, boru hatlari ve enerji alanlari gibi tarim di§i alanlarda, özellikle demiryolu ve otoyol ayrim bölgelerinde, korunan alanlarda istenmeyen bitki örtüsünün etkin bir §ekilde ortadan kaldirilmasinda kullanilabilir [16-17].
Yabani otlar, demiryolu hatlari gibi endüstriyel alanlarin kullaniminda birçok soruna neden olmaktadir. Yabani otlar, yol kavçaklarini tikayarak ulaçimi engellemekte, balastin drenaj kapasitesini bozmakta ve yangin tehlikesi oluçturmaktadir. Yabanci otlari yok etmek için farkli yöntemler kullanilmaktadir, bunlar arasinda özel ekipmanlarla yakma ve radyasyona maruz birakma gibi yöntemler bulunmaktadir. Bu yöntemler, topragin üst tabakasindaki yabani otlarin ve tohumlarin yok edilmesini saglar, ancak köklerin ve yumrularin bulundugu topragin derin katmanlarina ulaçamaz. Ayrica bu yöntemlerin kullanilmasi büyük miktarda enerji kaynagi maliyeti gerektirir.
Endüstriyel alanlarda yabani otlari kontrol etmenin ucuz ve etkili bir yolu, sürekli toprak herbisitleri uygulamaktir. Bu yöntem prototip olarak kabul edilmiçtir. Bu yönteme göre endüstriyel alanin alani, sülfometuron-metil bazli "Ankor-85" herbisit içeren çaliçma sivisi ile muamele edilir. Çaliçma sivisi bitkiye ve toprak yüzeyine uygulandiginda, herbisit bitkiler tarafindan emilir ve tedavi edilen bitkilerin tahrip olmasina neden olur. Bitkilerin emme sistemi sayesinde, herbisitin etkisi altinda yabani otlarin kök sistemi de ölür, bu da tedavi edilen alanin uzun süre güvenilir bir çekilde ayiklanmasini saglar [18-21].
Uygulamali Bölüm
Yaz aylarinda, bölge sakinleri ve bahçivanlar popüler yabani ot kontrolü yöntemlerini tercih ediyorlar. Birçogu mahsullerinde kimyasal madde kullanmaktan kaçiniyor ve genellikle hazir bulunan ürünleri tercih ediyorlar: tuz, sirke, soda, gazyagi gibi. Kimyasal kontrol yöntemleri yalnizca nadir durumlarda etkisiz kalir. Çogu durumda, yüksek konsantrasyonlu solüsyonlardaki herhangi bir kimyasal, bitki dokusunu tahrip edebilir. Dolayisiyla, özel ve daha ucuz ilaç solüsyonlariyla olumlu sonuçlar elde edilebiliyorsa, pahali konsantre solüsyonlarin kullanilmasina
gerek yoktur. Bu nedenle, mevcut bilimsel ara§tirmalar, ge§itli kimyasal 9özümlerin etkinligini yabani otlarin ekildigi kü9ük deneysel alanlarda test etmektedir. £e§itli kimyasal 9özeltilerin kullanimmin ekonomik etkinligi, bitki büyümesinin uzun süreli olarak durdurulmasina dayandigindan, elde edilen sonu9lar nihai olarak belirlenmeden önce deneysel alanlarda birka9 yil boyunca gözlemler yapilir.
Pelin ve kamelya gibi bitkilerin ortadan kaldirilmasi i9in ilk deneysel 9ali§ma alani se9ildi ve bu alan olarak demiryolu ve otoyol kenarlari belirlendi. Model deneme 9ali§malari i9in pelin ve saz büyümesinin tahminen 9-12 kök olacagi öngörülen 1 metrekarelik alanlar se9ildi. Yabani otlarin kontrolü i9in laboratuvar ko§ullarinda herbisit kompozisyonlari hazirlandi.
Herbisidal bile§imin ana bile§enleri, sirke, sofra tuzu, yikama sivisi, 9ama§ir sabunu, dizel yakit ve kire9 kükürt kaynatma (KKK) ile sülfürik asit 9özeltileri gibi maddelerdir. Bu bile§enler farkli konsantrasyonlarda (25, 50, 75, 99 %) kullanilmaktadir.
