Научная статья на тему 'ДАВЛАТ БОШҚАРУВИДА КОРРУПЦИЯВИЙ ОМИЛЛАРНИНГ МАЪМУРИЙ-ҲУҚУҚИЙ ЖИҲАТЛАРИ'

ДАВЛАТ БОШҚАРУВИДА КОРРУПЦИЯВИЙ ОМИЛЛАРНИНГ МАЪМУРИЙ-ҲУҚУҚИЙ ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
65
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
давлат ва ҳуқуқ / жиноят ҳуқуқи / маъмурий ҳуқуқ / фуқаролик ҳуқуқи / коррупциявий омиллар / давлат бошқаруви / комплаенс назорат тизими

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Ф. А. Примов

Коррупцияга қарши курашиш масаласи нафақат ҳуқуқий фанларнинг, айни чоғда бошқа ижтимоий-гуманитар фанларнинг ҳам муҳим мавзуларидан бири ҳисобланади. Шу сабабли, иқтисодиѐт, сиѐсатшунослик, социология, педагогика, психология каби фанлар доирасида ҳам коррупцияга қарши курашиш борасида қатор тадқиқотлар амалга оширилган ҳамда амалга оширилмоқда. Бир сўз билан айтганда, коррупцияга қарши курашиш масаласи битта фан доирасида анча кенг мавзу ҳисобланади. Бу борада В.Н. Лопатиннинг ―Коррупцияга қарши курашиш – нафақат жиноят ҳуқуқининг муаммоси, балки умум юридик, ижтимоий ва сиѐсий муаммо ҳисобланади‖ деган фикрига тўла қўшилиш мумкин

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по политологическим наукам , автор научной работы — Ф. А. Примов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ДАВЛАТ БОШҚАРУВИДА КОРРУПЦИЯВИЙ ОМИЛЛАРНИНГ МАЪМУРИЙ-ҲУҚУҚИЙ ЖИҲАТЛАРИ»

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 10 |October, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-163-172

ДАВЛАТ бошцарувида коррупциявий омилларнинг

МАЪМУРИЙ-ХУКУКИЙ ЖИХДТЛАРИ Ф. А. Примов

ИИВ Академияси илмий котиби, юридик фанлар буйича фалсафа доктори,

доцент

АННОТАЦИЯ

Коррупцияга карши курашиш масаласи нафакат хукукий фанларнинг, айни чогда бошка ижтимоий-гуманитар фанларнинг хам мухим мавзуларидан бири хисобланади. Шу сабабли, иктисодиёт, сиёсатшунослик, социология, педагогика, психология каби фанлар доирасида хам коррупцияга карши курашиш борасида катор тадкикотлар амалга оширилган хамда амалга оширилмокда. Бир суз билан айтганда, коррупцияга карши курашиш масаласи битта фан доирасида анча кенг мавзу хисобланади. Бу борада В.Н. Лопатиннинг "Коррупцияга карши курашиш - нафакат жиноят хукукининг муаммоси, балки

умум юридик, ижтимоий ва сиёсий муаммо хисобланади" деган фикрига тула

1

кушилиш мумкин .

Калит сузлар: давлат ва хукук, жиноят хукуки, маъмурий хукук, фукаролик хукуки, коррупциявий омиллар, давлат бошкаруви, комплаенс назорат тизими.

КИРИШ

Шунинг учун хам давлат ва хукук назарияси, маъмурий хукук, фукаролик хукуки, жиноят хукуки, криминология фанлари доирасида коррупцияга карши курашиш масалалари алохида тадкикот сифатида урганилади. Коррупцияга карши курашиш масаласида оммавий-хукукий фанлар, хусусан маъмурий хукук алохида урин тутади. Чунки, коррупциянинг туб мохияти маъмурий хукукнинг предмети булган оммавий хокимият билан бевосита боглик хисобланади. Хукукий тадкикотларда хам коррупцияга карши курашиш масаласи маъмурий-хукукий нуктаи назардан турли ракурслардан урганилган.

Шундай килиб, коррупциявий омилларнинг маъмурий-хукукий жихатлари куйидагиларда уз ифодасини топади:

1 Лопатин В.Н. О системном подходе в антикоррупционной политике / В.Н. Лопатин // Государство и право. -2001. - № 7. - С. 23.

