CC BY
75
курсантов. Материалы научно-практической конференции «Эколого-биологические аспекты адаптации организма к воздействию различных факторов внешней среды», Петропавловск. 2000, стр. 126-128. 3. Сартаев Ж.Н. Механизмы психоадаптации и астенизации курсантов высшей школы после годичной службы. Мат. конф. «Эколого-биологические аспекты адаптации организма к воздействию различных факторов внешней среды, СКГУ, г.Петропавловск. 2000, стр. 133-136.
Аномальдык реакциялардыц жауынгерлер кызметше жэне дамуына байланысты дене KYшi белсендШгшщ ерекшелiктерi
Тушн сездер: эскери кызметте денеге тусетш кYш, астеникалык реакциялар карастырылады.
Особенности физической активности на службе и развитие аномальных реакций у солдат
Ключевые слова: Астенические реакции, физическая нагрузка военной службы.
The Peculiarities of Physical Activity at service and Development of Abnormal reactions of Soldiers
Keywords: asthenic reaction, physical activity of military service.
УДК 618.15/.16-002.992.282-085
ДЭЛЕЛД1 ФАРМАКОТЕРАПИЯ
Кунанбай К., Каирбеков А.К., Каржаубаева М.
С.Ж.Асфендияров атындагы Каз¥МУ Клиникалыц фармакология, ЕДШ жэне физиотерапия кафедрасы, Алматы, Казахстан
Такырыптыц взектiлiгi: К^рп кYнi жаца эдiстемелердiн взiнде есш мэлiметгер келтiрiледi, ал к1таптарда жэне баяндамаларда бершген эксперттер ^сыныстары дэлелдермен нацтыланбаган [1,2,3]. Казiргi уацытта жыл сайын 2 миллионнан астам мацаланы баспадан шыгаратын, шамамен 40000 биомедицинальщ журналдар бар [4]. Тэжiрибелi дэртерлер жэне денсаулыц сацтау вкiлдерi квптеген мэлiметгердi критикалыц тYPде багалауга муцтаж, осы дэлелдi медицина концепциясынын пайда болуына негiз болды.
Такырыптыц максаты: Казiргi уацытта барлыц дэрiгерлердiн тэж1рибесше дэлелдi медицина жетiстiктерiн енгiзу жэне дэлелдi фармакотерапия саласында зертгеулердi жYргiзу жэне тарату.
Фармакотерапияда дэлелдердi эртYрлi жолмен алады, оган клиникалыц зерттеулер нэтижелерi, науцастану жагдайларын талдау жэне клиникалыц тэжiрибе кiредi. Швед кецесшщ айтуы бойынша денсаулыц сацтауды багалау технологиясымен осы жолдармен алынган дэлелдердщ айгацтылыгы бойынша сапасын аныцтайды, ол келеа ретпен твмендейдi: 1) рандомизирленген бацыланатын зерттеу; 2) рандомизирленбеген зерттеу бiр уацытты бацылаумен; 3) рандомизирленбеген зерттеу тарихи бацылаумен; 4) когортты зерттеу; 5) «жагдай-багалау» типп зерттеу; 6) циылысцан зерттеу; 7) бацылау нэтижелерi; 8) жеке жагдайдарды талдау.
Бацыланатын клиникалыц зртгеулердi енпзгенге дейiн фармакотерапия бiрiнiшiден мамандардын жеке ^сыныстарын негiзделген. Жеке тэж1рибе гипотеза тузуге мацызды, бiрац багалауды бурмалаудыц жогары муминдшне жэне субъективтi пЫрге байланысты сандыц талдауда пайдасы аз.
