CC BY
18
Вестник Ка^НМУ №1-2019
УДК 614.253.52
Ж.М. Райханова, Г.М. Усатаева, А.Ж. Шуланбаева, Н.К. Кожахметова
эл-Фараби атындагы Цазсщ улттъц университетi
ЗАМАНАУИ КЭС1ПТ1К Б1Л1М БЕРУДЕ МЕЙ1РБИКЕЛЕРД1 ДАЙЫНДАУ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
Кецес enÎMemi жылдары Meùip6uKeAep дербестшкть жiгерлiктi, жумысца деген шыгармашылыц квзцарасты жогалтты, Meùip6uKeAepdiq KacinmiK бiлiктiлiк децгейтщ твмендеуi, мамандыц беделiнщ жогалуы осыган байланысты. ^азацстандыц денсаулыц саласындагы галамдыц взгерiстер Ke6iHe медициналыц кадрлардыц бiлiктiлiгiне байланысты, соныц iшiнде мейiрбикелер бiлiктiлiгiне.
Мейiрбикелер ici бакалаврын ягни, мейiрбикелердiц жаца генерациясын дайындау тек цана мамандыц беделiн жогарылатып цоймай, дэр^ерлердщ атцаратын цызметтертщ квп уле^н мейiрбикелерге беруге мyмкiндiк 6epedi, дэр^ерлер кадрларыныц жетicпеушiлiгiн твмендетедi.
TyrnHdi свздер: мейiрбике ici бакалавры, мейiрбикелердi дайындау сапасы
Kipicne. Букы дуние жузшде денсаулы; са;тау жуйеа бiрнеше онжылдьщта бшм алуга, о;ытуга, жала;ыга, жумыс жагдайына жэне менеджментше инвестициялардыц жеткiлiксiздiгi нэтижесiнде дамыган денсаулы; са;тау ;ызметкерлершщ созылмалы тапшылыгына байланысты eTKÎp дагдарысты бастан кешуде. Бул кэаби мамандардыц жеткiлiксiздiгiне, ауысымдардыц артуына жэне зейнеткерлжке ерте шыгу, сондай-а; ултты; жэне хальщаралы; кеш^;он мэселесiне алып келдi. Статистика мэлiметтерiне CYЙенетiн болса; элемде дэрiгер, акушер, мейiрбикелер, фармацевттер, стоматологтар жэне бас;а да медицина мамандарыныц саны небэрi 4 миллионды курайтыны мэлiм болды. Шикiзаттарды канагатсыз белу, бiлiмдi тиiмсiз пайдалану, сонымен бiрге денсаулы; са;тау саласындагы мамандардыц шетел асып кетуi - бул жагдайды одан эрi ушы;тырып жiбередi. [1]. Fылыми зерттеудiц сараптамасы жогаргы бiлiмдi мейiрбикелердiц кэсiби кузiреттiлiктерiн ;алыптастыру мейiрбике iсiнiц дамуында мацызды рел ат;аратынын дэлелдеп отыр. К^аза;стан Республикасыныц денсаулы; са;тау ЖYЙесiнде соцгы 6 жылда мейiрбике iсi бойынша мешрбикелж бiлiм беру ЖYЙесiнiц езгерiсiне, мэртебесшщ езгерiсiне, кэсiптiк ;ызмет аймагыныц кецеюше, дэрiгер жэне мейiрбике арасындагы мiндеттердi ;айта белуге багытталган ;айта ;урулар ЖYргiзiлуде. Нэтижесiнде мейiрбикелердiц алдында кэсштж есуiнiц жаца мYмкiндiктерiн ашатын, бшм берудiц Yш децгейiн жэне дипломнан кешнп дайындьщты ;оса алатын, мейiрбикелердi кэсiби дайындаудыц кеп децгейлi ЖYЙесi ;алыптасты [15].