1 fk\

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 10 |October, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-163-172

биринчидан, маъмурий-хукукий муносабатлар узининг мохиятига кура вертикал хусусиятга эга булиб, оммавий хокимиятни амалга ошириш билан боглик муносабатларни ифодалайди. Хусусан, коррупция шахснинг уз мансаб ёки хизмат мавцеидан гайриконуний фойдаланиш натижасида вужудга келади. Шахснинг мансаб ёки хизмат мавкеи эса оммавий хокимиятни амалга ошириш билан боглик маъмурий-хукукий муносабатлар тизимидагина мавжуд булади. Шу сабабли КР. Абдурасулова тугри таъкидлаганидек энг куп коррупцияга чалинганлар ижро хокимияти органларининг хизматчилари хисобланади2.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Коррупцияга оид маъмурий хукукбузарликлар (Узбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тугрисидаги кодекси 611, 1931 ва 193 -моддаларида назарда тутилган хукукбузарликлар) ва жиноятларнинг (Узбекистон Республикасининг Жиноят кодекси 167-моддасининг иккинчи кисми «г» банди, 168-моддасининг учинчи кисми «в» банди, 1929 ва 19210, 205, 209 - 214-моддалари, 243-моддасида назарда тутилган жиноятларни мансаб мавкеидан фойдаланган холда содир этиш хамда 301-моддасида курсатилган жиноятлар) юридик тахлили хам шуни курсатадики ушбу турдаги хукукбузарликлар маъмурий-хукукий муносабатларнинг субъектлари томонидан маъмурий-хукукий муносабатлар доирасида содир этилади ва бошкача булиши хам мумкин эмас.

Маъмурий-хукукий муносабатларнинг бир тарафида хар доим хокимият ваколатларига эга субъект иштирок этар экан, унда коррупцион имкониятлар булади. Хусусан, давлат бошкарувининг либераллашуви муносабати билан давлатнинг айрим функциялари нодавлат секторга берилиши муносабати билан нодавлат ташкилотларнинг хизматчилари хам уз хизмат мавкеидан фойдаланган холда бажариши лозим ёки мумкин булган муайян харакатни уни пора эвазига узига огдириб олаётган шахс манфаатларини кузлаб бажариши ёки бажармаслиги эвазига конунга хилоф эканлигини била туриб, моддий кимматликлар олиши ёки мулкий манфаатдор булиши коррупцияга оид хукукбузарлик сифатида белгилаб куйилди. Демак, давлатнинг императив ваколатларини нодавлат секторга утказиш билан коррупцион омиллар камайиб колмайди, хатто бу жараёнда купайиши хам мумкин. Императив

2 Абдурасулова КР. Коррупция жиноятчилигининг умумий тавсифи, сабаблари ва олдини олиш // Коррупцияга карши курашиш ва комплаенс-назорат тизимини жорий этиш: муаммолар ва ривожланиш истикболлари

(халкаро онлайн илмийамалий семинари материаллари туплами). Т.: ТДЮУ, 2020. б 24-бет.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 10 |October, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-163-172

ваколатларнинг давлат ёки хусусий секторга утишининг ахамият кам, бунда ушбу ваколатларда кандай фойдаланилаётганлигига эътибор каратиш лозим. Шундай килиб, маъмурий-хукукий муносабатлар тизимида коррупциявий омиллар хакида суз юритилганда биринчи галда тегишли императив ваколатларга канчалик асос бор, иккинчи галда эса ушбу ваколатларни кандай килиб коррупциявий омилларга айланиб кетишининг олдини олиш мумкин деган саволларни куйиш керак булади.

иккинчидан, маъмурий-хукукий тартибга солиш усуллари бошкарув усулининг мохияти билан боглик. Айрим адабиётларда бошкарув жараёнидаги муайян вазифаларни бажаришда шахсларнинг иродаси ва онгига таъсир курсатувчи турли усулларни бошкарув усуллари сифатида таърифланиб, бу усулларни маъмурий ва иктисодий усулларга ажратган . Яна бир бошка адабиётда эса давлат бошкаруви усуллари ижро этувчи хокимият органлари ва уларнинг мансабдор шахслари томонидан бошкарилувчи обеъктларга ва шахсларга маъмурий таъсир курсатиш максадида, конунчиликда рухсат этилган доирада кулланиладиган усул ва воситалар сифатида таърифланиб4, давлат бошкарув фаолиятида бошкарув объектларига таъсир курсатишнинг икки асосий усули: ишонтириш ва мажбурлаш усулларига ажратилган5.