Фармакотерапия туралы ацпаратгар негiзiнен жалпылама шолуларда кврсетiледi, олардын басты кемшшп - белгiлi бiр емдеу эдганщ артыцшылыгы жэне кешмiлiгi туралы адекватты емес тYсiнiктiн цалыптасу мумшншшп болып табылады. Осындай бурмалауды минимумга келпру Yшiн мета-талдау деп аталатын Fылыми-жYЙеленген эдiс цолданылады [5]. Айцын дамуын ол Кокрен Ассоциациясынын жумыстарында алды [6]. Мета-талдау кез-келген гылыми зерттеулер сияцты протоколда тiркелетiн 6 кезецнен тирады: талдаудын басты мацсатын аныцтау; нэтижелердi багалау эдiстерiн тацдау; ацпараттарды жYЙеленген тYрде iздеу; санды ацпараттарды жалпылау; оны статистикалыц
эдiстер бойынша талдау; нэтижелердi интерпретациялау. ЖYЙеленген шолудыц мацсаты нацты аныцталган болу керек, мысалы, ацикловир жацпасы герпестiк зацымдаулардыц дамуын тоцтата ма? Косымша сурацтар келесiдей болуы мумшн: жацпа герпестж бвртпенiц сацталу узацтыгын жэне инфекция тусу цаупiн азайта ма? Ацикловир герпеспк инфекциясында тиiмдiлiгiне кYмэн келлрмесе де, бiрац цойылган сурацтарга жеке жэне толыц жауап беру циын. Арине, мета-анализ кезiнде басты гана емес, сонымен бiрге бiрнеше цосымша (екiншiлiк) мацсат цоюга мумшндш бар. Клиникалыц нэтиженщ влшемiн аныцтау - мета-талдауды жоспарлау кезiндегi ец циын жагдайлардыц бiрi. Мысалы, ацикловир жацпасымен емдеу кезiнде герпестiк инфекция ауырлыгы тYсiнiгiне не кiредi? Оны объективп кврсеткiштер (зацымдалу аймагы) немесе субъективп кврсетк1штер (цышу, ауру сезiмi) бойынша багалау керек па? Олар жалпы багалаумен цалай сэйкестендiрiледi? Бiр жалпы багалауды тацдау тиiмдi ма? Дерматологияда тацдауды негiзiнен науцастыц пiкiрiне бередi [7], бiрац кейбiр зерттеулерде цышу сезiмiнiц айцындылыгы дэрiгермен багаланган. Созылмалы ауруларды емдеу нэтижесiн талдау кезшде тiкелей эсер тиiмдiлiгiне назар аударганша, оныц орнына аз бiлiнетiн терапияныц мацызды аспектгерiне квцiл аударган жвн, мысалы, оныц науцас вмiрiнiц сапасына эсерi. Сонымен бiрге вмiр сапасына багалау эдктершщ ацпараттылыгын тексеру цажет. Б:ул YPДiс квп жумысты цажет етедi жэне цымбат тирады, бiрац тексерiстен втпеген эдiстер арцылы алынган нэтижелердщ тэжiрибелiк мацызы болмайды. Кейбiр жагдайларда фармакотерапия нэтижелерiн нацты багалау циын. Мысалы, остеопорозбен ауыратын науцастарда CYЙек сыну жиiлiгiнiц твмендегенiн аныцтау Yшiн алдын алушы дэрiлiк заттарды узац уацыт зерттеу цажет болады. Осындай жагдайда «сурогатты» тиiмдiлiк цагидаларын цолдану цызыгушылыгы туады, мысалы, CYЙек тiнiнiц тыгыздыц жэне алмасу кврсетшштерг Бiрац олардыц динамикасын емдеу тшмдшпнщ кврсеткiшi ретiнде царастыру тек келеа жагдайда болады, егер ол емдеудщ нацты клиникалыц нэтижелерш сенiмдi болжауга мумкшдш берген кезде гана. Мета-талдау Yшiн ацпаратты iздеу тэжiрибенi цажет етедг ЖYЙеленген багытгыц болмауынан квптеген мацызды зерттеулер назардан тыс цалуы мумшн. Муцият компьютерлiк iздеу кезiнде де нашар индексирлеу себебiнен Yнемi цажетгi зертгеулердi табу мумкш емес [8]. Сондыцтан компьютерлiк тацдауды