Цазiргi тацда орта медицина ;ызметкерлерш (ОМК^ о;ыту Yрдiсi езектi проблемалардыц бiрiне айналды. Статистикалы; мэлiметтерге CYЙенсек, ОМЦ саны жеткшкызд^ жылдан жылга улгайып бара жатыр. 2007 жылдан бастап К^аза;станда жаца о;у жоспарымен дайындалган мейiрбикелер шыгарыла бастап, тэжiрибелiк денсаулы; са;тауда мешрбике iсi мамандар ;атарын мейiрбикелiк YPДiстi мецгерген, мейiрбике iсi философиясын ;уптайтын, жаца о;у стилi бар мешрбикелермен толы;тырылуда. Жогаргы о;у мекемелерiнде бшм алушы мейiрбикелердiц кэсiби кузiреттiлiктерiн ;алыптастыру мэселесi дэл казiргi уа;ыт;а дешн гылыми пайымдаудыц пэнi болмады. Fылыми зерттеулердiц сараптамасы жогаргы бiлiмдi мешрбикелердщ кэсiби кузiреттiлiктерiн ;алыптастыру жайлы сура;тыц аньщталмаганын керсетiп отыр. Жогары бшмдь жаца дайынды; децгейiне ие мешрбикелердщ пайда болуы, денсаулы; са;тауды жэне тэжiрибелiк медицинаны уйымдастырушыларыныц алдында бiрк;атар мэселелердi ;ойды.
БYгiнгi тацда медицина ;ызметкерлершщ есу динамикасыныц орнын, керiсiнше, жогары дэрежелi медицина ;ызметкерлершщ азаю динамикасы алмастырып отыр. Зерттеу бойынша дэр^ерлер мен орта медперсоналдардыц ара;атынасы элемнщ бас;а елдерiндегi керсеткiштер бойынша 1:4,0 болса, отанды; керсеткiш 1:1,8 шамасын ;урап отыр [2].
Мейiрбикелердiц дайындыгыныц элемдiк стандартна сай болмауы - езекл проблема. Медициналыц колледждер гылыми талдаулар жасай алмайтын, бастамашыл емес, бас;арушылык; жэне экiмшiлiк жумыстарга араласа алмайтын ;арапайым орындаушыларды дайындауды жалгастыруда. Цазак;станда мейiрбикелердiц кэсiби к;yзiреттiлiriнщ децгеш темен.
Хальщаралы; ецбек уйымыныц мэлiметтерi бойынша, ОМЦ жеткiлiксiздiгiнiц себептерi барлы; мемлекетте шамамен бiрдей - бул темен жала;ы, бiлiктiлiгiне сай келмейтш жумыс ау;ымыныц кецдiгi, бiрсарынды кунделж^ жумыс (дэрiлiк препараттарды тарату жэне реттеу, сараптама ;орытындыларын жапсыру жэне медициналы; ;ужаттарды толтыру,т.б.). Цаза;станда мешрбикелердщ азаюыныц тагы бiр себебi - мешрбикелердщ беделшщ тYсуi жэне ужым мен емделушiлер арасында сенiм тудырмауы [6]. Тарихи жэне хальщаралы; тэжiрибе мейiрбикелердiц нау;астарга алгашк;ы медициналы; кемек керсетуде, алдын-алу мен оцалтуда жетекшi релiн дэлелдейдi. Элемдiк тэжiрибе. Барлы; Батыс елдерiнде мейiрбикелер ез безмен жумыс iстейдi, нау;астарды ;абылдап, езшщ к;yзiреттiлiri аясында ем тагайындайды, нау;астар арасында биiк беделге ие, дэр^ер олардыц ойларымен эр;ашан санасады. Батыс елдершде мейiрбикелер ездерi жумыс ^тейтш мекемелерде: аттестация, сертификация, педагогикалы; жэне тэлiмгерлiк iс-эрекеттер, гылыми-зерттеулер, мансапты; есу мYмкiндiгi, жогары мейiрбикелiк бшм алудыц жэне мейiрбике iсiнде гылыми децгей (магистр, PhD) алу сия;ты ^-шараларга белсене ;атыса алады.