учинчидан, маъмурий-хукукий воситаларда коррупциявий омилларни вужудга келтиришнинг мухим технологиялари мавжуд. Бу борада О. Окюлов хам рухсат бериш, текширишлар утказиш, назорат килиш, мувофиклаштириш, руйхатдан утказиш ва шу каби тартиблар бюрократик аппаратнинг гуллаб яшнаши учун энг кулай замин эканлигини эътироф этади. Демак, давлат бошкарувидаги бюрократик тусиклар, аввало, идоравий иш юритиш тартиботларига бориб такалади. Афсуски, идоравий иш юритиш тартиботлари куп холларда шахс эркинлигини чеклаш эвазига тегишли идоранинг манфаатларини бир томонлама ифодалайдиган тарзда жорий этилади. Бу эса бюрократиянинг «жон томири» булиб хизмат килади.

Бугунги кунда миллий хукукшунослар томонидан энг кам урганилган мавзулардан бири хам идоравий манфаатлар хисобланади. Шу билан бирга

3АлимовХ.Р., Махмудов А.А., Исмоилов Н.Т. Маъмурий хукук: Дарслик. - Т.: Узбекистан Республикаси ИИВ

Академияси, 2002. - Б. 77. 4Odilqoriyev H.T., Ismailov. Akademiyasi, 2010. —Б. 175. 5Odilqoriyev H.T., Ismailov I., Akademiyasi, 2010. —Б. 176.

4Odilqoriyev H.T., Ismailov I., Ismailov N.T. va boshq. Ma'muriy huquq: Darslik.- T.: O'zbekiston Respublikasi IIV A

5Odilqoriyev H.T., Ismailov I., Ismailov N.T. va boshq. Ma'muriy huquq: Darslik.- T.: O'zbekiston Respublikasi IIV

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 10 |October, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-163-172

конун хужжатларини экспертизадан утказиш амалиётида хам идоравий манфаатларни аниклашга оид механизмлар мавжуд эмас.

туртинчидан, коррупцияни вужудга келтириш билан бирга уни парваришлаш ва яшириш хам айнан маъмурий-хукукий воситалар оркали таъминланади. Коррупция энг яхши курадиган мухит ёпик мухит хисобланади. Шу сабабли коррупцияга карши курашиш стратегиясида давлат органларининг очиклигини таъминлашга алохида ургу берилади. Хусусан, коррупцияга карши курашишнинг асосий принципларидан бири сифатида хам очиклик ва шаффофлик назарда тутилган6. Бунда ташкари, давлат бошкаруви сохасида коррупциянинг олдини олишга доир чора-тадбирлардан бири хам айнан давлат органлари фаолиятининг очиклигини ва уларнинг хисобдорлигини таъминлаш хисобланади7. Хорижий давлатларнинг коррупцияга карши курашиш буйича амалиётида хам очиклик ва шаффофлик асосий масалаларда бири сифатида тушунилади. Хусусан, Россия Федерациясининг "Коррупцияга карши курашиш тугрисида"ги конунида коррупцияга карши курашишнинг асосий принципларидан бири сифатида давлат органлари ва махаллий узини узи бошкариш органлари фаолиятининг очиклиги назарда тутилган8. Шунингдек, Козогистон Республикасининг "Коррупцияга карши курашиш тугрисида"ги конунида коррупцияга карши курашишнинг асосий принципларидан бири сифатида хам очиклик ва ошкоралик белгиланган9. АКШ ва Европа Иттифоки давлатларининг коррупцияга карши курашиш буйича умумий сиёсатида хам давлат органларининг маъмурий ва молиявий фаолияти очиклигинини таъминлаш оркали коррупциянинг олдини олиш буйича чоралар белгиланган.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 16 июндаги "Давлат органлари ва ташкилотларининг фаолияти очиклигини таъминлаш, шунингдек, жамоатчилик назоратини самарали амалга оширишга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги ПФ-6247-сон Фармонида давлат органлари ва ташкилотлари фаолиятининг очиклиги ва шаффофлигини, ахборот олиш