зерттеуда «колмен» iздеумен, макалаларда эдебиетгер TÍ3ÍMÍH талдаумен, сэйкес аумактарда ж^мыс iсгейгiн дэршк заттарды вндiрушiлерге жэне зертгеушiлерге с^раныс жасаумен толыктыру керек. Дэлелдiлiктiн жогары денгейiн рандомизирленген бакыланатын зерттеулер камтамасыз етедi, бiрак белгiлi жагдайларда, мысалы, жагымсыз эсерлердi талдау кезiнде акпараттылыгы квп болып - ретроспективтi (жагдай-бакылау) немесе проспективтi (когортты) бакыланатын зертеулер табылады. Бiрак, квптеген мета-талдаушылар дэлел ретшде тек рандомизирленген бакыланатын зерттеулердщ нэтижесiн гана колдану д^рыс деп ойлайды [9]. Кез-келген жагдайда макаланы мета-талдауга косу туралы шешiмдi тек алдын ала аныкталган кагидалар непзвде кабылдайды [10]. Комбинирленген контрацептивтердi колдану зияны туралы акпарат квп карама-карсы ой пiкiр тугызды, себебi тек «жагдай-бакылау» зертгеуiнiн нэтижесiне гана непзделе отырып аныкталган, бiрак техникалык т^ргыдан рандомизирленген бакыланатын зерттеу квмегiмен жас эйелдерде венозды тромбоз жэне эмболия сиякты сирек кездесетiн жагымсыз квршютердщ себебiн аныктау вте киын. Зерттеу протоколы жэне емдеу нэтижесiн багалау кагидалары алынатын сандык акпараттын сипатын аныктайды. Мета- талдау кезiнде нэтижелердi кайта тексеру кажетгiлiгiмен байланысты мэселелер туындауы мумк1н. Мысалы, талдауга ^зактыгы 6 ай зертгеулердi косу туралы шешiм кабылдануы мумк1н, ал зерттеу туралы корытынды баяндамада онын мерзiмi «3 айдан артык» деп кврсетiлуi мумк1н.
Мэлiметгердi жалпылау взiне Yнемi салыстырылып жаткан зертгеулердiн багалану^1н косу керек. Кейде зерттеулер санынын аз болуына, олардын бiр бiрiмен сэйкестенбеуше жэне ддоыс айтып жеткiзiлмеуiне байланысты нэтижелердi жалпылау мYмкiн емес болады. Мысалы, объективтi (ауру ау^лынынын индекс жэне закымдану аумагы) жэне субъективп (балама влшемi ) ауру ауырлыгыньщ кврсеткiштерi колдан^1лган псориаз зергтеулерiн бiрiктiру мYмкiн емес. Кейбiр жагдайларда жеке накты сенiмдi зерттеулер баска квптеген зертгеулерден сапа жагынан ай^1рмаш^1л^1гы болуы мYмкiн, ол вз кезегiнде олардыц нэтижелерiн статистикалык талдау Yшiн бiрiктiруге мYмкiндiк бермейдi. Осы жагдайда мета-талдаудыц саналы баламалы «YЗдiк дэлелдiн синтезЬ) болуы мYмкiн [11], сонымен бiрге оны сенiмдi зерттеулер болмаган кезде де колданады. Осындай жагдайларда кол жетаад зертгеулердiн м^кият талдауы жYргiзiледi жэне корытынды жасауга б^рмаланбаган акпараттардыц жеткiлiктiлiгi аныкталады. Кейiннен жасалган корытынды рандомизирленген бакыланатын зертгеумен тексерiлуi кажет.
Жеткiлiктi бiртектi зертгеулердiн болуы олардын статистикалык бiрiктiрiлуi акталган жэне эсердi толык багалауга мYмкiндiк бередi. Бiртекiлiктi аныктауга арналган негiзiнен статистикалык кYшi жогары емес тестгер бар. Егер тест бiртектiлiктiн жок екенiн аныктаса, онда зертгеулердiн нэтижесiн кездейсок влшемдер ретiнде карастырады [12]. Баска свзбен айтканда, эр жеке зертгеудiн нэтижесш жалпы эсердiн кврiнiсi деп карастырмайды, керiсiнше, зертгеулерде бiрнеше бiр-бiрiнен ерекшеленетш эсерлер зертгелгенi туралы болжам жасайды. Эртектшк тандау кагидиларынын, протоколдардын жэне т.