Научная статья на тему 'ДАВЛАТ ФУҚАРОЛИК ХИЗМАТИНИ ЎТАШ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ'

ДАВЛАТ ФУҚАРОЛИК ХИЗМАТИНИ ЎТАШ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Право»

75
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
Стратегик сиѐсат / давлат хизмати / трансформация / инсон ресурслари концепцияси / ҳуқуқий асос.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Сардоржон Рахмонов

Бугунги кунда давлат фуқаролик хизмати ўташ жараѐнини такомиллаштириш борасида мамлакатимизда жиддий ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Лекин, соҳада ечимини кутаѐтган муаммолар хали мавжуд. Таъкидлаш лозимки, давлат фуқаролик хизмати муносабатларидаги тизимли муаммолар сифатида давлат фуқаролик хизматидани ривожлантиришнинг ягона стратегияси мавжуд эмаслиги ва давлат фуқаролик хизматида замонавий технологияларни кўлланмаслиги кабиларни кўрсатиш мумкин. Давлат фуқаролик хизматидаги ўзгаришларнинг асосий тамойиллари, миллий шартшароитларга мос бўлган кенг кўламли ва таркибий ислоҳотларни назарда тутувчи давлат фуқаролик хизматини узоқ истиқболли ривожлантириш стратегияси ишлаб чиқилмаган. Юқоридагиларга асосланган ҳолда, усҳбу мақолада давлат бошқаруви тизимининг ўзига хос йўналиши сифатида амалдаги давлат фуқаролик хизмати ҳолатининг ҳар томонлама таҳлили, илғор хорижий тажрибага асосланган туб ўзгаришларнинг асосий тамойиллари, миллий шарт-шароитларга мос бўлган кенг кўламли ва таркибий ислоҳотларни назарда тутувчи илмий асосланган таҳлилий фикрлар, таклиф ва тавфсиялар келтириган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ДАВЛАТ ФУҚАРОЛИК ХИЗМАТИНИ ЎТАШ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ»

AAB^AT OYKAPO^HK XH3MATHHH YTAm ^y^yKHH ACOC.TAPHHH TAKOMH^AmTHPHm HCTHKBO^^APH

Сардоржон Рахмонов

Тошкент давлат юридик университети мустакил изланувчиси sardorjonraxmonovphd@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Бугунги кунда давлат фукаролик хизмати уташ жараёнини такомиллаштириш борасида мамлакатимизда жиддий ислохотлар амалга оширилмокда. Лекин, сохада ечимини кутаётган муаммолар хали мавжуд. Таъкидлаш лозимки, давлат фукаролик хизмати муносабатларидаги тизимли муаммолар сифатида давлат фукаролик хизматидани ривожлантиришнинг ягона стратегияси мавжуд эмаслиги ва давлат фукаролик хизматида замонавий технологияларни кулланмаслиги кабиларни курсатиш мумкин. Давлат фукаролик хизматидаги узгаришларнинг асосий тамойиллари, миллий шарт-шароитларга мос булган кенг куламли ва таркибий ислохотларни назарда тутувчи давлат фукаролик хизматини узок истикболли ривожлантириш стратегияси ишлаб чикилмаган. Юкоридагиларга асосланган холда, усхбу маколада давлат бошкаруви тизимининг узига хос йуналиши сифатида амалдаги давлат фукаролик хизмати холатининг хар томонлама тахлили, илгор хорижий тажрибага асосланган туб узгаришларнинг асосий тамойиллари, миллий шарт-шароитларга мос булган кенг куламли ва таркибий ислохотларни назарда тутувчи илмий асосланган тахлилий фикрлар, таклиф ва тавфсиялар келтириган.

Калит сузлар. Стратегик сиёсат, давлат хизмати, трансформация, инсон ресурслари концепцияси, хукукий асос.

ABSTRACT

Today, serious reforms are being carried out in our country to improve the process of passing the state civil service. But there are problems that are waiting for a solution in the industry. It should be noted that as systemic problems in the relations of the civil service of the state, it is possible to indicate such a fact that there is no single strategy for the development of the civil service of the state, and modern technologies in the civil service of the state are not overcrowded. The basic principles of changes in the civil service of the state, a strategy for the long-term development of the civil service of the

January, 2023

61

state, referring to large-scale and structural reforms corresponding to national conditions, have not been developed. Based on the above, this article provides a comprehensive analysis of the state of the civil service in force as a specific direction of the public administration system, the basic principles of fundamental changes based on advanced foreign experience, scientifically based analytical opinions, proposals and recommendations referring to large-scale and structural reforms corresponding to national conditions.

