Научная статья на тему 'Дәлелді медицина қағидаларына негізделген мейірбикелік ҥрдіс'

Дәлелді медицина қағидаларына негізделген мейірбикелік ҥрдіс Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
807
113
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мейірбике ісі / мейірбикелік ҥрдіс / дәлелді медицина / мейірбикелік зерттеулер / клиникалық сҧрақ / nursing / nursing process / evidence-based medicine / nursing research / clinical issue

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — А.Д. Аденова, А.Е. Тажиева, М.А. Рамазанова, М.Т. Байказакова

Денсаулық сақтау жҥйесінің дамуында мейірбике қызметкерлерінің қосатын ролінің маңызы зор, оған кҥнделікті тәжірибеде кездесетін науқастардың ерекшеліктеріне байланысты мейірбикенің қабылдайтын шешімін, жҥргізетін мейірбикелік диагностиканы, бес кезеңді мейірбикелік ҥрдісті жатқызуға болады. Бҧл мақалада мейірбикелік кӛмек кӛрсетудің сапасын жоғарлатудағы дәлелді медицинаның қағидаларына негізделген мейірбикенің жаңа әдістерді енгізу мен игерудегі ғылыми ізденісі мазмҧндалған.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

NURSING PROCESS BASED ON THE PRINCIPLES OF EVIDENCE-BASED MEDICINE

The role of nurses in the development of health systems is of paramount importance, their role is not limited to the adoption of the decision regarding the patients in routine daily practice, the formulation of nursing diagnosis and the five phases of the nursing process. This article describes the nursing research, nursing possession of new methods of scientific research to improve sestrinkoy care based on evidence-based medicine.

Текст научной работы на тему «Дәлелді медицина қағидаларына негізделген мейірбикелік ҥрдіс»

Вестник КазНМУ, №1- 2014

УДК 614.253.52:616-07

А.Д. АДЕНОВА, А.Е. ТАЖИЕВА, М.А. РАМАЗАНОВА, М.Т. БАЙКАЗАКОВА

С.Ж. Асфендияров атындагы ^аз¥МУ Денсаулы; са;тау саясаты жэне бас;ару кафедрасы

ДЭЛЕЛД! МЕДИЦИНА КАГИДАЛАРЫНА НЕГ1ЗДЕЛГЕН МЕЙ1РБИКЕЛ1К УРД1С

Денсаулы; са;тау жYйесiнih| дамуында мешрбике K;bi3MemKepfiepiHili ;осатын ролiнiц мацызы зор, оган кYнделiктi тэж':рибеде кездесетн нау;астардыц ерекшел'штер'ше байланысты мейiрбикенiц ;абылдайтын i^ei^iMiH, жYргiзетiн мешрбикел'т диагностиканы, бес кезецд'1 мешрбикел'ш Yрдiстi жат;ызуга болады. Бул ма;алада мешрбикел'ш квмек кврсетудiц сапасын жогарлатудагы дэлелд'1 медицинаныц ;агидаларына нег'зделген мейiрбикенih| жаца эдктерд'! енгiзу мен игерудег'! Гылыми iзденiсi мазмундалган. TYÜiHdi свздер: мешрбике id, мешрбикел'т Yрдiс, дэлелд '1 медицина, мешрбикел'к зерттеулер, клиникалы; сура;

МЭселенЩ езектЫп. Мешрбикелт YPAic - на^ты жагдайда нау^астыц ^ажетттттерЫ ^анагаттандыру мен тэуелаздИн ^амтамасыз ету ма^сатында уйымдастырылатын, мешрбикенщ дэлелдi медицина ^агидалары негiзiнде кезецдж тYPде жYргiзiлетiн тэжiрибелiк кулмнН гылыми тэciлi. Мейiрбикелiк YPДic мешрбикенщ техникалы^ тYPдегi дайындыгын Гана емес, нау^асты жеке тулга ретшде ^абылдауды ^амтамасыз етедi. Мейiрбикелiк YPДic негiзгi 5 кезецнен (Sharon Niggemeier, K. Burger, Monika Habermann L.R.) турады: мэcелелердi аны^тау, диагноз ^ою, жоспарлау, енгiзу мен багалау.

Бiрiншi кезецде мейiрбике нау^ас туралы тольщ мэлiмет жинаумен ^атар, зерттеу эдicтерi ар^ылы мэcеленi багалайды. Бул кезецде нау^астыц нагыз жэне жасырын мэcелелерi ай^ындалады. Соган байланысты нау^ас ^ажетплж

угымына Yлкен мэн бершедк Отанды^ жэне шетел эдебиет кездерЫде мейiрбикелiк YPДicтi жYзеге асыруда А. Маслоудыц (Maslow, 1943, p. 370) усынган адамныц негiзгi l^ажеттiлiктерi кел^ршген.