1899 жылы, Англия, АКШ, Канада сия;ты мемлекеттердщ мейiрбикелерiн белсендi тYPде ;оргау барысында эйелдердiц элем бойынша алгашк;ы кэаби уйымы ;урылды, сол сэтте Лондонда орта жэне кiшi медициналы; ;ызметкерлерд1 даярлауды уйымдастыру усынылды. Заманауи мешрбике i^^ негiзiн ;алаушылар болып, Бiрiншi Севастополь ;органысында жараланган сарбаздарга алгаш;ы кемектi уйымдастырган агылшынды; Флоренс Найтингейл жэне орыс ултынан Даша Севастопольская болды [3,18]. Екiншi дYниежYзiлiк согыс кезiнде жаралангандарды ;ут;ару Yшiн 300 мыц мейiрбике бага жетпес Yлес ;осты. Солардыц iшiнде 9 мыцнан астамы шай;ас алацында ;аза тауып жэне iз-тYCсiз хабарсыз кеткендер [4]. «Мейiрiмдi сiцлi» ;yрметтi атагын жэне кепшыжтщ ;yрметiне ие болып, жылдар еткен сайын мейiрбикелер дэрiгердiц буйрыгын орындайтын ;арапайым орындаушы болып, ез абыройларын жогалтып, бастамасыз жэне ;у;ы;сыз тулгага айналган.
Швеция, Финляндия, Англия елдершде нау;асты бiрiншiлiк ба;ылау, оныц дэрiгер ;абылдауына жазылуы, ауруханага жат;ызылуы, клиникалы; хаттамаларга сэйкес кейбiр дэрыж препараттарды тагайындау, дэрiлiк терапия режимшщ езгеруi туралы сура;тармен, созылмалы жэне KYPделi жагдайдагы (;ант диабетi, бронх демжпеа, ЖYрек жеткiлiксiздiгi, психикалы; аурулар) нау;астарга жогары квалификациялы кемек керсету шараларымен мейiрбикелер айналысады [5, 16-17].
Vestnik KazNMU №1-2019
Англияда мешрбикелер белгiлi 6ip аурулар бойынша (;ант диабетi, бронх демiкпесi) мамандандырылган кемек керсету бойынша арнайы дайынды;тан етедь Бул олардыц функционалды; мiндеттерiн одан ары кецейтедь Кептеген Еуропа мемлекеттершде жэне АЦШ-та орта медицина ;ызметкерлер1 экiмшiлiк-баск;арушылык; iстерiне кецiнен араласады, тэуелаз кэсiби мамандар мэртебесiне ие болады [8-12].
ДYниежYзiлiк денсаулы; са;тау уйымы мейiрбикелердi дайындау сапасы, халыада ;ызмет керсету жэне медициналы; ;ызметтщ ;ол жетiмдiгi жагынан Финляндияныц денсаулы; са;тау ЖYЙесiн Yлгi ретiнде усынады[13]. Финляндияда 80% нау;астар ец алдымен мешрбикелерге келедi, содан кейiн керек болган жагдайда дэрiгерге жолыгады жэне тек 20% емделушi дэрiгер ;абылдауына бiрден бара алады. Скандинавия елдерiнде жалпы денсаулы; са;тау орталы;тарында жетекшi релдi мейiрбикелер (бакалавр) ат;арады [14].
Финляндияда жалпы тэжiрибедегi мейiрбике (ЦР-да орта бiлiмдi мейiрбике) Yшжылдык; о;удан кешн, бакалавр бiтiрген жогары бiлiмдi мешрбикелердщ ;арамагында ЖYрiп, нау;астарга KYтiм керсетедь Жогаргы о;у орнына тYсер кезде талапкерлер окуга деген ;абыеталжтерш багалау Yшiн арнайы сына;тан етедi.