Yabani otlari sirke ve tuzla temizleme yöntemi, sirke ve tuzun yardimiyla belirli bir alandaki yabani otlari yok etmek i9in kullanilir. Dogru etkinin saglanabilmesi i9in malzemelerin dogru oranlarda kullanilmasi önemlidir. Bu yöntemde, sirke ve tuz kari§imi hazirlanir ve yabani otlarin üzerine serpilir. Sonu9lar genellikle bir gün sonra gözlemlenebilir. Ancak, bu i§lem sirasinda dikkatli olmak önemlidir 9ünkü ekili bitkiler bu kari§imdan zarar görebilir. ila9lama sirasinda, kültür bitkilerinin zarar görmemesi i9in bir filmle kaplanmalari gerekmektedir. Bu yöntem, topraktaki besin maddelerini yikadigi i9in genellikle araba yollari ve yol kenarlarinda kullanilir [22].
Numuneyi dökmeye ba§lamadan önce deney tesisini temizledik. Belirlenen metrekarede her bir pelin bitkisinin etrafini kazarak, öncelikle köklere ula§acak §ekilde su döktük. Damitilmi§ su ile hazirlanan herbisidal bile§im, yabani otun kökleri tarafindan emilmeye uygun bir yapiya sahiptir.
Kültürel bitkilere zarar vermemek i9in ev solüsyonunun dikkatli bir §ekilde kullanilmasi önemlidir. Temel kural, sirtlardaki 9imleri 9ikarmak gerektiginde sirke solüsyonunu kullanmaktir. Bu i§lem i9in dü§ük konsantrasyonlu sirke tercih edilmeli ve suyla yari yariya seyreltilmelidir [25].
Fotograf-1. Yabani otlarin kimyasal yolla temizlenmesi
Numuneleri döktükten sonra her ü9 günde bir kontrol ettik. ilk 10 gün i9inde yabanci otta sararma ve solma gözlemlendi. Deneyi her 10 günde bir tekrarladik ve deney süresi toplamda 60 gün olarak belirlendi.
Yabani otlari kontrol etmek i9in tuz 9özeltisi kullanilabilir, ancak bu yöntem genellikle yollar ve yol kenarlarinda tercih edilir. Bah9elerde kullanimi nadirdir 9ünkü bitkilere zarar verebilir. Tuz, toprak 9özeltisine nüfuz ederek tüm katmanlara yayilir, bu da yabani otlarin yani sira kültür bitkilerinin de büyümesini engelleyebilir. Ayrica sofra tuzundaki klorun, toprakta ya§ayan
solucanlar ve mikroorganizmalar uzerinde toksik etkisi olabilir. Yapraklara du§en yogun 9ozelti onlari yakabilir ve bitkinin olumune yol a9abilir. Bu nedenle, tuz 9ozeltisiyle yabani ot kontrolu yaparken dikkatli olunmali ve uygulama alani iyi belirlenmelidir [23-24].
Ev bah9elerinde yabani otlarin kontrolu i9in gazyagi kullanimi onerilir. Ancak, gazyaginin 9evredeki bitki ortusune etkileri gozlemlenmelidir. Gazyagi son derece zehirli oldugundan, tum bitkileri oldurebilir. Toprak gazyagiyla sulanirsa, iki yil boyunca hi9bir bitki yeti§mez. Bir9ok sebze yeti§tiricisi, uzak bolgelerdeki yabani otlar i9in gazyagi uygulamasini tercih etmektedir. Kaynar suyun 9imlere tamamen dokulmesi izlenmelidir. Bu onlemler, gazyaginin etkili ve guvenli kullanimini saglamak i9in gereklidir.
Fotograf-2. Yabani otlari herbisitlerle oldurme
Baklagiller familyasina ait ve tuzlu topraklarda yeti§en A. Pseudalhagia'nin, yeni bir herbisit bile§igi yardimiyla kontrol altina alinmasi i9in 9ali§malar yapilmi§tir. Her bir metrekarede 10-12 adet yabani ot bulunmaktadir. Zararli otlari yol kav§aklarinda yok etmek amaciyla, farkli oranlarda kire9 kukurt kalintisi ve konsantre sulfurik asit i9eren 9ozeltiler kari§tirilmi§tir.