б. эртYPлi болуына негiзделуi мYмкiн. Жеке зерттеулер арасында айкын взгешелжтердщ себебiн аныктау кажет. Мэлiметтердi бiрiктiрудiн статистикалык эдiстерi квп жэне эртYрлi, ал оларды тандау кол жетiмдi кврсеткiштердiн (дихотомиялык, ретгiк немесе Yздiксiз) сипатгамасына тэуелдi [12]. 9мiр CYPушiлiк туралы [13], мвлшер-эсер тэуелдшп туралы [14], диагностикалык тестгер акпараттылыгы [15] туралы мэлiметгердi бiрiктiретiн эдютер бар. Мета-талдауды бар мэлiметгердi жалпылау
Yшiн жэне ок^1рмандарга оны тYсiнiктi тiлмен тарату Yшiн жYргiзедi. вкшшке орай, мYмкiндiктердi немесе кауiптiн ара катынасы (odds ratio) сиякты интерпретациялау Yшiн аса киын статискалык кврсеткiштердi жиi колдану кажетгiлiгi гуады. Осы жагдайларда кескiндi суретгер квмекке келедi [16]. Мэлiметгерге интерпретация жасауга альтернатива жолдар бар; колайлы кагидалардын бiрi болып 1 жагымды нэтиже алу немесе 1 жагымсыз нэтиженiн алдын алу Yшiн емдеу кажет наукастар саны жатады. Оны жеке 1 жэне кауштщ абсолютгi твмендеуi сиякты есептеп шыгарады [17]. Мысалы, клиникалык зертгеуде емдеу А 30% наукастын жазылуына, ал емдеу Б 10% наукастын жазылуына алып келдi. Сонымен, кауштщ абсолютл твмендеуi 30 - 10 = 20% ( немесе 0,2) к¥райды, ал осы кврсетшш 1/0,2 = 5 тенеслршед^ Баска свзбен айтканда, тагы 1 наукасты емдеп шыгару Yшiн (емдеу Б салыстырганда) емдеу А тагы 5 наукаска жYргiзiлуi кажет.
Кумулятивтi мета-талдау. Жана мэлiметгер пайда болганда бага жинакталуынын кумулятивтi кисыгын к¥руга мYмкiндiк бередi. Осы эдiстi колдана отырып, J.Lau жэне баска авторлар [18] кейде iрi зергтеулердi олардын алдында кiшi зертгеулерде дэлелденген тиiмдiлiк туралы пшрлермен аз гана толыктыратынын кврсетп. Мысалы, 1977 ж^1лга дейiн жедел миокард инфаркты кезiнде стрептокиназа тшмдшпн дэлелдейтiн жеткiлiктi мэлiметгер жиналган.
Проспективл мета-талдау. Осыган дейiн басты квщл жYргiзiлген зерттеулер нэтижесiн бiрiктiруге аударылатын. Жоспардагы зертгеулерге арналган мета-талдауды к¥растыру мYмкiндiктерi мактауга тиiстi, оны проспективп мета-талдау деп атауга болады [19]. Осындай эдю акпаратгы жэне ортак багдарламаларды алмасу торы к¥рылган медицинанын кейбiр бвлiмдерiнде колданыска енуi м^мин. Тэж1рибеде проспективтi мета-талдау орнына проспективтi-ретроспективтi мета-талдау жиi колданылады, жана нэтижелердi ертерек баспага шыгарылган нэтижелермен бiрiктiрiп отырады.
Жеке мэлiметгердiн мета-талдауы. Клиникалык зертгеулердiн баяндау жт м^кият жYргiзiлмейдi, сондыктан мета-талдау алдында жеке мэлiметтердi талдау мYмкiндiгiнше б^рмаланбаган корытынды батаны камтамасыз етушi едг Жеке наукастардын емдеу нэтижелерiн талдауга непздеген мета-талдау жеке мэлiметтердiн мета-талдауы деп аталады [20]. Осындай эдю, 1971 жылы айтылган [21], ауру тарихын алуга р^ксаты бар клиникалык зерттеулер тобынын мртелерше гана кол жетiмдi болып табылады. Жакын болашакта жеке мэлiметгердi мета-талдау емдеуi iрiмасштабты орталыктанд^1рылган каражат к¥юын кажет ететш негiзгi аурулармен шектелетiн болады.