Жалпы тэжiрибедегi мейiрбикелердiц мiндеттерiнiц басты багыты - алгаш;ы кемек керсету, нау;ас;а бiрiншiлiк жэне негiзгi KYтiм жасау. Ал, тамыршшк инъекция, рецепт жазу, наркотикалы; препараттарга ;олже™мдыж, экiмшiлiк жумыстарына араласуга ;у;ы; берiлмеген. Yлкен кузiреттiлiк пен кэсiби дагдыларга ие болгандьщтан, мейiрбике iсi бакалаврына медициналы; ;ызмет керсетудiц жетекшi релi тиесiлi. Функционалды; мiндеттерiне палаталы; пост, ем-шара кабинету операциялы; блок жумыстарын ат;ару жатады. Мейiрбике бакалаврлары пациенттердi жекелей ;абылдау, алдын ала диагноз ;ою, емдж жэне диагностикалы; процедураларды тагайындайды, рецепт жазады, вакцинацияга жiбередi, телефон ар;ылы консультация жасайды, дэрiгер ;абылдауыныц ;ажеттшпн аны;тайды. Елде медицина ;ызметкерлерш о;ыту мен кэсiптiк дагдылары медицина маманды;тары бойынша зац жэне устанымдары ар;ылы ;атац тYPде реттелiп отырады.
Финляндияда мешрбикелер эшмшшк жумыстарына араласа алады, жогары жэне орта техникалы; о;у орындарында педагогикалы; жумыспен, гылыми-зерттеу жумыстарымен айналысады, мейiрбике iсi аймагында докторлы; дэреже алуга мYмкiндiгi бар. Эр жыл сайын шамамен 200 талапкер магистр дэрежесщ 50 доктор дэрежесiн иеленедь Финляндияда мейiрбике iсi мамандары кэаби о;у орындарыныц децгейiнде дайынды;тан етедь сондай-а;, бакалавриатура, магистратура, докторантура децгейiн университет базасында ;олданбалы гылым саласында бiлiмдерiн жетiлдiредi.
Финляндияда мешрбикелер дайындыгы Еуропалы; Ода; детективасына непзделген: о;удыц ец аз келемдi ЖYKтемесi 4600 сагатты ;ураса, Цаза;станда - 3528. Осыган орай Финляндияда жэне Еуроода; елдерiнде сагаттыц жартысынан ^6î тэжiрибе ЖYзiнде етедi. Медициналы; мекемелерде мешрбикелердщ дайындыгы о;ытушылардыц ба;ылауымен жэне тэжiрибелi мейiрбикелердiц тэлiмгерлiгiмен етедi. Финляндияныц мейiрбикелердi дайындау мен ;айта дайынды;тан еткiзу тэжiрибесi элемдiк децгейде мойындалган. Соган байланысты бул ЖYЙенi медициналы; колледждерге енгiзу ^за^л^ды; мейiрбикелер дайындыгына оц эсерiн тигiзерi сезсiз. Мешрбикелердщ статусы мен мэртебесш ;абылдау -релдердщ езгеруi мен денсаулы; са;тау ЖYЙесiнде орта медицина ;ызметкерлершщ ;ызметш тиiмдi пайдалануга кемегiн тигiзедi. Бундай шешiм медициналы; ;ызмет керсету сапасына жэне максималды тYPде халыада кемек керсетудi барынша кец ау;ымды ЖYргiзуге, денсаулы; са;тауда шыгынныц ;ыс;аруына, дэр^ерлж кадр тапшылыгын темендетуге айтарлы;тай оц эсерш бередi [7]. Мейiрбикелердiц кузiреттiлiгi алгаш;ы симптомдар мен белгiлердi уа;ытылы аны;тау, ерте диагностика мен
профилактика шараларына байланысты. Денсаулы; са;тау ЖYЙесiнде денсаулы; мэдениетiн ;алыптастыру, салауатты вмiр салтын ;алыптастыру, медико-элеуметтiк мэселелердi шешу, дэрiгерлiк iс-шаралар мен ;уз1реталжтер ;атары, шешiмдi вздiгiмен ;абылдау мYмкiндiктерi сия;ты мiндеттер мейiрбике к;yзiреттiпне бершу керек. Колданбалы бакалавриат - бул жогары бiлiктi мамандардыц тэжiрибе ЖYзiне багытталган дайынды; болгандыщтан, мейiрбике iсi бакалавриатураныц багдарламасыныц жасалып шыгуына жогаргы о;у орныныц, орта о;у орныныц тэжiрибелi педагогтары, сондай-а; денсаулы; са;тау ЖYЙесiнiц тэжiрибелi, бiлiктiлiгi жогары мамандары мен жумыс берушiлерi ;атыстырылуы керек. Тэжiрибелiк денсаулы; са;тау мамандары, жумыс берушшер мейiрбике бакалаврларыныц ие болуга мiндеттi: маманныц вздiгiмен емдж-диагностикалы;
реабилитациялы; медико-профилактикалы; iстерге, сонымен бiрге уйымдастыру-бас;арушылы; жэне гылыми жумыстар сия;ты кэаби к;yзiреттiлiктерiн оцай жолмен аны;тап бере алады.
