Научная статья на тему 'ДАВЛАТ ФУҚАРОЛИК ХИЗМАТИНИ ЎТАШ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ'

ДАВЛАТ ФУҚАРОЛИК ХИЗМАТИНИ ЎТАШ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Социологические науки»

31
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Стратегик сиѐсат / давлат хизмати / трансформация / инсон ресурслари концепцияси / ҳуқуқий асос. / Strategic Policy / public service / transformation / human resources concept / legal framework

Аннотация научной статьи по социологическим наукам, автор научной работы — Сардоржон Рахмонов

Бугунги кунда давлат фуқаролик хизмати ўташ жараѐнини такомиллаштириш борасида мамлакатимизда жиддий ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Лекин, соҳада ечимини кутаѐтган муаммолар хали мавжуд. Таъкидлаш лозимки, давлат фуқаролик хизмати муносабатларидаги тизимли муаммолар сифатида давлат фуқаролик хизматидани ривожлантиришнинг ягона стратегияси мавжуд эмаслиги ва давлат фуқаролик хизматида замонавий технологияларни кўлланмаслиги кабиларни кўрсатиш мумкин. Давлат фуқаролик хизматидаги ўзгаришларнинг асосий тамойиллари, миллий шартшароитларга мос бўлган кенг кўламли ва таркибий ислоҳотларни назарда тутувчи давлат фуқаролик хизматини узоқ истиқболли ривожлантириш стратегияси ишлаб чиқилмаган. Юқоридагиларга асосланган ҳолда, усҳбу мақолада давлат бошқаруви тизимининг ўзига хос йўналиши сифатида амалдаги давлат фуқаролик хизмати ҳолатининг ҳар томонлама таҳлили, илғор хорижий тажрибага асосланган туб ўзгаришларнинг асосий тамойиллари, миллий шарт-шароитларга мос бўлган кенг кўламли ва таркибий ислоҳотларни назарда тутувчи илмий асосланган таҳлилий фикрлар, таклиф ва тавфсиялар келтириган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Today, serious reforms are being carried out in our country to improve the process of passing the state civil service. But there are problems that are waiting for a solution in the industry. It should be noted that as systemic problems in the relations of the civil service of the state, it is possible to indicate such a fact that there is no single strategy for the development of the civil service of the state, and modern technologies in the civil service of the state are not overcrowded. The basic principles of changes in the civil service of the state, a strategy for the long-term development of the civil service of the state, referring to large-scale and structural reforms corresponding to national conditions, have not been developed. Based on the above, this article provides a comprehensive analysis of the state of the civil service in force as a specific direction of the public administration system, the basic principles of fundamental changes based on advanced foreign experience, scientifically based analytical opinions, proposals and recommendations referring to large-scale and structural reforms corresponding to national conditions

Текст научной работы на тему «ДАВЛАТ ФУҚАРОЛИК ХИЗМАТИНИ ЎТАШ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ»

AAB^AT OYKAPO^HK XH3MATHHH YTAm ^y^yKHH ACOC.TAPHHH TAKOMH^AmTHPHm HCTHKBO^^APH

Сардоржон Рахмонов

Тошкент давлат юридик университети мустакил изланувчиси sardorjonraxmonovphd@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Бугунги кунда давлат фукаролик хизмати уташ жараёнини такомиллаштириш борасида мамлакатимизда жиддий ислохотлар амалга оширилмокда. Лекин, сохада ечимини кутаётган муаммолар хали мавжуд. Таъкидлаш лозимки, давлат фукаролик хизмати муносабатларидаги тизимли муаммолар сифатида давлат фукаролик хизматидани ривожлантиришнинг ягона стратегияси мавжуд эмаслиги ва давлат фукаролик хизматида замонавий технологияларни кулланмаслиги кабиларни курсатиш мумкин. Давлат фукаролик хизматидаги узгаришларнинг асосий тамойиллари, миллий шарт-шароитларга мос булган кенг куламли ва таркибий ислохотларни назарда тутувчи давлат фукаролик хизматини узок истикболли ривожлантириш стратегияси ишлаб чикилмаган. Юкоридагиларга асосланган холда, усхбу маколада давлат бошкаруви тизимининг узига хос йуналиши сифатида амалдаги давлат фукаролик хизмати холатининг хар томонлама тахлили, илгор хорижий тажрибага асосланган туб узгаришларнинг асосий тамойиллари, миллий шарт-шароитларга мос булган кенг куламли ва таркибий ислохотларни назарда тутувчи илмий асосланган тахлилий фикрлар, таклиф ва тавфсиялар келтириган.