Мета-талдау артыкшылыгы. Мета-талдау эртYрлi квздерден алынган мэлiметгердi Fылыми-негiзделген эдiспен жалпылауFа мYмкiндiк бередi, сондыктан бiркатар артыкшылыкка ие болады. Непзшен, мэлiметгерi статистикалык накты емес болFан зертгеулердi бiрiктiру накты суммарлы нэтиженi камтамасыз етедi. Жалпылау кезiнде нэтижелердiн эркелкiлiгi кврiнiс беруi мумк1н, олардын себебiн талдау кутпеген клиникалык мэселелердiн ашылуына мYмкiндiк береди Мысалы, белгiлi бiр емдiн тшмдшп аFзанын ерекшелiктерiне тэуелдi болуы мYмкiн. Сэйкесiнше, осы ерекшелiктер тэн жеке наукастар тобына терапиянын нэтижесiн болжауFа болады жэне осы гипотезаны болашак зерттеулерде тексерiп коруге болады. Мета-талдау кезвде авторлар Yнемi зерттеу ж¥рпзген вз эрiптестерiмен байланысын Yзбейдi, непзп максаты олар жариялаFан мэлiметгердiн кейбiр ерекшелiктерiн аныктау немесе баска зертгеулердi iздеу. Нэтижесiнде акпаратгык тор к¥ралыда, ол болашакта жекелеген жэне проспективл мета-талдау жYЗгiзудi квп женiлдетедi.
Мета-талдау кемшшктер^ багалаудын бурмалануы. Мета-талдау кезiнде багалаудын бурмалануынын бiрнеше ce6e6i бар. Heri3iHeH ол авторлардьщ алынган колайсыз нэтиженi емес, кердонше квбiнесе колайлы нэтижелердi жариялауга тырысуы. Осындай уксас бурмалауды аныктауга жэне талдау кезшде жоюга мYмкiндiк беретш статистикалык эдiс усынылды [22]. Сонымен 6ipre, суммарлы багалаудын сезiмталдыFын талдау кезвде колайсыз нэтиже берген зерттеулердi баFалау кабылданган (сенiмдiлiк индексi), ол вз кезепнде кез келген ^тшген колайлы нэтиженiн алдын алуFа кажет болуы мумкiн. Бурмаланудын баска да мYмкiн себептерi: 1) акпараттык iзденiстiн аякталмаFандыFы; 2) акпарат iздейтiн квздердi тандау каFидаларынын сэтсiз болуы; 3) баяндау кезiнде толык акпаратты толык жетк1зе алмау. Дэи^рт талдауда кателж ж1беге себеп айтарлык квп кездеседг
Эртекп зерттеулердi бiрiктiру. Мета-талдауFа карсы пiкiр айтушылар оны «алма мен апельсиндi араластыру» деп, ал нэтижелердi интерпретациялау мулдем мумк1н емес деп ойлайды [23]. Бiрак Yздiк жасалFан мета-талдау уксас сыни пiкiрлерден алыс, себебi зерттеулердi тандауда катал каFидалардын болуын мiндеттейдi жэне бар эркелкшктщ мукият талдауы жасалады.
ЖарияланбаFан мэлiметтердi косу. Мета-талдау кезiнде авторлар белгшк бiр салада барлык зерттеулердi -баспаFа шыFарылFан жэне шыFарылмаFандарын аныктауFа тырысады. СонFылары эдiстемелiк жаFынан элаз болуы мумкiн, бiрак мета-талдауFа косу алдында жYргiзiлетiн зерттеулер сапасын мукият баFалау осындай кемшiлiктердi жояды [24]. Алтын стандарт. Алтын стандарт деп жаксы журпзшген жэне адекватты дизайны бар, тандау влшемi бар клиникалык зерттеудi есептейдi. ОсыFан уксас бiрнеше зерттеулердiн бар болса мета-талдау ^мэн туFызбайтын накты нэтиже алуFа мумшндж бередi. Басты киындык бiр iрi зерттеу мен бiрнеше кiшi зерттеулердщ нэтижесi арасында айырмашылык пайда болFанда туады. Айырмашылык себебiн толык аныктауFа тырысу керек жэне iрi зерттеу нэтижесш кабылдауFа кызыFушылык тумау керек. ¥ксас айырмашылыктардын пайда болуына мысал ретiнде келесi мэлiметтердi келтiруге болады: магний сульфатын квк тамырга енпзу нэтижесiнде жедел миокард инфарткпен ауыратын наукастар арасындаFы вмiр CYPУ динамикасы туралы мэлiмет [25]. Eкi мета-талдау нэтижелерi бойынша наукастар арасында влiм кврсеткiшi твмендегенi дэлелденген, сондыктан магний сульфат миокард инфартк емдеуде тшмд^ кауiпсiз жэне арзан зат репнде квп жарнамаланды. Бiрак кешн 58000 наукаска жYргiзiлген зерттеуде (ISIS-4) магний сульфаттын тиiмдiлiгiн дэлелдей алмады. Бiр авторлар осы жаFдайды назарFа алып мета-талдаудан бас тартуFа дэлел репнде пайдаланды, баскалары iрi масштабты рандомизирленген зерттеулердiн артыкшылыFына квнiл аударFан, Yшiншiлерi iрi зерттеулердiн «алтын стандартка» сэйкес келуiне кYмэн келгiрдi. Баска свзбен айтканда, «алтын стандартты» колдану кезiнде де мукият болу керек. Жалпы «алтын стандарт» болмайды, тек арнайы болуы Fана мYмкiн. Сапаны баFалау. Жеке зерттеулердi баFалау Yшiн эртYрлi эдiстер усынылды. Олардын кейбiр тYрлерi аса киын жэне 30 астам кагидалардын колданылуын кажет етеда, ол осы эдiстердiн колданылуын шектейдг Мета-талдау нэтижелерiн баFалауын сапалы бвлшгерден тэуелдiлiгiн тексеру кажет [26]. К^андай да бiр тэуелдiлiк аныкталса оны интерпретациялау кажет.