Мейiрбике iсi бакалавриатыныц бiлiм стандарты ;yзiреттiлiк тэалше негiзделген мейiрбикенiц кэаби-тэжiрибелiк дайындыгына багдарлануы тиiс. Ягни, практикалы; жумыстарды ез бетiнше iстеу, талдау, клиникалы; ойлауга, шыгармашылы; гылыми жэне зерттеу iс-эрекеттерi сия;ты жогары бiлiмдi мешрбикенщ барлы; ;yзiреттiлiгiн бейнелеуi тиiс.
Теориялы; белiмде гана емес, практика ЖYзiнде де бейнеленетiн эрбiр бiлiм алушыныц гылыми-зерттеу жэне езiндiк жумыстары ерекше мацызга ие. Эр студенттi езшщ жумысын талдауга, шешiм шыгаруга жэне осы керсеткiштердi жа;сарту жолдарын табуга Yйрету мацызды. Студент-бакалаврдыц практикалы; дайындыгы
медициналы; мекемеде етуi керек жэне студенттщ практикалы; дагдыларын жетiлдiруге ат салысуы ;ажет. Мейiрбике бакалавриатурасы багдарламасыныц енгiзiлуi мен ЖYзеге асырылуы терец теориялы; бiлiм мен практикалы; дагдыларды мецгерген, практикалы; жумыстарга дайын жаца буын кэсiби мамандарды даярлауга мYмкiндiк бередi. Цолданбалы бакалавриат багдарламасы болаша; мамандардыц, практикалы; дайындыгына багдарлануы тшс. Уа;ыттыц 50%-дан кем емес белИ клиникалы; базалар жагдайында етуi тшс. Жогары бiлiмдi мейiрбике-менеджерлердi жэне орта буын мейiрбикелердi дайындауда, клиникалы; базаларда мешрбике iсi бакалаврыныц практикалы; дайындьщтан етудi ;адагалайтын белсендi о;у эд^терш ;олданатын жогары бiлiктi о;ытушыларды, Yлкен тэжiрибесi бар мейiрбике-тэлiмгерлердi ;осымша дайынды;тан еткiзудi талап етедi. Болаша; перспективасы Yшiн жэне езiнiц уйымына мамандардыц аса ;ажет екенiн сезiнетiн жумыс берушi Yшiн ;олданбалы бакалавриат Yлкен мацызга ие [8]. Цорытынды. К;аз1рп уа;ытта республикамызда мейiрбикелердi Yшдецгейлi дайынды;тан еткiзу ЖYзеге асырылып жатыр: орта кэсштж бiлiм беру, жогары жэне ЖОО кешнп бiлiм беру. Сондай-а;, бiлiктiлiктi кетеру курстары жэне мамандарды ;айта даярлау жумыстары ЖYргiзiлуде.