Калит сузлар. Стратегик сиёсат, давлат хизмати, трансформация, инсон ресурслари концепцияси, хукукий асос.

ABSTRACT

Today, serious reforms are being carried out in our country to improve the process of passing the state civil service. But there are problems that are waiting for a solution in the industry. It should be noted that as systemic problems in the relations of the civil service of the state, it is possible to indicate such a fact that there is no single strategy for the development of the civil service of the state, and modern technologies in the civil service of the state are not overcrowded. The basic principles of changes in the civil service of the state, a strategy for the long-term development of the civil service of the

January, 2023

61

state, referring to large-scale and structural reforms corresponding to national conditions, have not been developed. Based on the above, this article provides a comprehensive analysis of the state of the civil service in force as a specific direction of the public administration system, the basic principles of fundamental changes based on advanced foreign experience, scientifically based analytical opinions, proposals and recommendations referring to large-scale and structural reforms corresponding to national conditions.

Keywords. Strategic Policy, public service, transformation, human resources concept, legal framework.

КИРИШ

Бугунги кунда давлат фукаролик хизмати сохасида давлат фукаролик хизмати уташ жараёнини такомиллаштириш борасида мамлакатимизда жиддий ислохотлар амалга оширилмокда. Лекин, сохада ечимини кутаётган муаммолар хали мавжуд. Таъкидлаш лозимки, давлат фукаролик хизмати муносабатларидаги тизимли муаммолар сифатида давлат фукаролик хизматидани ривожлантиришнинг ягона стратегияси мавжуд эмаслиги ва давлат фукаролик хизматида замонавий технологияларни кулланмаслиги кабиларни курсатиш мумкин.

Давлат фукаролик хизматидаги узгаришларнинг асосий тамойиллари, миллий шарт-шароитларга мос булган кенг куламли ва таркибий ислохотларни назарда тутувчи давлат фукаролик хизматини узок истикболли ривожлантириш стратегияси ишлаб чикилмаган.

АДАБИЕТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Бу борaдa хорижий мaмлaкaтлaр тaжрибaсигa эътибор кaрaтaдигaн бyлсaк, Kореядa инсон ресyрслaрини ривожлaнтириш бyйичa 5 Ta aсосий стрaтегик йyнaлиш белгилaнгaн. Сингaпyрдa 2011 йилдaн бошлaб хозирги кyнгa кaдaр Стрaтегик ^ëcar оффиси томонидaн дaвлaт хизмaтидa Kелaжaкни куриш учун дaвлaт хизмaтини трaнсформaция килиш ислохоттари aмaлгa оширилмокдa. БAAдa Инсон ресyрслaри бyйичa федерaл идорaнинг 2017-2021 йиллaргa мyлжaллaнгaн Стрaтегияси ^бул килингaн. Грyзиядa хyкyмaтининг 2014 йил 19 ноябрдaги 627-сон кaрори билaн тaсдикдaнгaн Дaвлaт хизмaтини ислох килиш концепциясидa белгилaнгaн. ^озогистон Респyбликaси Президентининг 2021 йил 26 феврaлдaги 522-сон "^озогистон Респyбликaсидa 2030 йилгaчa дaвлaт

January, 2023

62

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

бошкарувини ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида"ги ^арори кабул килинган.

Мустакил Давлатлар Хдмдустлигига (МДХ,)га аъзо давлатлар Парламентлараро Ассамблеясининг ун биринчи ялпи мажлисида 1998 йил 15 июнда (1998 йил 15 июндаги 11-5-сон карори) "Давлат хизматининг асослари тугрисида"ги намунавий конуни кабул килинган. Ушбу конун аъзо булган давлатнинг конституцияси ва миллий конунларига мувофик шакллантириладиган давлат хизматини ташкил этишнинг хукукий асосларини белгилаш, фукароларнинг давлат хизматига булган хукукларини амалга оширишда ташкилий-хукукий, ижтимоий-иктисодий шарт-шароитлар яратиш боглик ижтимоий муносабатларини тартибга солади.