Keywords. Strategic Policy, public service, transformation, human resources concept, legal framework.

КИРИШ

Бугунги кунда давлат фукаролик хизмати сохасида давлат фукаролик хизмати уташ жараёнини такомиллаштириш борасида мамлакатимизда жиддий ислохотлар амалга оширилмокда. Лекин, сохада ечимини кутаётган муаммолар хали мавжуд. Таъкидлаш лозимки, давлат фукаролик хизмати муносабатларидаги тизимли муаммолар сифатида давлат фукаролик хизматидани ривожлантиришнинг ягона стратегияси мавжуд эмаслиги ва давлат фукаролик хизматида замонавий технологияларни кулланмаслиги кабиларни курсатиш мумкин.

Давлат фукаролик хизматидаги узгаришларнинг асосий тамойиллари, миллий шарт-шароитларга мос булган кенг куламли ва таркибий ислохотларни назарда тутувчи давлат фукаролик хизматини узок истикболли ривожлантириш стратегияси ишлаб чикилмаган.

АДАБИЕТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Бу борaдa хорижий мaмлaкaтлaр тaжрибaсигa эътибор кaрaтaдигaн бyлсaк, Kореядa инсон ресyрслaрини ривожлaнтириш бyйичa 5 Ta aсосий стрaтегик йyнaлиш белгилaнгaн. Сингaпyрдa 2011 йилдaн бошлaб хозирги кyнгa кaдaр Стрaтегик ^ëcar оффиси томонидaн дaвлaт хизмaтидa Kелaжaкни куриш учун дaвлaт хизмaтини трaнсформaция килиш ислохоттари aмaлгa оширилмокдa. БAAдa Инсон ресyрслaри бyйичa федерaл идорaнинг 2017-2021 йиллaргa мyлжaллaнгaн Стрaтегияси ^бул килингaн. Грyзиядa хyкyмaтининг 2014 йил 19 ноябрдaги 627-сон кaрори билaн тaсдикдaнгaн Дaвлaт хизмaтини ислох килиш концепциясидa белгилaнгaн. ^озогистон Респyбликaси Президентининг 2021 йил 26 феврaлдaги 522-сон "^озогистон Респyбликaсидa 2030 йилгaчa дaвлaт

January, 2023

62

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

бошкарувини ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида"ги ^арори кабул килинган.

Мустакил Давлатлар Хдмдустлигига (МДХ,)га аъзо давлатлар Парламентлараро Ассамблеясининг ун биринчи ялпи мажлисида 1998 йил 15 июнда (1998 йил 15 июндаги 11-5-сон карори) "Давлат хизматининг асослари тугрисида"ги намунавий конуни кабул килинган. Ушбу конун аъзо булган давлатнинг конституцияси ва миллий конунларига мувофик шакллантириладиган давлат хизматини ташкил этишнинг хукукий асосларини белгилаш, фукароларнинг давлат хизматига булган хукукларини амалга оширишда ташкилий-хукукий, ижтимоий-иктисодий шарт-шароитлар яратиш боглик ижтимоий муносабатларини тартибга солади.

Юкоридагиларга асосланган холда, давлат бошкаруви тизимининг узига хос йуналиши сифатида амалдаги давлат фукаролик хизмати холатининг хар томонлама тахлили, илгор хорижий тажрибага асосланган туб узгаришларнинг асосий тамойиллари, миллий шарт-шароитларга мос булган кенг куламли ва таркибий ислохотларни назарда тутувчи давлат Давлат фукаролик хизматини 2030 йилгача ривожлантириш стратегиясини ишлаб чикиш лозим. Мазкур статегияни ишлаб чикиш натижасида Давлат фукаролик хизматини миллий шарт-шароитларга мос булган кенг куламли ва таркибий ислохотларни назарда тутувчи гоявий платформаси яратилади.