6Узбекистон Республикасининг "Коррупцияга карши курашиш тугрисида"ги конуни https://lex.uz/docs/3088008

7 Узбекистон Республикасининг "Коррупцияга карши курашиш тугрисида"ги конуни https://lex.uz/docs/3088008

8 Федеральный закон от 25.12.2008 N 273-Ф3 (ред. от 01.04.2022) "О противодействии коррупции" http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_82959/

9 Закон Республики Казахстан от 18 ноября 2015 года № 410-V «О противодействии коррупции» (с изменениями и дополнениями по состоянию на 29.12.2021 г.)

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 10 |October, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-163-172

эркинлигини таъминлаш оркали жамоатчилик назоратини такомиллаштириш юзасидан очик маълумотлар сифатида жойлаштирилиши керак булган ижтимоий ахамиятга молик 33 турдаги маълумотлар руйхати тасдикданган булиб коррупциявий омилларни бартараф этишда мухим ахамият касб этади.

бешинчидан, комплаенс назоратни жорий этиш бевосита маъмурий хукук билан боглик хисобланади. Коррупцияга карши курашишнинг турли чоралари ва воситлари яратилишининг уз камлик килади. Бу чора ва воситалар бир тизим булиб бирлашмас экан унда ахамиятсиз булиб колаверади. Комплаенс назорат тизими эса ташкилотнинг маъмурий компетенциялари ва имкониятлари доирасида коррупцияга карши курашишнинг турли чоралари ва воситларини узаро богланган тизим сифатида узида бирлаштиради.

Комплаенс назорат тизими хар бир ташкилот ичида жорий этилар экан, аввало ушбу ташкилотнинг маъмурий-хукукий макоми, маъмурий аппарати, функционал вазифаларидан келиб чикиб ташкил этилади. Бунда хукукий воситалар, ташкилий жихатлар хамда институциоал асослар ягона тизимга бирлашади.

Комплаенс назорат тизимини айникса давлат иштирокидаги ташкилотлар фаолиятида, давлат харидлари тизимида мухим урин тутади. Бизнинг фикримизча, мамлакатимизда хам комплаенс назорат тизимини жорий этиш буйича яхлит хукукий институтлар шакллантирилиши лозим.

Комплаенс назорат тизимининг яна бир авфзаллиги шундаки, Комплаенс назорат тизимини ходимларнинг хулк-атворига нисбатан хам коррупцияга карши курашишга оид маълум талабларни белгилайди. Хусусан, хар бир ташкилотнинг Корпоратив этика кодекси (Code of Ethics), Совгалар олиш ва бериш сиёсати (Gift policy), Хукукбузарлик тугрисида хабар бериш сиёсати (Whistleblowing policy), Порахурлик ва коррупция сиёсати (Whistleblowing policy), Жиноий даромадларни легаллаштириш ва терроризмни молиялаштиришга карши курашиш сиёсати (Fight against Money Laundering and Terrorist Financing), Маълумотларнинг хавфсизлиги сиёсати, Манфаатлар тукнашуви сиёсати («Хитой деворлари» сиёсати "Chinese Walls") каби коррупцияга карши курашиш сиёсатини ифодаловчи ички меъёрий талаблари яратилади ва жорий этилади.

олтинчидан, коррупцияга карши курашишнинг бошка хукукий чоралари бевосита маъмурий-хукукий чораларга боглик булиб, мазкур чораларининг самарасизлиги коррупцияга карши курашишнинг бошка хукукий чораларининг

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 10 |October, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-163-172

кучни сундиради. Масалан юкорида куриб чикилган комплаенс назорат тизими айнан маъмурий-хукукий чоралар оркали таъминланади.