Екiншi кезец мейiрбикелiк диагностика. Мешрбикелж диагностика - мейiрбике тексеру жYргiзу нэтижеашц негiзiнде ай^ындалган нау^астыц денсаулы^ жагдайы. Диагностика тек нау^астыц ауыр халiн керcетiп поймай, ауруды тудырган бас^а да мэcелелердi аны^тайды: ^ор^ыныш, дурыс тама^танбау, отбасындагы шиеленicтер. Сонымен ^атар, мейiрбике диагнозы дэрiгер диагнозынан ерекшеленедi, мейiрбике диагнозы денсаулы^ пен сыр^ат^а багытталса, дэр^ердщ - ауруларды аны^тайды. Тэуелciз мейiрбике тэжiрибеci шецбершдеп нау^астыц мэcелелерi мейiрбикелермен емделедi, дэр^ер диагнозында мэселелер бiрiншiлiк емдеуге багытталады. Мейiрбике диагнозы кYннен кYнге езгеруi мYмкiн, ал дэрiгер диагнозы езгеркке ушырамайды.

Багалау мен диагностика нэтижеанде мейiрбике нау^ас^а ^ыс^а жэне уза^ мерзiмдi ^олжетуге болатын, елшемдi ма^саттарды белгiлейдi, нау^астыц ^ажетттИн ^анагаттандыратын кемект мейiрбике жоспарлайды - бул Yшiншi кезец. Мейiрбикелiк кYтiмдi жоспарлауга, нау^асты тесектен орындыда кYнiне Yш рет ауыстырып отыру, шиеленicтi - кецес беру ар^ылы шешу, тиiмдi ем ар^ылы ауыру cезiмiн азайту, нау^ас^а, туыстарына психологиялы^ демеудi ^амтамасыз ету.

Нау^ас кYтiмi тиicтi жоспар бойынша жYзеге асырылады, сонды^тан госпитализация кезшде нау^астар Yшiн емнщ Yздiкciз жYргiзiлуi толы^ ^амтамасыз етiлуi керек. Мешрбикелж кYтiм жоспарына ^атысушылардыц ^ызмет нау^ас жагдайын езгерту немесе жа^сартуга багытталуымен ^атар, нау^ас мониторингici -тертiншi кезен^ прайды.

Беciншi кезецде мешрбике ^олжеткен ма^саттардыц нэтижелерiн багалайды, нау^астыц мYмкiн болган а^ырын аны^тайды жэне оны мейiрбикелiк сыр^атнамага немесе ба^ылау картасына тiркейдi: нау^ас жагдайыныц жа^саруы, ^алпына келуi, немесе нау^ас жагдайыныц нашарлауы, ^айтыс болуы. Соцгы жагдайда, ягни сауы^тыру ма^саттарына ^ол жетмзшмесе, мейiрбикелiк YPДic ^айтадан ^айталанады. Мешрбикелж ic аны^тамасы мейiрбике тэжiрибеciнiц шекара аймагын ай^ындайды. Соган байланысты мешрбикелердщ халы^аралы^ кецеанщ [1] негiзгi аны^тамасы бойынша мейiрбике жэне тэжiрибе - бул мYмкiндiгенше на^ты берiлген жагдайдайгы жогаргы стандарттарга сэйкес мешрбикенщ керсететш кYтiмi.

Дэлелдерге негiзделген медицинадагы мейiрбикелiк YPДic Торонто ^аласыныц Мак Мастер университет Канада галымдарымен 1990 жылы усынылган дэлелдi медицина концепциясынан бастау алган [2].

Дэлелдерге непзделген мейiрбикелiк тэжiрибе кец угымда ^олданылады. Бул жагдайда нау^астардыц ^ажеттiлiктерiн ескере отырып, шешiм ^абылдауда ец Yздiк нэтижелердi жеке тэжiрибемен ^олданган жагдайда Гана, дэлелдерге негiзделген мейiрбикелiк тэжiрибе деп атауга болады. Дэлелдерге непзделген мешрбике тэжiрибеci келеci алгоритм тобепнен ту рады:

• нау^астыц белгiлi бiр жагдайдагы немесе мэcелелерiне ^атысты сура^ты ^урастыру;

• берiлген сура^^а жауап табуга болатын гылыми зерттеулер нэтижелерше жYйелi iздеу жYргiзу;

• нау^ас мэcелеciнiц шешiмiне эсер ететiн, бертген зерттеулердiц дэлелдерiн, бас^а а^параттардыц нэтижелерiмен салыстыру;