Давлат фукаролик хизматида кадрлар ишлаш тизими бугунги кун талабларига жавоб бермайди. Жумладан, кадрлар билан ишлайдиган таркибий тузилма ходимлар факат кадрлар сохасидаги иш юритиш вазифасини амалга ошириш билан чегараланган булиб, инсон ресурсларини бошкариш хамда ривожлантириш буйича функцияларни амалга оширмайди. Хрзирги кунда, амалдаги 651 та норматив-хукукий хужжатлар мехнат муносабатларини тартибга солади, бирок мазкур хужжатларда кадрлар билан ишлайдиган таркибий тузилмаларнинг асосий вазифалари ва мажбуриятлари белгиланмаган хамда ходимларни бошкариш стратегияси мавжуд эмас. Мазкур масалаларда давлат органи ва ташкилотларининг ички директив хужжатлар билан тартибга солинганлиги сабабли кадрлар билан ишлаш тузилмалари фаолиятида турли хил амалиёт, шунингдек, конунчилик хужжатлари нормаларини турлича талкин килиш холатлари мавжуд. Кадрлар билан ишлаш тузилманинг фаолият йуналишлари, кадрлар ходимининг мансаб вазифалари, мажбуриятлари ва ушбу сохани тартибга соладиган ягона конунчилик хужжати

мавжуд эмас.

January, 2023

Шунингдек, кадрлар билан ишловчи тузилмалар фаолияти автоматлаштирилмаганлиги туфайли уларнинг фаолият самарадорлиги пастлигича хамда бюрократик юклама эса юкорилигича колмокда. Масалан, давлат идораларидаги кадр билан ишловчи тузилмаларнинг 90 % фаолияти автоматлаштириш мумкин булган жорий масалалар билан богликлигига карамасдан иш услублари когозга асосланганлиги, электрон ишлаш тизими йулга куйилмаганлиги ва кадрлар билан ишловчи тузилманинг тегишли идораларнинг электрон маълумот базаларига интеграция килинмаганлиги натижасида фукаролардан турли хил маълумотномалар хамда хужжатлар талаб этилиши давом этмокда. Кадрлар билан ишловчи тузилма ходими хужжатларни расмийлаштириш, 25 тадан ортик журналларни когоз шаклида юритиш, хисоботларни тайёрлаш, идоралардан маълумот сураш каби техник ишларга уртача кунлик иш вактининг 50%ни вакт сарфламокда.

Хрзирда 15 дан ортик кадрлар билан ишлаш электрон тизимлари ахборот технологиялари ягона порталидан руйхатдан утганлигига карамасдан аксарият давлат идораларида кулланилмаяпти. Кадрлар бошкаруви ва хисобини юритиш буйича ягона автоматлаштирилган дастур мавжуд эмас.

Кадрлар хизматнинг тизимдаги бошка булинмалар билан электрон ишлаш тизими йулга куйилмаган. Масалан, хар ой иш хакини хисоблаш учун табелларни кадрларга ва сунг бухгалтерияга берилиши каби бюрократик тизим мавжуд. Кадрлар билан ишловчи тузилманинг тегишли идораларнинг электрон маълумот базаларига интеграция килинмаганлиги фукаролардан турли хил хужжатлар ^объективка, суровнома, паспорт, диплом, СТИР ва ИНПС нусхалари, харбий гувохнома, судланмаганлик тугрисида маълумотнома ва бошка маълумотлар^ талаб этилмокда.

Давлат органлари ва ташкилотларида кадрлар билан ишлаш тузилмаларини ташкил этиш, тузилмалар шаклига ва штатлар сонига куйиладиган меъёрий талаблар мавжуд эмас. Кадрлар хизматининг ташкилий структураси ва штат сонига мезонлар аник белгиланмаганлиги сабабли давлат орган ва ташкилотларда ушбу таркибий тузилмада ишлаётган ходимлар сони хар хил. Меъёрларнинг мавжуд эмаслиги, давлат органларининг кадрлар билан ишлаш буйича фаолиятига салбий таъсир курсатмокда.

Масалан, Бандлик ва мехнат муносабатлари вазирлиги тизимида 7,5 мингдан зиёд ходимлар булиб, шундан марказий аппаратда 134 нафар ходимларга 2 нафар кадрлар хизматига масъул ходимлари ишлаётган булса,

Сув хужалиги вазирлиги тизимида 38,0 мингдан зиёд

January, 2023

64

ходимлaр 6УЛИ6, шyндaн мaркaзий aппaрaтдa 104 нaфaр ходимлaргa 3 нaфaр кaдрлaр хизмaтигa мaсъyл ходимлaри ишлaмокдa.