Маъмурий-хукукий воситалар коррупцияга карши курашишнинг бошка хукукий чораларини куйидаги икки шаклда жорий этилишини таъминлайди:

а) коррупцияга карши курашишнинг хукукий чораларини амалга ошириш механизмини ифодалайди. Бунда асосан олдини олиш билан боглик чораларни амалга оширишда маъмурий-хукукий чоралардан фойдаланилади.

б) коррупцияга карши курашишнинг хукукий чоралари бажарилмаганлиги учун мажбурловчи таъсирга эга восита - маъмурий жазо чоралар. Бу борада Р.С. Сорокин коррупциянинг намоён булишини куйидаги икки гурухга ажратади: коррупцияга оид хукукбузарликлар, яъни коррупцияга оид хатти-харакатларни содир этиш билан боглик булган ёки бундай харакатларнинг содир этилиши имконини таъминлайдиган харакатлар; коррупцияга карши курашиш сохасидаги хукукбузарликлар, яъни аслида коррупцияга оид харакатлар эмас, балки уларга карши курашиш тугрисидаги конун хужжатларини бузиш10. Мамлакатимиз миллий конунчилигида коррупцияга карши курашиш билан боглик чораларни курмаганлик учун маъмурий жавобгарлик белгиланмаган;

еттинчидан, норматив-хукукий омиллар хам коррупцияга карши курашишнинг маъмурий-хукукий жихатлари билан бевосита боглик хисобланади. Бу борада О.А.Слепкова коррупцияга карши курашиш экспертизасини коррупцияга карши курашишнинг маъмурий-хукукий элементи эканлигини таъкидлар экан, ушбу тушунчага амалдаги конун хужжатларида белгиланган махсус ваколатли субъектлар томонидан утказиладиган, норматив-хукукий хужжатлардаги коррупция омилларини аниклаш хамда кейинчалик бартараф этишга каратилган, натижаси асослантирилган экспертлик фаолияти хулосасида албатта акс этадиган давлатнинг коррупцияга карши курашиш сиёсатининг профилактик чораси сифатида таъриф беради11.

10 Севрюгин. К.В. Противодействие коррупции в системе государственной гражданской службы Российской Федерации: административно-правовое исследование: Автореф. дис. ... канд. юрид. наук. - Т., 2011. - ст.

11 Слепкова О.А. Понятие и особенности антикоррупционной экспертизы нормативных правовых актов и проектов нормативных правовых актов ФТС России // NB: Административное право и практика администрирования. - 2014. - № 2. - С. 73 - 84. DOI: 10.7256/2306-9945.2014.2.10998 URL: htl£s.//nbpublish^_

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 10 |October, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-163-172

ХУЛОСА

Тахлиллар асосида амалдаги куплаб конунчилик хужжатларида коррупцияга шароит яратувчи омиллар мавжудлигини аникланди. Норматив-хукукий хужжатлар ва уларнинг лойихаларини коррупцияга карши курашиш буйича экспертизадан утказиш масалалари жуда кенг урганилган мавзулардан бири хисобланади;

саккизинчидан, коррупцияга карши курашишнинг мухим чораларидан бири интизомий жавобгарликнинг хам маъмурий хукук билан богликлиги. Миллий хукукшунослигимизда энг кам урганилган масалалардан бири интизомий жавобгарлик хисобланади. Хорижий мамлакатларда коррупцияга карши курашишда интизомий жавобгарлик энг мухим чораларда бири сифатида белгиланган.