Мейiрбикелерге арналган алгаш;ы курстар Каза;станда 20-жылдардыц соцына ;арай уйымдастырыла бастады, ал 1994 жылы Алматыда «Эмили» институты ашылды [4]. Бул институт Казахстан Республикасы жэне Орта Азиядагы жогары бiлiмдi мейiрбикелердi дайындайтын жалгыз оку орны болды. Факультет миссиясы - денсаулы; са;тау ЖYЙесiн сураныс;а ие, бэсекеге ;абыетть бiлiмдi, уйымдагы жумыстардыц тиiмдiлiгiн арттыру бойынша бас;арушылы; шешiмдердi ;абылдай алатын мамандармен ;амтамасыз ету.
Бiтiрушi тYлектер «Мейiрбике iсi бакалавры» академиялы; дэрежесiне ие болады, «Мейiрбике-менеджер» бшжтшпмен жогары бiлiм туралы диплом берыедь Мейiрбике iсi бакалавры кэсiби ;ызметш: мейiрбике iсi бойынша бас дэр^ердщ орынбасары; ага мейiрбике; мейiрбикелiк ^^м бойынша ауруханада, хоспис, денсаулы; са;тау пунктерiнде мецгерушi; ЕПО белiмдерiнде ага мейiрбике; медициналы;
Вестник Ка^НМУ №1-2019
колледждерде мейiрбикелердi дайындауда о;ытушы болып ат;ара алады, сондай-а; магистратурада бiлiмiн жалгастыру мYмкiндiгi тагы бар.
ЖОО жогары бiлiмдi мейiрбикелердi жэне мейiрбике iсiндегi менеджерлердi дайындап, ез жумысын жасап келедь Соган ;арамастан, 90 жылдан берi мейiрбикелердi даярлау багдарламалары езгермедi, ал жогары бiлiмдi мейiрбикелер колледж бтрген орта буын ;ызметкерлерiмен тец дэрежеде саналады. Мэселе мейiрбикелердiц жаца статусын ;абылдауга кедергi тугызатын менталитетте ме немесе бшм сапасында ма?
Осылайша, ;yзiреттiлiк тэсiлiне негiзделген жэне студенттердщ ез бетiмен жумыс iстеу тэжiрибелiк дайындыгына багытталган ;олданбалы бакалавриат багдарламасы бойынша о;ыту, денсаулы; са;тау ЖYЙесiндегi бiр;атар мэселелердi шешуге мYмкiндiк беред^ ец алдымен Цаза;станныц денсаулы; са;тау ЖYЙесi, нау;астардыц мэселелерiн сауатты шеше алатын, емделушiлердiц емiр сапасын жа;сартатын жэне денсаулы;тарын ныгайтуга жэрдемдесетiн
мешрбикелердщ жаца генерациясымен толыгады. Мейiрбике id Цаза;станда денсаулы; са;таудыц тэуелсiз саласына айналуы керек.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Lincoln Chen, David Evans, Tim Evans, Ritu Sadana, Barbara Stilwell, Phyllida Travis, Wim Van Lerberghe, Pascal Zurn. Ред. Leo Vita-Finzi жэне Barbara Campanini Элемдегi денсаулы; са;тау жагдайы туралы баяндама. - Женева: 2006. -153 б.
2 Donahue M.P. Nursing: the finest art an illustrated history. - St.Louis: Mosby - Year Book, 1985. - 508 p.
3 Sovetskie medicinskie sestry, nagrazhdennye medal'ju Florens Najtingeil (spravochnik-katalog muzejnyh fondov) (The Soviet nurses who were awarded the Florence Nightingale Medal (reference catalog of museum collections)). - L.: 1989. - 84 р.
4 Вишневский Н.А. Soviet doctors in the days of the Great Patriotic War of 1941-1945. - L.: 1990. - Р. 21-22.
5 Buchan, J.and Calman, L. Skill-mix and Policy Change in the Health Workforce: Nurses in Advanced Roles. - Paris: OECD, 2005. - 63 p.
6 Work-related stress in nursing. - Geneva: ILO, 2000. - 52 p.
7 Sing, D.Which Staff Improve Care for People with Long-term Conditions? A Rapid Review of the Literature. - Birmingham: University of Birmingham and NHS Modernization Agency, 2005. - 70 p.