Уз нaвбтидa, дaвлaт орган вa тaшкилот рaxбaрлaрининг кaдрлaр билaн ишлaш фaолиятини бaxолaш тизими мaвжyд эмaс. Бaрчa кaдрлaр хизмaтидa рекрутинг сaмaрaдорлиги, 6уш вaкaнсиялaрни тулдириш вaкти, ходимлaрни иш жойидa yшлaб колиш, ходимлaрни кaрьерa зинaси бyйичa кyтaрилиши, гендер тенглигини тaъминлaш, кaдрлaр мaлaкaсини оширишни бaxоловчи рейтинг тизими ярaтилмaгaн.

Рейтингни мaвжyд эмaслиги, дaвлaт оргaнлaридa кaдрлaр билaн ишлaш тизимининг сaмaрaдорлигини бaxолaш вa yлaр yртaсидa соFлом рaкобaтни шaкдлaнтириш имконини бермaйди. Нaтижaдa дaвлaт оргaнлaридa кaдрлaр билaн ишлaшнинг aмaддaги xолaти тyFрисидa aник мaълyмотнинг мaвжyд эмaслиги, инсон ресyрслaрини бошкдриш вa ривождaнтириш борaсидa стрaтегик режaлaштириш aсосидa иш твшкил этилмaслигигa олиб келмокдa.

Юкорид^и мyaммолaр келиб чиккдн xолдa xорижий мaмлaкaтлaр тaжрибaсигa эътибор E^aTOa^ Гермaниядa лaвозимлaрни тадсимл^ вaзирликлaрдaги кaдрлaр хизмaтлaри томонидaн aмaдгa оширилaди. Гермaниядa ввзирлик вa идорaдaр мyнтaзaм рaвишдa кaдрлaр бyйичa ^рор кдбул килиш сaмaрaдорлигини тaxлил килиб боришaди.

Сингaпyрдa уч томонлaмa xaмкорлaр - Инсон ресyрслaри ввзирлиги, Kaсaбa yюшмaлaри миллий конгресси вa Сингмур иш берyвчилaр миллий федерадияси - томонидaн Инсон ресyрслaри бyйичa мyтaхaссислaр институти (IHRP) тaшкил этилгaн. У Сингaпyрдaги миллий кaдрлaр тyзилмaдaрини сертификaтлaш тизимини тaдбик этиш xyкyкигa эгa ягота тaшкилотдир.

Буюк Бритaниядa кaдрлaр хизмaти бyйичa ягонa стaндaртлaрни белгиловчи, yлaрнинг фaолиятини тaртибгa солувчи xaмдa кaдрлaр булими ходимлaрини тaйëрлaш вa ^rna тaйëрлaшни тaъминлaйдигaн тaшкилот -Дaвлaт хизмaтининг инсон ресyрслaри депaртaменти (Civil Service HR) мaвжyддир. Мвзкур тaшкилот xyкyмaт учун HR кaдрлaр еткозиб беришдa aсосий тaшкилот xисоблaнaди. Бритaниядa xaр бир тaшкилотнинг HR бyлимидa кyйидaги xодимлaр иш олиб борaди: a) HR-менежер; б) xодимлaр ривожлжиш стрaтегияси бyйичa xодим; в) мyaйян лaвозимгa мос келувчи номзодлaрни кидириш бyйичa xодим вa x^.

АКШ Kaдрлaр бошкaрyви идорaси (Office of Personnel Management) инсон ресyрслaри бyйичa бош вгентлик вa федерад xyкyмaтнинг инсон ресyрслaри сиëсaти бyйичa менежери сифaтидa хизмaт килaди. Мвзкур идорa федерад aгентликлaр

January, 2023

65

ISSN: 2l8l-l385

Cite-Factor: 0,89 j SIS: l,l2 j ASI-Factor: l,3 j SJIF: 5,? j UIF: 6,l

Учун кaдрлaр етквзиб беришдa рaх1бaрлик килaди Ba инсон ресyрслaрини кУллaб-кyввaтлaйди, шунингдек федерад ходимлaрнинг хaдккa хизмaт килиши билaн боFлик интилишлaрини aмaдгa оширишгa ëрдaм берaди.