Кокрен Ассоциациясы. ЖYЙеленген кврсеткiштердi курастыру - аса киын жумыс, ол эртYрлi мамандардын бiрiгуiн кажет етедi. 1992 жылы J.Chalmers Кокрен Ассоциациясын непзш салады, ол осы салада кызмет ететiн белсендi уйымFа жатады [27] жэне бYгiнгi кYнде 3000 мушеа бар. Ассоциация взiмен эр елдерде
орналаскан жэне бiр-бiрiмен байланыскан орталыктарды бiрiктiретiн торды курайды. Ассоциация курамында эртYPлi клиникалык бвлiмдерден (мысалы, шизофрения, инсульт немесе менструалды бузылыстар) жэне салалардан (мысалы, жалпы тэж1рибе) немесе эдютемелш жолдардан (статистикалык эдiс, жеке наукастар бойынша мэлiметтер, информатика) алынган акпаратты талдаумен жэне жалпылаумен айналысатын топтар бар. Ассоциация эрiптестiкке барлык ынтасы бар азаматтарды шакырады. Ассоциация максаты - жуйеленген жазбаларды куруFа кажет барлык рандомизирленген клиникалык зерттеулердi тiркегiштiн болуы, олар мэлiметтер корына енгiзiлiп отырады жэне шаFын-дисктарда таратылады [28].
корытынды
Медициналык акпараттын дэи^рт талдауы жиi нэтижелердiн баFалауынын бурмалануына алып келедi. Куннен кYнге танымалдылык алып жаткан ен ынFайлы жолы - ол мэлiметтердi статистикалык жалпылаумен ж^летен талдау (мета-талдау). Сенiмдi корытынды жасау Yшiн аса мукият талдау кажет. Ен басты назарды клиникалык мэлiметтердi сыни тYPде баFалау жэне тандауFа аудару керек. Мукият курылган жуйеленген жазбалардан алынган жогары сапалы жалпылау фармакотерапиянын негiзi болып табылады.
Ноттингемда ЕВМ орталыгынын зерттеуi. Флюоксетин жэне взiне кол жумсау. Квптеген зерттеушшер флюоксетинмен емдеу кезiнде взше кол жумсаудын жиiлiгi жогары екенш аныктаган. вндiрушi усынган мета-талдау нэтижеа флюоксетин жэне плацебо колдану кезiнде суицидалды эрекеттiн жиiлiгi арасында айырмашылык болмаганы дэлел болган, бiрак бiз кврсеткендей, бул нэтиже толык сенiмдi емес жэне корытынды шешiм шыгаруга мумкiндiк бермейдi [29]. Никотин жапсырмалары. Курамында никотин бар жапсырмалар наукастарга темекi шегудi тастауга квмектесетiнi кврсетшген. Никотин босау механизмi олардын тшмдшпне эсер етпейдi [30]. Менструация алды синдром. Менструация алды синдромды емдеу тшмдшпн аныктауга арналган клиникалык зерттеулердщ сыни талдауы жоспарлау жэне нэтижелердi багалаудын сэйкес келмейпн эдiстерiн колданудын кемшiлiктерiн кврсеттi [31]. Карт жастагы адамдарды психометриялык тестiлеу. Психометриялык тестшеудщ кыска шкаласын колдану мумкiншiлiктерi кврсеплд^ сол аркылы наукаска жэне дэртерге шараны женiлдеген нускасы усынылды [33].