8 Кашафутдинова Г.Т., Байсугурова В.Ю. Современное состояние сестринского дела в развитых странах: расширение сестринской практики // Вестник КазНМУ. - 2013. - №. - С. 303-306.
9 Sibbald B., Shen J., McBride A.Changing the skill mix of the health care workforce // J Health Serv Res Policy. - 2004. - №9, Suppl 1(6). - Р. 28-38.
10 Cheek J., Price K., Dawson A., et al. Consumer perceptions of nursing and nurses in general practice. - Adelaide: Centre for Research into Nursing and Health Care, 2002. - 549 р.
11 Hengey D., Price K., Patterson E., et al.Australian consumer's expectations for expanded nursing roles in general practice - choice not gatekeeping // Aust Fam Physician. - 2004. - №33. - Р. 845-849.
12 Hegney D., Buikstra E., Fallon T., et al. Consumer perceptions of practice nursing. - Toowoomba: University of Southerm Queensland, 2004. - 167 р.
13 Борисов К.Н., Алексеев В.А., Шурандина И.С., Здоровье для всех - стратегия системы Финляндии (Health for All - a strategy of Finland) // Rosmedportal.kom. - 2011. - №2 URL: http://www.rosmedportal.com/
14 Комаров Ю.М. О подготовке врачебных кадров в Российской Федерации (On the training of medical staff in the Russian Federation) // Medicina. - 2013. - №3. - Р. 1-11.
15 Абдрахманова А.О., Калиева М.А., Байгожина З.А., Хандиллаева М., Кабдрахманова Н.М., Проблемы медицинских сестер и пути их решения в Республике Казахстан (Problems of Nursing and their solutions in the Republic of Kazakhstan) // Международный журнал прикладных и фундаментальных исследовании. - 2014. - №11. - С. 96-99.
16 Stromberg A., Martenson J., Fridlund B., Nurse Led heart failure clinics in Sweden // Eur J Heart Fail. - 2011. - №3. - Р. 139-144.
17 Karlberg I., at al. Managing Chronic Conditions: Experience in Eight Countries, Copenhagen: European Observatory on Health Systems and Policies. - London: 2008. - 181 p.
18 Денисова И.Н., Трудный путь к диалогу (The hard way to dialogue) // Сестринское дело. - 2007. - №1. - С. 8-9.
Ж.М. Райханова, Г.М. Усатаева, А.Ж. Шуланбаева, Н.К. Кожахметова
Казахский национальный университет имени аль-Фараби
СОВРЕМЕННЫЕ ОСОБЕННОСТИ ПОДГОТОВКИ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ МЕДИЦИНСКИХ СЕСТЕР
Резюме: За годы Советской власти медицинские сестры утратили самостоятельность, инициативу, творческий подход к работе, отсюда низкий уровень профессиональной компетентности медицинских сестер, утрата престижа профессии. Глобальные перемены казахстанского здравоохранения во многом зависят от компетентности медицинских кадров, в частности медицинских сестер. Подготовка медицинских сестер новой генерации - бакалавров сестринского дела не только поднимет престиж профессии, но и позволит передать большую долю функционала врачей медицинским сестрам, снизит дефицит врачебных кадров. Ключевые слова: бакалавры сестринского дела, качество подготовки медицинских сестер.
Zh.M. Raikhanova, G.M. Ussatayeva, A.Zh. Shulanbayeva, N.K. Kozhakhmetova
Al-Farabi Kazakh national university
MODERN ESPECIALITIES OF PREPARING PROFESSIONAL EDUCATION OF NURSES
Resume: During the years of the Soviet system nurses had lost their independence, initiative, creative approach to work, which led to the low level of professional competence and professional status of nurses. Global changes in Kazakhstan health system are largely dependent on the competence of medical staff, particularly nurses. New generation nurses training in - Bachelor of Nursing will not only improve the profession's prestige, but will provide the opportunity to transfer a large share of the doctors functionality to nurses, and subsequently will improve the deficiency of medical staff. Keywords: Bachelor of Nursing, quality of nursing education