"Pelin" (Artemisia) 9ok yillik 9alilar familyasina aittir. Her bir metrekarede yakla§ik olarak 910 adet yabani ot bulunmaktadir.
A§agidaki Tablo 1, herbisit kontrolune ili§kin deneysel 9ali§manin ayrintilarini sunmaktadir.
Tablo-1. Deve dikeni. A. Pseudalhagi bitkisinin herbisitlerle yok edilmesi
Ornek Miktar, ml Yabani otlarin sayisi 1 m 60 gun
Herbisitleri Herbisitleri sonra
KKK kons H2SO4kons Su uygulamadan once uygulamadan sonra (30 gun)
1 100 - 300 12 5 1
2 100 100 200 12 4 -
3 - 100 300 12 5 1
2-кесте. Pelin (Artemisia) bitkisinin herbisitlerle yok edilmesi
Ornek Miktar, ml Yabani otlarin sayisi 1 m2 60 sun sonra
Herbisitleri uygulamadan önce Herbisitleri uygulamadan sonra (30 gün)
KKK kons H2SO4kons Su
1 100 - 300 9 6 2
2 100 100 200 9 4 -
3 - 100 300 9 4 1
£ali§ma sonu9larina göre, KKK kons ve H2SO4 9özeltisinin 1:1:2 oraninda kari§iminin etkili bir bile§im oldugu tespit edilmi§tir. Bunun nedeni, herbisitlerin uygulanmasini takiben 60 gün i9inde yabani otlarin %80'e kadarinin yok edilebildiginin gözlemlenmesidir. Ekonomik a9idan maliyeti dü§üktür ve kükürtlü atiklarin herbisit olarak geri dönü§türülmesiyle yabanci ot kontrolüne olumsuz etkisi bulunmaktadir.
Sonu?
Yapilan deneyler sonucunda, pelin ve saz otunun yok edilmesine yönelik herbisidal bile§imler arasinda, pelin otu ile mücadelede en etkili ilacin KKK oldugu görülmü§tür. Sirke kullanilan denemelerde metrekare ba§ina dü§en yabani otlarin sadece %60-65'i öldürülmü§tür. Bu arada KK , kükürt kalintilarindan ve kirecin kaynatilmasindan hazirlanmasi ve yabanci ot yok etme yüzdesinin yüksek olmasi nedeniyle en etkili indikatör olarak belirlendi. Yabani otlarin %80'i yok edildi. Ekolojik olarak atiklari kullanarak yabani otlari yok eder, 9evreye ve insan sagligina zarar vermez.
Sirkeyle hazirlanan numuneler ise 9evresel ve ekonomik a9idan etkisizdi. Sirke miktarinin yüksek olmasi nedeniyle toprak ve diger yeti§en bah9e bitkileri üzerinde olumsuz etki yapabilir.
KULLANILMIS LITERATÜR LISTESI
1. Yevtefeyev YU.V. Kazantsev G.M. Osnovy agronomii // Uchebnoye posobiye / Izdatel'stvo «FORUM», - M., - 2019g, - 370 str
2. Ward SM, Cousens RD, Bagavathiannan MV et al (2014) Agricultural weed research: a critique and two proposals. Weed Sci 62:672-678.https://doi.org/10.1614/WS-D-13-00161.1
3. Bitarafan, Z.; Andreasen, C. Harvest Weed Seed Control: Seed production and retention of Fallopia convolvulus, Sinapis arvensis, Spergula arvensis and Stellaria media at spring oat maturity. Agronomy 2020, 10, 42.
4. Eti neodnoznachnyye sornyaki: chto bol'she - pol'zy ili vreda? 2020. [Elektronnyy resurs]. https://moyaokruga.ru/Print.aspx?articleId=355976. (Data obrashcheniya: 15.10.2022).
5. Andreasen, C.; Bitarafan, Z.; Fenselau, J.; Glasner, C. Exploiting waste heat from combine harvesters to damage harvested weed seeds and reduce weed infestation. Agriculture 2018, 8, 42.
6. Bor'ba s rastitel'nost'yu na puti - khimicheskiye sredstva bor'by s rastitel'nost'yu. [Elektronnyy resurs]. https://lokomo.ru/zheleznodorozhnyy-put/borba-s-rastitelnostyu-na-puti-2.html (Data obrashcheniya: 20.11.2022).