ЭДЕБИЕТТЕР:
1. Evidence-based medicine. JAMA, 1992, 268, 2420-2425.
2. Collins R., Gray R., Godwin J., Peto R. Avoidance of large biases in the assessment of moderate treatment effects - the need for systematic overviews. Stat. Med., 1987, 6, 245250.
3. Amman Е., Lau J., Kupelnick B. et al. A comparison of results of meta-analyses of randomized controlled irials and recommendations of clinical experts. JAMA, 1992, 268, 240248.
4. Oxman A., Guyall G. Guidelines for reading literature reviews. Can. Med. Assoc. J., 1988, 138, 697-703.
5. Glass G. Primary, secondary and meta-analysis of research. Educ. Res., 1976, 5, 3-9.
6. Herxhcimer A. Systematic reviews of RCTs: how pharmaceutical physicians and colleagues can contribute. Pharm. Med., 1994, 8, 43-48.
7. Fredriksson T., Pettersson U. Severe psoriasis - oral therapy with a new retinoid. Dermatoclinica, 1978, 157, 238-244.
8. Hetherington T., Chalmers I., Dickersin К., Meinert С. Retrospective and prospective identification of controlled trials: lessons from a survey of obstetricians and paediatricians. Pediatrics, 1989, 84, 374-380.
9. Shapiro S. Meta-analysis/meta-analysis point/counterpoint: meta-analysis of observational studies. Am. J. Epidemiol., 1994, 140, 771-778.
10. Chalmers J. Improving the quality and dissemination of reviews of clinical research. In: Lock S. (editor). The future of medical journals. London: BMA, 1991, 127-146.
11. Slavin R. Best evidence synthesis: an intelligent alternative to meta-analysis. J. Clin. Epidemiol., 1995, 48, 9-18.
12. Der Simonian R., Laird N. Meta-analysis ol clinical trials. Controlled Clinical Trials, 1986, 7, 177-188.
13. Dear K. Iterative generalized least-squares for meta-analysis of survival data at multiple times. Biometrics, 1994, 50, 989-1002.
14. Tweedie R., Rengersen K. Meta-analytic approaches to dose-response relationships. Stat. Med., 1995, 14, 545-569.
15. Irwig L., MaCaskill P., Glasziou P., Fahey M. Meta-analytic methods for diagnostic test-accuracy. J. Clin. Epidemiol., 1995, 48, 119-130.
16. Zhang W., Li Wan Po A. The effectiveness of topically applied capsaicin. A meta-analysis. Eur. J. Clin. Pharmacol.,
1994, 46, 517-522.
17. CookR., Sackett D. The number needed to treat: a clinically useful measure of treat-ment effect. Br. Med. J., 1995, 310, 452-454.
18. Lau J., Amman E., Jimenez-Silva J. et al. Cumulative meta-analysis of therapeutic irials for myocardial infarction. N. Engl. J. Med., 1992, 327, 248-254. •
19. Margitic S., Morgan T., Sager M., Eurberg C. Lessons learned from a prospective meta-analysis. J. Am. Geriatr. Soc.,
1995, 43, 435-439.
20. Stewart L., Parmar M. Meta-analysis of the literature or of individual patient data: is there a difference. Lancet,
1993, 341, 418-422.
21. Light R., Smith P. Accumulating evidence: procedures for resolving contradictions among different research studies. Harvard Ed. Rev., 1971, 4, 429-471.
22. Lyengar S., Greenhouse J. Selection models and the file drawer problem. Stat. Sci., 1988, 3, 109-135.
23. Eysenck H. Meta-analysis and its problems. Br. Med. J.,
1994, 309, 789-792.
24. Cook D., Guyatt G., Ryan G. et al. Should unpublished data be included in meia-analyses? JAMA, 1993, 269, 27492753.
25. Egger M., Smith G. Misleading meta-analysis. Lessons from "an effective, safe, simple" intervention that wasn't. Br. Med. J., 1995, 310, 372-374.