• дэлелдерге негiзделген мейiрбикелiк кемек керсетуге ^атысты шешiм ^абылдау;

• ^абылданган шешiмдердiц нэтижелерiн багалау. Мешрбике тэжiрибеciнде нау^ас денсаулы^ жагдайына ^атысты мэселелер дэлелдерге негiзделiп, шешiм ^абылдаганда кептеген кедергiлерге кездеcедi: мейiрбикелердiц медицинальи^ а^параттар кезiн, интернет желiciн ^олданудагы бiлiмi мен ^абiлетiнiц аздыгы, мэлметтердН электронды^ кезiнiц ^олжетiмдiлiгiнiц болмауы, мэлiметтердi баспага шыгарудагы тiлдiк кедергiлер [3,4].

Гылыми зерттеулердН нэтижелiгi зерттеу сурагыныц ^аншалы^ты сапалы ^урылганына байланысты, сонды^тан бул сура^ мейiрбикеге берiлген мэселе бойынша езекп та^ырыптагы эдебиеттердi табуга жэне талдауга, зерттеулерде ^андай эд^ер ар^ылы мэлiметтердiц жиналатынын жэне талданатынын керcетедi. Зерттеу сурагы - бул ^¡рп уа^ытта сура^ тYрiнде ^урастырылган, жауабы мейiрбикеге клиникалы^ мэcеленi шешуге кемектеcедi. Сура^ мэcеленi ай^ындайтын ^ыс^а эрi на^ты болуы тиic. Сура^тыц ^урылуы зерттеу YPДici кезiнде мешрбике ^андай мэлiметтер жинайтынына жэне ^андай зерттеу сапалы^ не санды^ тYрiн ^олдануга мYмкiндiк бередi. Зерттеу сурагыныц непзп а^параттар кезiне медициналы^ кемек керсетудеп мейiрбикелердiц клиникалы^ тэжiрибеci, мешрбикелердщ бас^а медицина ^ызметкерлерiмен ^арым-^атынасы кезЫде аны^талатын мэcелелерi, баспага шы^^ан эдебиеттер мен сырт^ы кездерден алынган усыныстар жатады. Зерттеу сурагыныц ^урылуы келеа кезецдерден турады:

1. Нау^астар тобыныц ерекшелИне байланысты мэселе аймагын аны^тау;

2. Мэселеге байланысты бiрнеше сура^тарды ^ркеу;

3. Сура^ты ай^ындау жэне ондагы мэcелелердi iрiктеу;

4. Мейiрбике ^ызметЫдеп ^ойылган сура^тыц мацыздылыгын ай^ындау;

5. 9зЫщ емдеу мекемеci шегiнде сура^^а жауап табуга болатын мэлiметтердi ай^ындау;

6. Сура^ты тексеру мYмкiндiгi [5].

1^аз1рп кездегi а^параттар агымыныц кебекм, ез кезегiнде электронды^ а^параттар жYйеciнiц ^орын муруга cептiгiн тигiзедi. Соган байланысты мейiрбике iciне арналган а^параттар ^орларыныц саны артуда.

Вестник КазНМУ, №1- 2014

Мешрбике ici бойынша а^параттарды бipiншiлiк (жеке зерттеулер M9^iMeTTepi) жэне емншЫк (жалпы сын niKip тYpiндегi жYйелi шолулар, сапасы жотары зерттеулердщ нэтижелеpi) а^параттар ^оры деп ^арастырады. Бipiншiлiк Heri3ri а^параттар 1фрына CINAHL, MEDLINE, EMBASE кeздеpi жатса, екiншiлiкке - Evidence-Based Nursing, Кокранды^ кiтапхана (The Cochrane Library), Clinical Evidence кeздеpi жатады. Дэлелдерге негiзделген мешрбикелт YPДic бойынша а^паратты^ iздеу

жYйелiк эдicтi, шетел т1шн бiлудi, тиicтi аппарат ^орын тацдауды талап етедi [6].

Корытынды. Дэлелдi медицина ^атидаларына негiзделген мешрбикелж зерттеулердщ iлгеpi дамуы мен мейipбикелiк кулм сапасын жотарлатуы Yшiн мейipбикелеp тылыми зерттеу жумысын жYpгiзудiц негiзгi ^атидалары мен эдicтемелеpi туралы ез б1шмдерЫ жетiлдipумен ^атар, алынтан зерттеудН нэтижелерш ез тэжipибеciнде енгiзе бiлуi керек.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Т.П. Обуховец Основы сестринского дела: практикум /Т.П. Обуховец . - Изд.14-е, стер.- Ростов-на Дону: «Феникс», 2013.- 59с.