Юкоридагиларга асосланган холда, давлат бошкаруви тизимининг узига хос йуналиши сифатида амалдаги давлат фукаролик хизмати холатининг хар томонлама тахлили, илгор хорижий тажрибага асосланган туб узгаришларнинг асосий тамойиллари, миллий шарт-шароитларга мос булган кенг куламли ва таркибий ислохотларни назарда тутувчи давлат Давлат фукаролик хизматини 2030 йилгача ривожлантириш стратегиясини ишлаб чикиш лозим. Мазкур статегияни ишлаб чикиш натижасида Давлат фукаролик хизматини миллий шарт-шароитларга мос булган кенг куламли ва таркибий ислохотларни назарда тутувчи гоявий платформаси яратилади.

Давлат фукаролик хизматида кадрлар ишлаш тизими бугунги кун талабларига жавоб бермайди. Жумладан, кадрлар билан ишлайдиган таркибий тузилма ходимлар факат кадрлар сохасидаги иш юритиш вазифасини амалга ошириш билан чегараланган булиб, инсон ресурсларини бошкариш хамда ривожлантириш буйича функцияларни амалга оширмайди. Хрзирги кунда, амалдаги 651 та норматив-хукукий хужжатлар мехнат муносабатларини тартибга солади, бирок мазкур хужжатларда кадрлар билан ишлайдиган таркибий тузилмаларнинг асосий вазифалари ва мажбуриятлари белгиланмаган хамда ходимларни бошкариш стратегияси мавжуд эмас. Мазкур масалаларда давлат органи ва ташкилотларининг ички директив хужжатлар билан тартибга солинганлиги сабабли кадрлар билан ишлаш тузилмалари фаолиятида турли хил амалиёт, шунингдек, конунчилик хужжатлари нормаларини турлича талкин килиш холатлари мавжуд. Кадрлар билан ишлаш тузилманинг фаолият йуналишлари, кадрлар ходимининг мансаб вазифалари, мажбуриятлари ва ушбу сохани тартибга соладиган ягона конунчилик хужжати

мавжуд эмас.

January, 2023

Шунингдек, кадрлар билан ишловчи тузилмалар фаолияти автоматлаштирилмаганлиги туфайли уларнинг фаолият самарадорлиги пастлигича хамда бюрократик юклама эса юкорилигича колмокда. Масалан, давлат идораларидаги кадр билан ишловчи тузилмаларнинг 90 % фаолияти автоматлаштириш мумкин булган жорий масалалар билан богликдигига карамасдан иш услублари когозга асосланганлиги, электрон ишлаш тизими йулга куйилмаганлиги ва кадрлар билан ишловчи тузилманинг тегишли идораларнинг электрон маълумот базаларига интеграция килинмаганлиги натижасида фукаролардан турли хил маълумотномалар хамда хужжатлар талаб этилиши давом этмокда. Кадрлар билан ишловчи тузилма ходими хужжатларни расмийлаштириш, 25 тадан ортик журналларни когоз шаклида юритиш, хисоботларни тайёрлаш, идоралардан маълумот сураш каби техник ишларга уртача кунлик иш вактининг 50%ни вакт сарфламокда.

Хрзирда 15 дан ортик кадрлар билан ишлаш электрон тизимлари ахборот технологиялари ягона порталидан руйхатдан утганлигига карамасдан аксарият давлат идораларида кулланилмаяпти. Кадрлар бошкаруви ва хисобини юритиш буйича ягона автоматлаштирилган дастур мавжуд эмас.

Кадрлар хизматнинг тизимдаги бошка булинмалар билан электрон ишлаш тизими йулга куйилмаган. Масалан, хар ой иш хакини хисоблаш учун табелларни кадрларга ва сунг бухгалтерияга берилиши каби бюрократик тизим мавжуд. Кадрлар билан ишловчи тузилманинг тегишли идораларнинг электрон маълумот базаларига интеграция килинмаганлиги фукаролардан турли хил хужжатлар ^объективка, суровнома, паспорт, диплом, СТИР ва ИНПС нусхалари, харбий гувохнома, судланмаганлик тугрисида маълумотнома ва бошка маълумотлар^ талаб этилмокда.