26. Greenland S. Can meta-analysis be salvaged? Am. J. Epidemiol., 1994, 140, 783-787.
27. Chalmers J., Dickersin K., Chalmers T. Getting to grips with Archie Cochrane's agenda. Br. Med. J., 1994, 305, 786788.
28. The Cochrane database of systematic reviews. London: BMJ Publishing Group and Update Software, 1995.
29. Li Wan Po A. Fluoxetine and suicide: meta analysis and
Monte Carlo simulations. Pharmacoepidemiol. Drug Safety,
1993, 2, 79-84.
30. Li Wan Po A. Transdermal nicotine in smoking cessation: A meta-analysis. Eur. J. Clin. Pharmacol., 1993, 45, 519-528.
31. Budeiri D., Li Wan Po A., Dornan J. Clinical trials of treatments of premenstrual syndrome: entry criteria and scales for measuring treatment outcomes. Br. J. Obstet. Gynaecol.,
1994, 101, 689-695.
32. Delargy P., Li Wan Po A. Are terfenadine and astemi-zole non-sedative antihislamine compounds? A meta-analysis. Pharmacoepidemiol. Drug Safety, 1992, 1, 299-319.
33. Johnston B., Scott N., Li Wan Po A. et al. Psychometric profiling of the elderly using the Cambridge Cognitive Examination. Ann. Pharmacother., 1995, 29, 982-987.
ТУЙ1И
Дэлелдi фармакотерапия
Evidence-Based Pharmacotherapy (ткелей аударганда - дэлелдерге непзделген фармакотерапия) ец Yздiк кол жетiмдi мэлiметтерге непзделген тиiмдi жэне сапалы емдi камтамасыз етедг Осындай фармакотерапия дэлелерге непзделген (Evidence-Based Medicine) жэне алынган дэлелдердi iздестiру, салыстыру, жалпылау жэне таратуга багытталган медицинаныц бiр саласы жэне басты максаты нэтижесш наукастыц пайдасына колдану.
Кштсездер: дэлелдi фармакотерапия, рандомизирленген бакыланган зерттеу, мета-талдау, Кокрен Ассоциациясы
РЕЗЮМЕ
Доказательная фармакотерапия
Evidence-Based Pharmacotherapy (дословно -фармакотерапия, основанная на доказательствах) обеспечивает наиболее эффективное и экономичное лечение, основанное на лучших доступных данных. Такая фармакотерапия является разделом медицины, основанной на доказательствах (Evidence-Based Medicine), и предполагает поиск, сравнение, обобщение и распространение полученных доказательств с целью их использования на пользу больных
Ключевые слова: доказательная фармакотерапия, рандомизированное контролируемое исследование, мета-анализ, Ассоциация кокрена
SUMMARY
Evidence-Based Pharmacotherapy
Evidence-Based Pharmacotherapy provides the most efficient and cost-effective treatment based on the best available data. This drug therapy is a section of medicine based on evidence (Evidence-Based Medicine), and involves the search, comparison, compilation and dissemination of evidence with a view to their use for the benefit of patients.
Key words: evidence pharmacotherapy, randomized controlled study, a meta-analysis, the Association Cochran
УДК 616.8-085.2/.3
КАРТТАРДЫ1 КУЙЗЕЛ1СТ1 ЖАГДАЙДЫНДА МИРТАСТАДИНМЕЫ ЕМДЕУ
Кунанбай К., Каирбеков АД., Шонаева Д.О.
С.ЖАсфендияров атындагы Цаз¥МУ Клиникальщ фармакология, ЕДШ жэне физиотерапия кафедрасы, Алматы, Казахстан
Такырыптьщ езектШп: БYкiл дуние жYзi уйымыныц кeрсеткiштерi бойынша жер шарыныц 3-5% тургындары куйзелюпен зардап шегед^ ягни 200 миллион халык. Yлкен депрессивп эпизодтыц даму кауш 15-20%-ын
курайды. Элемде соцгы 10 жыл шшде (1980-1990) 25 аффекп бузылыс бакыланды-0,4-тен 10% дешн. БД¥-ц акпараты бойынша, дэл осы шакта куйзелю 12%-ды курап отыр, 2020 жылга дешн бул керсетшш 20%-га дешн eседi