ХУЛОСА

Юкоригилaрдaн келиб чиккиб, дaвлaт оргaнлaри Ba тaшкилотлaрнинг кaдрлaр 6улимини Инсон ресyрслaрини бошкдриш тaркибий бyлинмaгa (HR-хизмaт) трaнсформaция кдлишдa кyйидaгилaрни нaзaрдa тутувчи нормaтив-хукукий хужжяг лойихдсини ишлaб чиккиш лозим:

инсон ресyрслaри бyлинмaдaрининг aсосий фaолият йyнaлишлaри, вaзифaдaри Ba вaколaтлaрини aник белгилaш;

инсон ресyрслaри бyлинмaдaри фaолиятини рaкaмлaштириш (ягонa электрон плaтформa ярaтиш) орк&ли иш юритув жaрaëнлaрни оптимaдлaштириш хдмдa мвзкур Ba^raa янги ходимлaрни излaб топиш, aмaддaги ходимлaрни ривождaнтириш хaмдa yлaр фaолияти сaмaрaдорлигини оширишгa ЙУНВЛТИРИШ;

миллий кaсб мaдaкa кдaссификaторигa Инсон ресyрслaри твхлилчиси (HR-analyst), ходимлaрни укитиш Ba ривожлaнтириш бyйичa менежер (Employee training and deleopment manager), Инсон ресyрслaри бyйичa мaслaхдтчи (HR-consultant) Ba HR-manager лaвозимлaрини киритиш;

aмaддa штaтлaр сонидaн келиб чикиб, кaдрлaр бyлинмaлaри ходимлaри нaмyнaвий нисбaтини белгилaш;

дaвлaт оргaнлaри рaхбaрлaрининг кaдрлaр билaн ишляш фaолиятини бaхолaшни нaзaрдa тyтyвчи ягота кaдрлaр рейтингини жорий этиш.

Дaвлaт фукдролик хизмaтидa HR-хизмaтигa доир юкоридaги ислохотлaрни aмaдгa ошириш нaтижaсидa кyйидaгилaргa эришиш мумкин:

кaдрлaр бyлинмaдaрининг инсон ресyрслaри бyлимлaригa трaнсформaцияси aмaдгa оширилади, yлaр фaолиятини рaкaмдaштириш, штaтлaригa доир минимэл тaдaблaрни белгилaш хaмдa вaзифa Ba вaколaтлaрини aник белгидaш орщли кaдрлaр иш юритyвидaн ходимлaрни стрaтегик ривожлaнтиришгa йyнaдтиридaди;

дaвлaт оргaнлaри рaхбaрлaрининг кaдрлaр билaн ишлaш фaолиятигa бaхо бериш бyйичa ягонa кaдрлaр рейтингини шaкллaнтириш орк&ли yлaр Уртaсидa кaдрлaр бошкaрyвини сифaтли йyлгa куйиш бyйичa соFлом рaкобaт шaкдлaнтирилaди.

January, 2023

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

REFERENCES

1. Pan S. Kim. Human Resource Management Reform in the Korean Civil Service. Administrative Theory & Praxis Vol. 22, No. 2 (Jun., 2000), pp. 326-344

2. J.Siegel. Public Administration in Germany. 2021. (pp.375-391

3. S.Horton. Competency management in the British central government. Public Management Institute, 2010 pp.7

4. 10. Абраменко В.А. Специфика кадровой политики в зарубежных странах с развитой экономикой // Автоматика, связь, информатика. - 2012. - № 7. - c. 4447

5. Saidazimov, Y. (2022). ADMINISTRATIVE ACT IN THE LEGISLATION OF FOREIGN COUNTRIES. Eurasian Journal of Academic Research, 2(13), 639-643.

6. Sardorbek, Y. (2021). ANALYSIS OF PROBLEMS IN THE PROCESS OF PARLIAMENTARY CONSIDERATION OF BUDGET EXECUTION REPORTS IN UZBEKISTAN. Berlin Studies Transnational Journal of Science and Humanities, 1(1.4 Legal sciences).

7. https: //u. ae/en/resources/government-j obs

8. https://idfi.ge/en/development-of-civil-service-concept-and-action-plan

9. https://adilet.zan.kz/rus/docs/U2100000522/links

10. https://iacis.ru/baza dokumentov/modelnie zakonodatelnie akti i rekomendatcii _mpa_sng/modelnie_kodeksi_i_zakoni/10

11. https://mehnat.uz/uz/pages/vazirlik-tuzilmasi

January, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.