А.В. Куракин коррупциянинг олдини олиш ва уни тухтатиш воситаси сифатида интизомий иш юритувни такомиллаштириш лозимлиги, бунда интизомий хукукбузарлик тугрисидаги ишни кузгатиш вактини, интизомий иш юритишнинг вазифаларини, интизомий хукукбузарлик тугрисидаги ишни юритишдан ташкари холатларни, жавобгарликни енгиллаштирувчи ва огирлаштирувчи хамда бошка холатларни аниклаш, ушбу иш юритувида катнашчиларнинг холатини, интизомий хукукбузарлик холатида аниклаштириладиган холатларни, интизомий хукукбузарлик холатида иш юритишни таъминлаш буйича чора-тадбирларни амалга ошириш тартибини, интизомий хукукбузарлик ва интизомий жазо чораларини куллаш буйича иш юритишни таъминлашни, карорни ижро этиш тартибини белгилашни, шунингдек, тегишли асослар мавжуд булганда, интизомий жазони эрта олиб ташлашнинг маъмурий-процессуал механизмини батафсилрок аниклаштириш максадга мувофик деган фикрни билдиради12. Биз хам ушбу муаллифнинг фикрига тула кушиламиз. Интизомий жавобгарлик комплаенс назорат тизимини ходимларнинг хулк-атворига нисбатан хам коррупцияга карши курашишга оид талабларнинг бажарилиши таъминлашнинг асосий воситаси сифатида хизмат килади. Жумладан Корпоратив этика кодекси (Code of Ethics), Совгалар олиш ва бериш сиёсати (Gift policy), Хукукбузарлик тугрисида хабар бериш сиёсати (Whistleblowing policy), Порахурлик ва коррупция сиёсати (Whistleblowing policy), Жиноий даромадларни легаллаштириш ва терроризмни молиялаштиришга карши курашиш сиёсати (Fight against Money Laundering and

12 Куракин А.В. Административно-правовые средства предупреждения и пресечения коррупции в системе государственной службы Российской Федерации: Автореф. дис. ... канд. юрид. наук. - Люберцы, 2008. - с. 11.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 10 |October, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-163-172

Terrorist Financing), Маълумотларнинг хавфсизлиги сиёсати, Манфаатлар тукнашуви сиёсати ("Хитой деворлари" сиёсати "Chinese Walls") каби коррупцияга карши курашиш сиёсатини ифодаловчи ички меъёрий хужжатлардаги талабларга амал килмаганлик учун ходимга интизомий жавобгарлик кулланилиши талаб этилади.

Маъмурий-хукукий бушликлар хакида суз юритилганда кайси холатларни бушлик деб тушуниш керак деган саволга норматив хамда методик аник жавоб бериш мушкул. Бугунги кунда хукукий тартибга солиш буйича давлат сиёсати аник шаклланмаган. Кайси муносабатларни конун билан тартибга солиш кераклиги тугрисида "Норматив-хукукий хужжатлар тугрисида"ги конунда энг мухим ва баркарор ижтимоий муносабатлар конун билан тартибга солиниши назарда тутилган. Аммо кайси ижтимоий муносабатлар "энг мухим ва баркарор" ижтимоий муносабат хисобланиши белгиланмаган. Шу билан бирга муайян ижтимоий муносабатларни тартибга солишда "конун - Вазирлар Махкамаси карори - идоравий норматив-хукукий хужжат" тамойилига амал килинади. Бизнинг назаримизда бу жараён "конун - Вазирлар Махкамаси карори" тамойилига утиши керак.

туццизинчидан, маъмурий-хукукий бушликлар хам коррупциявий омилларнинг вужудга келишига хизмат килади. Куп холларда конун хужжатларида хукукий бушликлар алохида мансабдор шахсларга асоссиз кенг

13

ваколатлар берувчи идоравий хужжатларни кабул килиш имконини беради . Норматив-хукукий хужжатлар ва улар лойихаларида коррупциявий омилларни аниклаш услубиётида конун хужжатларидаги бушликларнинг конун ости хужжатлари ёрдамида тулдирилиши тор идоравий ёндашув холатларини келтириб чикариши мумкинлиги белгиланган14.

унинчидан, коррупцияга карши курашишнинг институционал асослари, яъни тегишли субъектларнинг хукукий макоми, компетенцияси ва узаро яхлит бошкарув тизимида ифодаланиши билан боглик масалалар алохида ахамиятга эга. Бугунги кунда коррупцияга карши курашиш буйича ваколатли органлар сифатида коррупцияга карши курашиш буйича фаолиятни бевосита амалга оширувчи давлат органлари сифатида Узбекистон Республикаси Коррупцияга карши курашиш агентлиги, Узбекистон Республикаси Бош прокуратураси,

13 ЧистовА.А. Административно-правовое регулирование противодействия коррупции в федеральных органах исполнительной власти в современных условиях: Автореф. дис. ... канд. юрид. наук. - Москва, 2010. - с 19.