Давлат органлари ва ташкилотларида кадрлар билан ишлаш тузилмаларини ташкил этиш, тузилмалар шаклига ва штатлар сонига куйиладиган меъёрий талаблар мавжуд эмас. Кадрлар хизматининг ташкилий структураси ва штат сонига мезонлар аник белгиланмаганлиги сабабли давлат орган ва ташкилотларда ушбу таркибий тузилмада ишлаётган ходимлар сони хар хил. Меъёрларнинг мавжуд эмаслиги, давлат органларининг кадрлар билан ишлаш буйича фаолиятига салбий таъсир курсатмокда.

Масалан, Бандлик ва мехнат муносабатлари вазирлиги тизимида 7,5 мингдан зиёд ходимлар булиб, шундан марказий аппаратда 134 нафар ходимларга 2 нафар кадрлар хизматига масъул ходимлари ишлаётган булса,

Сув хужалиги вазирлиги тизимида 38,0 мингдан зиёд

January, 2023

64

ходимлaр 6УЛИ6, шyндaн мaркaзий aппaрaтдa 104 нaфaр ходимлaргa 3 нaфaр кaдрлaр хизмaтигa мaсъyл ходимлaри ишлaмокдa.

Уз нaвбтидa, дaвлaт оргaн Ba тaшкилот рaхбaрлaрининг кaдрлaр билaн ишлaш фaолиятини бaхолaш тизими мaвжyд эмaс. Бaрчa кaдрлaр хизмaтидa рекрyтинг сaмaрaдорлиги, 6уш вaкaнсиялaрни тулдириш вонти, ходимлaрни иш жойидa yшлaб колиш, ходимлaрни кaрьерa зитаеи бyйичa кyтaрилиши, гендер тенглигини тaъминлaш, кaдрлaр мaдaкaсини оширишни бaхоловчи рейтинг тизими ярaтилмaгaн.

Рейтингни мaвжyд эмaслиги, дaвлaт оргaнлaридa кaдрлaр билaн ишлaш тизимининг сaмaрaдорлигини бaхолaш Ba yлaр yртaсидa соFлом ро^^отои шaкдлaнтириш имконини бермaйди. Нaтижaдa дaвлaт оргaнлaридa кaдрлaр билaн ишлaшнинг aмaддaги холaти тyFрисидa оник мaълyмотнинг мaвжyд эмaслиги, инеон ресyрслaрини бошкдриш Ba ривождaнтириш борaсидa стрaтегик режaдaштириш aсосидa иш тошкил этилмaслигигa олиб келмокдa.

Юкоридоги муоммолор келиб чикдан холдо хорижий мaмлaкaтлaр тaжрибaсигa эътибор кaрaтсaк, Гермaниядa ловозимлорни т^имл^ вaзирликлaрдaги кодрлор хизмотлори томонидон ш^га оширилоди. Гермониядо возирлик Ba идоролор мунтозом ровишдо кaдрлaр буйичо кдрор кдбул килиш еомородорлигини тохлил килиб боришоди.

Сингапурдо уч томонломо хомкорлор - Инеон рееурелори возирлиги, Коеобо уюшмолори миллий конгреееи во Сингмур иш берувчилор миллий федерадияеи - томонидон Инеон рееурелори буйичо мyтaхaссислaр инетитути (IHRP) тошкил этилган. У Сингапурдоги миллий кодрлор тузилмолорини еертификотлош тизимини тодбик этиш хукукдга эта ягота тошкилотдир.

Буюк Бритжиядо кодрлор хизмоти буйичо ягота етондортлорни белгиловчи, улорнинг фоолиятини тортибга еолувчи хомдо кодрлор булими ходимлорини тaйëрлaш во ^ama тaйëрлaшни тоъминлойдигон тошкилот -Довлот хизмотининг инеон рееурелори детартоменти (Civil Service HR) мовжуддир. Мозкур тошкилот хукумот учун HR кодрлор еткозиб беришдо оеоеий тошкилот хиеоблотади. Бритониядо хор бир тошкилотнинг HR булимидо куйидоги ходимлор иш олиб бороди: a) HR-менежер; б) ходимлор ривожлжиш етротегияеи буйичо ходим; в) муойян ловозимга мое келувчи номзодлорни кидириш буйичо ходим во х.к.