2 Guyatt G., Cairns J., Churchill D. et al. Evidence-based medicine. A new approach to teaching the practice of medicine // JAMA. - 1992. p.268

3 Ciliska D. Evidence-based nursing: how far have we come? What's next? // Evid. Based Nurs. - 2006. - Р.38-40.

4 Sackett D.L., Straus S.E., Richardson W.S. et al. Evidence-based medicine: how to practice and teach EBM. 2nd ed. Edinburgh: Churchill Livingstone, 2000. - Р.35.

5 Путеводитель читателя медицинской литературы. Принципы клинической практики, основанной на доказанном /Под. ред. Г. Гайята, Д. Ренни. - М.: 2003. - 382 с.

6 Основы доказательной медицины. Триша Гpинxaльх. - М.: 2004. - 240 с.

А.Д. АДЕНОВА, А.Е. ТАЖИЕВА, М.А. РАМАЗАНОВА, М.Т. БАЙКАЗАКОВА

СЕСТРИНСКИЙ ПРОЦЕСС ОСНОВАННЫЙ НА ПРИНЦИПАХ ДОКАЗАТЕЛЬНОЙ МЕДИЦИНЫ

Резюме: Роль медсестер в развитии системы здравоохранения имеет огромное значение, их роль не ограничивается только принятием решении касательно пациентов в обычной повседневной практике, постановкой сестринского диагноза, и пятью этапами сестринского процесса. В этой статье описаны сестринские исследования, владение медсестрами новых методов научного поиска для совершенствования сестринкой помощи на основе доказательной медицины.

Ключевые слова: сестринское дело, сестринский процесс, доказательная медицина, сестринские исследования, клинический вопрос

A.D. ADENOVA, A.E. TAZHIEV^ M.A. RAMAZANOVА, M.T. BAYKAZAKOVA

NURSING PROCESS BASED ON THE PRINCIPLES OF EVIDENCE-BASED MEDICINE

Resume: The role of nurses in the development of health systems is of paramount importance, their role is not limited to the adoption of the decision regarding the patients in routine daily practice, the formulation of nursing diagnosis and the five phases of the nursing process. This article describes the nursing research, nursing possession of new methods of scientific research to improve sestrinkoy care based on evidence-based medicine.

Keywords: nursing, nursing process, evidence-based medicine, nursing research, clinical issue

УДК 616.314+616.716.8]-007.

У.И. КЕНЕСАРИЕВ, Г.М. АЛИКЕЕВА, А.С. САЯТОВА

Казахский национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова

ИСТОРИЯ ОТКРЫТИЯ САНИТАРНО-ГИГИЕНИЧЕСКОГО ФАКУЛЬТЕТА КАЗНМУ И ЕГО СТАНОВЛЕНИЕ

В 2013 году исполняется 70 лет со дня открытия санитарно-гигиенического факультета (ныне факультет общественного здравоохранения) в КазНМУ.

Необходимость открытия нового факультета в вузе была продиктована всей историей республики. Еще в 20-е годы гражданская война и последовавшие за ней социально-экономические потрясения ухудшили многие социальные и санитарно-гигиенические показатели здравоохранения в Казахстане. Джут 1919 года, повсеместный неурожай 1920 года, экономическая и культурная отсталость края явились причиной массового голодания населения и подъема уровня инфекционной заболеваемости. В марте-октябре 1920 года, при полном отсутствии санитарно-профилактических мероприятий, эпидемии в стране приняли чудовищные размеры. Но медицинских работников не хватало, особо остро стоял вопрос с кадрами санитарных врачей.

В связи с тяжелой эпидемической обстановкой Народный комиссар здравоохранения КАССР Михаил Шамов 25 июня 1921 года дает распоряжение о срочном формировании Чрезвычайных комиссий при всех губернских отделах здравоохранения. Но обстановка в республике в 1920-1922 годах была такова, что вся система здравоохранения, еще слабая и неукомплектованная, не могла в полной мере заниматься профилактическими мероприятиями по борьбе с эпидемиями. В 1921 году на всю республику было только 4 санитарно-бактериологических лаборатории в городах: Акмолинске, Уральске, Петропавловске и Оренбурге. В 1922 году по решению Наркомздрава КАССР санбаклаборатория в г. Оренбурге, административном центре республики, была дополнительно оснащена и реформирована в Краевую химико-бактериологическую лабораторию. Здесь стали выполнять широкий спектр анализов: клинические, серологические, бактериологические, химические. Всего в Оренбургской

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.