14 Узбекистон Республикаси адлия вазирининг 2021 йил 24 февралдаги "Норматив-хукукий хужжатлар ва улар лойихаларининг коррупцияга карши экспертизасини утказиш тартиби тугрисидаги низомни тасдиклаш

хакида"ги2-мх-сон буйруги // https://lex.uz/docs/5306922

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 10 |October, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-163-172

Узбекистон Республикаси Давлат хавфсизлик хизмати, Узбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги, Узбекистон Республикаси Адлия вазирлиги, Узбекистон Республикаси Бош прокуратураси хузуридаги Иктисодий жиноятларга карши курашиш департаменти белгиланган. Албатта коррупцияга карши курашувчи субъектлар булар билан чекланмайди. Аммо санаб утилган мазкур субъектлар коррупцияга карши курашишнинг марказий субъектлари сифатида мухим ваколатлари амалга оширади.

Хорижий мамлакатларда коррупцияга карши курашиш субъектлари тизимида ташкилотларнинг ички булимлари хамда нодавлат ташкилотлари мухим вазфаларини бажаради.

REFERENCES

1. Лопатин В.Н. О системном подходе в антикоррупционной политике / В.Н. Лопатин // Государство и право. - 2001. - № 7. - С. 23.

2. Абдурасулова К.Р. Коррупция жиноятчилигининг умумий тавсифи, сабаблари ва олдини олиш // Коррупцияга карши курашиш ва комплаенс-назорат тизимини жорий этиш: муаммолар ва ривожланиш истикболлари (халкаро онлайн илмийамалий семинари материаллари туплами). Т.: ТДЮУ, 2020. б 24-бет.

3. АлимовХ.Р., Махмудов А.А., ИсмоиловН.Т. Маъмурий хукук: Дарслик. - Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2002. - Б. 77.

4. Odilqoriyev H.T., Ismailov I., Ismailov N.T. va boshq. Ma'muriy huquq: Darslik.-T.: O'zbekiston Respublikasi IIV Akademiyasi, 2010. —Б. 175.

5. Odilqoriyev H.T., Ismailov I., Ismailov N.T. va boshq. Ma'muriy huquq: Darslik.-T.: O'zbekiston Respublikasi IIV Akademiyasi, 2010. —Б. 176.

6. Узбекистон Республикасининг "Коррупцияга карши курашиш тугрисида"ги конуни // https://lex.uz/docs/3088008

7. Узбекистон Республикасининг "Коррупцияга карши курашиш тугрисида"ги конуни // https://lex.uz/docs/3088008

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

8. Федеральный закон от 25.12.2008 N 273-Ф3 (ред. от 01.04.2022) "О противодействии коррупции" // http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_82959/

9. Закон Республики Казахстан от 18 ноября 2015 года № 410-V «О противодействии коррупции» (с изменениями и дополнениями по состоянию на 29.12.2021 г.)

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 10 |October, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-10-163-172

10. Севрюгин. К.В. Противодействие коррупции в системе государственной гражданской службы Российской Федерации: административно-правовое исследование: Автореф. дис. ... канд. юрид. наук. - Т., 2011. - ст.

11. Слепкова О.А. Понятие и особенности антикоррупционной экспертизы нормативных правовых актов и проектов нормативных правовых актов ФТС России // NB: Административное право и практика администрирования. - 2014. - № 2. - С. 73 - 84. DOI: 10.7256/2306-9945.2014.2.10998 URL: https://nbpublish.com/library read article.php?id=10998

12. Куракин А.В. Административно-правовые средства предупреждения и пресечения коррупции в системе государственной службы Российской Федерации: Автореф. дис. ... канд. юрид. наук. - Люберцы, 2008. - с. 11.

13. Чистов А.А. Административно-правовое регулирование противодействия коррупции в федеральных органах исполнительной власти в современных условиях: Автореф. дис. ... канд. юрид. наук. - Москва, 2010. - с 19.

14. Узбекистон Республикаси адлия вазирининг 2021 йил 24 февралдаги "Норматив-хукукдй хужжатлар ва улар лойихаларининг коррупцияга карши экспертизасини утказиш тартиби тугрисидаги низомни тасдиклаш хакида"ги2-мх-сон буйруги // https://lex.uz/docs/5306922

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.