7. H. Cederlund, E. Börjesson, E. Jonsson, T. Thierfelder. Journal of Environmental Quality2012.Degradation and Leaching of Fluroxypyr after Application to Railway Tracks. DOI:10.2134/jeq2012.0035.
8. Kazimierz Adamczewski, Kinga Matysiak, Roman Kierzek, Sylwia Kaczmarek. Journal of Environmental Quality. 2012. DOI:10.24425/jppr.2019.129293.
9. Mirkin B M and Naumova L G 2009 Method of vegetation classification by Brown-Blank in Russia Russian Journal of General Biology 70(1) 66-77.
10. Albers CN, Jacobsen OS, Bester K, Jacobsen CS (2020) Leaching of herbicidal residues from gravel surfaces—a lysimeter-based study comparing gravels with agricultural topsoil. Environ Pollut 266:115225.
11. M. F. Diprose, F. A. Benson. Electrical methods of killing plants. 2020. DOI:10.1016/S0021-8634(84)80021-9.
12. Watanabe, O., Yokoyama, M., Fujita, S., Miyazaki, T., Wada, N., "The Development of the Rice Herbicide and Growth Retardant Bispyribac-sodium," Journal of Weed Science and Technology, Vol. 48. 2003. pp. 24-30.
13. Hecht, M., Oehen, B., Schulze, J., Brodmann, P., and Bagutti, C. (2014). Detection of feral GT73 transgenic oilseed rape (Brassica napus) along railway lines on entry routes to oilseed factories in Switzerland. Environ. Sci. Pollut. Res. 21, 1455-1465. doi: 10.1007/s11356-013-1881-9.
14. Patterson, E.L.; Saski, C.; Küpper, A.; Beffa, R.; Gaines, T.A. Omics potential in herbicide-resistant weed management. Plants 2019, 8, 607.
15. Neve, P. Gene drive systems: Do they have a place in agricultural weed management? Pest Manag. Sci. 2018, 74, 2671-2679.
16. Swanton CJ, Weise SF (1991) Integrated weed management: rationale and approach.Weed Technol 5:657-663.https://doi.org/10.2307/3987055 .
17. Swanton CJ, Nkoa R, Blackshaw RE (2015) Experimental methods for crop-weed competition studies. Weed Sci 63:2-11.https://doi.org/10.1614/WS-D-13-00062.1
18. Kak bez khimii izbavit'sya ot sornyakov. 2021. [Elektronnyy resurs].https://agromarket.net/news/gardening/kak_bez_khimii_izbavitsya_ot_sornyakov/ (Data obrashcheniya: 28.11.2022)
19. Shaner DL, Beckie HJ (2013) The future for weed control and technology. Pest Manag Sci 70:1329-1339.https://doi.org/10.1002/ps.3706 .
20. Heap I., Duke S.O. Overview of glyphosate-resistant weeds worldwide // Pest Manag. Sci. -2018. - V. 74, No 5. - P. 1040-1049
21. Defarge, N.; Spiroux de Vendômois, J.; Séralini, G.E. Toxicity of formulants and heavy metals in glyphosate-based herbicides and other pesticides. Toxicol. Rep. 2018, 5, 156-163.
22. Duke, S. O., 2017. The history and current status of glyphosate // j. Pest Manag. Sci. V.74 P. 1027-1034
23. Van Bruggen, A. H. C., He, M.M., Shin, K., Mai, V., Jeong, K. C., Finckh, M. R., Morris J.R., 2018. Environmental and health effects of the herbicide glyphosate. // Sci. Total Environ.V.102, P. 616-617, 255-268.
24. Viridov A.V., Shushkova T.V., Yermakova I.T., Ivanova Ye.V., Epiktetov D.O., Leont'yevskiy A.A. 2015. Mikrobnaya degradatsiya gerbitsida glifosata (obzor) // Prikl. biokhim. i mikrobiol. T 31, №2, s. 183-190
25. Rose, M. T., Ng, E. L., Weng, Z., Wood, R., Rose, T. J., and Van Zwieten, L. 2018. Minor effects of herbicides on microbial activity in agricultural soils are detected by N59 transformation but not enzyme activity assays. // Eur. J. Soil Biol. V.87, P. 72-79.