ЛКШ Kaдрлaр бошкдруви идороеи (Office of Personnel Management) инеон рееурелори буйичо бош огентлик во федерол хукумотнинг инеон рееурелори е^ео™ буйичо менежери еифотидо хизмот килоди. Мозкур идоро федерол огентликлор

January, 2023

б5

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

учун кадрлар етказиб беришда рахбарлик килади ва инсон ресурсларини куллаб-кувватлайди, шунингдек федерал ходимларнинг халкка хизмат килиши билан боглик интилишларини амалга оширишга ёрдам беради.

ХУЛОСА

Юкоригилардан келиб чикиб, давлат органлари ва ташкилотларнинг кадрлар булимини Инсон ресурсларини бошкариш таркибий булинмага (HR-хизмат) трансформация килишда куйидагиларни назарда тутувчи норматив-хукукий хужжат лойихасини ишлаб чикиш лозим:

инсон ресурслари булинмаларининг асосий фаолият йуналишлари, вазифалари ва ваколатларини аник белгилаш;

инсон ресурслари булинмалари фаолиятини ракамлаштириш (ягона электрон платформа яратиш) оркали иш юритув жараёнларни оптималлаштириш хамда мазкур вактда янги ходимларни излаб топиш, амалдаги ходимларни ривожлантириш хамда улар фаолияти самарадорлигини оширишга йуналтириш;

миллий касб малака классификаторига Инсон ресурслари тахлилчиси (HR-analyst), ходимларни укитиш ва ривожлантириш буйича менежер (Employee training and deleopment manager), Инсон ресурслари буйича маслахатчи (HR-consultant) ва HR-manager лавозимларини киритиш;

амалда штатлар сонидан келиб чикиб, кадрлар булинмалари ходимлари намунавий нисбатини белгилаш;

давлат органлари рахбарларининг кадрлар билан ишлаш фаолиятини бахолашни назарда тутувчи ягона кадрлар рейтингини жорий этиш.

Давлат фукаролик хизматида HR-хизматига доир юкоридаги ислохотларни амалга ошириш натижасида куйидагиларга эришиш мумкин:

кадрлар булинмаларининг инсон ресурслари булимларига трансформацияси амалга оширилади, улар фаолиятини ракамлаштириш, штатларига доир минимал талабларни белгилаш хамда вазифа ва ваколатларини аник белгилаш оркали кадрлар иш юритувидан ходимларни стратегик ривожлантиришга йуналтирилади;

давлат органлари рахбарларининг кадрлар билан ишлаш фаолиятига бахо бериш буйича ягона кадрлар рейтингини шакллантириш оркали улар уртасида кадрлар бошкарувини сифатли йулга куйиш буйича соглом ракобат шакллантирилади.

January, 2023

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

REFERENCES

1. Pan S. Kim. Human Resource Management Reform in the Korean Civil Service. Administrative Theory & Praxis Vol. 22, No. 2 (Jun., 2000), pp. 326-344

2. J.Siegel. Public Administration in Germany. 2021. (pp.375-391

3. S.Horton. Competency management in the British central government. Public Management Institute, 2010 pp.7

4. 10. Абраменко В.А. Специфика кадровой политики в зарубежных странах с развитой экономикой // Автоматика, связь, информатика. - 2012. - № 7. - c. 4447

5. Saidazimov, Y. (2022). ADMINISTRATIVE ACT IN THE LEGISLATION OF FOREIGN COUNTRIES. Eurasian Journal of Academic Research, 2(13), 639-643.

6. Sardorbek, Y. (2021). ANALYSIS OF PROBLEMS IN THE PROCESS OF PARLIAMENTARY CONSIDERATION OF BUDGET EXECUTION REPORTS IN UZBEKISTAN. Berlin Studies Transnational Journal of Science and Humanities, 1(1.4 Legal sciences).

7. https: //u. ae/en/resources/government-j obs

8. https://idfi.ge/en/development-of-civil-service-concept-and-action-plan

9. https://adilet.zan.kz/rus/docs/U2100000522/links

10. https://iacis.ru/baza dokumentov/modelnie zakonodatelnie akti i rekomendatcii _mpa_sng/modelnie_kodeksi_i_zakoni/10

11. https://mehnat.uz/uz/pages/vazirlik-tuzilmasi

January, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.